VOOR ZEELAND. CHRISTELIJK- NIEUWSBLAD HISTORISCH 1893. lo. 119. dinsdag II lull. 3eoeu(fe laucgung. VERSCHIJNT F. P. D'HUIJ, te Middelburg. Schetsen over Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,02 UITGAVE VAN G. M. KLEMKERK, te Goes en De geabonneerden die gewoon zijn per kwartaal of per halfjaar te betalen kun nen de uitgevers een dienst bewijzen, door het verschuldigde bedrag te voldoen. Hierdoor worden onnoodige iuningskosten voorkomen. Voor Walcheren betale men bij den Uitgever D'HUIJ en de overige plaatsen bij den Uitgever KLEMKERK. DE AUGUSTUS COLLECTE. Als naar gewoonte geven we plaats aan de door het Bestuur der Unie rondgezonden aanschrijving tot het houden der Augustus- collecte (thans op 3 Augustus gebracht), met de opwekkende woorden waarvan dat schrijven vergezeld gaat. Het luidt aidus Aan de Correspondenten en Besturen van de Locale Comité s voor het Volkspetitionnement. Mannen Broeders I Gaat het u als ons, dan ziet gij met ver langen uit naar den dag, waarop door het gansche land de vrienden van de School met den Bijbel zich opmaken om het extra offer der helde in ontvangst te nemen, dat afgezonderd werd voor die School, waar Gods Woord in eere is en waar de kinderen onzes volks opgevoed worden in de vreeze van Zijnen heerlijken Naam. Die dag nadert met rassche schreden, wat ons aan'eiding geeft om u tot de voorbereidende werkzaamheden op te wekken. Worden die werkzaamheden niet krachtig aangegrepen of al te lang uitgesteld, dan kunt gij u niet verlustigen in het vooruit zicht op een verrassenden oogst. En daarom, mannen broedersbegint reeds nu uw hart te stellen op de a. s. Augustus- of Unie-collecte en wendt onver wijld alle pogingen aan, die gij weet, dat noodig zijn voor die «voortdurende daukbare herinnering aan het volkspetiticnnement van 1878». Zegt niet: «wij hebben nog den tijd», want gij weet niet, met welke bezwaren gij nog kunt te worstelen hebben. Welaan dan, de hand aan den ploeg geslagen en niet gerust voor gij, onder inwachting van Gods genadigen zegen, alles hebt geregeld, wat voor het welslagen onzer collecte noodig is. Laat er geen enkele FEUILLETON. MIDDELBURGSCHE PREDIKANTEN. IX. Vau Remonstrantsche zijde heeft men wel eens beweerd, dat de nationale Syno- jjë ten jare 1618—19 binnen Dordrecht ge houden, den lande een millioen zou hebben gekost. Eenetaktiek bij maniere van het «Lieg er maar op los, dan wordt ge ten slotte ge loofd.» Zelfs al rekent men de enorme kosten der zoogenaamde Statenvertaling van den Bybel mee, dan nog komt men in lange niet tot de helft der beweerde som. Naar juiste berekeningen zal het totaal der onkosten voor de Synode gemaakt, ongeveer drie tonnen gouds bedragen hebben. Rekent men hier nu bij, uat de Synode veel lan ger duurde dan men aanvankelijk verwacht had, juist tengevolge van liet geweldig tijd rooven der Remonstranten, dan vervalt voor dien kant vanzelf alle recht tot klachte. Eq dit springt te meer in het oog, als men er maar even aan denkt, dat die Synode werd bijgewoond door tal van de hoogstgeplaatste buitenlander', die de Staten vanzelf zeer luisterrijk wilden ontvangen. En inderdaad ze zijn ook met eere in Nederland geweest. Niet alleen, dat zy op onbekrompen wijze werden gehuisvest en onthaald, maar ook liet de regeering ve'e gedenkpenningen in goud en zilver slaan en gaf belangrijke geschenken in geld als gratificatie voor een of ander, dat men had verricht. correspondent zyn, die werkeloos blijft ook in de verspreiding der Unie-blaadjes, waarvan wij u gaarne zooveel exemplaren willen zenden, als gij meent noodig te hebben. Verzuimt niet van het «Verzoekschrift» gebruik te makenDe Heere heeft den blij moedigen gever lief, maar hoort ook naar het gebed van Zijn volk. Moge God Almachtig uwen ijver aan vuren, uwen arbeid zegenen, u menige verrassing bereiden en tot verheerlijking van Zijn driemaal heiligen Naam doen uitbopen onze vijftiende jaarcollecte voor de Scholen met den Bijbel. Het Bestuur der Unie 3. E. N. Baron SCHIMMELPENNINCK VAN DER OIJE te's Gravenhage, Voorz. Mr. T. P. Baron MACKAY te 's Gravenhage, Penningmeester, Ds. J. W. A. NOTTEN te Ermelo, Assessor, (2de Voorz.) Jhr. mr. H. M. J. VAN ASCH VAN WIJCK te Utrecht, Assessor. J. DEN BOER te Almkerk. Mr. C. LUCASSE te Middelburg. Jhr. Dr. L. DE GEER te Velp. Ds. J. VAN AN DEL te Leeuwarden. S. T. DE JONG te Kampen. Ds. T. BOS te Bedum. Prof. Jhr. Mr. W. H. DE SAVORNIN LOHMAN Az. te Amsterdam. R. DERKSEN (Kievitsstraat 40) te Rotter dam, Secretaris. Rotterdam, 3 Juli 1893. Hierop laat het Bestuur nog deze regelen volgen De XVde Unie Collecte. IS zij noodig? Voor wie is zij noodig? Is zij noodig t Dat weet ieder, die met eenige school in aanraking is. Gewis, wij ontvangen, bij voorheen] ver geleken, veel. De liefde voor onze Christe lijke Scholen, de milde zin van hare voor standers is niet afgenomen. Maar elk jaar nemen onze Scholen in omvang toe, en elk kind, dat zyn schoolgeld niet ten volle betaalt, kost aan het Christen volk ten minste tien gulden. Van 1 Januari 1890 tot 1 Januari 1892 alleen steeg het cjjter der leerlingen met 4373 Eene meer dere uitgaaf dus van 43730 gulden. De helft van eene gewone Unie-Collecte. Och 1 onze onderwijzers ontvangen niet Het was dan ook eene luisterrijke verga dering, die in de toenmaals zoo rijke en bloeiende republiek der Vereenigde Neder landen werd eehouden als de Generale Synode der Gereformeerde kerken. Niet minder dan honderd en tachtig maal kwam ze in zitting saam. Dinsdag, den 13den November 1618 werd zij geopend in de bovenzaal van den Kloveniersdoelen te Dordrecht, in naam der Staten-Genei aal door den raadsheer Martinus Gregorii. Tevoren was in de kerken een algemeene biddag gehouden op 17 October. En vóór de opening der Synode werd ook in Dordrecht zelf op tweeërlei plaats godsdienstoefening gehouden, de eene geleid door Balthazar Lydius, predikant te Dordrecht, voor de Nederlanders, en de andere, in het Fransch, geleid door Lie Pours, Wualsch predikant te Middelbuig. Een meer bekenden Middelburger, onzen Faukelius zien wij in de tweede zitting der Synode plaats nemen in het moderamen. By wyze van verkiezing werd hij uit de ongeveer honderd leden der Synode aan gewezen als assessor, terwijl de bekende, vurige Johannes Bogerman, Leeuwarder predikant, den presidentszetel moest innemen en Festus Hommius van Leiden zien met Sebastiaan Damman van Zutfen met het scribaat zag belast. Uit de Nederlandsche kerken waren zeven en dertig predikanten en negentien ouderlingen afgevaardigd, terwijl de regee ring er vyf hoogleeraren had bijgevoegd, nl. de professoren Polyander van Leiden, meer daD voorheeDonze schoolbehoeften zijn dezelfde; onze schoollokalen zijn eenvou dig alles wordt op zijn zuinigst gedaan. En toch overal te kert. Overal begeerig uitzien naar elke bijdrageook naar die onzer Unie. Waarlijk de Collecte is noodig, broodnoodig 1 Maar voor wie is zij noodig Voor alle Scholen met den Bijbel. Voor alle Ook voor die waarvoor ik geen sympathie heb die ik in mijn hart ver afschuw Ja, ook voor die. Dat is onze zwakheid en dat is onze kracht! Or ze zwakheid 1 Owij weten zeer goed, dat velen niet willen geven voor allendat velen zich ergeren over wie niet met hen meegaat dat zij slechts geven voor hunne Scholen, en de andere liever te gronde zien gaan dan ze te steunen. En als velen zoo handelen, dan trekken ook de anderen zich terug; dan zeggen ook dezen geeft gjj niets aan mij, dan krygt gij ook niets van mij. Dan moet ieder maar voor zich zeiven zorgen. En zóó mislukt onze Collecte. Eu zóo valt ook onze Unie uiteen. Maar ook onze kracht Een Protestant moet nu eenmaal de ge- deeldheid, het verschil van richting, van inzicht kunnen dragen. Hij moet dat rustig en kalm aanzien, en, zelf zijn eigen weg willende gaan, dit ook in anderen goedkeuren. Die dat niet kan of niet wil, ga terug naar de Roomsche Kerk. Daór is éénheid daar is een goed geordend opperbestuurdaar wotdt eigen inzichten de kop ingedrukt, Maar daar regeert ook de Paus. Wij echter hebben geen anderen regel dan GodsWoord, Éénheid en samenwerking zijn onmisbaartoch kan en mag ten slotte r,ie mand anders handelen, dan zóo als Gods Woord het hem zegt. Moet er dan maar overal verdeeldheid komen Leidt dit niet tot strijd en vijand schap tot allerlei willekeur Helaas 1 Maar al te zeer. En moeten wy dan maar niet liever uit eengaan Neen, dat kunnen wij niet, omdat wij ons ondanks alles, één gevoelen in Jezus Christus den Zone Gods, ons Hoofd in de Hemelen. Bij elk uiteengaan en bij elke samenwer king is voor een ieder onzer de vraag acht gij, dat uwe handeling, getoetst aan de Heilige Schrift, strekt lot eer van onzen Goinarus van Groningen, Lubbertus van Franeker, Thy-ius van Hardei wijk en Walaeus van Middelburg. Uit den vreemde waren een vijf en twintigtal der beroemdste geleerden naar Dordrecht gekomen, vao Engeland, zoowel als van Zwitserland, uit de Paltr, uit Hessen, uit Emden enz. Aan zulk eene synodale bijeenkomst bestond groots behoefte. De laatste veran dering van den aard was in 1586 op last van Leycester in den Haag bijeengeweest. Doch sedert was, bij ruste van het zwaard naar buiten, de strijd van binnen ontbrand, heviger dan ooit. Gomarus en Arminius! ziet daar de tegenstelling, die den strijd beheerschte, met andere woorden de Schrift of de rede, genade of werk, kerk of slaat I Nog altijd, tot in onze dagen toe, is dit geschil levendig gebleven, en daarom is het der moeite zeker overwaard, om dit even door de historie te laten verhalen. Doch dit doe ik tnans niet; straks, als we gaan zien, hoe Gomarus in Middelburg kwam, zullen wij beter gelegenheid hebben om die zaak eens onder de oogen te zien dan thans. Maar dat geschil was van dien aard geworden, dat eene besliste uitspraak van de zijde der ^kerken volstrekt noodzakelijk was geworden, wilde men althans de gemeente des Heeren niet eene prooi doen worden van verscheurende wolven. Eerst in tegenwoordigheid der Remonstran ten, later zonder hen omdat zij namelijk weigerden de rechterlijke autoriteit der synode te erkennen heeft de synode over de geschilpunten in de leer gehandeld. De van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. gimrrarguauaanagyssfr God Wij, menschen, moeten van elkander onderstellen, dat wij die eere bedoelen. Wel kan ieder onzer dwalen, zelfs met opzet grovelijk zondigen, ook dan als hij zich aan samenwerking onttrekt«maar ieder valt en staat zijn eigen heer.» En de Schrift zegt ons overal en uitdrukkelijk, dat wij elkander niet zullen veroordeelen, noch oordeelen. Daarom kunnen wy onzen tegenstander rustig zien arbeiden in denzellden tuin waarin wij zeiven arbeiden, gedachtig aan dit woord des Heeren «wie tegen ons niet is, die is vóór ons.» Zoolang eene School met den Bijbel de eer haars Heeren beoogt, mogen en moeten wij haar steunen. En als dan eene Collecte gehouden wordt voor al die Scholen, zullen wij niet vergeten dat al die Scholen gemeenschappelijke belangen hebben. Als wij rondtrekken om haar aan te bevelen, dan spreken wij immers niet voor de Nederlamdsch Hervormde, of voor de Gereformeerden, of voorde Luthersche Scho len, maar dan spreken wy voor de School met den Bijbel, van wie die ook uitga. En als wij die school te verdedigen hebben tegen de neutralisten, dan staan wij niet tegenover Nederlandsch-Hervormden of Gere formeerden of Lutherschen, maar dan staan wy tegenover hen, die ons volk buiten den Christus om willen opvoedendie onver schillig zijn of schijnen te zijn tegenover onzen Zaligmaker, doeh van wie Christus gezegd heeft«Wie met Mij niet is, die is tegen Mijen wie met Mij niet verga dert, die verstrooit.» De strijd, dien wy te strijden hebben is ondanks al onze gedeeïdheid een gemeenschappelijke strijd inden dienst van onzen Heer en Zaligmaker. En daarom kloppen wij al dreigen anderen ons afbreuk te doen -- met volle gerustheid wederom bij u aan, en roepen u toe Geeft; geett met een koninklijk hart; geeft veel of weinig, naarmate uwe middelen het toelaten. Maar geeft! Want wy komen iu den Naam van Jezus Christus, onzen Heer 1 Beschaving is iets dat gladdedunne planken geelt, en veel krullen. Deze opmerking van dr. van Koetsveld uitspraken en stellingen der Remonstranten, zooals die in hunne geschriften te vinden waren, werden weerlegd. En daarna werden de belijdenis en de catechismus herzien. Ten slotte stelde men dat kostelijk vijftal «Leenegels» vast, dat men nog wel vindt achterin onze oude kerkboeken waarom ook niet in de nieuwere waarin door de kerken der hervorming uit gansch Europa, de leer der Schrift werd uitgedrukt, inzonderheid rnet betrekking tot het machtig en troostrijk feit en leerstuk der Goddeiijke uitverkiezing, maar al te vaak kwalijk begrepen of schan delijk verdraaid. En een iegelijk, die vastig heid wil hebben voor de uitdrukking van zjjn geloof zal wèl doen, met telkens en telkens weer te genieten in deze klare uit eenzetting der waarheid. Den 9den Mei 1619 werd de synode ge sloten, voor wat betrof het saamvergaderen met de buitenlandsche godgeleerden. De raadsheer Gregorii bracht aan de buitenland sche leden den dank der Staten over voor hun ijver en dienstbetoon, en Bogerman richtte tot hen de afscheidsrede. Daarop betuigden zij wederkeerig hunne erkentelijkheid voor de goede ontvangst, hun bereid, en vermaanden de Nederlandsche kerken, dat zij zouden blijven bij de zui verheid der nu beleden leer. Ten slotte zat men nog broederlijk aan een «maaltyt, aengerecht zijnde voir honderd en dertich persoonen met drye trefïelicke ende statelicke gerechten», welke maaltijd «heeft gecost met alle deaencleven van dien f1219: 18 volgens de declaratie ende documenten». den hofprediker, kwam ons onwillekeurig in de gedachte by het lezen van de straat- schandalen der jongste hagen in Parijs. Daar is kabaal gemaakt om een lijk! De bijzonderheden zijn te onbeduidend om ze in kleuren en geuren te vertellen. Onze lezers verliezenindien ze het uit andere bron niet weten mochtenniets bij de onwetendheid. We memoreeren dit straatkabaai slechts even om te doen zien dat een vernisje van beschavinggelijk men in het moderne Babelde hoofdstad der beschavingver wachten magniet waarborgt voor de gruwzaamste barbaarschheid waartoe onder alle beschaafde volken het schandaal maken bij een lijk gerekend wordt. In een fransch schoolboekje kon men voor eenigen tyd eenige vragen en antwoorden lezen, die ons het bewijs leveren dat de onwetendheid op hei punt van den gods dienst daar een feit is, waarmede gerekend, die bevorderd, ja zelfs schaamteloos aangeleerd wordt. Het boek is getiteldCatechismus der Burgerlijke Zedenleeren voorgeschreven door de I'ransche reqeering. Men leest er dan onder anderen Vraag Antwoord Wie is God? Ik weet het niet Wie heeft de wereld Ik weet het niet geschapen Vanwaar komt de Ik weet het niet menschheid Waarheen gaan ze Ik weet het niet. Waarheen en hoe is de Ik weet het niet. mensch op aarde ge komen Wat heeft er plaats Ik weet het niet. na den dood Schaamt gij u dan Men behoeft zich niet over uwe on- niet te schamen wetendheid? wanneer men niet weet, wat nog nie mand heeft kunnen weten. Ziehier, waarheen de zoogenaamde neutrale openbare Staatsschool ons bjj slot van re kening voert. Evenals het beest, weet men eindelijk geen antwoord meer te geven op de belangrijkste levensvragenvan waar raeo komt en waar men henen gaat. Op de lagere school begint dat reeds, Eene som, die door de Staten-Genei aal is betaald. En diezelfde Staten-Generaal lieten den volgenden dag door hunne politieke gemachtigden aan de buitenlanders groote schatten To geld en gouden gedenkpenningen overhandigen. Geen wonder, dat men van de zijde der vreemde gasten overvoldaan was. Sommigen van hen deden, [inslee van rechtstreeks naar huis terug te keeren, eerst nog een reisje naar Den Haag, om de daar vergaderde Scaten te groeten. En ook scheidde men ter Syno ie niet dan na vele groete- nissen en handdrukken. Men was in eens gezindheid bijeen geweest, men ging nu in liefde en vrede scheiden. Reeds den 13 Mei 1619 hervatte de Synode hare werkzaamheden. Had men te voren, ter wille van de buitenlanders, Latijn gesproken, thans bediende men zich van zijne eigen taal. Ijverig arbeidde men aan de nieuwe redactie derJierkenorde, die nu nog, altijd van kracht is gebleven, uitgenomen enkele bepalingen inzake de verhouding van kerk en staat. Het overige van den tijd besteedde men aan het regelen der verhou dingen, uit den nieuwen stand van zaken voortvloeiend. En 29 Mei 1619 werd e Synode met vele plechtige formaliteiten ei wederzijdsche dankbetuigingen gesloten. verwisselde de drukte van met den stillen arbeid in n En na eene afwezigheid van volle zeven maanden keerde ook Faukelius in Middel burg terug. A.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1893 | | pagina 1