N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
DonifeKifni) 28 Sepfemüei;.
Seomifc fanrpng.
stoffen. -
IEN~VLAKt.
CHRISTEUJK-
HISTORISCH
1893. lo. 153.
;chip „Schelde."
TELEGRAAF."
hst Midd.-Vliss.
jotdienst
idienst.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Onze Kinderen.
li.
Schetsen over Middelburg.
RËCUTZ&liEft.
=*-
Itember.
Van Rotterdam:
Woen.27'smorg.l0 30
Vrijd. 29 i0,30
Itember.
van Antwerpen
IDinsd. 26's morg.7,—
I Dond. 28 8,—
lOOTDIENST
burg en Zierikzee.
rikzee Spoorweg Goe*,
imsche tijd.)
ember.
Van Zierikzee:
'smorg. 'smid
Dinsd. 26 12,3,30
Woens.27 7,50 3,30
Dond. 28 6,30 3,30
Vrjjd. 29 7.50 3,30
'Zat. 30 7,50 3,30
aschen tijd.)
lorm. *5,20, "6,35, 8.-,
amid. 12.1,40, 2,30,
8.—.
oorm. ""5,05, 7,10, 8,
imid. 12,05,1.40,2,30,
8,05.
20 uit Middelburg, 5,05
uit Middelburg alleen
uit Middelburg cor-
|ot naar Terneuzen.
j)5 uit Vlissingen duurt
iheden in het Droogdok
ijn afgeloopen.
min. na kloktijd.)
IDA GELIJKS.
4;50, 8.50, nam. 12.50
liddellijk na aankomst
renden trein van vm.
en 5.14 u.
|7,11155 en 8.5 u.
Idellijk na aankomst
50, nm. 3 25en 6.15 u.
|N-OP ZOOM-THOLEN.
naar Tholen, 5,30,
fóf, 5.30, 7.40f.
jergen-op-Zoom 6.10,
tOf, 6.15, 8 30f.
i-op-Zoom n. Halsteren
in naar Tholen 15 min.
[üd.
IDIENST
pHE VEER—GOES.
Ind< ring van Dinsdag:
1.5+ en 5.— uur;
I) 8.21f, 2,54f(Slot
^ÜDsdags vertrek Veer
Joes (Slot Oostende
been dien«t.
M D 1 E N S T.
1IDDELBURG.
4,50, 6,8,—
k,30, 1.15, 2,- 2,45
6,55, 7,45, 8,30
IHissingenjZeilmarkt):
5. 11,45, 12,35,1,20
5,5, 6,-, 7,-, 7,50
1.-,
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiectere regel
meer 10 cent.
Het i3 nog niet vele jaren geleden, dat
het eerste verhaal werd geschreven voor
kinderen uit christelijke gezinnen. De
schrijver en de uitgever beide wisten r.iet
hoe het gaan zou, maar zij vreesden, dat
zoo'n werkje niet zou vallen in den smaak
der ouders. Doch hun vreeze werd be
schaamd. Hun onderneming slaagde en
daardoor aangemoedigd, verschenen weldra
meerdere werkjes van dien aard. Niet alleen
de welbekende schrijver Gerdes, maar vele
anderen beproefden hun krachten om een
of meer boeken te schrijven voor kinderen
of jongelieden. Er verschenen tijdschriftjes,
waarin aan kinderen werk wordt verschaft
aangename bezigheid, bestaande in het op-
tossen van raadsels of het maken van opstel
letjes. Ja, onze christelijke lectuur wies aan
tot een stroom, die zijn wateren verbreidt
over gansch ons vaderland, leder ouder, die
zijnen kinderen in de lange winteravonden
iets nuttigs en aangenaams wil te lezen
geven, heelt thans eene ruime keuze. Een
ruime keuze, want gekozen moet er wor
den. Niet ieder werkje, ook al draagt het
den schoonen naam van christelijk, is daarom
geschikt voor onze kinderen. Ieder zal wel
begrqpen, dat ieder schrijver zijn eigen
leeringen in zijn boekje verbreidt. Is iemand
gereformeerd, dan is zjjn werkje het ook
waarschijnlijk, is iemand eene andere rich
ting toegedaan, dit zal zeker in zjjn boek
te bemerken zjjn. Daarom geven we den
raad, dat ieder, die boeken voor zijne kin
deren wil koopen, een vriend raadplege, die
kennis heeft van onze christelijke lectuur;
want anders koopt men allicht iets, dat
ons minder goed bevalt.
Het is echter treurig dat zoo velen nog
niet overtuigd zijn van het groote nut onzer
christelijke werkjes en andere verhalen. En
toch is het waar, dat, als we overal gingen
vragen Ouders, hoe brengen uwe kinderen
de lange winteravonden door? dat de ant
woorden ons niet bemoedigen zouden. En
ook dit weet ik, dat gij, Ouders, het toch
niet aangenaam vindt, als uwe kinderen als
oude mannetjes bij de kachel zitten of als
zjj naar bed gejaagd moeten worden omdat
zij u zoo'n Jast veroorzaken. Zoo menigmaal
moet vader zich boos maken, niet waar,
soms zelfs worden er klappen gedeeld en de
avond, die zoo'n genoegen kan geven,is gansch
FEUILLETON.
SOCIALE TOESTANDEN.
L
Mijne vrienden, de Zeeuwen die met mij
gaarne kennis nemen van de historie der
^plaatsen door God ons ter woning gegeven,
Keoben zeker met mjj, met belangstelling
ennis genomen van de kerkelijke toestanden,
ooals die zich in de eerste halve eeuw na
de Reformatie in Middelburg ontwikkelden.
Wq hebben kennis gemaakt met ons tot
beden onbekende personén. Na de Hoorne
en van der Heydeti, ons uit het tijdperk
der eerste worsteling reeds bekend, verscheen
voor ons Sue, de stichter van het fonds voor
behoeftige studenten, Panneel, de strijdgenoot
van Datheen, Hermanus Fauckelius, de weten
schappelijke theoloog, Franciscus Gomarus,
de strijdvaardige clericaal en Willem Tee-
linck, de vrome, gemoedelijke prediker, de
boetprediker van zijn tjjd.
Deze allen hebben een voetstap achter
gelaten in het zand van hunnen tjjd, en
hen is het Schriftwoord bewaarheid
d6 gedachtenis des rechtvaardigen zal in
zegening zijn. Voor de beminnaars onzer
historiën kwam na deze introductie onge-
twqfeld Zeeuwsch en rond, het woord op
de lippen aangenaam kennis te maken.
Nu mijn tqd weder gekomen is om mjjn
andeelieleveren in de vrijwillig opgenomen
.bh Wens^ 'k onze kaleidoscoop te ver-
en, en ditmaal staat noch kerk in 't vizier
nemen, maar ons oog te richten op de
e toestanden van voorheen.
bedorven. Nu weet ik ook dit wel, dat gij
dikwijls uwe kinderen aanspoort om toch
wat te doen en dat is zeer goed, want een
kind kan niet ledig zitten. Maar wat zal
het doen De boeken die gij leest, ouders,
zijn te zwaar voor uwe "kinderen van nog
geen veertien jaren, te zwaar om te verstaan
namelijk. Later komen zij er wel toe om
ook die te lezen, maar dan moet ge ze door
eenvoudige werkjes voorbereiden. Voor kin
deren past de melkouderen voeden zich
met vaste spijs niet waar
We leven thans in een tjjd dat de meeste
kinderen reeds vroeg de lagere school verlaten.
De tijd is nog zoo lang niet achter den rug,
dat jongens van 17 a 18 in den winter
geregeld de school bezochten. Het gebeurde
vroeger wel eens, dat een leerling den
meester bedankte en tegelijk hem in kennis
stelde met zjjn huwelijksplannon. Zoekt
iets dergelijks in onze dagen. Kinderen van
13 h 14 jaar vindt ge wellicht nog, maar
zoekt niet naar oudere kinderen in de school.
En nu is het duidelijk als de dag, dat die
kinderen toch, o zooveel weêr vergeten eer
ze zeil in hun zaken komen. Welk een
kosteljjken tjjd hebben ze nu in de lange
winteravonden om wat bjj te leeren. Daarom,
ouders, laat uwe kinderen lezen. Geeft hun
nuttige en aangename verhalen; verhalen
uit onze vaderlandsche geschiedenis, reisbe
schrijvingen, zendingsgeschiedenis enz. er is
genoeg te vinden in het overgroote aantal
werkjes die er bestaan.
Ouders, zorgt dat uwe kinderen wat te
lezen hebben. Uwe avonden zullen u veel
genot opleveren. Uwe kinderen vervelen zich
niet en doen kennis op, ook geeft het leien
dikwijlsaanleiding tot aangename gesprekken.
Vooral het lezen van een aangenaam en
degelijk tijdschrift geeft menigmaal aanleiding
tot nuttigen, afwisselenden arbeid. Acht ook
Diet gering de hulp, die u alzoo verleend
wordt voor eer, christelijke opvoeding.
Misschien zal het bezwaar bjj u bestaan,
dat boeken geld kosten. Doch dit mag geen
bezwaar zijn. Ook voor andere dingen, die
soms minder nuttig zjjn, woidt zooveel uit
gegeven. Bedenkt wat de Heere Jezus ge
zegd heeft: «Zoekt eerst het koninkrijk
Gods en alle dingen zullsn u worden toe
geworpen.e Het is beter, dat uw kind
met nuttige en degelijke kennis is toegerust
en geen geld, dan dat ge het straks eenige
guldens nalaat en ge hebt Diet voor zijne
ontwikkeling gezorgd. Aan wien kunt ge
Het zal dit kan ik u verzekeren
de moeite der kennisneming waard zijn.
En dan begin ik met de aangename
mededeeling dat Middelburg in oude dagen
niet alleen een zeer welvarende, maar ook
een zeer weldadige stad was.
Welvarend t
Ik vrees dat er Romeinsche kroniekschr jj
vers zijn geweest, die aan overdrijving la
boreerden, toen zjj die Burchten als zeer
vermaard roemden, Middelburg in Zeeland,
Montpellier in Frankrijk en Burgos in Sp inje.
Hoe dit ook zjjn moge, het is bekend
en voor geen tegenspraak vatbaar dat
Middelburgs handel in oude dagen bloeiend
xï-41 bosten en Westen brachten in
Middelburg, naar den maatstaf van die
tqden schatten aan. Met Brugge en Sluis
behoorde Middelburg in de twaalfde en
dertiende eeuw tot de middelpunten van
handel en verkeer. Niemand minder dan
Zeelands oudste kroniekschrijver Reigersberg
plaatste dit lotdicht op Middelburg in 'tLatjjn
„Een veil'ge havenstad, waar mast- aan
(mastbosch ljjzen,
Zoo pry kt daar Middelbnrg, den naam van
(edel waard:
Een stad vol volks en schats, omringd
(van paradijzen,
Een markt- en stapelplaats, die eenig is
(op aard.''
Ziet ge wel dat Middelburg in de Mid"
deleeuwen welvarend was
En weldadig ook.
Bij het uitgeven van landen om te be-
djjken werd geregeld voor Godt en de armen
een acker besproken. De kloosters admi
uw geld beter besteden, dan aan uwe kin
deren Me dunkt aan niemand. Denkt, dat
ten opzichte van uwe kinderen veel van u
geëischt wordt 1 Geeft ze dus, zooveel in
uw vermogen is, een goede opvoeding
Geve de Heere u daartoe wjjsheïd.
D. K.
de
Gaarne vestigen wjj de aandacht op het
populair geschreven boekje van dr. Voorhoeve
«de Cholera.»
Op plaatsen waar deCholera onverhoopt
mocht uitbreken en geen arts aan wezig is,
kan het noodig zijn van de wenken in dit
boekje dat slechts 10 cent kost stipt
gebruik te maken.
Omtrent nu wjjlen Mr. W. F. Baron van
Doorn van West Capelle, jongstleden Woens
dag te 's Graven have op 68j-arigen leeftijd
overleden, schrijft De Graaf schapper
Hij was een man, die bjj het Christen
volk vrij algemeen bekend was. In meer
dan een Evangelisatielokaal heeft hjj het
woord des levens verkondigd.
De man van hooge geboorte, maar bovenal
belijder van Christus, had zich tot levenstaak
gesteld, met de gaven hem verleend, op
eenvoudige wijze het Evangelie te verkondigen.
Men weet hoe hij het zendingswerk met
warmte voorstond en niet aarzelde zelf op
te treden om zijn beginselen te verkondigen.
Hij was een krachtig bevordenaar van allen
ptiilantropischen arbeid en in de zendings-
ièesten nam hij steeds een zeer groot
aandeel.
Treilend zijn de woorden, die voor Woens
dag 1. 1. zijn sterfdag op den door
hem geschreven scheurkalender voorkwamen
en die o. ra. aldus luiden
„En Zijne is de kracht Geen din g is voor
God onmogelijk. Hy bewijst Zich altijd
kraohtigljjk eea Helper in benauwdheid, liet
geloof kan nooit te veel verwachten. En
Zijne is de heerlijkheid, Daarvoor bereidt
Hij ons nu in genade en zal ons eenmaal
in heerlijkheid opnemen- En dat in der
eeuwigheid. Daarheen is onze reis. Geen
nood dus, al moet de weg hier moeielijk
zijn. Want het lijden dezes tegenwoordigen
tjjds is niet te waardeeren tegen de heerlijk
heid, die aan ons zal geopenbaard worden.
En wij eindigen met Amen, het ons
geheel en onvoorwaardelijk in Gods hand
stellen, wetende, dat Hij zal voorzien."
nistreerden die goederen en gaven uit wat
men den armen schonk en alzoo den Heere
leende.
Het spreekt vanzelf dat de handel hier
schatten aanbracht, maar dat diezelfde be
drijvigheid ook aanlokkelijk wasvoor velen
die, gelijk men in onze dagen zegt, «van de
hand in den tand» leven moestvn, of om
het in de woorden te zeggen die zoo juist
de kieswet van '87 kenmerken, van hen
die niet tot de gezeten werklieden behoorden.
Bedelaars, landloopers, reizende doctoren,
ketellappers, en wat dies meer zij omzwerm
den een volkrijke en handeldrijvende plaats
en kwamen, ziek of gezond, niet zelden ten
laste der liefdadigheid.
Nog andere oorzaken werkten mêe om
de algemeene weldadigheid zoo hoog noodig
te inaken.
's Werelds goed is ebbe en vloed, zegt
het «preekwoord, en dat is alle eeuwen
door zoo geweest, maar toch in de middel-
eeuwen meer dan nu. Toen was ieder kas
teel een fort en roofnest, iedere stad was
een geïsoleerde vesting en die vestingen
voerden een bitteren staijd om het bestaan.
Het ging den burchten en steden in den
ouden tjjd als de visschen in de zee. Zorgen
dat men de grooten uit den bek blijft en
dat men de kleintjes opslokt. Dat was het
leven.
Invallen en strooptochten, twisten en
beroeringen bleven ook aan Middelburg niet
vreemd, en die troebelen brachten niet zelden
diepe ellende waar enkele dagen te voren
algemeene welvaart heerschte. Het woord
«plundering» dat wjj slechts bjj name
Op den dag, waarvoor deze geloofswoorden
vtaren geschreven, werd de schrijver opge
roepen en viel hem het loon ten deel, dat
weggelegd is voor allen, die Christus in onver-
derfeljjkheid liefhebben.
27 September '93.
Door ingelanden van het waterschap
OvezaDde werd in zjjoe veigadering van
heden Woensdag met meerderheid van stern-
stemmen besloten 10 cent per H. A. te heffen
der tegemoetkoming in de kosten tot het ver
harden van den weg naar den Staartschen
nol teneinde daar een aanlegsteiger te ver
krijgen voor de stoomboolen die van Vlissin
gen op Neuzen varen.
Middelburg. Hedenmiddag teD 12
had in de Ambachtschool te Middelburg
de uitreiking van prijzon plaats aan de
leerlingen en de tentoonstelling der door
hen vervaardigde teekeningen en werk
stukken.
Door aiwezigheid van den voorzitter werd
de vergadering met een gepaste toespraak
geopeud door den heer L. K. v. d. Harst,
waarin hjj vooral eén woord van dank bracht
aan den beschermheer den Commissaris der
Koningin niet slechts voor zijne tegenwoor
digheid maar ook voor zijne welwillendheid
waarmede ZEx. de uitreiking der prijzen
op zich had genomen.
Thans laten wij volgen den uitslag der
bekroningen en bevorderingen.
De Jury voor het timmervak bestond uit
de HH.H. P. ven de Ree, A. E' Bagger
man, A. P. Casteleyn.
De Jury voor het smidswerk uit de HH
R J. de Munck, L. Vogel, C. J. Marsie.
Voor het timmervak werden bekroond de
leerlingen A. Volkers (le kl.), L. van Huizen
2e kl. en uit de 3e kl. W. J. Besuyen le.
prijs, W. A. Stroo, 2e prijs.
Voor het smidsvakIk. J. Bokken le
kl., W A. Maigo 2e kl., Agelink van
Rentergem 3e kl.
Bevorderd werden
Van de le naar de 2e kl. de timmer
lieden W. F. A. Hagethorn, A. Volkers,
C. Puerstamper en P. F. de Baare (v.)
en de smeden 1. de Ridder, L. L. Vermaat,
W. J. Beckens en J. G. Cuilens (v.).
Van de 2e naar de 3e kl de timmerlieden
W. J. J. Koole, L vanHuysen, J. Sneevliet,
J Barto, J. G. Wattez, P. van Iren en J,
Struysmanen de smeden: F. A. Oudens;
kennen, was geen onzer voorouders vreemd
Eu waarheen zou de geplunderde zijn
toevlucht nemen dan tot het klooster of
tot de Heilige-Geest meesters
Het Bijbelsch verhaal te vinden in Hand. 5
omtrent de eerste armenzorg in de kerk
van het Nieuwe Testament gal waarschijnlijk
aanleiding tot dien naam van Heilige Geest-
meester. In ieder geval, geen stichting van
iefdadigen aard bestond in den Grafeljjken
tjjd. Kerk en klooster was alles.
Behalve plundering en krijg waren natuur
rampen niet zelden oorzaak van plotselinge
verarming. Walcheren was toen niet als
i.u beschermd door kostbare en veilige
zeeweringen tegen liet geweld der golven.
Niet zelden bracht een enkele nacht storm
een aantal menschen tot den bedelstaf.
In de kroniek van Reigersbergeu komt
een beschrijving voor van een stormvloed
in 1530. Tot rechte kennis van de toestanden
van dien tjjd ga ik u enkele regels uit die
levendige beschrijving afschrijven.
Ziehier wat onze kroniekschrijver vertelt:
«In Walcheren overvloeiden de dijken lot
diverse steden. Den djjk tusschen die oude
havene van Middelburch en Aiemuen brak
door, waardoor het land wel drie weker,
besouten werd. En in dezen voorschreven
storm ende hooge vloet ghebeurde de grootste
jammer en verdriet in Zeeland dat geen
pen zou kunnen beschijven, want er onuit
sprekelijk veel beesten verdronken. En dat
meer is, daar werden veel schoone huizen
en hoven, stapelen van tarwe en van rogge,
van gerst en van haver door de vloed
weggedreven. En daar dreven veel stoven
J. P. Corbeel, W. A. Malgo, P. G. Holle-
brands en J. A. Steinz.
Een getuigschrift bjj het verlaten der
school werd uitgereikt aan de timmerlieden
J. Besuyen, A. Baals, W. A. Stroo, G. J.
Timmerman, C. Ovaa, P. Dorleyo, A. Hu-
brechtse, G. J. H. Geertsema Beckeriog
en aan de smeden: J. L. Agelink van
Rentergem en M. J. Stevens.
Voor getrouw schoolbezoek ontvingen
prijzen de leerlingenJ. A. Steinz en W.
F. A. Hagethorn.
Maandag te laat ontvangen. Red).
Bond van Brievengaarders. Door
eenige brievengaarders is het plan geopperd
tot oprichting van een bond. Een hiertoe
strekkend voorstel zal worden behandeld in
eene vergadering, welke op Woensdag 3
October in Krasnapolsky zal worden ge
houden.
Verloven. De Minister van Oorlog
heeft bepaald, dat gedurende den aanstaanden
winter aan de miliciens weder langdurige
winterverloven verleend mogen worden.
Arrondissemenis-Rechtbank te Middelburg.
Gisteren,Dinsdag, zijn veroordeeld wegens:
diefstalP. J. L. S., i,15j. koffiehuisbe-
diende, Vlissingen, tot 3 inG. B., 12
j., zonder beroep, Terneuzen, thans zich
bevindende in de strafgevangenis te Goes,
tot 2 m., en A. de N., 12 j zonder beroep,
Middelburg, tot] 14 d. gev. str.en D. K 11
zonder beroep Middelburg, tot f 1 b,
s. ld. h.
mishandelingP. M., [29 j., koopman,
Oostburg, tot 1 jaar, erv C. v. S., 17 j.,
werkman, Middelburg, tot 14 d. gev. straf.
mishandeling van een ambtenaarO.
S20 j., werkman, Middelburg, tot "3 m.
gev. straf, en
bedelarijA. de S. 25leurder, Zuiddorpe,
tot 3 d. hechtenis.
Allen in de kosten.
Ontslagen van reehtsvervolging P. G.
K 19 j., werkman, Middelburg, beklaagd
van wederspannigheid.
Kantongerecht te Goes
Maandag 25 September 1893 zjjn ver
oordeeld wegens jachtdelict: M. W. te
Wemeldinge, P. F. te Schore, J. F. D. en
L. P., beiden te Kwadendamme, F. H. te
Clinge en J. Z. te Ovezande, ieder tot 2
maal f5 b. s. 2 maal 4 d. h. J. R. te Ovezand,
weg met menige honderden balen mee, die
al bedorven en zonken. En daar waren
zoo menige honderd menschen, mannen en
vrouwen die zeer rjjk waren, groote familie
houdende, die dienaars en boden hielden,
die namaals zelve hebben moeten dienen
en van huii tot huis gaan brood bidden».
Een derde oorzaak van algemeene ver
arming was eene gedurig terugkeerende
pestilentie, zoodat, om slechts éen enkel
staaltje te noemen in Zierikzee in de drie
zomermaanden van 1532 ruim drie duizend
menschen aan de pestilentie stierven.
Heeft niet de mensch een strjjd op aarde
heeft Job gevraagd. Van dien strjjd op
aarde zjjn wij iederen dag getuige,en niemand
onzer die er geen deel aan neemt.
Toch, ongetwijfeld was oudtjjds de strjjd
om het bestaan zwaarder dan nu, en ook
van anderen aard.
Eeuwen zijn heengegaan eer de bodem
dien wij bewonen den menschen een veilig
en aangenaam verbljjf aanbood eeuwen
gingen heen eer het recht van den sterkste
was bedwongen en een wel georganiseerde
samenleving was gegrond.
Voorgeslachten kwijnden henen,
En wij bloeien op hun graf.
Zegt een der Evangelische gezangen, en
dat wordt niet zelden door ons vergelen.
Wij profiteeren van den arbeid der voorge
slachten. Zij hebben onze woonplaats lot
een menschwaardig verbljjf gemaakt. Zij
hebben met tranen gezaaid wat wij met
vreugde maaien.
Laat ons dat met dankbaarheid gedenken 1
