NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
1893. So. 122.
Duistfng 18 Mi.
SeoeutCe laacgang.
migeu enz.
0 pingen enz.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJK.
agste koers 0,60
en hoogste koers
le 25 stuks.
K
uli 1893.
rtrouwdA. de
Ludikhuize jd.
sejm. 21 j. en A.
i. de Lignie d.
irvoost d. F. M.
d.
Sorte ongeh. d. 78
mnd. d.
z. v. Marcus
plakke. Victor
Boel en Victorina
Ireugelmans 59 j.
van der Wiele.
,nnes Freeze 52 j.
anje, Justientje
v. Sfitze Reindert
tbeth Foudraine.
Juni
vd8, Goduardus
indrika Barbier 25
Jannetje dochters
en Jozina van Loo.
rerhaagen en Janna
iaan z. v. Leendert
Bet. 16, Jannetje
truid Polderman.
Rijder en Leuntje
d. v. Jan Kole en
ie
rranciscus Romsec
Frederik Meijer en
10, kind van Pieter
van Pienbroek.
w*«.
10 Juli.
artman het bouwen
één dak en verdere
en teekening in bo-
um.
vorden uitgenoodigd
en voortaan s. v.p.
^niet de datums;
berichten geplaatst
werd door het be-
Colpaert aanbesteed
e met put. Ingele-
J. van de Sande,
nny id. f325, Johs.
G- Windhorst id.
Kruiningen, f289.
aagsten inschrijver
Vrijdag werd door
geveild le oen hof-
oper voor f1465-, dhr.
weiland, kooper voor
5250 cA. id. kooper
hijssen. 4e. 3770 cA.
dhr. A. Aarnoutse
A. weiland, Kooper
ijke te Serooskerke-
Juli.
Calmejjn door not.
rs 25 H. tarwe, 16
rdenboonen, 10 H.
der. Aanwjjziug 15
iiyse, Krabbendfjke.
"de Smit doot not.
veldvruchten van
2 uur,
.alf 11 bij Gast door
Gast veldvruchten*
n tuin aan den Lan-
net afdak idemDui-
1 Juli. -
-erpachting bt dm
voor 7 jaren, 18 A.
den hoek Snoodqk-
el.
19 Juli- f -
ishuis 10 uur naai-
r artikelen de luxe,
3t. Nicolaasplanken,
londius.
bii Akkenaar door
oor de hh. Burger
hooigras in s Heer
en vroege appels.
wiffen wed- Kasse
Is: 4 merriepaarden,
paarden 18 en 8 jr.,
ooien, 3 kalfvaarzen,
j, 7 jarige, 7 kweek-
n, vet va"1'""
wagens,
illgö, I o-nooi*
varken, markt
wagens, 2 driewiels-
rgen enz. Meubelen
te pachten voor
bouwl. in Hamertje
voor 20 Juli bp A.
bij wed. v. Rose-
dt voor erven Poi-
llmare met 41,68 H.
chikker door deurw.
Filipse 2 uur veld-
20
lis v
ng
21
ur
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Teruenzen 18, 19, 20 en 21 Juli.
De geabonneerden die gewoon zijn per
kwartaal of per halfjaar te betalen kun
nen de uitgevers "een dienst bewijzen,
door het verschuldigde bedrag te voldoen.
Hierdoor worden onnoodige iuningskosten
voorkomen.
Voor Walcheren betale men bij den
Uitgever D'HUIJ en de overige plaatsen
bij den Uitgever KLEMKERK.
LASTER.
De «Volkscourant van Appingadam» citeert
met instemming en vermaan aan hare zus-
terbladen de volgende beschrijving van den
laster
Daar is eene misdaad laag, afschuwelijk,
echt monsterachtig, eene misdaad, waartegen
men zich niet wapenen kan, waartegen elk
middel tevergeefs wordt aangewend, Zij
brengt geen zingenot aan he m, die ze pleegde
dan de dierlijke voldoening een broeder in el
lende te hebben gestort.
Die misdaad is de laster. Het heiligste
randt zij bjj voorkeur aan, over de bloemen,
met de zoetste geuren laat zij bijzonder haar
verpestenden adem vallen. Zij werkt in 't
verborgen, in het duister, in den donkeren
nacht. Als een adder schuilt ze soms onder
hloemeii en planten, om te zekerder te zijn
van haar doodelijken beet.
Zij aast niet op het geld of het leven, de
eer is haar doelwit. Wie met haar in aan
raking kwam, moge gekleed geweest zijn in
het witte kleed der onschuld, een eerlaurier
moge zijn hoofd versieren, in de oogen der
menschen is het wit besmeurd, zijn de bla
deren der kronen verflenst, op zijn voorhoofd
rust het teeken der vervloeking en men ont
wijkt den mensch, dien men vroeger in eere
hield. Terwijl de onschuldig veroordeelde
zich bukt onder de zwaarte van het naamloos
leed, gaat de lasteraar met opgeheven hoofd,
vertoont hij zich als onbesmet, hoewel zijne
misdaad met zwarte letters geschreven staat
in het boek der Goddelijke Gerechtigheid.
Na deze beschrijving wie. zou het er
niet mede eens zijn richt de redactie van
het zich noemende antirevolutionaire blad een
j scherpe philippica tegen den persoon van onzen
oud-minister Lehman.
Wij nemen er slechts een klein stukske
uit over:
Ieder die ook maar eenigszins op de hoogte
is, weet toch. hoeveel Jhr. Lohman en de z(j-
Juli.
Oranje, panden
over Maart en
Juli.
bij de Visser door
•rien, 11, 6 en 2 jr-,
koeien, vaarzen,
jarige, 3 jaarlingen,
lkschapen, 1 vette
20 kippen, 6 ean,-
agens, driewilskar,
enz., bouw-, melk-
israad, veldvruchten
FEUILLETON.
Een tochtje naar Ëllewoutsdijk
op Zuid-Beveland.
"Wij stapten te Goes uit den sneltrein
.."naar Vlissingen en vonden aan het station
een gemakkelijken landauer met twee paar
den bespannen, die ons langs het rustige,
halt dommelende stadje naar het doel van
ons uitstapje, Ëllewoutsdijk, zou brenger..
Het treffende, mooie bekoorlijke van dezen
tocht door het rijke bouwland is het heu
velachtig terrein, door al de met loofhout
beplante dijken ontstaan, waarachter de
welgestelde boerenhoeven door hoog ge
boomte overlommerd, als patriarchale neer-
zettingen verscholen liggen, ontzagwekkende
voorraadschuren voor het gouden graan
verheffen zich achter en tegen de woningen,
eo als het lief donkeroogig kopje der was-
schende of arbeidende boerin, met een
kanüicht door de zon begroet, geestig
tusschen het geboomte uitkijkt, beseft men,
dat armoe hier vreemd is en dat Post's
jj lofzang op des landmans leven hier geen
"tegenspraak vindt Het vroegrijpe graan is
m dit zeldzaam vlugge voorjaar niet zoo
weelderig als het anders zjjn kande haver
en het vlas zijn ten achter als kinderen,
die te sterk uit hun kracht gegroeid zijn;
de kersenboomgaarden hebben hun rijke
vracht te spoedig moeten afstaanmaar
ondanks deze teleurstellingen, die Zuid-
Beveland met het gansche aardrijk deelt,
zet men hier geen lange gezichten.
De boer met zijn aardig hoedje, zijn
nen te danken hebben aan de actie der anti
revolutionairen.
Door het christenvolk werd Jhr. Lohman
in de Tweede Kamer gekozen. Door het
christenvolk werd de Vrije Universiteit in-
stand gehouden, zoodat Jhr. Lohman als hoog
leeraar kon worden gesalarieerd. Door die
Vrije Universiteit werd later weer voor den
oudsten zoon van Jhr. Lohman de gelegenheid
geopend om hoogleeraar te worden. (Evenwel
bij een referendum ware dit niet geschied 1)
Door het christenvolk werd een antirevolutio
nair ministerie mogelijk en door de oprechte
belijdenis van den christenstaatsman Keuche-
nius. werd deze uit het ministerie gedrongen
en Jhr. Lohman, als iemand dien men beter
kon gebruiken, er in opgenomen. Door het
christenvolk werden zoodanige Provinciale
Staten gekozen, die Jhr. Lohman in de Eerste
Kamer brachten, terwijl onder 't bedrijven
een andere Lohman als gouverneur-generaal
optrad in Suriname en weer een andere Loh
man als kantonrechter te Groningen.
Veel, ontzaglijk veel heeft jhr. Lohman
met de zijnen te danken aan het christen
volk in Nederland en inzonderheid aan den
redacteur van De Standaard, den leider der
antirevolutionaire partij.
Met het oog op de oppositie door jhr. Lob
man uoortdurend gevoerd tegen De Stan
daard; met het oog op zijne verklaring te
Utrecht, dat „de uitbreiding van het kiesrecht
hem koud laat", iets wat voor het christen
volk achter de tegenwoordige kiezers niet
bijzonder aangenaam is; met het oog ook
op de bedenkingen van jhr. Lohman tegen
het woord „democratisch", waarvan hij een
zeer bijzondere opvatting heeft; met het
oog op dat alles is het thans, dunkt ons,
voor alle dingen noodig er op te wijz n, wat
jhr. Lohman met de zijnen te danken heb
ben aan het christenvolk in Nederland, en
hoezeer hij dat uit het oog schijnt te
verliezen.
Hoever had ihr. Lohman sinds 1875 als
„bijna antirevolutionair", zooals De Standaard
hem toen teekende, het kunnen brengen in
de rechterlijke loopbaan onder een liberaal
bewind, indien niet het christenvolk een
loopbaan voor hem had geopend?
Hoever hadden al de andere jhrn. Lohman
het kunnen brengen in dat geval?
De schrijver van dit stukje neemt zich
antirevolutionair, ijvert voor de christelijke
democratie of moet het zgn christelgke
democratie heeft aan zijn schrijven
bovenbedoeld stukje over den laster doen
voorafgaan en op een andere plaatsin zijn
blad aan de pers in overweging gegeven
het volk goed voor te lichten.
Het kan misschien aan ons liggen, maar
in dezen persoonlijken aanval treedt ons het
bruinzwart fluweel pak en zijn silveren
versierselen ziet er al even pittoresk uit als
de boerin met de bloote armen, het aardig
kapje met de openstaande oorvleugels en
het schrander kopje, dat gemeenlijk bij een
rank, vlug figuurtje behoort, zeer verschillend
van den omvang die boerenvrouwen gemeen
lijk zoo breed maakt.
Bekoord door de verscheidenheid, welke
dit heuvelachtig land met zjjn tintelende
doorkijken en wazige vergezichten, zjjn
sappige weiden en golvende graanvelden,
zijne kloeke hoeven en mooie stoflage
teweegbrengt, naderen wij van lieverlede
Ëllewoutsdijk. Onze verrassing stijgt echter
meer en meer, als wij bij eene zwenking
van ons rijtuig plotseling een hoog, uitge
strekt wit gebouw met torens en gothieke
versieringen ontwaren, omgeven door hoog
hout, bloembedden en een^uitgestrekt park,
dat als een tooverfee in het eenzame bosch
daar voor onze verbaasde blikken verrijst.
Eenige stappen verder ligt het dorpje
Ellewoutsdgk, zich koesterend in het mid-
dagzonnetje en zoo stil en zwijgend als een
Trappistenklooster. Niemand vertoont zich.
Wij stijgen uit, worden in het gothieke
paleisje welkom geheeten, en vinden hier,
in een uithoekje van het land, waar men
ternauwernood een bescheiden pastorietje
verwachten zou, alles bijeen, wat de bescha
ving van onzen vindingrijken tjjd voor het
genot en de veredeling van den modernen
mensch bedacht heeft.
Na eenige oogen blik ken leidt ons de gast
heer zijne kunstverzameling binneneen
schilderjjenkabinet, op rjjke wjjze gemeubi-
democratisch in zijn slechte beteekenis meer
dan het christelijk op den voorgrond, en
vinden wij er meer laster in dan goede
voorlichting.
Dit voelt het christenvolk, de «christelijke
democratie», althans in Zeeland, opperbest;
en wij zouden het hierbij dan ook kunnen
laten, ware het niet dat de schrgver zelve
verklaard had op goede voorlichting prijs te
stellen. Daarom willen wjj er nog iets van
zeggen.
Het Christenvolk dat zijn de vrienden
van vrij christelijkonderwijs en van christelijke
plichtsbetrachting hebben aan den oud
minister Lohman veel te danken.
Van den aanvang hunner kennismaking
af is tusschen hen een band gelegd, die ook
bij tijdelijk misverstand niet zal verbroken
woraen.
Jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman heeft,
toen de redacteur van «De Volkscourant»
nog nauwelijks op de schoolbankjes zat, den
strijd voor onze volksrechten en vrijheden,
gelijk zij door de revolutie waren aangerand,
aanvaard en mede de lijnen getrokken, waar
langs de antirevolutionaire beweging moest
geleid worden.
Voor het christelijk beginsel der vrijheid
heelt deze eminente staatsman, die door alle
partijen als zoodanig geëerd wordt, al zijn
gaven en krachten veil gehad. Hjj heeft er
zijn zilver en goud, de gaven zijner wel
versneden pen voor [gegeven. Hg heeft er
een rijke betrekking, een eervolle loopbaan,
een groot pensioen voor vaarwel gezegd.
Van raadsheer bij het gerechtshof te
's Hertogenbosch liet hij zich tot professor
aan eene vrije universiteit «degradeeren».
De lasten van den strijd, onvermoeibaar en
onvermoeid, heeft hg gedragen met Gods
hulp den schoolstrijd tot aanvankelijke
oplossing gebracht de natie op haar plicht
gewezen de partijen tot elkander gebracht,
de eenheid in eigen partij bewaard, als
minister het recht voor allen meer dan een
zijner voorgangers in beoefening gebracht;
de zaken aangepakt en thans, onder ons
teruggekeerd met onbevlekt wapen als een
onzer beste leiders, andermaal o. a. in
Christelijk Nationaal onderonsplaatsgenomen
en zijne glasheldere, degelijke adviezen ten
beste gegeven. De zaak der vrije kerk,
der vrije school, der vrije pers, van het
particulier initiatief heeft de Heere door
hem zeer bevorderd.
Dat alles, en nog veel meer, dankt het
christenvolk aan jhr. Lohman. En wat hij
leerd, welks wanden het oog door eene keuze
van Hollandsche, Belgische, Fransche,
Italiaansche, Duitscheen Hongaarsche kunst
lokken. Er is voor elk wat wils. De
verzamelaar heeft overal een greep gedaan,
op allerlei wat hem bekoorde beslag gelegd,
en aldus eene verzameling bijeengebracht,
waarvan de rijke verscheidenheid zeker niet
de minste verdienste is. Roelofs, Bosboom
en Ronner, om uit die drie, vierhonderd
schilderijen een paar namen te noemen,
voelen zich hier evenzeer thuis als Detti,
Beauquesne en Hanedoes, en wie eenige
uren in deze rijk gestoffeerde zalen doorbrengt,
waant zich ten slotte in hart eener groote
stad, maar stellig nooit te Ëllewoutsdijk.
W(j zijn min of meer vermoeid van deze
kunstbeschouwing en zetten ons aan't eind
van dit Versailles in miniatuur een oogenblik
neder in het Japansche zaaltje, waar alles
uitnoodigt tot een dolce far nipnte. Aan
het eind eener andere galerg vinden we een
volledig schouwburgiaaltje met een tooneeltje
waaraan niets ontbreekt, zelfs niet de be
weegbare schgf voor levende beelden, de
inrichting voor verschillend gekleurd licht en
de electrische verlichting. Want, in het
voorbijgaan verteld, het geheele gebouw
met zgoe zalen en galergen, zijne torens
en pleinen, wordt des avonds door electriseh
licht bestraald, waarvan zich de foyer, de
machine, in den turn bevindt. In een oog-
wenk kan dit tooverpalei-je aan het uitlioekj
des lands als een vonkelende edelsteen in
den duisteren winternacht schitteren.
Beneden, waar eet- en conversatiekamers
aan de speel- en leeszalen grenzen, is aan
aan hen
Het lidmaatschap der tweede kamer
Een goedkoope gunst, als het er eene is
De Vrije Universiteit
Maar hij had er geen vooruee! van.
Het professoraat van zijn zoon?
Maar was deze dan niet aan twee univer
siteiten loffelijk gepromoveerd
Zgn ministerschap of het lidmaatschap der
eerste kamer
De eer van het laatste is waarlijk zoo
groot niet en het voordeel gelijk nul. Maar
weet De Volkscourant wel dat de vervanging
van mr. Keuehenius in het kabinet Mackay
heel wat hoofdbrekens heeft gekost' en het
van de zijde van den heer Lohman een op
offering ook geldelijk was om zich toen
en met hel vooruitzicht van voor korten tijd
tot die betrekking te geven
Voegen wij hierbij dat de Groningsche
jhr. I.ohman kantonrechter, de Haagsche
jhr. Lohman lid der rekenkamer, de Asseri-
sehe jhr. Lohman advocaat generaal bij den
hoogen raad zijn geworden juist onder «een
liberaal bewind», en de actie van «het chris
tenvoik en den redacteur van De Standaard
aan hunne benoeming niets heeft toegebracht.
Onze partij is arm aan groote mannen,
doch de weinige die er zijn, zouden vrgwat
meer eer en stoffelijk voordeel behaald heb
ben, door zich, in plaats van bij het chris
tenvoik, bij de coterie aan te sluiten. Keu
ehenius en Lohman, Kuyper en H. Pierson
zouden, waren zij liberaal, door hun partij
bewierookt zijn geworden. En nu Het is
niet te zeggen hoeveel leeds aristocratische
voornaamheid van den tegenstander hen
berokkend heeft en hoeveel onnoodigen smaad
democratische minachting van den vriend hen
nog brengen zal. De heer Lohman staat
met een deel der antirevolutionaire pers niet
op te besten voet. Ook met ons blad niet.
Wij meenen zelfs zeker te weten dat hij
ons blad niet meer leest. ,Maar nooit zullen
wij het dulden dat men zijn naam als eer
lijk staatsman en meest verdienstelijk strij
der voor de antirevolutionaire beginselen in
verdenking brengt.
Een democratie die trachten zou ons volk
van hem te vervreemden, ,zou geen chris
telijke zijn. Zg staat buiten onze historie.
Wij hebben geen deel aan haar.
Het is ons niet mogelijk voor alle
gemeenteraadsverkiezingen een aan-
de oude kunst eene plaats ingeruimd, en
zijn tal van merkwaardige schilderijen uit
de 17e en 18e eeuw bijeengebracht, onder
welke van Karei Du Jardin, Bloemaart, Van
Dyck, Jan Steen en lal van andere bekende
meesters. Allerlei spelen kunnen hier de
gasten op regendagen bezighouden en aflei
den. Lokt het schoons weder naar buiten,
naar den lommerrijken tuin met zijn vijvers
ea koepels, zijn beelden en fonteinen, zijn
lawn-tennis- en cricket-baan, zijn boogschut-
tersbaan en voetbal-veld dan is de ver
scheidenheid zó) groot, dat men op dit
paradijsplekje ternauwernood zou weten
waarmee te beginnen.
Vóór het breede, hooge gebouw, geschei
den door den straatweg, is een park in
wording, met een gaanderij ter linkerzijde,
waarachter de uitgestrekte welvoorziene
broeikassen verscholen liggen. In het
midden van het park op de plek waar zich
vroeger het kasteel van Ellewoutsdgk verhief,
prgkt nu eene smaakvolle volière, waarin
allerlei vogels, pauwen, fazanten en duiven
gehuisvest zjjn. Rondom dit eiland geeft
de breede ringgracht van het kasteel gele
genheid om des zomers te spelevaren en
des winters schaatsen te rijden. Nog slechts
een paren jaren en dit park biedt schaduw
le over en zal de verrassing van den toerist,
die hier het eerst zijne sciireden zet, nog
doen rijzen.
Achter dat park in aanleg leidt een pad
door een lommerrijk boschje binnen enkele
ruimten naar den dijk. Gij beklimt dien
en de Wester Schelde kabbelt in al hare
opwekkende koelheid en verrassende gol vingen
bevelend woord te zeggen. Daartoe
zijn wij te weinig plaatselijk op de
hoogte.
Wij verzoeken alleen den kiezers
hun plicht niet te verzaken, trouw
ter stembus te komen, zich te houden
aan het advies hunner kiesvereeni-
ging en geen anderen te stemmen
dan welke door die kiesvereeniging
zijn aangewezen.
Het geldt de belangen der ge
meente, voor welke niemand, als
immers ook hem persoonlijk rakende,
onverschillig mag zijn.
In den gemeenteraad worden stof
felijke en geestelijke belangen, ook
in geldelijken zin, behartigd.
Om daartoe de geschiktste man
nen te kiezen, moet men zich een
gang naar de stembus, een gang
desnoods van een uur, gaarne ge
troosten.
Natuurlijk zouden wij liever in alle
gemeenten godvreezende mannen
gekozen zien; mannen die beven
voor Gods Woord, die de beginselen
der revolutie verfoeien en de ge
schiedenis onzes volk onvervalscht
willen gebracht zien tot de kinderen
onzes volksmannen die hun arbeid
ook in den gemeenteraad, aanvangen
met gebed, en zich niet laten afvoe
ren op de doolpaden van het libe
ralisme.
Maar zulke mannen zijn niet dik
gezaaid. En daarom kiezen wij uit
hen die niet met ons eens geest.es
zijn, die mannen uit, welke ons in
de practische zaken van den ge
meenteraad het meest ter wille
waren en in de verschillende vraag
punten die aan de orde waren, zich
kloek hielden aan het recht voor de
gansche burgerij terwijl bij de keuze
van nieuwe leden naar de besten
onder ons is uitgezien, mannen van
talent en karakter, mannen van zaken,
begaafd met een helderen blik en met
verstand van administreeren en orga-
niseeren. Mannen om nu maar
eens bij de steden te blijven als
aan uwe voeten. Ginds heel in de verte
blauwt Terneuzen aan den neveligen horizon.
Voor u stoomen de booten fier en statig
naar zee. Rechts, heel in 't nevelig verschiet,
steekt Lange Jan ven Middelburg zgn hoogen
top in de luchtVlissingen is met het
bloote oog te ontdekken. Welk een verras
sende overgangEenige meters verder op
den dijk heeft de toovenaar van het paleisje
een houten koepelgebouwtje doen plaatsen,
waar het des zomersavonds een verrukkelgk
zitje is.
Langs een anderen weg keeren wij naar
het Paleisje terug en komen door het stille
dorpje, waar wij het nette kerkje bezien,
en van een koster hooren, hoe de ambachts
heer, de toovenaar in gindsch pale.sje met
Kerstmis al de kinderen uit zijne Heerlijkheid
hier bijeennoodigt, om hun ieder een Kerst
misgeschenk uit te reiken, en welk eene
vreugde er dan onder al die kleinen heerscht.
Wij wandelen verder, en komen weder
aan het zich ver uitstrekkende gebouw, waar
een levensgroot Herculesbeeld te midden van
een plein, ons even doet stilstaan, want ook
deze held der oudheid en de kltinere beeldjes
kunnen door het moderne wonderlicht des
avonds in al hun schitterenden luister
prijken. Van de eene verbazing kwamen
wij in de andere, en toen wij des avonds
afscheid namen van onzen gastheer, den
ambachtsheer van de heerlijkheden Ëllewouts
dijk en Everinge, waren wij geheel en al
opgetogen over het wonderplekje, dat op
dit" vergeten uithoekje met zulk een onbe
krompenheid gesticht was door den heer J.
C. van Hattum. (Hóf.)