NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTEL! JK-
HISTORISCH
ff
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Voor Christelijk onderwijs.
INLICHTINGEN,
Amsterdam, 25 Ju]j
leeningen.
Vorig
2%
1893. ïlo. 127.
Senenife Siatgang.
S.
76
98$ S
101% ioi
31/s lpl% ïoif
5 ih
4 94%
41/s 99
5
na»
5
5
11000 5
5
4
5
4
1844 4
m. ooup. 3
ticket 3
89
20
6
5
5
S
625Z.E. 4
4
ïope
Rotsch
>9
83
H\
hl
Dj'1'
237/
ié
'54
e serie
100
ch.
84
81
89Vs
78$
ifk
77%
9J%
911/4
23%
213/4
41/2 31
5 71
noi/j
69% 67?/
651);
6o3/g
93% 931/.!
943/8 9*
93^6 3
97% 971/,,
971/2 973,
84 841,
481/4
97%
101% lom
59 <9
84%
91% 91
21% 22
22%
991/4 991/,
58%
4
4
4
4
3
6
6
5
4
4
5
4
4
8 Obl. 6
P 4% 67%
k f/s
t 4 es
6 31
4% 191/g
861/4 36%
"tedelijke Leeningen.
31/2 991/4 99
31/2 99 99
2 Sl/s 99%
ciëele Ondernemingen,
i. 102
- 151%
br. 41/2
ito 4 101
41/2 - -
4 IOOI/2 101
Aand. 75 746/,
41/2 101 Va -
4 101
31/2 971/2
41/2 1021/2 -
5
98% I
73
4 101
41/, 1021/2
- 67%
4 9.U/2
- 2001/g 200
- 30
41/s 102
67%
27
24
3 63
5 99
41/3 97%
gleeningen.
Aand. 94%
3 94
28
3% 93
8% 100
1(4
br.
Iblig.
97%
r-
LOOO
0
I. f.
Obl.
4
5
5
5
5
3
5
Oblig. 4
b.r.O 5
Iblig.
)bl.
lit*
A.
54
8 52%
8 56
- 118%
- 120
5 123%
41/s 987/8
4 9l7/g
8 58%
5 98%
4% »8jfe
5 10l%
5 103%
87%
104%
104
104%
1041/.
7*%
72
917/8
2%
18%
103%
92>/8
105l/t
105
90
1(8%
21%
58
10%, *y
104%!
73%
71% I
91%!
4
1011/4
A.
553/8
d.
12%
d.
85
6
102%
v. A.
1021/4
dig.
7
109
6
1(8%
A.
19%
6
104%
5
1 aatschappijen.
184%
3%
99
4
88
l.
36%
4%
Leemngen.
100
3
106
100
3
1057/g
3
103%
and.
67
100
2%
99%
100
2%
993/,
ft.
100
119
0
4
1207/8
5
121%
H
100
158%
100
160%
148
5. R.
100
154
100
143%
ff.
100
82%
w
400
21
24% I
m
12
101'J
ml
104J
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De 3de Augustus is een belangrijke
herinneringsdag voor de voorstanders van
Christelijk onderwijs en voor allen in den
lande dia een open oog hebben voor het
recht.
Op den 3en Augustus 1889 heeft de
tweede kamer het ontwerp van minister
Mackay tot herziening der wet op het
lager onderwijs, heeft zij «de nieuwe
schoolwet», zooals ons volk die noemt, aan
genomen.
De oude schoolwet, door Kappeynedoor
gedreven en door Six uitgevoerd, was voor
vele Christelijke scholen in ons vaderland
de doodsteek geweestde mededinging met
het «openbaar» onderwijs h-id zij onmoge
lijk gemaakt; en voornemens om nieuwe
vrije scholen te stichten, belet.
De commissie voor het volkspetitionne
ment had den Koning een verzoekschrift
ter hand gesteld, geteekend door ruim
304 duizend protestantsche onderdanen van
20 jaren oud en daarboven een verzoek
schrift om toch deze noodlottige onrecht
vaardige wet niet te teekenen. Jhr. Elout
thans nog in leven voerde namens al
deze christenouders het woord.
De koning, schoon diep geroerd over
zulk een bewijs van gehechtheid aan de
oude christelijke beginselen en gevoel
hebbende voor de grieven der christenouders
tegen deze harde wet, teekende dezelve op
den 17en Augustus 1878, tot smart en
teleurstelling van de ruim 304000 petitiona
rissen.
Wis echter den moed daarbij verliezen
zou, het nakroost der geuzen, de mannen
van gereformeerden bloede niet.
Integendeel, de dag waarop koning
Willem III de scherpe resolutie teekende
was voor de geuskens onder zijne onderdanen
een dag van opwaking uit den slaap der
zorgeloosheid.
Deze 17e Augustus werd de dag waarop
de onderteekenaars van het volkspetitionne
ment zich vereenigden tot eene «Unie, een
school met den Bijbel». Deze Unie koos
haar hoofdbestuur en had in iedere plaats
waar het volkspetitionnement geteekend
was, hare plaatselijke zaakgelastigden, «lo
cale comité's, em de zaak van het christelijk
onderwijs in de eigen gemeente te dienen
en door het houden eener jaarljjksche collecte
op 17 Augustus, een collecte in de kerken
of langs de huizen der ingezetenen, de kas
der bestaande Christelijke school in hunne
woonplaats te stijven, of een potje te
vormen voor de slichting eener zoodanige
school, wanneer zij er nog niet zijn mocht.
Zoo togen in bijna alle steden en dorpen
van ons land, waar nog «geuskens» gevon
den wierden, zulke comité's aan het werk
en het gevolg is geweest dat thans, na
vijftien jaren, het aantal christelijke scholen
verdubbeld is.
Ook in onze provincie zat men niet stil.
Naast de christelijke scholen van Goes
en Nieuwdorp veriees die telerseke, straks
in een grootere huizinge vereenigd, wijl
de plaats voor haar te eng geworden was.
De broeders in Zeeuwsch Vlaanderen
stichtten naast de scholen van Terneuzen
en Zaamslag, nog een te Axel, een te Sluis,
te Aardenburg, te Oostburg, nog een te
Zaamslag, een te Groide, door nog een te
Axel en een te Doek gevolgd.
Op Walcheren vermeerderde het aantal
scholen met twee te Middelburg; naast
die van Vee/e en Biggekerke verrezen er
te Aagtekerke en Domburg, straks door
die te Koudekerke en een tweede te Vlis-
singen gevolgd.
Al worstelende houden op Noord-Beveland
de christelijke scholen van Camperland en
Wissekerke het hoofd boven water; terwijl
ook de school van Zierikzee, die haar
zilveren feest reeds achter den rug heeft
en die van iBruiniise, welke er bijna aan
toe schijnt, in hun moeilijke taak gesterkt
Een drietal scholen moesten uit armoede
rek.aan samenwerking, spijt de
e Plichtsbetrachting van enke
len, den strjjd opgeven, het waren die
te Rilland, te Heinkenszarid en te Oud-
Vosmeer, terwijl ook reeds vóór dien tijd
een der beide Goesche chr. scholen den
weg van alle vleesch gegaan was.
Elders in ons vaderland werd met nog
meer energie deze vreedzame strijd om een
school met den bijbel gestreden. En gelijk
de palmboom groeit onder den druk, zoo
bloeide in die jaren het Christelijk onder
wijs.
En thanshulpe van God verkregen
hebb-nde staan wij tot op dezen dag, als
getuigen van de lielde Gods die het gebed
hoort, ja zelfs tegen het ongeloof en de
twijfelmoedigheid zijner kinderen in, ruim
schoots gezegend heeft en in staat gesteld
om eerst zonder staatsgeld en sinds 1890
meteen betrekkelijk geringe Staatsbjjdrage
die stichtingen onzer liefde, die protesten
tegen het neutraal, evangelieioos onderwijs
van onzen tijd. in stand te houden.
De lezer vergeve ons deze uitweiding
over de geschiedenis, voor zoo menigeen de
lijdensgeschiedenis, onzer Christelijke school.
De herinnering er aan kan een aanra le
diging zjjn voor menig christeno .der om
in dezen strjjd voor de christelijke school
niet te veisiappen.
En nu komen wjj met een vriendeljjk
verzoek tot onze lezers, voorzoover zij voor
standers der school met den bjjbel zijn, 0111
de Augustus-collecte ook ditmaal niet te
vergeten.
Niet de 17e Augustus, de dag van de
koninklijke bekrachtiging der oude.schoolwet,
maar de 3e Augustus, de dag der aanneming
van de nieuwe schoolwet is voortaan de
herinneringsdag, de vereenigingsdag van alle
christenen in den lande, de dag van samen
smelting in liefde voor de school met den
bijbel, in vreeze voor de toekomst onzer
kinderen, in dank aan God voor de aan
vankelijke verademing in den strjjd; in
offervaardigheid om deze stichtingen Zjjoer
genade mild te steunen.
Onze huisvaders en moeders zonderen iets
af als bljjk van sympathie voor onze chris
telijke onderwijzers die, met minder vooruit
zicht en lager bezoldiging bjj zwaardereu
arbeid dan op de staatsschool, dug aan dug
zich wijden, ook aan de eeuwige belangen
hunner kinderen.
Onze christeljjke jongelings- en jongedoch-
tersvereenigingen hebben ook eene verplich
ting. Voorzoover hunne leden zeiven op de
christelijke school werden gevormd, is
aansporing overbodig doch indien niet, ook
dan nog kunnen zij veel voor het christelijk
onderwijs doen, door op den toekomenden
rustdag een gave, hoe gering ook, bjj den
penningmeester of de penningmeesteres te
deponeeren en dezen stellen het ontvangene
aan den penningmeester der chr. school, of
aan den correspondent van het locaal comité
ter hand, of zenden het rechtstreeks op
aan rar, T. P. baron Mackay, lid der 2e
kamer te 's Gravenliage, penningmeester van
de Unie.
Onze christeljjke onderwjjzers zullen wel
niet nalaten gedurende de maand Augustus,
de beteekenis der Augustus-collecte aan
hunne leerlingen duideljjk te maken; opdat
ook dezen nu reeds leeren belangstellen in
den strjjd er. den arbeid der vrije school,
waarvoor de christenen van Nederland, de
geuskens der 19e eeuw, reeds miljoenen
hebben over gehad.
Onze predikanten, voor zoover zjj God nog
vreezen en beven voor Zjjn Woord, mochten
ook de eerstvolgende rustdagen de gemeente
des Heeren wel eens bepalen bij het gewicht
harer roeping, haar manen tot offervaardig,
heul in het belang hat er kinderenhaar
opwekken om de school met den bjjbel iu
den gebede te gedenken. De collecten, langs
de huizen of in de kerken te houden, 'sZondags
te voren van den kansel harteljjk aan te
bevelen en hun persoon en ambt in de
weegschaal te stellen, om allen, ook die tot
nu toe door misverstand of mistrouwen van
verre stonden,, te bewegen tot gezamenljjk,
gem enschappeljjk, eenparig werken en geven
voor de school met den bjjbel.
Zoo zal ook deze Augustuscollecte een rijken
oogst kunnen opleveren voor het christeljjk
onderwjja
om bjj de Augustus- of Unie collecte in
acht genomen te worden.
1. De Correspondent of het Bestuur is
bjj zjjn Locaal Comité met de hoofdleiding
der Augustus-collecte belast.
Iu het 14de Jaarverslag van de Unie
zijn de plaatsen opgegeven, die tot het
Lucaal-Comité van den geadresseerde be
hooren.iVuor 11 eledeeling van onjuistheden
houdt de Secretaris der Unie zich ten
zeerste aanbevolen.)
2. De Collecte voor «de School met den
Bjjbel» worde bjj voorkeur gehouden in de
week van 3 Aug. a. s.
3. De Collecte geschiede in de kerk of
in andere vergaderplaatsen, doch liefst aan
de huizen, zoo mogeljjk worde zjj vooralge-
gaan door eene ure des ge be is.
4.; Exx. van het bekende Unieblaadje No.
27 om te voren aan de huizen te bezorgen,
alsmede van het «Verzoekschrift», zijn op
franco aanvrage van den Correspondent
kosteloos verkrijgbaar bjj den Secretaris
der Unie, den heer R. Derkseu, Kievitstraat
40, te Rotterdam.
5. De algemeene Landswetten laten de
Augustus- of Unie collecte aan de huizen
getieel vrjjde Correspondent grieft er alleen
intijds den Burgemeester kennis van.
Bestaat er in eene Gemeente eene ver
ordening op het houden van Collecten,
waardoor het vragen van toestemming aan
den Burgemeester geëischt wordt, dan
verzoekt de Correspondent een Ex. van die
Verordening en zendt het aan den Secietaris
der Unie, opdat deze de noodige aanwjjzing
kan geven van wat gedaan moet worden
om liet beoogde doel te bereiken.
Wordt de Correspondent' bjj het houden
der Augustus- of Unie-Collecte op de eene
ot and-re wijze bemoeilijkt, dan deelt hij
dit den Secretaris der Unie mede, gaat
voorloopig niet met collecteeren voort, maar
wacht een nader bericht af.
6 De opbreugst der Augustus- of Unie-
collecte kan, behoudens eene jaarljjks vast
te stellen bijdrage aan de kas der Unie,
besteed worden, zoowel tot ondersteuning als
tot stichting van Scholen met den Bijbel,
van suppletiefondsen voor die scholen en van
kweekjenolen tot opleiding van onderwij
zers en onderwjjzeressen voor Scholen met
den Bijbel, mits de instellingen, waarvoor
die gelden besteed worden, gevestigd zjjn
binnen de grenzen van het Locaal-comité.
Alle inkomsten, niet aangewend voor de
in het vorig lid omschreven doeleinden,
worden in de kas der Unie gestort.
Giften met door de gevers zelve aange
wezen bestemming zijn hiervan uitgezon
derd en worden terstond door den Corres
fondent overeenkomstig die aanwijzing uit
gekeerd.
Het bestuur der Unie stort alle gelden,
die aan het einde van het boekjaar be
schikbaar zjjn, in de kas der Vereenigingen
voor Christelijk-Nationaal schoolonderwijs
en Gereformeerd schoolonderwjjs, naar ver
houding van hare uitgaven volgens het
laatste jaarverslag.
Gelden, die afgezonderd worden voor de
stichting van een school met den Bjjbel,
kunnen ter bewaring gestort worden iu de
door de Unie opgerichte kas, waarvan het
Reglement op aanvrage bij den Secretaris
R. Uerksen varkrjjgbaar is.
7. De correspondenten worden dringend
uitgenoodigd oin na afloop dar Augustus
of Unie-collecte de «in te vullen» circulaire
nauwkeurig ingevuld op te zenden aan den
Seeretaris R. Derksen, Kievitsstraat 40, te
Rotterdam, opdat het bedrag der collecte
officiëel kan worden genoteerd.
Deze «in te vullen» circulaire wordt den
correspondenten na 3 Augustus toegezonden.
8. Gelden, voor de kas der Unie bestemd,
worden door den correspondent, liefst nal
September gezonden aan den Penningmeester
Mr. T. P. Baron Mackay, Nieuwe Uitleg
28, te 'sGravenhage.
De Vaderlander rekent, nu de beslissing
nadert, op den moed van die liberale heeren,
die het kieswetontwerp alkeuren en de indie
ning er van betreuren. Wij rekenen (zegt tiij)
op hun moed tegenover oude en jonge partjjge-
nooten eu tegenover de leiders der radicalen
en sociaal-democraten.
«Laat do liberalen dus stand houden. Zjj,
die met hen zjjn, zijn meerder dan die
met de sociaal democraten zjjn. Meerder in
vaderlandsliefde, in ontwikkeling, in aan
spraken op erkenniug en waardeering. En
wat zullen rie heeren Beelaerts, Huber,
Brantsen, A. van Dedein doen
«Wjj bidden van God hun toe moed en
trouw aan de door hen uitgesproken over
tuiging. Hun positie is moeielijk, maar zjj
kan zeer schoon worden, indien zjj kloek
het hoofd bieden aan de dreigingen en de
beleedigingen van den man, die reeds zooveel
bedorven heeft, en nu hoopt zjjn slag te
slaan in verband niet partijen, die openljjk
hun revolutionair karakter beljjden. Wat
zal de ex-minister Mackay, wat de kolonel
Schirauielpenninck van der Oye doen
«God beware hen voor medeplichtigheid
aan de volvoering van de plannen van den
mensch, die Rome en de revolutie gelijkelijk
dient, en ons «christenvolk» metr en meer
bedwelmt en vergiftigt.»
Als proeve van echte dweepzucht nemen
wjj dit stukje over.
O, sancta simplicitas van De Vaderlander,
wat maakt gjj u belachelijk I
5)5
Er is veel waars in hetgeen Patrimonium
zegt: «De menschen schjjnen tegenwoordig
bijkans allen een jenevermaag te hebben
hoe zou liet anders mogelijk zijn, dat
Nederland ieder jaar voor 70 a 90 millioen
gulden aan jenever verkwist?
«Wat konden die mdlioenen niet een
zegen verspreiden. Stel u voor, de natie
bracht 15achtereenvolgende jaren 70 millioen
gulden bjjeen. Zij kreeg in dat korte tijds
verloop een som bjj elkander, waar mee het
goote vraagstuk van de droogmaking van
d s Zuiderzee ineens was opgelost en heel
ilie plek grorids nationaal eigendom zou zijn,
zonder een cent schuld
Buitenlaiidsch Overzicht.
In Duitschland is aanteekening gehouden
van de leden van den nieuwen Rijksdag,
verdeeld naar den god?d.enst, dien zij zeggen
te belijden. Zoo behooren 280 afgevaardigden
tot de luthersche kerk, 137 tot. de roornsche,
4 zijn Israëlieten, waaronder 3 socialisten
de overige socialisten (er zijner 46) zijn tot
geen kerk te brengen.
Meer dan een vierde der leden van den
Rjjksdsg 102 zijn van adel. Een van
hen, Von Volmar, behoort tot de socialistische
partij.
Ongeveer 1001 verschillende beroepen zijn
in den Rjjksdag vertegenwoordigdonder
anderen 145 landeigenaars en boeren, 110
advocaten, 40 schrijvers, 36 officieren, 28
geestelijken, 18 burgemeesters, 1 photograaf,
1 gewezen secretaris van staat en 1 schoor
steenveger.
Indien het tot een oorlog tusschen Frank-
rjjk en Siam komt en daar is kans op,
dan zal, hoe de uitslag zij, toch niemand de
bekwaamheid en de bezadigdheid prjjzen,
die bjj het provoceeren der vijandelijkheden
bij het fransche ministerie Dupuy hebben
vooi gezeten.
Vergeljjken wij 1870 met 1893, dan treft
ons de overeenkomst tusschen het ministerie
Gramont dat den oorlog met Pruisen door
dreef, en het ministerie Dupuy dat naar
lauweren zoekt aan de Mekongrivier.
Het ministerie Gramont, dat een wegster
vend keizerschap diende, had de achting der
natie verloren en trachtte door een zet op
het politieke schaakbord zijn schade in te
halen. Het kabinet Dupuy dat eene republiek
draagt die aan populariteit verliest, een pre
sident die aan de staatszaken geen deel
meer neemt en zelf door het wantrouwen
der volksvertegenwoordiging is omsingeld,
heeft bjj de naderende verkiezingen geen
anderen uitweg dan een oorlog die de aan
dacht afleidt, het chauvinisme, de ziekelijke
vaderlandsliefde der natie streelt en haar den
zoaten droom van nieuwe lauweren dcet
itroomen.
Wie zich de onkunde der Fransche regee
ring in '70 herinnert, toen men n iar Pruisen
wen«chte op te rukken en blijkbaar den
weg binner. eigen landpalen riiet wi t, dien
zal ook de domheid harer opvolgers van '93
niet verwonderen, om grondgebied te eischen
van iemand die het zelf niet heeft.
Want dit is geschied.
Door onwetendheid op het gebied *an
aardrijkskunde heeft de Fransche regeering
van Siam al het grensland opgevorderd dat
ligt tusschen den 18en eu 23sten breedtegraad
en zie, dit behoort niet aan Siam, maar aan
China
Een ultimatum (brief) der Chineesche re
geering heeft de Fransche er aan herinnerd)
en het onderzoek heeft uitgemaakt dat China
gelijk heeft.
't Is dus zoo goed als zeker dat Frankrijk
zich alleen met hetgeen hem door Siam is
aangeboden, moet tevreden stellen.
Het is te wenschen dat het zich uit dit
wespennest zal terugtrekken. China toch
zou voor Siain een gemakkelijke bondgenoot
zijn, en Engeland zou ook moeilijk tot onzijdig
toezien zijn te bewegen.
De Beigisehe Kamer is met de Grond
wetsherziening weder even ver gevorderd
als voor eenige maanden. Nadat op het punt
van Senaatsverkiezing overeenstemming tus
schen radicalen en clericalen verkregen was
is alles weer afgestuit op den onwil van den
Senaat. Intusschen houden de berichten aan
dat minister Beernaert zich aan al dit grond-
wetgezanik onttrekken wil en zijn ontslag bjj
den koning indienen.
Wat verstaat men in de Vereenigde
Staten van Noord-Amerika onder scheiding
van Kerk en Staat
Niets anders, dan dat Kerk en Staat elk
huns weegs moeten gaan, zonder eikaars ge
bied te betreden, en dat in aanmerking
genomen de groote verscheidenheid van sek
ten die in ons land bestaan de Staat
binnen een zoo juist mogeljjk omschreven
kring moet beperkt blijven met de geloofs-
openbiringen en godsdienstige gevoelens der
verschillende burgers.
Maar daarom doet de Amerikaansche re
geering niet alsof er geen Kerk bestaat.
Integendeel zij verzekert en begunstigt haar
ontwikkeling door inet de grootste
zorgvuldigheid elke gelegenheid tot conflikt
tusschen Kerk en Staat te vermijden.
Het Congres en de President erkennen
bovendien in hunne verschillende staatsstuk
ken dit belangrijk feit, dat het Christendom,
zonder onderscheid te maken tusschen de
verschillende belijdenissen, tot op zekere
hoogte deel uitmaakt van de ongeschrevene,
uit Engeland ingevoerde wet, genaamd Com-
monlaw (gemeenschappelijke wet).
Men zou zich inderdaad zeer bedriegen,
zoo men meende dat de Amerikaansche
grondwet aan President en Congres de ver
plichting oplegt om geen rekening te hou
den met de christelijke voorschriften, die
van deze gemeenschappelijke wet deel uit
maken.
Om dit te staven de volgende zes voor
beelden
lo. Voor de federale gerechtshoven kun
nen de getuigen worden gewraakt, indien
bewezen is, dat zjj, niet aan God geloovende,
toch den eed afleggen.
2o. Niet alleen wordt de Zondag onder
houden door Congres en openbaar bestuur,
maar bovendieD worden de zittingen van
het Congres met gebed geopend, terwijl aan
elke der beide Kamers een geesteljjke ver
bonden is.
3o. Bij het vieren van nationale gedenk
dagen worden, indien het Congres daarbjj
tegenwoordig is, de bedienaars der verschil
lende godsdiensten beurtelings uitgenoodigd,
den zegen te komen uitspreken.
4o. Jaarlijks vaardigt de President na het
binnenhalen van den oogst, eene proclamati»
