*1
1393. No. 115.
Zaterdag I Juli.
Zevende jaargang.9^
G. M. KLEMKERK. te Goes
PRIJS DER ADVERTENTIES
„Sturen in democratische
richting."
Gemengde Berichten.
ardam," 27 Juni-
igen.
Vorig
2% 841/4 84%
s 983/g 98%
31/0 1017/g 101%
31/9 1017/g 101%
31/31001/g
5 99%
4 96% 95
4% 99
5 86% 87
881/»
90
79% 80
792 79%
791A 793/g
79% 79
961A 961/g
917/»
5
5
5
5
4
5
4
4
221
21
41/, 32*4
5 71
5 1101/g
7H4
221/,
21'/.
5
5 64% 6434
5 641/,
R. 4 983/4 93S/g
4 94% 946/,
4 937/g
4 931/.
4 971/, 97%
4 971/,
3 84% -
6 471/8
6 977/g 977/g
5 10l% 101%
4 62% -
4 85% 8|1/*
5-93% -
22
4 1051/,
4 101
6 71
41/, 70S/g
4V* 70S/g 701/4
4 66 653/4
6 841/g 83%
a w.
lijke Leeningen.
31/, 993/g 991/4
81/, 993/g 991/4
81/, 1003/g 100
e Ondernemingen.
9914 9934
1517/g
41/, - -
4 101
2 521/-
4I/3
4 100% 1001/,
851/, 85
41/, IO2I/4 -
4 101
31/s 981/4 -
41/, 1017/g
5
97
4 100
41/, 1021/,
67
4 951/,
2061/, 207
89 38
_4% 1023/g -
24
3 63
5 98
41/, 96% -
ringen.
981/g
8 941/,
25
31/s 991/4
31/, 99%
196
597/8
3 54%
8 57%
118%
120
5 124%
4l/, 98%
4 927/8
8 57%
5 991/a
4% 97V,
5 102%
1041/4
981/4
99
100%
54%
57%
118%
6
4
5
5
5
5
8
5
ig. 4
88%
1041/4
1041/4
108%
104%
747/s
s*
2%
26%
IO814
96%
107
1161/,
92
1111/,
- 803/g
92%
4 101
66%
- 17%
- 41%
6 1033/g
7 IO8V4
6 11034
- 27'/,
6 10234
5 100
schappijen.
185
31/, 98%
4 88%
80
4% 981/4
ningen.
3 107%
8 106
3 104
69
21/, 1001/g
21/, U'Oi/4
100 121
4 1221/4
5 12134
100 10914
100 161
1463/g
100 1581/,
100 141
100 843/g
400 213/g
987/g
921/4
57s/4
97%
102
104
88%
1043/g
1047/g
1081/,
721/,
903/g
2%
25
1027/g
95
111%
651/4
17
26%
883/4
107%
IO5S/4
1213/4
143
351/4
21%
D
IE EI' W.
VERSCHIJNT
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prjgf per drie maanden franco p.p. 0.95.
Enkele nummers/0.02\
UITGAVE VAN
en
F. P. IVHUIJ, te Middelburg.
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Door onvoorziene om
standigheden moet, tot ons leed
wezen, onsbiad nog enkele malen
in het oude formaat verschijnen.
DE UITGEVERS.
Toen voor eenige maanden de antirevo
lutionaire pers haar zegel hechtte aan het
besluit van hare geestverwanten te Leeuwar
den om bjj herstemming de candidatuur van
den radicaal Gerritsen te steunen; toen zij het
in hare meerderheid toejuichte dat hij her
stemming te Gouda van onze zjjde de liberaal
Valette aanbevolen werd, heelt menigeen
ook onder onze 'ezers een diepen zucht ge
loosd en gevraagd, waar dat nu toch met onze
party heen moest.
Een vraag die zij zeker over eenige dageD
zal hebben te herhalen wanneer de onzen te
Beverwijk bij herstemming hunne keuze zul
len bepalen op een katholiek.
Een verklaring van deze houding onzer
partij is eveD goed te geven als van de
ontsteltenis van dat deel onzer vrienden, dat
niet genoeg in de traditiën der antirevolutio
naire partij is ingeleeld.
Die de gebeurtenissen der laatste jaren
aandachtig heeft gevolgd, dien verwonderen
deze dingen niet.
In alle kringen, ja zelfs in verschillende
landen heerscht misverstand omtrent de op
vatting van het woord democratisch.
Nu is dit eensdeels een gevolg van het
verschil is beginsel dat bjj dat sturen
in democratische richting voorzit.
Het beteekent volstrekt niet hetzelfde of
een liberaal zich daar voor vei klaart of we)
dat een antirevolutionair er op aandringt.
In antirevolutionaire kringen bedoelt nie
mand daarmede dat wij de volksregeeriDg
vertangen en het huis van Oranje opruimen
zouden.
Daartoe zit ons de liefde voor Oranje, van
eeuwen geërfd en aangekweekt, te diep in
het bloed.
Het beteekent ook niet dat wjj den weg
der onbegrensde staatsvereei ing op willen,
en de natie afhankelijk willen stellen van
den eenen almachtigen Staat, die nu voortaan
voor alles: voor ons voedsel, onze kleeding,
onze kinderen, onzen arbeid, ons genoegen,
onze verpleging en onze begrafenis zorgen zal.
Het beteekent ook niet, in onze opvatting,
dat wij alles wat boven ons is, hebben neer
te trekkenallen en alles geljjk te maken,
de standen op te hellen en de gelijkheid der
vorige eeuw in bloed te vestigen.
Tegen deze uitlegging van het woord
moeten wjj opkomen. En het schjjut dat
het misverstand ook in andere landen, zelfs
over den oceaan zich gelden doet.
Zoo gaf het Transvaalsche blad De Pers
dezer dagen van ««democratisch» de volgende
verklaring. Gewagende van een nieuw blad
te Johannesburg dat zich voorstelt de de
mocratische beginselen voor te staan, zegt de
Pers«Democratisch, hetgeen in goed Hol-
landsch beteekent dat het zal meewerken
om alle bestaande en gewettigde toestanden
omver te werpen, om alle onderscheid van
kapitaal, rang en stand te doen verdwijnen
het eindgevolg waarvan zal zijn toestanden
nog veel ergor dan thans in Australië aan
schouwd, in het leven te roepen. Daar heeft
men het afgodsbeeld van koning werkman
tot het uiterste aangebeden en vandaar ligt
in die landen de geheele maatschappij te
onderste boven.»
Wanneer ten onzent met «democratische
richting» ditzelfde bedoeld werd, zouden wij
er harieljjk voor danken.
Het is waar dat democratie volksregeering
beteekent. Maar \olksregeering ligt op den
weg der revolutie. Om haar is 't ons niet
te doenmaar wel om verbreeding van den
volksinvloed, zoodanig dat ook de lager ge
plaatsten dien in\ loed in goeden zin kannen
doen gelden.
Of, gel\jk De Standaatd het dezer dagen
uitdrukte, dat het volk meer en meer in al
zijn rangen en standen ga deelnemen aan
de publieke zaak.
In onze kringen geschiedt dit reeds in
zaken die de plaatselijke kerken eD christe
lijke scholen raken; het wordt voorbereid
door de wet op de Kamers van Arbeid en
zoo moet het voortgaan tot deze democratie,
gelqk zij van christelijk-hutorische zijde
wordt benut, zich op elk terrein heeft doen
gelden.
Voor deze christelijke democratie is door
onze antirevolutionaire staatslieden al sinds
jaren gejjveri.
Heeft niet Groen van Prinsterer reeds in
dezelfde richting gestuurd door te breken
met zjjne vermogende vrienden, zoodra hij
inzag dat zij, in de omarming van het
conservatisme bezwijkende, ons volk in den
ondergang zouden hebben meegesleept?
Hebben niet Keuchenius en DeSavornin
Lohman steeds geijverd voor verbreeding
van den volksinvloed, en heeft onze Lohman
Diet getracht zijne vermogende, aristocra
tische vrienden voor dat denkbeeld te winnen,
hun sympathie 111 te boezemen voor den
strijd van dat volk om deszells vrijheden,
en zijne wetskennis en staatmanskunst in
de schaal geworpen om voot den minderen
man, ook voor het volk achter de kiezers,
recht te zoeken?
En varen wjj al niet sinds jar«n in den
zelfden koers?
Op schoolgebied strijdende voor het be
ginsel de school aan de ouders. In zake
de kerken het streven om de geheele ge
meente ie kennen bjj de behartiging der
stoffelijke en geestelijke belangen, zoodat
zelfs het machtigste lid niets meer te zeggen
heeft dan de geringste bedeelde.
Wat betreft den dienstplicht is onze leus:
Weg met de plaatsvervanging. Persoonlijke
dienstplicht, met of zonder verbetering van
het kazerneleven. In zake het kiesrecht
loslating van het denkbeeld van bezit; breking
met den sleur om iemand tot het uitbrengen
van zijn stem bevoegd te vet klaren, wanneer
hjj maar een zekere som in de belasting
betaalt.
Op bet gebied van den arbeid zjjn wij
strijdende voor betere loonsregeling, voor
betere verhoudingen tusschen werkman en
patroonvoor een goed arbeidscontract. En op
maatschappelijk terrein vragen wjj tal van
verbeteringen, zoodanig dat de inzinkende
werkmansstand met behulp van de burger
standen zich kunne, opheffen uit zjjn moei
lijke positie en in zjjn stand hersteld, daarin
staande bljjve.
Dit alles is sturen in democratische rich
ting. En nu is de uitbreiding van het
kiesrecht een stap in diezelfde richting.
Of nu het ideaal eener gezonde kiesrecht
uitbreiding in de wet van den minister
Tak moet gezocht worden, wagen wjj niet
te beslissen. Toch is het ontegenzeggelijk
waar dat door zjj het ook gewijzigde
aanneming dezer wet vele verbeteringen
kunnen voorbereid worden.
Daarom zjjn wjj voor die wet. Ook zjj
zal verbreeding van den volksinvloed ten
gevolge hebbenwanneer de kiesrecht-uit
breiding er eenmaal is, dan zullen denkers
en werkers uit alle standen en partjjen de
handen kunnen ineenslaan om gewichtige
volksbelangen aan te pakken. Dan zullen
onze grondwettige vrjjheden worden be
vestigd. Dan zal de overheersching door
ééne party men noeme haar liberalistische
of conservatieve, plutocratische of onaandoen
lijke party, althans op parlementair gebied
onraogeljjk worden; wjjl dan geen enkele
party meer de meerderheid hebben zal.
Dan kan begonnen worden aan de aan
vankelijke bevrediging van diep gevoelde
beboetten en een poging gewaagd om uit
de nieuwe kiezerskringen, die mannen van
den vierden stand uit te zoeken, welke
nog uit de omknelling van het socialisme te
houden zjjn.
Om daartoe te geraken is het kiesrecht
slechts het middel. Meer niet. Maar dan
ook het middel om er toe te geraken.
Daarom zjjn wjj voor de wet Tak, al
geven wjj toe dat het kiesrecht niemand
gelukkig maken en de nooden der maat
schappij niet lenigen zal.
Maar zouden wjj de kamer versmaden
wijl de deur niet deugt; of de deur wijl
de sleutel ons niet bevalt
Het kiesrechtontwerp is slechts de sleutel
waarmede de deur die in de kamer leidt,
wordt opengedaan. Eerst als wjj in die
kamer zjjn, kunnen wjj verder zien.
Daarom zjjn wjj voor de kieswet Tak en
juichten het toe, toen eerst te Leeuwarden,
daarna te Harlingen, toen te Gouda en weldra
te Beverwijk, mannen gekozen werden, die
deze wet willen helpen aannemen.
Daarom moest van onze zjjde een radicaal
te Leeuwarden, een liberaal te Goud», een
roomsche te Beverwijk bjj herstemming
worden gesteund.
Het belang des volks eischt geen andere
tactiek. Het nieuwe tydperk daagt, waarin
niet meer gevraagd zal wordenwat wil
mjjn party maar enkel en alleen wat
is in het belang van het volksleven; hoe
komt de maatschappij tot baar rechthoe
komt de gansche natie tot ontplooing, hoe
raakt het monopolie van de baan, dat van
Tborbecke's dagen af, in kerk en staat en
wetgeving, in school en wetenschap en in
dustrie, in lands- en stads- en dorpsinslel-
lingen, niet aliyd ten goede, heeft geheerscht
en in den laatsten tjjd op dooding der
persoonlijke vrjjheid in naam van den Staat
is aangelegd.
In éen woordhoe komen wjj tot een
toestand naar de bedoelii g Gods
Dat is de grondtoon van het «sturen in
democratische richting».
Doch waar wij het hiermede van harte
eens zjjn, willen wij evenwel niet gerekend
worden tot hen, die van deze onder de
onzen goed begrepen uitdrukking een onbe
grepen algemeenheid maken door aan anti
revolutionaire eandidaten voor het kamer
lidmaatschap gelijk bijv. te Gouda is
geschied van te voren te gaan vragen ol
zjj «willen sturen in democratische richting».
Dit is een vraag die men misschien aan
nieuwelingen zou mogen voorleggen, doch
die hoegenaamd geen zin had, toen men
haar richtte tot twee antirevolutionaire mi
nisters uit het vorige kabinet dat in wet
geving en openhaar debat het «sturen in
democratische richting», wel niet in naam,
maar dan toch metterdaad had betracht.
Als daar aan onze lezers te Goes of elders
een adres ter teekening wordt aangeboden
tegen uitbreiding van kiesrecht, noodigen wij
hen dringend uit, dit adres niet te teekenen.
Zonder ons over deze adresbeweging warm
te maken wjjl het een doodgeboren kin-
deke is willen wjj echter gaarne in een
volgend nummer de redenen voor onze ziens-
wjjs nader ontvouwen.
Alleen dit:
Het plan is uitgegaan van eenige liberale
en conservatieve heerenalle antirevolutio
nairen van naam zjjn op onzes inziens goede
gronden, tegen dit adres.
30 Juni'93.
Goes. Woensdagavond werd in eene
vergadering van den Christeljjken Volksbond,
onder voorzitterschap van den heer J. M.
Kakebeeke, verslag gegeven van de werk
zaamheden der vereeniging in den afgeLopen
winter. De penningmeester deed rekening,
terwjjl besloten werd rechtspersoonlijkheid
aan te vragen, wijl men plan heeft om het
huis, thans in huur en bij de Werkver
schaffing in gebruik, aan te koopen.
De secretaris dezer afdeeling de heer J:
W. v. d. Weert, gaf een uitvoerig, gede
tailleerd, leuk verslag van de werkzaamheden.
Van de meeste dezer maakten wjj, eenige
maanden geleden reeds, uitvoerig melding
en behoeven dit dus nu niet weer te doen.
Toch mogen wij uit het verslag nog wel
enkele punten releveeren.
Den 30 November begon de commissie
haar taak. Er werden vele werkloozen inge
schreven, een hunner, P. den Hollander Dz.,
werd tot opzichter-bode benoemd. Het ge
bouw is gehuurd a f200, met het recht
om 't het loopende jaar te kunnen koopen
voor f 2000.
De vervaardiging van bosjes hout bleek
een schadepost te zjjn. Zeven mannen ver
vaardigden slechts 70 bosjes per dag, die
een waarde vertegenwoordigend van 70 cent
aan arbeidsloon f 1,40 per dag kosten plus
den prys van het hout. Nog 1150 van die
bosjes, die voor f 11 te koop zjjn wachten
op een kooper. Eveneens de rest dei vruchten
van de zakkenplakkerij.
De Werkverschaffing maakte ook nog
een wandelpad aan den Oostwal. Door
tusschenkomst van den heer Lambrechtsen
werd door den aanuemer van het nieuwe
Sas een gedeelte van het afkomende puin
van het oude Sas aan de commissie afge
staan, die dit per scheepslading naar den
polderschen weg bracht en tot de grootte
van grove grint deed stuk kloppen. Met
een gedeelte daarvan had de verharding
van bovengenoemd pad plaats. Nog on
geveer 70 M' a f 1.75 is in voorraad voor
belanghebbenden.
De secretaris deed een beroep op den
verdubbelden steun der burgerij, wijl de
behoefte bij de volgende campagne veel
grooter zal zijn. De werkverschaffing beeft
nu aanvankelijk den weg gevonden, waarvan
haar te voren slechts'de richting was aan
gewezen. Nu kou zij slechts een 70 tal
werkloozen helpen terwjjl meer dan 100
moesten worden afgewezen.
Van 5 Dec. '92 tot 25 Maart '93 werkten
in en buiten het gebouw 88 personen te
zamen 3111% dag, dat is ongeveer 10 jaren
arbeids voor een man.
De voorzitter voegde aan het verslag nog
eenige woorden van aanbeveling toe en
dankte voor het zoo ruimschoots ondervon
den vertrouwen, waarna de heer ds. v. Griet-
hujjsen den voorzitter onder applaus der
vergadering dankte voor diens toewjjding
en den Chr. Volksbond verder aan zijn
presidium en steun aanbeval.
De Gouverneur generaal. De Java-
Bode achrjjft: Een dag ot wat geleden had
de gouverneur-generaal nog geen antwoord
op zijn verzoek om de machtiging der
Regentes tot het nederleggen van zijne
waardigheid, hoewel dat antwoord er reeds
had kunnen zjjn. Naar aanleiding van be
richten uit Nederland verwacht men, dat
den landvoogd zal worden gevraagd nog
maar eenigen tjjd aan te blijven, daar het
opperbestuur de behandeling van de wets
ontwerpen tot regeling van het kiesrecht
en de eventueele gevolgen van een nieuwe
kieswet wil afwachten, alvorens een opvolger
te benoemen. Ook woidt beweerd, dat de
betrekking van gouverneur generaal aan den
heer Van der Wjjck, secretaris-generaal van
het departement van koloniën, is aangeboden,
doch nat deze er geen lust in heeft.
Uitbetaling in herbergen! Door de
regeering is bij de Tweede Kamer ingediend
een voorstel van wet, tot wijziging der
drankwet. Daarin is ook opgenomen een
bepaling, waarbij verboden wordt het loon
der werklieden uit te betalen in localiteiten,
waaraan vergunning is verbonden.
Indien in strijd niet deze bepaling wordt
gehandeld, dan zal de eigenaar van het
lokaal, die de uitbetaling in zijn lokaal toe
laat, gestraft worden met intrekking der
vergunning, zonder restitutie van het reeds
betaalde vergunningsrecht, ter wijl bovendien
degene, die de uitbetaling doet, strafrechtelijk
zal worden vervolgd.
Goes. Benoemd tot directeur van het
kantoor van Gend Loos alhier dhr. Go-
vaerts te Utrecht.
Vergadering der Afdeeling Zeeland van het
Ned. Rnndveestnmboek.
Van den Secretaris dier Afdeeling den
heer E. van den Bosch, ontving onze Re
dactie eene uitnoodiging, die vergadering,
op Vrijdag 7 Juli te Domburg te houden,
bij te wonen.
Wij stippen uit de Agenda alleen aan,
dat een Voorzitter, Vice-Voorzitter en een
lid van het bestuur moeten gekozen worden,
dat voorgesteld wordt de Rapporten over
dp Stierenkeuringen voortaan tot eene bro
chure te vereenigen en kosteloos aan de
leden uit te reiken en dat een verzoek aan
HH. Provinciale Staten van Zeeland is ge
richt, om eene bjjdrage, ten einde die keu
ringen te bestendigen.
Eindelijk wordt voorgesteld een reglement
te ontwerpen en de verhouding der Vereeni
ging tot de Zeeuwsrhe Landbouwmaat-
schappij vast te stellen.
Ten einde een talrijk bezoek aan die
vergadering te verzekeren, zjjn volgens het
zeer duidelijke en uitvoerige programma,
regelingen met de Spoorboot, de Stoomvaart
Mij. de Westerschelde en de Stoom barge
getroffen, zullen de Walchersche leden een
Rijtour aanbieden aan de gasten van
elders, en deze na aankomst der booten en
treinen circa ten 9 uren des morgens in
ontvangst nemen
Na de vergadering zal een wandeling
aan het strand gedaan worden, terwijl de
terugtocht over de bekende en zeer schoone
buitenplaatsen Westhove, Zeeduin en Over-
duin zal geschiedenalles is zoodanig ge
schikt, dat de bezoekers des avonds hunne
haardsteden weêr kunnen bereiken, hetzij
deze zich te Hulst, Zierikzee of zelfs te
Rotterdam bevinden.
Een gemeenschappelijke maaltijd is binnen
ieders bereik gesteld voor den prijs van fl
en zal speciaal voor de katholieke leden
uit vlsch bestaan, zooals ons nog uitdruk
kelijk werd medegedeeld.
Aanmeldingen voor Rjjtoer en maaltijd
worden verzocht met postwissel ad 11 vóór
Maandag 3 Juli naar Goes te doen, wat
voor de goede regeling noodzakelijk is.
Voor alle leden der Mij. van Landbouw
van elders komende, onverschillig of zij al
of' niet lid van liet Stamboek zijn, zijn de
vergadering, de rijtoer en de maaltjjdtoeganke
lijk; alleen voor Walcheren is lidmaatschap
v. h. stamboek een vereischte.
Wij wenschen deze bijeenkomst een even
groot getal bezoekers toe als vorig jaar te
Schuddebeurs bjj Zierikzee, en hopen dat'
velen onzer lezers door deze mededeeling nrg
zullen besluiten, aan de vriendelijke uitnoodi
ging der Walchersche landbouwers voldoen
en hunne namen aan den Secretaris te
Goes willen op geven.
Het Goescie Dagblad zong beden zijn
zwanenzang. Wie denkt hier niet aan Von-
del's woord *t Was nauwelijks verschenen,
of 't wou weldra weer henen.
lerseke. Niet alleen dat tengevolge
der vro ge voorjairswarmte, en steeds vol
gende warme 'zomerdagen de oesters ving
