NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Meflfag 26 Hups fus.
Scocnffe laargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
1898. Ho. 189.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJK.
J)e Amendementen.
Buitenlaiidsch Overzicht.
elkeN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Yllssingen 26, 28, 29,30 Aug. en 1 en 2
September. Serooskerke,4Sept. voormiddags;
«jOostkapelle, ook voor Grijpskerke 4 Sept.
namiddagsDomburg, ook voor Aagtekerke
5 Sept.Wegtkupelle, ook voor Zoutelande
6 Sept.Koutlefeerke, ook voor Biggekerke
en Meliskerke 7 Sept.
De eerste periode voor de behandeling
der kieswet in de Tweede Kamer is voorbij.
De tweede helft van het werk zal be
ginnen op 20 September.
De behandeling der wet ingediend door
den Minister Tak zal nu overgaan in de be
handeling der amendementen, waarvan niet
minder dan acht bij de Kamer zjjn inge
bracht do ir verschillende leden van ver
schillende partijen.
Het voorbereidende weik in algemeene
beraadslagingen bestaande, is afgedaan, het
stukwerk, bestaande in artikelsgewijze be
handeling zal beginnen.
En getrouw aan ons program, gaan we
ook ditmaal weder vragen: Wat oordeelt
de antirevolutionaire partij over deze amen
dementen In hoeverre brengen deze amen
dementen of een van deze, ons nader tot
het ideaal dat de antirevolutionaire partij zich
in zake kiesrecht stelt?
De wet tot uitbreiding van kiesrecht
brengt naar mijne persoonlijke meening,
geljjk men uit mijn vorige beschouwingen
weten kan, ons tot het gewenschte ideaal
nader, omdat de census, d. i. het bezit van
geld, geen criterium voor kiesbevoegdheid
meer zijn zou, indien deze wet aangenomen
werd.
Maar ik weet zeer wel, anderen zien op
de bezwaren, vooral ontleend aan de ken-
teekenen door het nienwe wetsontwerp ge
steld, bezwaien die ook ik niet ontkennen
kan, ea veroordeelen daarom, met recht en
reden het aanhangige wetsontwerp.
Dit is de oude strijd tus.-chen optimisme
en pessimisme. De aloude vraag uit welk
oogpunt men de zaak beziet om haar te
prjjzen of te laken Licht en schaduw, goed
aangebracht, vormen de schoonste harmonie,
maar enkel licht verblindt en enkel duister
doet in somberheid leven.
Hij, die de kracht der eenzijdigheid heeft,
of ook hü die de wijsheid in pacht meent te
hebben, geeft dat natuurlijk niet toe. Zou
hij kunnen twjjfelen of weifelen, hij die op
de meest ingewikkelde vragen onmiddellij';
eenige groote woorden of holle klanken tot
zijn beschikking heeft
Zou hij het niet weten, die onder de
zjjnen, als Eenoog in het land der blinden
koning is?
Dat ware natuurlijk al te dwaas. Israels
wijze Koning heelt wel gezegddie
het eerste is in eene rechtszaak, schijnt
rechtvaardig, maar zijn naaste komt en
onderzoekt hem.
Dat zoodanig onderzoek tot andere resul
taten leidt dan onze eenzijdige wijsgeeren
verlangen, is natuurlijk in hun oog on
mogelijk.
De stokpaardjes moeten bereden worden
en niet weinigen hebben een stal vol.
Maar ter zake
Zonder te kunnen 5 gelooven dat wetten
als deze in staat zijn aan hoog opgewekte
verwachtingen te beantwoorden kan het
toch nooit twijfelachtig zijn of de ontwikke
lingsgang der maatschappij moet geleid of
tegengehouden worden.
De conservatieven zijn van meening dat
het bestaande, uit vrees voor erger, te allen
tijde moet tegengehouden worden. En onder
alle andere partijen zijn er, dia ontwikke
ling zeggen te willen, maar ongelukkig
nooit op die wijze als voorgesteld is. Zelf
hebben ze nooit den weg tot ontwikkeling
aangegeven, en de weg door anderen afge
bakend is, in hun oog, altijd de verkeerde.
Alzoo blijven ook zjj staan, en de tijden
veranderen zonder hen.
Hun bedrijf is, zonder dat ik hun namen
behoef te noemen, opnieuw bij het jongste
drieweeksch debat in de kamer voldoende
uitgekomen.
Geen enkele, die niet, somtijds roerende,
smeekbeden tot pacificatie slaakte. Geen
enkele die zich tegen uitbreiding van kies
recht verklaarde. Maar sommigen
precies nooit op de wjjze als voorgesteld is.
Das politiek.
Intusschen wat ook de langlurige be
raadslaging heeft geopenbaard, practische
gevolgen had ze niet.
Eerst bij de behandeling der amende
menten komt de praktijk aan 't woord.
Onder de acht amendementen die inge
diend zijn is er een van het Roomsche lid,
den heer Vermeulen om het; meervoudig kies
recht, het zoogenaamd cumulatieve, gelijk
dit jaar in België aangenomen is, in te voe
ren. Daarvoor zouden aan den kiezer, naar
gelang van zijn positie ot bekwaamheid in
de maatschappij twee of meer stemmen
gegeven worden.
Een tweede amendement van de heeren
van Houten, de Beaufort wil den census op
nieuw vasthaken aan de kiesbevoegdheid.
Ook het derde amendement van de heeren
Roëll, Mees en Kolkman wil aanslag in de
belasting als kenteeken en de schrijfproef
wijzigen.
Een vierde amendement is van den heer
Kerdjjk en heeft ten doel om landloopers
en dronkaards van de stembus te weren.
Het vijfde amendement is ingediend door
de heeren Mackay en van Alphen. Zij stel
len voor de bepaling der kenteekenen aldus
te lezen:
«Deze wet houdt voor kenteekenen van
geschiktheid en maatschappeljjken welstand,
het als hoofd van een gezin voorzien in eigen
onderhoud en in dat van het gezin.»
Zij acht het bezit van deze kenteekenen
aanwezig bij hem die als hoofd van het
gezin voorkomt op de krachlens wettelijk
voorschrift gehouden bevolkingeregisters. De
di ie overige amendementen betreffen slechts
redactie-wjj rigingen.
Het vijfde amendement, door ons alzoo
genoemd, beantwoordt aan ons ideaal in zake
kiesrecht.
Na de weoschen en inzichten der antire
volutionairen in zake. kiesrecht, als maatstaf
genomen te hebben, heb ik getracht eenigs-
zins duidelijk te maken, de voorstellen in
zake kiesrecht thans in behandeling.
Eerst de ki-rn der wet, het losmaken van
den census en daarna de techniek der wet,
de kenteekenen Nu trachtte ik u de belang
rijkste, meest ingrijpende voorstellen te doen
kennen met welker behandeling de Tweede
Kamer zich op 't laatst der volgende maand
bezig houden zal.
Ook wjj staken tot dien tijd onze be
schouwingen.
Laat ons te zamea wachten op de nieuwe
dingen die komen zullen.
Zalig is hij, die wakkeren wakend wordt
gevonden, als Hij komt, die alle dingen
nieuw maakt.
M.
d. K.
Conservatisme.
Ouder dit opschrift schrjjft de Nieuwe
Provinciale Groninger Crt.
Indien iemand tegenwoordig door den loop
der dingen in het gelijk gesteld word, dan
is het Groen van Prinsterer.
Deze ziener heeft, bijvoorbeeld in zijn Hand
boek voor de vaderlandsche geschiedenis, ge-
zegd, dat in het liberalisme de revolutionaire
denkbeelden van 1789 voortleefden verzacht
en naar de omstandigheden gewijzigd, maar
toch in beginsel dezelfde.
Het liberalisme heeft dat nooit willen weten.
Wel maakte het zich groot op z(jn afkomst
van het Revolutie-jaar; maar dat het dus
den volke nooit tot zegen worden kon, dat
heeft het volstandig ontkend, ja heftig aan
Groen en zijne volgers betwist.
Thans heeft het liberalisme kennelijk uit
gediend. De maatschappij is; eraan ontgroeid
zijn eigen kinderen en kindskinderen stellen
er zich tegen.
En wat is nu de houding van de mannen
die dit liberalisme vertegenwoordigendat
wil zeggen van die liberalen welke noch
radikaal noch socialist willen worden?
Dat ze conservatief worden.
Met een ander woord en zooals Groen
het zou definiëeren, dat zij zich vastzetten
in dien vorm der reolutionaire theorieën,
welken zij levenslang hebben gehuldigd, en
die, over 1816 heen, afstamt van 1789.
De Revolutie was de caricatuur van de
echte vrijheid.
Daarom heeft het liberalisme deze gansche
eeuw door de ware vrijheid tegengehouden.
Het kon geen vrijheid geven, want het
hield zichzelf voor de Moeder der vrijheid,
juist geljjk de Revolutie van 1789.
En daarom kan het er ook nu niet toe
komen om de maatschappij die aan de
school van het liberalisme ontgroeid is, te
emancipeeren, haar mondig te verklaren, en
toe te staan zich volgens andere opvattingen
in te richten.
Er is geen betere inrichting voor het so
ciale leven, dan de liberale. Thorbecke, o
negentiende eeuwsche maatschappij, was
uw Mozes; waarom wilt ge den onfeilbareri
wetgever ontrouw worden, die u toch zoo
zeker in het beloofde land brengt, als ge
hem maar gehoorzaam blijft.
Houdt wat ge hebt, zeggen deze heeren
tot zichzelf en tot de maatschappij. Met
weggeven kunt ge val verliezen maar of
ge wat terugkrijgt is lang niet zeker.
En zoo belichaamt zich dit conservatisme
dan voorloopig in een kiesrecht, dat aan
belastingen en spaarbankboekjes en (last not
least!) aan examens liberale examens wel
te verstaan) vastgekoppeld Wordt. Want
hebben is toch maar hebben en krijgen is
de kunst f
Maar als Groen nog leefde zou hij zeggen
Heb ik het niet altijd geleerd Thorbecke
stond op den bodem der revolutie. Zijn
systeem is het revolutionaire; pasklaar ge
maakt voor de omstandigheden. Zoo ook
nu zijn volgers. Liever willen ze op dezen
bodem versteenen tot conservatieven, dan
van de geliefkoosde revolutionaire theorieën
afstand doen.
En nu de maatschappij op den tweesprong
staat en kiezen moet tusschen de socialisti
sche inrichting der samenleving en een
hervorming naar de Chiistelijke-historibche
beginselen, nu kruipt het bloed waar het
met gaan kan. Zij verschansen zicli in het
oud liberale systeem als in hun laatste burg.
Zoo verklaait zich het verschijnsel, dat
vooruitstrevende mannen als de heeren Van
Houten en Van der Kaay op hun ouden dag
conservatief' worden.
In de tweede helft der volgende maand
zal in 's Gravenhage een belangrijke inter
nationale vergadering gehouden worden
inzake de prostitutie, het program van welke
vergadering wij gaarne in onze kolommen
opnemen. Het luidt als volgt
PROGRAM VAN DE CONFERENTIE,
2022 September 1893,
Gebouw uiligentia,
L. Voorhout. den Haag.
DinsdagavondAlgemeene vriendschap
pelijke samenkomst ten huize van Mr. H.
Graaf v. Hogendorp, Parkstraat 4.
Woensdagmorgen van 10—12 uur Be
stuursvergadering.
's Middags te 2 urePlechtige opening.
Openbare samenkomst, waarin zich verschil
lende sprekers laten hooren, ook Mevr.
Butler. Rapporten van Afgevaardigden.
's Avonds 8 uur Openbare gemengde
samenkomst. Toespraken worden in het
Holiandsch vertolkt.
Donderdagmorgen 9Vs uurToestand in
Italië, Prof. Peilizzari. Toestand in de
Engeische Koloniën, Dr. Birkbeck Nevins.
Toestand in ons Vaderland, Ds. Pierson.
Algemeene besprekingen.
's Middags te 2 ure: Rapporten van
afgevaardigden. De Vrouw en de reglemen
teering, Prof. Bridel te Genève, Nieuwe
Wetsontwerpeu in Zwitserland, Zweden,
Noorwegen enz. Prof. Bernez te Lausanne.
Vrijdagmorgen 9 Vs uur«Het huweljjk
de eenige wettige band tusschen man en
vrouw» Mr. O. Q van Swinderen en Mevr.
Battler.
's Middags te 2 ureRapporten van
afgevaardigden.
's Middags te 4 ureSluiting van de
Conferentie.
Gemeenschappelijke maaltijd.
Buiten dit officiëele Programma kunnen
wij nog mededeelen, dat er in het zelfde
gebouw eiken morgen te 9 uur in verschil
lende talen een bidstond zal gehouden
worden om den zegen des Heeren af te
smeeken over de werkzaamheden.
En eindelijk dat op Woensdagmorgen te
9% uur een huishoudelijke vergadering
zal gehouden worden met afgevaardigden
en leden van onzen Bond.
Wjj behoeven niet te zeggen, dat deze
conferentie onze volle sympathie heeft en
wjj voorts iedereen, die daartoe in de
gelegenheid is, opwekken deze samenkom
sten bij te wonen.
Hertog Ernst van Saksen-Coburg-Gotha
is Woensdag overleden.
Hij werd 31 Juni 1818 te Coburg geboren.
In 1836 maakte hq met zijn broeder, den
lateren Engelschen prinsgemaal Albert, eene
reis door Engeland, Frankrijk en België:
daarna bezocht hij da Universiteit te Bonn
en nam als ritmeester dienst in 't koninklijk
Saksische leger. Na verscheidene reizen in
Italië, Spanje, Portugal, Noord-Afrika volgde
hij zijn vader in 1844 op. Twee jaren van
te voren was hij in het huwelijk getreden
met prinses Alexandrine van Baden, die
hem overleeft.
In de jaren 1848 en '49 wist hij door
verstandige concessiën zjjne onderdanen voor
zich te winnen en de hertogdommen Coburg
en Gotha door eene gezamenlijke grondwet
te vereenigen. In den oorlog tegen Dene
marken werd hem een zelfstandig commando
toevertrouwd hij voerde het bevel in den
slag, waarin het Deensche leger op 5 April
1849 te Eckernförde werd verslagen.
Nadat destijds de plannen tot wederop
richting van het Duitscbe rijk waren mislukt,
sloot hertog Ernst zich aan bij den zooge-
noemden driekoningsbond, en op zijn initia
tie! kwam het vorstencongres te Berlijn
bijeen. Zijne persoonlijke vriendschap voor
keizer Napoleon drong hem om Pruisen,
tijdens den Krimoorlog, van eene tus^chen-
komst ten gunste van Rusland te weerhouden.
In 1859 echter trachtte hij Pruisen over
te halen om Oostenrijk te helpen tegen
Frankrijk. Na het optreden van den heer
Von Bismarck, in wien hij vooral den
reactionair zag, als Pruisisch minister
president, vestigde de hertog zijn hoop
op Oostenrijk. In de hooge politiek was de
zeer populaire vorst destijds een factor, met
wien ernstig rekening moest worden ge
houden. Dat zijne voorliefde echter geen
afbreuk deed aan zijn scherpen blik, bewees
hij in de jaren 1866 en 1870, door de
zijde van Pruisen te kiezen. Den veldtocht
van 187071 maakte hij in het gevolg
van koning Wilhelm mede.
Zijn opvolger is de hertog van Edinburgh,
Alfred, neef van den kinderloozen overledene.
Hjj is gehuwd met de zuster van den
Czaar, grootvorstin Mariais een Engeische
prins, admiraal in Engelschen dienst;
hetwelk het onverklaarbaar maakt hoe hij,
met medewerking zelfs van Keizer Wilhelm,
aan het hoofd van een staat kon geraken,
die, schoon slechts 200 duizend inwoners
tellend, in elk geval deel uitmaakt van den
Duitschen bond.
Weer een bewijs dat de politiek een
raar ding is.
De werkstakingen in Wales zijn geëindigd.
Veertig mijneigenaars hebben een loonsver-
hooging van 20 percent toegestaan. In
sommige plaatsen hebben tot een gezamenlijk
getal van tienduizend mijnwerkers onder
bescherming der politie den arbeid hervat.
De mijnwerkersbond te Londen besloot
om algemeen den arbeid te hervatten als
de mijneigenaars afzien van hun plan om
het loon met 25 percent te verminderen
En z>j zullen dan geen loonsverhooging
vragen voordat de steenkolen weer den
prijs van 1890 bereikt hebben.
Sommige eigenaars in Schotland zjjn tot
loonsverhooging overgegaan. Toch wordt
in dit land de kans op werkstaking grooter;
daar de mijnwerkers een grootere verhooging
eischen.
Wat de verkiezingen in Frankrijk aan
gaat, zij zjjn ten voordeele der gematigd
republikeinsche politiek uitgevallen. De
regeering won bij eerste stemming reeds
63 zetels. De rallies, dat zjjn oud-conserva
tieven, die op raad van den Paus zich voor
de bestaande, gevestigde, niet meer te keeren
republikeinsche staatsinrichting lieten winnen,
zjjn op vele plaatsen uitgeworpen ol brachten
het ter nauwernood tot herstemming. De
grootste redenaar der kamer, De Mun, een
hunner, werd evenmin herkozen, doch wint
misschien nog een zetel is een ander district,
waar een invloedrijk katholiek afgevaardigde
voor hem op.-taat.
25 Augustus '93
Vergadering van den Middelburgschen
Gemeenteraad van Woensdag 23 Aug. 1893.
Afwezig de heeren W. J. Sprenger, den
Bouwmeester A. P. Snouck Hurgronje, van
Hoek, E. P. Scliorer, Jeras, van Voorst Vader
en de Sloppelaar.
Na opening der vergadering stelt de Voor
zitter aan de orde het onderzoek der geloofs
brieven van de nieuw benoemde leden van
den gemeenteraad, wegens onvoltalligheid
der vergadering zullen echter alleen onder
zocht kunnen worden die van de nieuw
benoemde leden Brevet, Gratema en de Waal,
terwijl het onderzoek van die der herbe
noemde leden van Dunné en L. K. van der
Harst tot eene volgende zitting zal moeten
worden uitgesteld. Tot onderzoek van de
geloofsbrieven der eersten benoemt nu de
voorzitter eene commissie bestaande uit de
heeren J, J. van der Harst, W. H. Snouck
Hurgronje en Dr. van der Swalme.De
vergadering wordt voor een oogenblik ge
schorstna heropening deelt bovenstaande
Commissie bij monde van de heer J. J. van
der Harst mede dat de geloofsbrieven der
drie nieuw benoemde leden in orde bevonden
zjjn en concludeert zij tot toelating, met
welke conclusie de Raad zich vereenigt.
Nadat de notulen der vorige vergadering
hierop waren gelezen en vastgesteld, doet
de Voorzitter mededeeling datzjjn ingekomen;
a. van Ged. St. missiven houdende goed
keuring van verkoop aan Barentsen van
bouwterrein aan de Loskaai, wjjziging be
grooting 1893 en opname kasgeld, benevens
mededeeling dat hunne beslissing op de door
den Raad vastgestelde verordeningen lager
onderwijs is verdaagd;
b van dezelfden een verslag van den toe-
stand der proviucie over 1892
e een brief van dankbetuiging van J. C.
Fischer voor zijne benoeming tot onderwijzer
in de kennis der natuur aan school G
d een verzoek van Simon Boasson om
eervol ontslag als makelaar in alle vakken
waartoe hjj den 19 December 1883 door
den Raai benoemd werd
e een adres van Johannes Koenraad van
der Veer over het stichten eener gemeente
lijke badinrichting;
een verzoek van bewoners van het Zand
en omstreken, die, nu besloten is dat de
militare slachterij aan de drinkwaterleiding
zal worden aangesloten, gaarne de voorwaar
den zullen vernemen, waarop de Gemeente
genegen is die leiding tot voor hunne wonin
gen door te trekken
g. een voorstel van de Commissie van
Toezicht op het middelbaar onderwijs om
wegens het toenemend aantal leerlingen aan
de Burgeravondschool nog een leeraar te
benoemen in de Nederlandsche taal, aar
drijkskunde en geschiedenis op een jaarwedde
van f500, en de benoeming van J. A. W.
Baart tot leeraar in de wiskunde aan die
