1893. No. 114.
Donderdag 29 Juni.
Zevende jaarg
sngj93,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
IJK.
Schetsen over Middelburg.
A. O,
ZEEUW.
van
si,kin MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prjjs per drie maanden franco p.p. ƒ0.95.
Enkele nummers/0.02'.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zuidzande 30 Juni voormidd. Retran-
chement 30 Juni namidd. Sluis 1 en 3 Juli.
Aardanburg, ook voor Eede, St. Kruis en Oud
Heile 4 en 5 Juli. Oostburg 6 en 7 Juli.
Schoondijke 8 Juli.
Met genoegen vernemen wij dat de
minister van justitie ook de meeuw en de
spreeuw onder de beschermde vogelsoorten
heeft opgenomen.
Als nu de rijkspolitie maar nauwkeurig
toeziet dat onze kinderen en de heeren van
het musschengilde zich aan deze bepaling
houden.
Ook particulieren mogen wel een oogje
in het zeil houden en er de politie kennis van
geven als er tegen de vogelenwet gezondigd
wordt.
Velen nemen het er niet nauw mee.
Nog iets.
Onder de kruipende dieren behoort de
padde.
Voor dit nuttige diertje vragen wij tege-
ljjk de bijzondere bescherming van land
en tuinbouwers.
'tis in hun eigen belang.
a
De treurige ervaring in zake Neerbosch
opgedaan is een waarschuwing voor alle
christelijke philantropische stichtingen.
Wat er van de beschuldigingen aan is,
zal wel uitkomen. Daaromtrent hebbe men
geen zorg.
Maar het gevaar is niet denkbeeldig, dat
ook onze christelijke inrichtingen, bij te
groote uitbreiding vervloeien.
De Martha-stichting is betrekkelijk nog
klein, 's Heeren Loo en Eudokia zijn aan
het opkomen. Bloemendaal gaat flink voor*
uit, en Ederoord wij verblijden ons er
in wacht weldra een flinke uitbreiding.
Hospitium ea Lucasstichting hebben een
goeden naam.
Zetten—schoon in den laatsten tijd niet
alles couleur de rosezal beter nog dan
vroeger worden georganiseerd. En de stichting
Veldwijk gaat vooruit met rassche schreden.
Er schijnt daar een uitstekende, christelijke
samenwerking te zqn.
Maar toch ook deze stichtingen, althans
bq grootere uitbreiding, en streeft niet
Veldwijk in vooruitgang Neerbosch op zq
ontkom duur aan de afbrekende
critiek n vpzwaar geworden
instelling
Daarom v»u. 'vnvan
toezicht en advies vou. er ge-
wenscbt.
Zie hoe gunstig de districtsraden door
Christelijk Nationaal in het leven geroepen,
algemeen werkei:.
De Schoolraad bewijst uitstekende diensten.
Barnabas en Johannes hebben hunne
FEUILLETON.
MIDDELBURGSCHE PREDIKANTEN.
VII.
Een kostelijk k «vartet vormen in de Mid-
delburgsche predikantenwereld Faukelius,
Walaeus, Gomarus en Teellinck, die, na
elkander in de gemeente geroepen, een tijd
lang gezamenlijk hebben gediend met ande
ren, van wie de geschiedenis ons niets ver
haalt en die wjj dus met stilzwijgen voor
bijgaan.
Een kostelijk kwartet, ook al was het
tijdens hun leven niet altijd eene harmonie,
waarin de verschillende stemmen zich
oplosten. Want des ondanks was er eene
hoogere harmonie, die de ge'chiedvorscher
mag speuren, en wel zulk eene harmonie,
als men meer op aarde zou wenschen te
aanschouwen. Ik bedoel die tusschen
Dominicus en Franciscus.
Tegenstelling, en toch eenheidSt.
Dominicus de man van de wetenschap, de
strenge denker, met den stelregelde zuiver
heid der leer is waarborg voor het behoud
der kerk. En naast, niet tegenover hem
St. Franciscus. de man der liefde, der
barmhartigheid, vijandig staande tegenover
de eischen der logiea, slechts vragende naar
het leven der Christenen en levende in
het bewustzijn, dat het koninkrijk Gods
zal komen over de gansche aarde, indien
maar de lievelingen des Heeren kracht van
zich doen uitgaan in betooning van de
werken Gods.
Leer en leven, ach, ze vormen in het
leven vaak zulk eene ruwe tegenstelling,
terwijl ze naar den eisch des Heeren bij
elkander hooren. Menscheljjke eenzijdigheid
heeft ook hier veel bedorven. Want eener-
zqds heeft men in de lijn van St. Dominicus
commission, wier acte van decharge jaarlijks
wordt gepubliceerd.
Iets dergelijks geve men ook aan Neer
bosch en neme er voor Veldwijk de proef
mee.
Zulke raden, die ten allen tijde onaange
diend binnentreden en, gelijk de districts
raden dit doen, van hunne bevinding
openbaar verslag doen, voorkomen door
dergelijke contróle toestanden als die welke
in Neerbosch overdreven of niet zoo
ongedacht aan de kaak kwamen.
De stichtingen zeiven varen er wel bij.
En het christelijk publiek, de kleine man
vooral, krijgt de tastbare bewijzen in handen
dat zqn geld goed besteed werd.
Vooral wekke men bij allen die men roept
om aan deze onze stichtingen te arbeiden
den geest van zelfverloochening, en niet van
zelfverheffing.
Men zoeke geen werkki achten met de
voorspiegeling, bijv. dat zij dadelijk hoofd
verpleegster zullen worden, maar waarschuwe
hen veeleer dat een harde leerschool hen
wacht, tenzij ze, aan alle persoonlijke ijdelheid
gespeend, hunne taak opvatten met het:
Heer, wat wilt Gij, dat ik doen zal.
De Telegraaf, schoon alles van de over
heid willende gedaan hebben, maakt echter
ook gegronde opmerkingen. Bq voorbeeld
«Er bestaat v»n overheidswege geen toe
zicht op de weeshuizen. Ja bijna de ge-
heele kinderwereld is onbeschermd.
«In de eerste plaats zou het noodigzijn
de vrouwen, die zich als min verhuren, een
keuring te doen ondergaan.
«Geen vrouw zou die taak mogen op
zich Demen. zonder de machtiging daartoe
van een officieel aangestelden deskundige
te kunnen vertoonen. Tegenwoordig is het
niet zeldzaam dat door het zoogen van kin
deren verderfelijke ziekten worden voortge
plant.
«In de tweede plaats bestaan er in
Nederland slechts op enkele plaatsen zoo
genaamde crèches, dat zqn dergelijke
inrichtingen, waarin vrouwen die bui
tenshuis werken, haar zuigelingen over.
dag te bewaren kunnen geven. In de na.
bjjheid van fabrieken, waarin vrouwen wer
ken, zqn diergelijke, onder geneeskundig
toezicht staande, instellingen hoog noodig.
En toch in verreweg de meeste gevallen
schitteren zq door haar afwezigheid, omdat
zij voor particuliere ondernemers geen rente
afwerpen, en omdat de overheid ze niet
aanlegt.
«In de derde plaats bestaat er geen wet
telijke regeling van de bewaarscholen waarin
het kind verblijft totdat het de lagere school
kan bezoeken.
«Van het oogenblik, dat het kind als levend
wezen wordt aangegeven aan den burgerlij
ken stand, tot het oogenblik, dat het de lagere
school bezoekt, zjjn er voor het kind van
voortgewerkt, tot men eene doode rechtzin
nigheid of ook wel onrechtzinnigheid krees,
die geen de minste atwjjking van hare
voorschriften duldde, maar met inquisitoriale
middelen eene ketterjacht ging houden. En
andererzqds kwam men er toe, om de
vruchten des geloofs van haren wortel af
te snijden, waardoor men ten slotte louter
«natuurlijk goed» overhield en Gods eere,
wel verre van bevorderd te worden, gansche-
lijk in bet vergeetboek raakte, om plaats
te maken voor de eere van menschen, wier
slapen werden omwonden met een aureool
van heiligheid.
Leer en leven I Zeker, de leer zq eerst
genoemd. Ondanks de stouter afwijkingen
staat toch Dominicus boven Franciscus.
Zooder den gezonden, Goddelqken wortel
der leer kan het leven geene goede vruchten
bieden. Maar omgekeerd, ik bid u, wat
beteekent ook de uitnemendste leer, indien
er geen Christelijk leven mede gepaard
gaat? Wat is de schoonste wortel waard,
indien bloem en vrucht ontbreken
Eu immers, indien de Heilige Geest in het
hart eens menschen de goede belijdenis
heeft ingeplant, dan zullen voorzeker ook de
vruchten des Geestes gezien worden Spreke
men dan nooit vanLeer of leven maar steeds
van Leer en leven, die twee hooren saam.
En ze waren ook saam in de dienaren
der Middelburgsche kerk. Ach, dat men
het niet immer begreep. Want het ligt
in den aard der zaak, dat ook onder hen,
die leer en leven saamvoegen en den voor
rang toekennen aan de leer, toch verschil
lende schakeeringen bestaan, zooJat de een
meer op de belijdenis, de ander meer op
de practqk der godzaligheid den nadruk
legt. Daartoe zqn van God onderscheidene
gaven geschonken, tot volmaking der ge
meente. Maar wel verre van dit te waar-
overheidsw ige geen inrichtingen aanwezig,
waarin het een onderkomen vinden kan. Toch
is het een sprekend feit, dat zoo dikwijls de
overheid in het buitenland de bescherming
der kinderwereld heeft ter hand genomen,
de sterfte onder de kinderen is afgenomen.
Bq ons te lande zijn de kinderen talrijk.
Wellicht is daarin de verklaring niet de
verontschuldiging te zoeken, dat voor de
kinderen, zoowel weezen als geen weezen, de
tusschenkomst van de overheid te wenschen
overlaat. Wanneer de wetgever zich de
bescherming der dieren aantrekt, mag hq
dan de bescherming der kinderen uit het oog
verliezen
De uilslag der verkiezingen voor den
Duitschen rijksdag is der regeering gunstig.
Van de 397 gekozenen zqn 210 voorstan
dersder legerwet; als men tenminste de Polen
mederekent.
Voordeel levert deze stemming voor de
verschillende partijen echter niet op. De
conservatieven, roomschen en radicalen ver
loren resp. 9, 15 en 35 laden. Vrq conser
vatieven en nationaal liberalen dat zijn de
behoudende partijen deelen met de sociaal
democraten den buit.
De Keizer krijgt zijn zin en de natie mag
opnieuw eenige miljoenen meer offeien voor
de instandhouding van den gewapenden vrede
die met gewisser tred dan de oorlog op een
staatsbankroet uitloopt.
In onze West heeft de tqding omtrent
den zwakken gezondheidstoestand der Ko
ningin velen ontrust, tot een door den gou
verneur gevraBgde inlichting allen gerust
stelde.
Een bulletin van den gouverneur jhr. v.
Asch v. Wqck, meldde daarna:
«De geheele Kolonie vereenigt zich thans
met raq in dank tot den Heere God dat
het verontrustend bericht gebleken is onjuist
te zijn».
Vlaggen werden geheschen en op zijn
verzoek werden in de kerken dankzeggingen
gehouden, 's Avonds liet zich het muziek
corps van het garnizoen hooren onder fak
kellicht
Aan het gouvernementshotel waar de
gouverneur een portret der Koningin onder
eene vlaggentropee met groen en bloemen
had opgehangen, zongen de schoolkinderen
drie nationale liederen.
Een dergelijk vreugdebetoon, waarbq de
Bron van alle goeden niet vergeten wordt,
doet weldadig aan.
Suriname heeft eene christelijke overheid.
De goede naam der v. Asch v. Wjjcks
wordt er waardig opgehouden.
De sociaal democraten in den Duitschen
rijksdag hebben geduchte vorderingen ge
maakt. Zq naderen reeds de 50. Onder
deeren en die verschillende gaven saam te
laten werken, ging men ze op de spits
drqven, nam positie tegenover elkaêr, en
vertoonde alzoo het droevig schouwspel van
een twist en nqd, die de gemeente verdeelde,
zelts in zulk eene mate, dat ten slotte de
generale synode zich met de zaken heeft
moeten bemoeien. Doch daarover spreken
we later nog wel uitvoeriger.
Thans gunnen we onze aandacht aan
den eerste van het merkwaardige viertal,
den godzaligen Faukelius, den eenige, die
zich gewoonlijk boven de onderlinge twisten
wist te verheffen.
Langen tqd heeft de geschiedenis van
dezen uitnemenden man gezwegen. Eerst
in den laatsten tqd, zoowat in het midden
dezer eeuw, is hem recht wedervaren, en
dat wel door de goede zorgen van den
Middelburgschen predikant Dr. J. Borsius.
Laat mij voor ditmaal want wq wen
schen bij hem wat langer stil te staan
Faukelius aan u mogen voorstellen. Ik kan
dat, omdat zqne beeltenis bewaard is ge
bleven. Gq ziet hem als een man van
middelmatige lengte, krachtig van lichaams
bouw, met een forschen oogopslag, ietwes
stompen neus, voorts met knevel en sik.
(Men weet, dat destijds nog niemand er
eenig bezwaar tegen had, dat een predikant
een baard droeg; dit is eerst later opge
komen). Voorts vertoont zqn geheele gelaat
diepe, maar tegelijk vriendelijke ernst, en
eene ideale opvatting der dingen, veel levens
moed, eene groote mate van volhardende
wilskracht en vromen zin.
Zietdaar u het beeld geteekend van den
beminnelqken man, beminnelijk vooral om
zijne velerlei werkzaamheid. Daarover han-
dele een volgend artikeltje. Thans alleen
nog iets van zqn leven.
Zjjn eigenlqke naam is Herman Fauckel,
de gekozenen behoort ook BebeL Te Ham
burg herkozen, viel hem bq de herstemming
ook Straatsburg bqvoor welk district hq
thans ter rqksdag gaat.
Dat Straatsburg een sociaal democraat
afvaardigt is een feit van beteekenis.
In 1871 werd de Elzas ingelqfd. Bij de
daarop gevolgde verkiezingen voor den Rqks
dag werden protest candidaten gekozen,
dat wil zeggenoverigens goed roomsche
mannen, die liever Franschen gebleven
waren.
Deze protestpartij niettegenstaande
kunstmatige toevoer van Duitschers in het
nieuwe rqksland door de regeering, bleef
met wisselend getal haar zetels behouden.
Alleen de kleur veranderde.
Eerst van roomsch tot liberaal. Thans
koos de Elzas zijn eersten sociaal democraat
en weerklinken te Straatsburg kreten ais:
Leve de CommuneLeve Frankrqk I Leve
Bebel I werd een politieagent door eene
oproerige menigte zwaar gewond en maak
ten eenige der aanzienlijkste burgers kennis
met de gevangenis.
Dat hebben de dweepzucht van Lodewqk
XIV, de Fransche revolutie, het clericalisme
en de ijzeren vuist van Duitschlands
eersten kanselier van dit oude bolwerk van
het Duitsche Calvinisme gemaakt.
De ramp van de Victoria heeft in Enge
land algemeen de angstige vraag ontlokt,
of het niet slecht staat met de manoeuvre
vaardigheid der Engelsche oorlogschepen.
Het is het oude spreekwoord dat men
den put dempt als het kalf verdronken is.
Gelukkig echter dat de oogen opengaan.
Het is ongehoord de landskinderen en
dat in vredestqd- er zoo roekeloos aan
te wagen.
Maar heeft de ramp ook aan de Neder-
landsche overheid niets te zeggen
In 1888 na een veertigjarig liberaal
en conservatief bestuur, was de Nederlandsche
marine zoo krank dat er geen enkel oorlog
schip zeereê kon genoemd worden.
De Adder was kort te voren op klaar
lichten dag op de eigen kust vergaan
Onder de volgende regeering werd althans
een poging tot verbetering gewaagd, echter
met onbeduidenden uitslag.
Ook onder deze regeering gaan de ver
beteringen, zij het ook schoorvoetende, vooruit.
Edochkunnen wij gerust zqn?
Mogen er vele deskundigen ook bq de Neder
landsche regeering aankloppen en vragen
Hoe staat het met onze marine? Zqn
onze jongens veilig Veilig door den goeden
staat der vloot of door gebrek aan goede
oefeningen Is het waar dat uit de stuk
ken onzer monitors nooit scherp geschoten
wordt, omdat reeds bij de eerste beproeving
zoowel de toren als het bovendek geheel
uitzetten zou
De Nederlandsche natie is al even weinig
naar de gewoonte dier dagen verlatqnscht
in Hermannus Faukelius. Geboren uit zeeF
eenvoudige ouders, te Brugge, omstreeks
het jaar 1560, terwql de vervolging woedde,
werd hjj in de «nye leere» opgevoed. En
die opvoeding in de ware Christelqke Gere
formeerde religie, zooals onze vaderen ze
noemden, beteekende toen heel wat. Ze
ging vergezeld van een «aanschouwelijk on
derwijs» dat menigeen bang deed worden
om het hart en terugge keeren. Maar ook
werden aan den anderen kant juist door
die omstandigheden de karakters gevormd
en de overtuigingen diep geworteld. Zoo
ook bq Faukelius, dank zq Gods genade.
Tot zjjn 20ste jaar bleet hq in Brugge;
toen vertrok hq naar de «Doorluchtige
School» in Geut, pas opgericht door de
regeering met de bestemming, om aanstaande
dienaren des Woords op te leiden. Drie
jaar vertoefde hij hier. Wilt gq weten op
wat wijs men toen arbeidde aan de vorming
van toekomstige predikanten Den 3 Maart
1553 verdedigde student Fauckel in het
openbaar 18 stellingen, getrokken uit het
2de deel van den Nederlandschen Catechis
mus. Op die wqs werd men pr.actisch toe
gerust tot den kamp, die wachtte.
Van Gent vertrok hq als theol. student
naar Leidens acadamie, toen reeds vermaard.
Hier legde hjj zich voornamelqk op de studie
der oostersche talen toe en voltooide zqne
studiën. In 1585 toch vinden wjj hem in
Keulen, waar hq arbeidde in «de heymelicke
gemeynte», d. i. in de gemeente onder het
kruis, als een moedig en bekwaam prediker.
Reeds in 1594 begeerde Middelburg hem
als haar leeraar. Eerst ia 1599 echter zou
hq herwaarts komen. Doch over dit een
en ander een volgende maal, ter inleiding
op het verhaal van zijnen arbeid.