r
ier El.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
m verdere
ltdienst Midd.-Vliss.
lorbootdienst
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelbu-rg.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
Rechtszekerheid.
Schetsen over Middelburg.
1898. lo. 1
fDtnsifajj 8 ©cfoGec.
Bcfifsfc faatfjang.
p
30M BOOTDIEN ST
Jlliddelburg en Zierikzee.
ie Zierikzee Spoorweg Goes,
sterdamsche tijd.)
leptemb.Oct.
irg: Van Zierikzee:
'smid. 'smorg.'sm
3,30 Zat. 30 7,50 3,30
Z. 1 n. Cortg, 'smorg,
7,50, terug naar Zzee
'smorg. 9,15 u.
Zond. 1 'smidd. 3,—
%-
%-
%-
2.—
2,uinsc. iu /,oo o,~
2,Woen. 11 7,50 3,-
2,— Bond. 12 6,30 3,-
Vrijd. 13 7,50 3,
lOMBOOTDlENSl'
-MIDDELB.-ROTTEBDAM.
volgens stadsklokken.)
October.
Itgezonderd Zondags, v. Vliss.
lb 8,45, v. Rotterdam 8,15
Maan. 2
Dinsd, 3
Woens. 4
bond. 5 6,30
Vrgd.
Zat.
Zond.
2,— Maan.
Dinsd.
6 7,50
7 7,50
8
9 7,50
10 7,50
V
3,-
3,~
3-
3,-
3,-
3,-
3",
M
PHE STOOMBOOT.
October.
J dag 1 'smorg. 3.30 u.
Yoensd. 4's morg. 1L—u-
.erdamachen tijd.)
j g: Voorm. *5,20, "6,35,8,—,
Namid. 12.1,40, 2,30,
6,45, 8.—.
èn: Voorm. '**5,05, 7,10 8,
Namid. 12,05,1.40,2,30,
,7.05,8,05.
fan 5,20 uit Middelburg -1"3
6,35 uit Middelburg)
In 6.35 uit Middelburg cor-
de boot naar Terneuzen.
in 5.05 uit Vlissingen duurt l
kzaamheden in het DroogdoK
niet zijn afgeloopen.
ORDEN-VLAKE.
I dus 20 min. na kloktijd
lenst) DA GELIJKS,
ie vrn. 4;50, 8.50, nam-
P. onmiddellijk na aankomst!
tondeerenden trein van VIB'
|i. 2,17 en 5.14 u.
ogendienst.
s.vm. 7,11 155 en 8.5 u.
onmiddellijk na aankon1'
ft) 12,50, nm. 3 25en 6.1o^
pilBUSDIENST
blJKSCHE VEER-OOES.
t uitzondering van Dinsdag-I
6 45+, 1.5f en 5.- u»rfl
Station) 8.21-j-, 2,54f(sl° I
Des Dinsdags vertrek v
trek Goes (Slot OostenfM
dags geen dienvt.
Ttch'tyd.
VERSCHIJNT
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02 5.
UITGAVE VAN
en
PRIJS DER ADVERTENTIËN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent* iedere regel
meer 10 cent.
Niet in de grootte der straf maar in de
zekerheid der straf is de veiligheid te zoe
ken. Aldus sprak voor eenige jaren wijlen
de Minister van Justitie mr. Modderman.
Mr. H. J. Kist, procureur-generaal bij het
Hof te Amsterdam verklaarde onlangs in
een praeadvies uitgebracht in de Ned.
Juristen-vereeniging dat in vele gevallen de
politie blijft beneden hare taak. Als bewijs
daarvan haalde de procureur-generaal aan
dat gedurende enkele jaren in een onzer
gemeenten van twee duizend diefstallen de
daders onbekend gebleven zijn.
Ook zonder dat andere procureurs generaal
hunne cijfers mededeelen is het ons volstrekt
niet onbekend dat de daders van tal van
misdrijven onbekend blijven, en dat de
zekerheid van straf tegenwoordig allerminst
onze veiligheid waarborgt.
Ieder kent de ontzaglijke feiten uit onze
eigen omgeving, de moord van Meliskerke,
waarvan schijn noch schaduw is bekend
geworden. De gruwelijke moordgeschiedenis
op Hemelvaartsdag in Middelburg voorge
vallen is nog steeds in behandeling. Omtrent
den dader van den driedubbelen moord aan
den Marolleput bestaat nog volstrekt geen
zekerheid.
Dat zijn ftiten uit onze onmiddellijke
omgeving. Gaan we een weinig verder dan
denken we aan den steeds in een geheim
zinnig duister gehulden moord bij den heer
"Viotta te Amsterdam, aan de moorden te
Osch en te Gouda, en nu laatstelijk aan
het spoorloos verdwijnen der twee vrouwen
van den z g. dr. de Jong, wier spoor men
reeds drie weken vruchteloos zoekt.
En mocht iemand somtijds meenen dat
ons land te midden der andere een ongun
stige uilzondering maakt, dien zou ik slechts
den naam van Jack the Ripper, den
Londenschen vrouwenmoorder, altijd gezocht
en nooit gevonden, in 't geheugen behoeven te
roepen om hem van het tegendeel te overtuigen
En de talrijke dynamiet-aanslagen in de
buitenlandsche hoofdsteden dan
Natuurlijk is het, en het strekt ieder
rechtschapen men-cb tot eere, dat het
rechtsgevoel zich onvoldaan acht bij het
hooren van zoovele misdrijven waarvan de
auteurs onbekend blijven, en dat bij het
toenemend gevoel van gemis aan rechts
zekerheid van alle zijden stemmen opgaan
die van teleurstelling spreken als weder
een geruchtmakende misdaad met den sluier
der onbekendheid bedekt wordt.
FEUILLETON.
SOCIALE TOESTANDEN.
II.
Onze oude stadgenooten hebben het Gast
huis in den Larigendelft gekend. Het was
voor de verpleging van melaatschen en zieken
in dat oude, sombere gebouw dat de eerste
collecte in Middelburgs straten omging.
Dat was in 1572, tijdens het beleg.
Vier leden van Wet en Raad werden met
de Gasthuismeesters gecommitteerd om «in
de stad aan den Bisschop, den Gouverneur
Wacken, den heer van Beauvois en aan de
religieusen, mitsgaders aan de huizen van
de goede burgers en ingezetenen der stad,
te verzoeken om eene aalmoes, die een
iegelijk uit liefdadigheid tot onderstand van
't Gasthuis, alle week zouden gelieven te
geven, om tot de behoeften van 't zelve
wekelijks te worden opgehaald.»
Ziedaar de eerste collecte, die lan *zamer-
hand met de behoeften vermeerderden. Het
beleg van Middelburg bracht den nood tot
een ontzettende hoogte.
Toen waren geen armen en rijken meer,
allen waren in letterlijken zin arm. Niemand
wist raad om het leven te onderhouden.
Geen dier in onze dagen eet wat toen de
menschen door honger gedreven opaten,
geen koestal of varkenshok gelakt op
datgene wat toen menscheljjke woning heette.
Naar de beschrijving uit die dagen te oor-
deelen is de ellende en armoede die toen
Ook in de Nederlandsche Juristenvereenr
ging vonden die stemmen hun tolk, en het
was mr. Kist die in een beter onderlegd
en meer gedisciplineerd politie-corps en in
een herzien politieieglement herstel van deze
gebreken zocht.
LieDt achten we ons onbevoegd om in
deze zaak ook maar een enkel woord mee
te spreken. Verre zij het van ons eenige
insteiling of eenig Dersoon te beschuldigen.
Tot eene juiste beoordeeling in zaken als
deze behoort men andere en meerdere ge
gevens te bezitten, dan ons ten dienste staan
Wij meenen te moeten volstaan met het
vertolken van wat in onze kringen over de
zaken der justitie wordt geoordeeld.
En nu we toch voor een enkele maal
meenen te moeten vertellen wat de publieke
opinie zegt, zij er ook nog dit bijgevoegd:
zou het niet kunnen zijn dat de heden-
daagsche rechter te zeer als paedagoog en
minder als rechter optrad.
Daar schgnt een toenemende neiging te
bestaan om eer te zacht dan te streng te
werk te gaan.
Vandaar de afschaffing van de doodstraf,
opdat de misdadiger zich zou kunnen
bekeeren. Vandaar de zachte strat aan zoo
menigeen opgelegd die zich tegen Gods Wet
en het belang der samenleving vergreep.
Hoe eerbiedwaardig dit streven ook zijn
moge toch is het en we vervullen hier
weder slechts de bescheiden rol van tolk
naar de meening van de antirevolutionairen
verkeerd.
De rechter die in 's Konings naam
recht spreekt, wordt niet geroepen tot
paedagoog maar tot rechter. En de rechter
moet allereerst en allermeest, misschien
uitsluitend op straf, op kastijding, op tuch
tiging bedacht zijn. De tucht in de maat
schappij moet gehandhaafd worden, dat is
's rechters werk. Zedelijken invloed op den
misdadiger uitoefenen is het werk van de
Kerk of van eenige Vereeniging of van
private personen.
In een onzer vorige riommers hebben we
eenige herinneringen ten beste gegeven uit
de rechtspleging van voor vijftig jaren.
Het onderscheid in strengheid tusschen
de toen geslagen vonnissen en die van nu
was in 't oog vallend genoeg.
En nu is het volstrekt ons doel niet de
meerdere waarde van het verleden boven
die van heden te bepleiten. Daartoe ont
breken het zij nogmaals uitdrukkelijk
gezegd de noodige gegevens. Maar dit is,
naar de beschouwing van iederen antirevo
lutionair voor geen tegenspraak vatbaar, da.
heerschte onbeschrijfelijk.
Dan baadt zich nu de armste bedeelde
in weelde.
Maar gelijk de geschiedenis te allen tijde
op en nedergang vertoont, zoo ook nu.
Op de dagen van bitter Ijjden volgden
dagen van leven en ontwikkeling dagen
van maatschappelgken voorspoed.
Met beelden en altaren werd ook de oude
knellende band der kerkelijke opperhoogheid
verworpen. De Reformatie drong door, en
de regeerders en aanzienlijken rekenden het
zich tot eere niet alleen voor de belijdenis
der waarheid pal te staan, maar ook om
van nabij het oog te houden op het onderhoud
der armen, en op het bestuur der middelen
die tot onderhoud der armen afgezonderd
werden. De eerste rekening van Diakenen
der Gereformeerde Kerk van Middelburg
aan destadsregeering gedaan is gedagteekend
26 December 1574.
Op 8 Maart van hetzelfde jaar waren vier
provisioneele Diakenen gekozen om de aal
moezen der gemeente te ontvangen en
uittedeelen. Die benoeming beantwoordde
volkomen aan het ideaal dat men zich toen
stelde vereeniging van burgerlijke en
kerkelijke macht. Onder de gekozenen waren
twee raden en een schepen. In Juli daaraan
volgende werd dit aantal reeds tot twaalf
uitgebreid. En de eerste jaarboeken der
Diaconie leggen getuigenis af van den omvang
der taak die op de schouders dezer mannen
rustte, om dien woesten hoop van wanor
delijke plunderaars, uitgehongerd en me-
liet hoogste en heiligste attribuut van den
souverein is de handhaving der gerechtigheid,
en dat die handhaving voor het ordelijk en
tustig samenleven onmisbare vereis elite is
En nu wordt de vraag in antirevolutionaire
kringen meer dan eenmaal besproken op
de philantropische, misschien hier en daar
zelts wel wat sentimentenle neiging onzer
dagen, geen schade toebrengt aan de hand
having der gerechtigheid, en alzoo aan de
rechtszekerheid, die we zoo noodig hebben.
2 October '93.
lerseke. Vergadering van den gtmeen-
teraad van Vrijdagavond 6 uur.
Tegenwoordig 8 leden, afwezig de heeren
Van Oeveren en Siuer, de laatste met
kennisgeving. Voorz. de Burgemeester.
De notulen der vorige vergadering worden
ongewijzigd goedgekeurd.
Ingekomen zijn
le. Kennisgevingen van de onderwijzeres
Bodenstafï en den onderwjjzer Maat, dat
zij voor huune benoeming bedanken.
De Voorzitter deelt mede, dat er nieuwe
oproepingen zijn gedaan.
2e Kïnni'geving van de onderwij/.eies
mej. Van Swieten, dat zij hare benoeming
aanneemt, maar niet op 1 Oct. in dienst
kan treden.
3e. Proces-verbaal der kasopneming op
25 Sept In kas was f6088,85 conform de
boeking.
4e. Go dkeuriog van het besluit tot
traktement-verhooging voor den heer Van
Noppen.
5e. Verzoek vati de hoofden der scholen
om traktement'verhooging.
6e. Rekening 1892 en begrooting 1891
van het Burg. Ar-nbest. De Voorzitter
wijst de heeren Schipper, Van der Burght
en Sauer aan om beide na te zien.
7e. Kennisgeving van Gel. St. dat het
besluit lot aankoop van een stukje grond
niet kan worden goedgekeurd omdat de
koopsom niet genoemd is.
Deze wordt nu op 130 bepaald.
8e. Verzoek van D. Van der Have namens
vele anderen om kosieloozen afstand var.
een stukje groud aan de haven, om daarop
een houten loods of wachthuis te bouwen
waarin schippers en werklieden bij ongun'tig
weer kunnen schuilen. Na voltooiing zal
het gebouwtje aan de gemeente kosteloos
worden aangeboden.
De Voorzitter zegt, dat dit laatste ge
schiedt om van de onderhoudskosten ont
slagen te zijn. B. en W. stellen voor
conform het verzoek te beschikken.
laatsch volk van het noodige te voorzien.
Nu veranderde evenwel spoedig de sociale
toestand in het vaderland zoowel als in
Middelburg. De Unie van Utrecht in 1579,
en de daaropvolgende afzwering van Filips
II in 1581 maakten den Staat der Nederlanden
tot een onafhai kelijken, zg nam de laatste
kluisters weg, die van de Spaansche over-
lieersching waren overgebleven.
De laatste twintig jaren der zestiende
eeuw vormen liet schitterendste tgdperk van
Middelburgs bloei als handelsstad. De
krachtige polsslag van een frisch en verjongd
volksleven klopte allerwegen, en niet het
minst in Zeelands hoofdstad.
Door gewetensdwang uit Vlaanderen,
vooral uit Antwerpen, verdreven kooplieden
vestigden zich hier. Kapitaal was te vinden
voor iedere onderneming, zeelui waren altijd
bereid de stoutste en gevaarlijkste tochten
te ondernemen. Meekrapteelt en meekrap-
bereiding namen een ongekende vlucht.
Middelburg werd stapelplaats en markt
voor den lakenhandel. Zeeland opende in
1580 haar eigen munt. Alle handen repten
zich om door de ontwikkeling van handel
en nijverheid de «Zenuw deB oorlogs» gelijk
gebeiteld stond op de toegang tot de Munt
te versterken. De handelshuizen en reeders-
firma's Ter Hoeff en Balthazar de Mouche-
ron waren door de geheele toenmalige wereld
bekend.
De wandelaar die in de laatste jaren der
zestiende eeuw de kaaien en dokken van
Middelburg langs ging kon daar sphepen
De heer Sinke wil een gering bedrag
voor den afstand van grond eisehen om de
eigendomsquaestie op te lossen en omtrent
de overname door de gemeente later be
slissen. Hij meent, dat het tot stand
brengen van 't gebouwtje gemakkelijker is
dan het onderhoud. Hg heeft te Bruinige
iets dergelijks gezien, dat er alles lehdve
netjes uitzag.
De heer Klos zou liever het gebouw
in steen zien verrijzen, dat zal zooveel ver
schil niet geven. Als de gemeente het moet
overnemen zal het onderhoud van een steenen
loods goedkooper en gemakkelijker zijn dan
van een houten.
De Voorzitter meent, dat de Raad voor
zulk een nuttig deel niet voor een geringe
onderhoud som moet terugdeinzen.
De heer Van Harmeien verzorkt, dat
alle mogelijke zorg zal gedragen worden,
dat het gebouw in goeden staat zal aanvaard
worden.
De heer Sinke, die niet tegen de inwil
liging van het verzoek is, heeft van adres
santen niets van een overdracht aan de
gemeente gehoord.
De Voorzitter antwoordt, dat dit dfnkbeeld
buti door B. en W. aan de hand is gedaan?
De heer Cupéry wil, als de gemeente de
zaak steunen moet, dat de Raad aandringe
op een gebouw in steen. Kan het te kort
daarvoor niet begroot worden, dan wenscht
hij de zaak verder aan B. en W. over te
laten, tenzij het te kort groot mocht zijn.
In dat geval kan de Raad nader overwegen.
In dien zin vordt met aigemeene stemmen
besloten.
Nu komt de begrooting aan de orde.
De postsalaris van den bode, in vorige
jaren door B. en W. f 50, werd oorspron
kelijk verhoogd tot f 100, maar nu zegt de
Voorzitter dat B. en W. van zienswijze
veranderd zijn en nog een jaar bij het
oude willen blijven.
De heer Sinke (die als wethouder aan
het opmaken der begrooting meewerkte,
maar sedert door den heer Joos Sandee
vervangen werd) noemt dit iets nieuws op
administratief gebied. B. en W. moeten
dan wel overwegende redenen gehad hebben
om zoo te veranderen.
De Voorzitter antwoordt, dal het geschied
is om een volgend jaar meer afdoende
maatregelen voor te stellen.
De heer Sinke acht 2 veldwachters bepaald
noodig. Nu is er een bij, die heele dagen
boodschappen te doen heeft, zoodat er fei
telijk maar 1 overblijft. Daarom was het
salaris voor een bode tot f 100 verhoogd,
vinden beladen met specerijen en zuidelijke
vruchten uit de Levant. Hij zou daar kunnen
vinden edelgesteenten uit Portugal, manu
facturen en lakens uit Frankrijk en Enge
land, wol uitSchotlanden hout uit Noorwegen.
Vlaggen van alle natiën vertoonden zich
in onze havens.
En onze eigen vlag zocht zich, behalve
in geheel Europa ruim baan naar het
Oosten. Alle klokken beierden in Middelburg
toen de eerste schepen de Leeuw en de
Leeuwin uit het land der zonne en der
kleuren met rijke lading binnen kwamen.
Kort na die komst gingen de schepen de
Lange bareke en de Maan van de reederij
Ter Hoef hurine lading naar de Oost halen
en weder verliep slechts een korte paos
toen deze gevolgd werden door de Zeelandia,
de Middelburg en de Zon. In 1601 volgde
opnieuw een Zeeuwsch eskader van drie
schepen, de Ram, het Lam en het Schaap.
In 1602 bracht een der Middelburgsche
schepen een gezantschap over dat de vorst van
Atjeh aan Prins Maurits zond. De oudste
ambassadeur, de een en zeventigjarige Abdul
Zamat stierf te Middelbu-g en werd op
Oostersch luisterrijke wijze, met alle eerbe-
wijzingen aan zijn rang verbonden, begraven
naast de St. Pieterskerk. De arduinsteen op
zijn graf werd van een Latgnsch opschrift
voorzien.
Uit het bovenraam van het Bureel
Vreemdelingenverkeer waaide den gepasseer-
den zomer een vlag, geel wit en rood.
Dat is de Middelburgsche vlag met de
spreker had zelfs f 159 voorgesteld. Dat de
heer Sandee daartegen is kan hij begrijpen,
maar de veranderde zienswijze van de beide
andere leden van het Dag. Best. is hem
een raadsel.
De Voorzitter voegt er ter nadere ophel
dering bij, dat de bedoeling was Koster
uitsluitend al" bode in dienst te houden
met een verhoogd salaris plus een pensioen
en dan een tweeden veldwachter aan te
stellen. Koster heelt evenwel geweigerd zijn
ontslag als veldwachter te vragen daarom
wilden B. en W. liever een jaar aanzien.
De h. Sinke begrijpt heel goed, dat Koster
dat weigerde, maar de Raad moet niet de
belangen van Koster maar die van de
gemeente behartigen. Spreker vindt hel
onverantwoordelijk de beide baantjes ver-
eenigd te 1 iten. Het was niet de bedoeling
Koster aan den dijk te zetten, maar een
bode naar behooren te hebben en een veld
wachter naar behooren.
Ten slotte wordt de terugbrenging van
den post tot f 50 met 6 tegen 2 stemmen
aangenomen.
Bg een volgenden post wil de h. Cupéry
de .kosten voor 4 stel buitenblinden voor bet
gemeentehuis schrappen, doch dit wordt
verworpen.
Bij den post vernieuwing van het Kerkplein
en eenige rioleeringen vraagt en bekomt de
h. Cupéry nadere inlichtiugen van den h.
Sinke, waarna de Raad zich met den post
vereenigt.
Bij den post salarissen der onderwijzers
komt het verzoek der hoofden om trakte-
mentverhooging in behandeling. Adressanten
voeren dezelfde motieven aan, al« verleden
jaar, die de h. Cupéry warm verdedigt, doch
door den h. Sinke bestreden worden.
De heer Cupéry stelt een verhooging met
f50 voor, doch hg zou gaarne tot f100
willen gaan.
Bij stemming staken de stemmen, zoodat
het verzoek in een volgende vergadering
opnieuw moet behandeld worden. Deze
vergadering wordt belegd te^en den volgenden
morgen 8 uur.
De vaststelling van het eindcijfer der
begrooting moet nu ook tot die vergadering
worden uitgesteld.
Voor de straks genoemde bestrating en
rioleerir.g wordt besloten een leening uitte
schrgven, groot f 3300 af te lossen in 22
gelijke jaarlijkse he termijnen, te beginnen
in 1899.
Bij de rondvraag stelt de heer Schipper
voor aan den ontslagen veldwachter Bles
eene gratificatie van f50 toe te kennen
Bourgondische kleu-en.
Zoodanige vlag wapperde ook in de
Middellandsche zee en in de Oost, maar
ook op de wilde kust van Zuid-Amerika,
waar de rivieren Suriname, Berbice en
Cayenne in den Oceaan stroomen.
De kaaien en havens waren vol schepen
en de stad werd uitgebreid. De landtong
die buiten de Zuiddampoort met het eene
pakhuis de eerste kerk der Gereformeerden te
vinden was, werd Dwarskaai, met gevels al de
Steenrots nog te aanschouwen.De Gortstiaat-
poort werd afgebroken en de Vlissingsche poort
gebouwd, het Vlissingsch Wagenplein vol
gebouwd, de Blauwe dijk met de West
Indische pakhuizen bezet en bestraat, het
Molenwater binnen de stad getrokken, de
Noorddampoort afgebroken en de stad naar
die zijde uitgelegd.
Ziet, toen was alles leven en beweging en
vertier. De kluisters waren verbroken.
Alles herleefde.
Dat waren de gulden dagen van weleer,
dat is nu die goede oude tjjd waarvan de
Middelburgers zoo gaarne droomen. Die
dagen vormen in de geschiedenis de eer
en de kroon van hun schoone stad.
Menig sprekend monument van 's lands
oude glorie trekt nog den historiekenner
die Middelburgsche ruime pleinen en bieede
straten bewandelt.
Daar klopte in de zestiende en zeven
tiende eeuw de polsslag van Zeeland en
die polsslag was krachtig.
