NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
mi lo. 188.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJK-
De Drankwet.
a I*
lis-
iris
is li
•aglsi
kerknieuws.
S c h o o I n i e u w s.
<Donifeci£a<j M Eugusfus.
3pnpii(fe laatpng,
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Vlisslngeu 25, 26, 28, 29, 30 Aug. en 1 en 2
September. Serooskerke,4Sept. voormiddags;
Oostknpelle, ook voor Grijpskerke 4 Sept.
namiddagsDomburg, ook voor Aagtekerke
5 Sept.Westkapelle, ook voor Zoutelunde
6 Sept.Koudekorke, ook voor Biggekerke
en Meliskerke 7 Sept.
Op het dezer dagen gehouden vierdaagsche
vierde maligheidseongres is door den voor
zitter den oud-minister Heemskerk een
belangrjjk historisch overzicht gegeven.
Wij komen opdeze belangrijkeopeningsrede
allicht later terug, evenals op dverschil
lende besprekingen die op dit congres door
mannen en vrouwen uit alle standen en
landen, van allerlei richting en denkwijze
op dit vierdaagsch congres zjjn gehouden.
Wij beginnen alvast met wat in de
laatste zitting onderwerp der beraadslagingen
was.
Daar wjj, schoon onvoorwaardelijk voor
stander van de afschaffing van den sterken
drank, tenzjj dan als voorgeschreven ge
neesmiddel tegen apothekersprjjzen, geen
lans wenschen te breken voor geheel
onthouding, laten wij de bestrijding en
verdediging van het biergebruik ter zijde.
In sommige landen, all bijv. in België en
Beijaren, kan het nuttig en geraden zijn
ook tegen d« fabricatie van bier te protes-
teerenin Nederland schijnt het gebruik
van dezen volksdrank niet dat kwaad te
stichten, dat elders daarvan geducht wordt.
Van vrjjwut meerdere beteekenis is de
critiek door enkele Nederlandsche afgevaar
digden op de drankwet van wijlen minister
Modderman uitgebracht.
De heer Goeman Borgesius prees deze
wet zeer, aan welker voorbereiding en tot
standkoming hij eon groot aandeel heett
gehad.
Of bij zijne gunstige beoordeeling eenige
verklaarbare voorliefde voor zjjn kindeke
in het spel was, wagen wij niet te beslissen.
Genoeg zij het te weten dat de heer
Borgesius de verwachtingen van de drank
wet overtroffen noemt. Het draukgebruik
verminderde van 10 tot 8% liter per hoofd.
De wet heeft een zedeljjken invloed geoefend
op het volk. De dronkenschap zegt hij
is onder de werking dezer wet een
schande geworden. Veel is er natuurlijk
nog te doenmaar wij zijn in de goede
richting.
Nu zal het velen wel moeilijk vallen om
die goede richting waarin wij met deze
hooggeprezen drankwet geraakt ziju, te
bespeuren.
Een verminderd drankgebruik toch van
10 tot 8% liter per hoofd is eene vermin
dering met zeer kleine verhoudingen. Nie
mand ziet er wat van, dan de man der
statistiek. En de gronden aan de statistiek
ontleend, de ervaring leert het, zijn weing
betrouwbaar.
Toegegeven evenwel dat er verminderd
drankgebruik te constateeren valt. Dan
wenschen ook wij hiermede onze ingenomen
heid uit te spreken.
In iederen dronkaard die zich van de
dwaling zijns wegs bekeert, begroeten wjj
een nieuwen beproefden bondgenoot tegen
de drankzonde der natie.
Maar is deze afneming nu een gevolg
van de werking der drankwet
Gaat het hier de drankwet niet als de
vlieg die, tegen den zwaren wagen gezeten,
meent door haar voortduwende kracht, het
voertuig tegen de helling te hebben gereden?
Rekent men dan niets meer voor den
invloed der kerk, der alschaffingsvereeniging,
van dtn Multapatior-bond, der zondagsschool,
der christelijke jongelingsvereeniging lest
niet minst der sociaal democratie?
Weet men niet dat de sociaal democraten
ten onzent, zelfs het drankgebruik in hunne
kringen weren en de drnnkaards| zoo
mogeljjk verwijderen uit hunnen bond
Als men de kleine verbetering voor een
deel op rekening van die allen mag stellen,
schi' t er dan niet wat weinig over voor de
goede resultaten der drankwet
Mag men, hiermede rekenende, niet beweren
dat de drankwet niet verdient «ni eet exeès
d'honneur, ni cette indignité», dat wil zeggen
niet dien grooten lot, en ook niet zooveel
blaam
Laat de feiten maar spreken.
Als het waar is dat wetten on
volkomen zjjn, dan geldt dit vooral ook
van de met goede bedoeling ingevoerde
drankwet, met haar nasleep van vergunning
en opzending naar rijkswerkinrichting.
Indien het waar is dat de wet is voor
de kwaden, dan heeft toch voorzeker deze
wet haar doel wel een weinig voorbijge
streefd.
De Staat heeft door het bordje Vergunning
aan houders van herbergen en koffiehuizen
te verkoopen en aan hunne deur te doen
hechten, aan deze menschen permissie ge
geven om drank te verkoopen, zooveel als
hun patiënt maar immer kan verdragen.
Zoo geelt de Nederlandsche Staat door
het keuren van publieke vrouwen, ook per
missie aan mannen en vrouwen om onzede
lijk en vuil te zijn en ziehzelven tot het
bot vieren van allerlei wellusten naar
lichaam en ziel te verkoopen of te verpachten.
Elders geett de Nederlandsche Staat
ook permissie aan onder de btscherming zjj-
ner wetten gestelde gewetenlooze schut ken,
om het zieldoodend sap uit den papaver, het
opium dat Europeaan en inlander ten grave
sleept, op ruime schaal te verkoopen.
De Staat geeft eveneens, door het drjjven
van de Staatsloterij, permissie aan door hem
zeiven aangestelde collecteurs of anderen om te
azen op de zuur verdienle penningen van den
arme en op gevaar at dat hjj tot den bedel
staf of ook wel tot zelfmoord vervalt, zijne
speelwoede te prikkelen en hem at te zetten
met het spel in de loterij.
Op al deze onzedelijke dingen drukt de
StSat zijn stempel. Hij trekt er voor een
groot deel zijn inkomsten uit. Hjj kweekt
deze vergunningen ten eigen bate.
En wel verre van met den heer Borgesius
te beweren dat door de gelukkige werking
der wet, de dronkenschap tot een schande
geworden is, beweren wij dat door deze
van overheidswege verleende vergunningen
het kwade van de wetsovertredingen af is
en wat door den zedelijken rechter van binnen
als zonde gebrandmerkt wordt, door den
zienlrjken rechter van buiten als iets ge
oorloofds wordt aangeprezen.
De schande is een gepriviligeerde schande
het kwaad een deugd geworden.
Wat onder den invloed van het christen
dom nog buiten de muren als in een hoek
geschieden kon, werd door deze of'ficiëele
erkenning door den staat tot bedrijf gepro
moveerd.
Het loopen in kroeg of kast of kit is een
fatsoenlijke ontspanning geworden.
En zou er wel eene wet zijn waarmede
zoo gesold wordt als met deze drankwet
Hier een dronkaard in de morgenuren
die vrij uitgaat of door de politie behoorlijk
wordt thuis gebracht daar een gansche
kermisbende, rood van den wijn, gillend en
uitspattend en ongestraft de drankwet trot-
seerende; elders een herbergier die zjjn
klanten een Heemskerkje of Schaepmannetje
cadeau doet, doch hen tien cent laat betalen
voor het gebruik van den stoel, waarop zij,
al drinkende, hebben gezeten.
En dan die veroordeelingen 1
Laat men niet soms de boeten voor
den zelfden overtreder niet bjj tientallen
oploopan om later de geheele opgeloopen
lijst in eens te laten uitzitten?
Dat de buitenlandsche afgevaardigden den
lofzingers der drankwet op het congres
toejuichten is te verklaren; zij wisten niet
beter. Maar de Nederlanders, die hen daarin
hielpen, vergisten zich stellig.
Men moet aan daltonrime Ijjden, men
moet kleurenblind zijn om de drankwet
en hare werking mooi te vinden.
Zoo oordeelden ook enkele aanwezigen.
De heer v. d. Meulen uit Beilen ver
klaarde dat de Nederlandsche Drankwet in
geen enkel opzicht de dronkenschap heeft
tegengegaan. Hjj toonde aan dat de ver
mindering der drankgelegenhedeD niet den
minsten invloed op het drankgebruik had.
En mejuffrouw Drucker vroeg spottend,
als die vermindering dan zoo groot is,
van waar dan dat hooge bedrag vanaccjjns
op gedistilleerdterwijl de heer Schreuder
volhield dat het gebruik van gedistilleerd in
Nederland niet 50 maar 80 miljoen liter is.
Ook de toepassing is slecht, voegde dr.
Gunning er bij, er wordt onderscheid ge
maakt.
De voorzitter vond het wel jammer dat
deze dissonanten in het koorgezang geworpen
werden maar wij zouden zoo zeggen men
houdt het best zijne eer op, ook tegenover
het buitenland, met de waarheid te zeggen
en geen zaak op te hemelen die ons veeleer
een oorzaak van schaamte moest zijn.
Het drankwetdebat was geen mooi slot voor
het congres; doch dit heeft de drankwet op
hare rekening; zij toch is verre van mooi.
En wat daar in Nederland, haar ten spijt,
jaarljjks aan den drankduivel geofferd wordt
moge het volgende staaltje leeren.
Er wordt hier te lande jaarljjks voor 80
millioen gulden aan sterken drank opge
dronken (d. i. iedere seconde voor éen
rijksdaalder) een bedrag waarvoor men zou
kunnen koopen
OOOOOOOOOO
OOOOOOOO© O
O^O O O c^c^o
o"O O o"o"o*O* cT O O
OOOOOOoOOO
ÏCOO^C'-OCOCOC *0
c<f o" «c* i—T 7 of
O O O O O
O O O O O
O O o o
O o" o" o"
O O O o o
O to co o co
O* ©f r-T
ft R R R RR*
I l L •-§ L§ i
<N(Mo"oJO,
R R R R R R *5
?3
I L L" i.
oo'cq
ft ft R a
a I
t) fj m
O «3
a w
S
a ,r| G->
«D O 2
«3 .£3
s s
8 gel
is O a
a
C fl-d
rrl
<o
cn
o u g
Ph.3
a0'
S •n
i p-5
4 s
S b S g t
i
g
g §45
re P
S .H 15 M 'o H W
S r* P, C, A.S J>
ooooooooo
©ooooooo©
O O O O.© O O C5_0_
o" cT o" cT o" o" o"
ooooooooo
lOWO'fit'fOOiO
Ja
s
.s g
O
bü
«O -rj
&§T3 g
t- p-t
5 -o PH
N 3 o
6 .-°
.2 3 H o O
o" o" o" o"
o 7S o O o
rjs X.O O O
5 jr rr
Een vreeseljjke ontdekking, waarvoor de
Staat mee de verantwoordelijkheid draagt.
Hij toch trekt jaarlijks 24 miljoen gulden
aan (accijnzen. En het strekt de opvolgende
regeeringen van Tliorbecke en Heems
kerk (den congresvoorzitter) tot Mackay en
Tak niet tot eere, dat zij nooit een
poging gewaagd hebben dezen post met
den vloek die er op rust, van de Nederlandsche
staatsbegrooting te verwijderen I
1IIMI—■II»— II III
De verslaggever in de Telegraaf van de
wereldtentoonstelling besehrjjft de Hiaten-
Buildings-, iedere staat heelt daar namelijk
zjjn tentoonstellingsgebouw. Van de reus
achtige building van Illinois (hootdpl. Chicago)
tot de kleinere als van Florida zjjn alle
even gemakkelijk ingericht.
In d t van Jowa is een orkest dat lang
toegejuichte national hymns ten beste geeft
en waarin alles versierd is met corn dat
in alle kleuren gegroeid is.
In sommige «buildings® is een apaite
«saloon® voor dames, een leeskamer, enz.
Men kan er echter geen anderen drank
bekomen dan water.
«In de gebouwen» zoo schrijft hij
«ziet men dikwijls luidruchtige herkennings-
tooneelen van menschen uit één staat. Als
iemand honderden mijlen gereisd heeft tot
de vreemde groote stad, en hjj angstig daar
ronddwaalt, vreezend ieder oogenbhk te
worden beroofd of vermoord, ondanks
de geladen revolvers, die hjj bjj zich draagt,
dan kan men ziclt begrijpen, hoe verrukkelijk
hij het vindt, op een cl.ubje oude vr enden
te stuiten in zijn e gen building. Dat
gevoel van eigendomsrecht, waarmee hij
zjjn naam inschrijft en zijne beenen op nog
een anderen stoel uitstrekt, maakt van den
schuwen buitet.man den zelf bewusten far
mer, die voor niemand bang is.
In de California-building is een man
geheel en al van pruimen. Hij rijdt op oen
stijfpoutig paard van hetzelfde materiaal.
Éen vindingrijk, ofschoon geen artistiek
genie moet minstens zes maanden lang
gearbeid hebber., pruim voor pruim, aan
dit ruiterstandbeeld. De helm van den man
is gemankt van groene pruimen, de oogen
ieder van een gedroogden pruim, en zeker
is er een mud van die vruchten noolig
geweest om den grooten wuivenden staart
van het ros te fabriceeren.
Al de westelijke staten toonen hun
vindingsgeest in bet tentoonstellen hunner
bouwproduten; schooven koren, bundels gras,
zakken graan en manden appelen zouden
geen fraaie exhibit vormen, als ze niet ge
rangschikt werden naar nieuwe modellen.
De model - boerderij in Washington 's
building is ongeveer dertig voet in 't vierkant,
met een woonhuis niet grooter dan een
vogelkooi, een roode schuur van drie voet
hoog, en kleine wellen, die in b.vkjes van
een liter inhoud spuiten. De graanvelten
zijn voorgesteld door gierstkoppen, die
rechtop in de losse aarde zijn gezet. Een
dorsch.nachine 20 cM. hoog wordt bediend
door boeren van 15 cM. lengte. Er zijn
maaiers, weiden en landwegen in miniatuur
en koeien uit speelgoedwinkels.
De Washingtonbezoekers dwepen met
dit pronkstuk.
In North Dakota is een wonder van eene
koe, een schilderjj zan gras, met een staart
van siergras, pooten van geplet haverstroo,
en twee hoorns gemaakt van witte corn.
Voor het gebouw staat een opgezette os
voor een verweerde kar met dikke plompe
wielen. Een opgehangen kaart vermeldt,
dat dit stel het eigendom was der Hudson
Bay Company en het eenige vervoermiddel
was in Noord en West St. Paul in de jaren
voor 1871.
Wat deze exhibit belangrijk maakt, is
't feit, dat in 1893, de bezoekers uit Dakota
naar de World's Fair kunnen komen in
doorgaande slaapwagens, met een gekleuiden
bediende om hun bed op te maken.»
Nog een andere merkwaardigheid trok de
aandacht van evengenoemden verslaggever.
De afdeeling volkenkunde in de Washington
Building is er een van. Ze bestaat uit sou
venirs der Indianeno. a. matten van
boombast, oorlogsmantels, behangen met
koperen ornamenten, die voor jaren hier
gerinkeld hebben in hun woeste krijgsdansen,
torna hawks, die meer dan een «bleekgezicht»
den kop hebben gekliefd, pijpen, speren,
pijl en bogen, en allerlei Indiaansche ge
reedschappen.
Tal van voorwerpen uit de Indianenstreek
zijn eene voorstelling van de scheidingslijn,
die het Cascadegebergte in het Indianenland
trekt, en een verschil van leefwijze tu schen
de oosteljjke en westelijke indianen in het
leven riep. Aan den oostkant is het paard,
aan den westkant de cano het eenige ver
keersmiddel. De voorwerpen die de weste
lijken doen zien, hebben dan ook alleen
betrekking op de vis«cherij met uitzondering
van een voorwerp bestaande in «een rieten
badstoof. Ze is bijna luchtdicht, en heeft
een kieine opening aan den bodem, waardoor
de ongelukkig patient geduwd wordt, als
de medicjjnman dit middel als genezend
aanbeveelt. Deze badstoven zijn altijd gebouwd
aan den oever van oen rivier, en worden ver
hit door roodgloeiende steenen.
Ze zijn daarom aan de oever, omdat de
zweetkuur altijd gevolgd wordt door een
koud bad in de rivier. Hoe de temperatuur
van het water is, maakt geen onderscheid
voor den geharden Indiaan. Men zegt, dat
de kuur vaker doodt dan geneest, maar totdat
de «roode man» een hoogeren staat van be
schaving bereikt, zal de zweetkuur en het
koude bad onmiddellijk daarop volgend in
het receptenboek der Indianen wel behouden
bljjven.
Als de patiënten goed afgewreven werden,
zou de behandeling ongeveer zjjn als de
tegenwoordig zeer in de mode zjjnde Turksche
badenmaju dit is eene weelde die zij niet
kennen.
Deze Indiaansche curiositeiten kwamen in
hoofdzaak van Neah Baai, en waren in ge
bruik bjj de Makah Indianen, die, sinds hunne
ontdekking door de bleekgezichten, geen stap
tot beschaving gedaan hebben.»
De verslaggever zag daar ook een facsimile
van het groote zegel van den Staat Was
hington, vervaardigd van alleen daar gegroeide
houtsoorten. Het is ongeveer acht voet in
het vierkant en is in zjjn soort een kunstweik.
Een bas-relief portret van George Was
hington vorriR het middenstuk. De haren
zjjn gesneden van katoenboomhout, het gelaat
van bananaboomliout, de jas van ceder- en
het geplooide hemd van het hout van pjjn-
boomen. Het smalle lintje om den staart der
pruik is gefabriceerd van een stukje essehen-
hout.
Ic de hoeken van de kolossale lijst zjjn
bovendien nog gesneden voorstellingen der
verschillende bedrjjven die in den staat
worden uitgeoefend.
Vöör het gebouw eindelijk ligt een reus.
achiig stuk steenkool, wegende 50,250 Amer.
ponden, met het trotsche opschrift «Who
can beat me».
Pennsylvania trekt vele bezoekers door
de «Liberty Bell», den eersten verkondiger
der vrjjheiden onafhankelijkheid van Amerika.
Ned. Herv. Kerk.
Thans is bepaald dat de van een pre
dikant voorziene gemeente 's Heer Abtskerke
gevoegd zal worden bjj den ring Borsele
en de vacante gemeente Hoedekenskerke bjj
den ring Kruiningen. De vacante gemeente
's Gravenpolder blijft bjj Kruiningen en het
insgelijks vacante 's Heerenhoek bij Goes. In
den ring Borsele blijven er alzoo vier predi
kanten voor vier vacatures.
Geref. Kerken.
Beroepen te Woerden ds. M. Keulemans
te Zierikzeete Lviden ds. C. v. Proosdjj
te Baarn.
Bedankt voor St. Laurens-Gapinge door
ds. L. Spoel te Harderwjjk.
R. Kath. Kerk.
De bisschop van Haarlem heelt be
noemd tot kapelaan te Middelburg dhr. F. A.
Keet te Schipluiden.
Voor de akte van onderwjjzer onder
wijzeres werden geëxamineerd in het jaar
Jaartal. Candidaten. Getal Percent.
geslaagden.
1881 1441 865 60
1882 1660 965 57,4
1883 1921 1155 60,1
1884 2191 12-24 55,8
1885 2347 1259 53,7
1886 2323 1152 49,6
18:7 2-259 1167 51,7
1888 2199 1100 50
1889 2083 1137 54,6
1890 1701 961 56,5
1891 1107 669 60,4
189-2 1232 852 69,1
1893 1219 845 69,3
De liefhebbers voor het onderwjjs nemen
dus niet toe. Terwijl de bevolking toenam
en het getal scholen vermeerderde, werden
dit jaar ruim 200 candidaten minder ge
ëxamineerd dan voor 12 jaren. Evenwel
het getal geslaagden verschilt niet zooveel.
In het jaar 1893 zjjn van de laatstge
noemde geëxamineerd voor vak j., de vrjje
en ordeoefeningen der gymnastiek, 284
candidaten, toegelaten 166; en voor vak k.,
de nuttige handwerken voor meisjes, ge
ëxamineerd 119 candidaten, toegelaten 80.
(üe Boodschapper.)
Dit jaar werd te Biggekerke voor
't eerst de Uniecollecte langs de huizen ge
houden. Bracht zij ten vorigen jare, in de
kerken te Melis- en Biggekerke gehouden,
in deze gemeenten samen slechts <23,52 op,
