KOE,
nhee.
ddelburg.
(893. No, 109.
Zaterdag 17 Juni.
Zevende jaargang.
:N VLAKE.
Ialdeghem.
ilde.
iLËGRAAF."
|t Midd.-VIiss,
^dienst
lienst.
«dienst
F. P. D'RUIJ. te Middelburg.
Schetsen ever Middelburg.
vilo; beste en
iiki'iuo i t>i
iVISSE, Mariekerke-
OP:
rDIENSi
jB.-ROTTERDAM.
stadsklokken.)
erd Zondags, van
9.45, van Rotterdam
TDIENST
■g en Zierikzee.
;ee Spoorweg Goes.
■che tijd.)
Van
Zierikzee
'smorg. 'smid.
15 5,30 4,—
16 4,—
17 4.—
18 6,-
19 7,50 4,—
)insd. 20 7,4,
/Voens.21 7,50 4,
)ond. 22 6,30 4.—
23 7,50 4,—
24 7,50 3,—
25 6,— 6,—
26 7,50 4,—
27 7,—
)ond.
/rijd.
[at.
fond.
daan.
/rijd.
lat.
lond.
aan.
insd.
/oens.28 7,50
4-
4,-
van Antwerpen
t)ond 15'smorg. 6
|aterd.l7 9,
binsd. 20
bond. 22
laterd 24
pinsd 27
9-
1,30
2,30
5,-
/oorm. 6,10, 8. 10,
15,45. 7.15, 8,45.
}m. 7.15, 9,10 11,10.
6.30. 8. 9,30.
jMiddelburg en 1,15
lan 12 en 1 uur.
min. na kloktijd.)
I A GELIJKS.
t:50. 8.50, nam. 12.50
lidellijk na aankomst
Fnden trein van vm.
pn 5.14 u.
t, 11 1 55 en 8.5 u.
IdeUijk na aankomst
|0, did. 3 25 en 6.15 u.
Ireenwich.)
jraaibrug 6,238,28;
113.
Maldeghem5.31
135 5,20; 8,26.
Ir Draaibrug7,45
155.
\r Breskens: 6,50
128 9 3.
Is: 5,316.097,43
|32 5,25 8.24; 9,5
5.51 6.29: 8.15;
1)18 03 8 45 9.25.
3.2,10,13,2,58, 6.56.
5.30: 12.29; 5.8.
I-OP -ZOOM'THOLEN
naar Tholen, 5,35,
3 05-j-, 5.30, 7.40f.
lergen-op-Zoom 6 15,
3.50f, 6.25, 8 30f.
op-Zoom n. Halsteren
naar Tholen 15 min.
ld.
3IENST
IE VEER—GOES,
hdering van Dinsdag,
f 1.5+ en 5.uur;
8.21+, 2,54f, (Slot
Jinsdags vertrek Veer
loes (Slot Oostende)
teen dienst.
u. m. u. m.
11,55 3,25 6,2C
12,25 3,55 6,50
en Vrijd. Woensd.
en Zat.
55 3,25 6,20—,-
15 3,45 6,40-,-
-,8,49
-,9,10
10 1,50 4.50—,—
|0 2,10 5.10 .-
w.
V E US til 1,1 XT
ei.ken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prjjf per drie maanden franco p. p. 0.95.
Enkele nummersf 0.02f
UITGAVE VAX
G. M. KLEMKËRK. te Goes
EN
PRIJS PER AI>VERTEX! üEX
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Over de verkiezingen voor den Duitschen
Rijksdag noodig geworden zooals men
weet doordat de Keizer na de vei werping der
legerwet den Rijksdag had ontbonden
valt nog weinig te zeggen.
Slechts dit.
De sociaal-demociaten zijn de eenigen die
uit deze vei kiezing wol spinnen. Zij behouden
wat zij hadden, met uitzon lering van een
zetel ie Bremen; en winnen er in de groote
steden verscheidene zetels bij of kwamen
daar met goede kansen in herstemming.
Onder meer te Koningsbergen, Breslau,
Leipzig, Bremen, Keulen en Munchen.
De kopstukken hunner partij werden al
daar met groote iriëerlerheid gekozen. Singel
en Liebkneclit te Berlijn, Vollmar te Munclien
terwijl Bebel te Straatsburg in herstemming
komt.
in de steden waar de (liberale) volks
partij onder aanvoering van Richter tot nog
toe den toon gaf, hebben deze voor sociaal
democraten moeten plaats traken. Het volk
maakt ook in Duitschland gelijk trouwens
overal de opschuiving, de evolutie naar
links mee. Of op den weg der evolutie al
breeder sprongen naar de laagte. Het
conservatisme van Bismarck sterft uit, en
ook de liberale partij is aan het opteren
van haar kracht toegekomen.
Het anti-semietisme heeft aan zijn en fant
terrible Ahlwardt zijn afscheid gegeven;
terwjjl de Duitsch-conservatief, leider der
christelijke werkliedenpartij en anti-semiet
Strócker in zijn kiesdistrict Siegen in her
stemming komt. Ditzelfde overkomt den
leider der liberale volkspartij Eugen Richter;
terwijl de roonische leider Von Huene, de
man van het amendement welks verwerping
tot al deze verkiezingsdrukte heelt geleid,
door zijne eigene kiezers te Aken in den
steek gelaten, met groote meerderheid uit
geworpen werd.
Als altyd gold ook nu weder van Berlijn:
hoe dichter bij den keizer, hoe «slechter»
kiezer. De stad is in 6 wijken verdeeld.
In een wijk, waar veel arbeiders wonen,
gaven 50.600 kiezers hun stem aan den
socialist. Het is bijna zeker dat in alle 6
de wijken een sociaal democraat gekozen
wordt, tegenstander van ae regeering en
niet het minst van de legerwet.
Op het oogenblik weet nog niemand wat
uit dien chaos zal geboren worden.
Maar of het gezag na den jongsten
coup der regeering er hechter op geworden
is, mag met recht betwijfeld worden.
Prof. ,Wijnne is wegens vervulden 70-
jarigen leettgd eervol outsiagen als professor
aan de hoogeschool te Uirecnt.
FEUILLETON.
MIDDELBUKGSOHE PREDIKANTEN.
VI.
In 1574 was de Gereformeerde kerk van
Middelburg in vrijheid gesteld en 28 Februari
van dat jaar kwam ze dientengevolge weer
saam in een der gebouwen, welke rechtens
haar eigendom waren. Het was iu de
St. Pieterskerk, ook ie Noord-, Monster- of
Oude Kerk genoemd, die sinds, gelijk Zoovele
andere gebouwen, is bezweken voor de
macht van den tijd. En in het eigen jaar
werd ook de Westmonster- of St. Maart ons-
kerk aan de Hervormden afgestaan, doch
om reeds in 1575 voor af bra ik te worden
verkocht, daar zij al te zeer liet markt
plein ontsierde.
Maar bij de snelle uitbreiding, die de
kerk in het laatst der zestiende eeuw kreeg,
weri gebouw na gebouw voor haar ont
sloten. Reeds in '1575 kwam zij in het
bezit van de Abdijkerk, meer bekend onder
den naam van de Nieuwe kerk. In 1590
volgde de Gasthuiskerk, thans nog bij de
Gereformeerden in gebruik. Tevens werd
in 1590 aan de Engelscbe gemeente de
Viichmarktkerk afgtstaan. En eindelijk
richtte men in 1596 ook de Koorkerk in
voor hel houden der godsdienstoefeningen.
Dit korte overzicht van de plaatsenwaai
de kerk vergaderde, moge eenigszins dor
wezen, toch is het ook welsprekend. Immers
het getuigt van den wasdom der ge meente.
En inderdaad die was groot. Numeriek
althans vloog men vooruit.
Maar veelal houdt in het menschelijke
leven eene winst in getalsterkte en een
toenemen in macht gelijken tred met een
verlies in zedelijk gehalte en een afnemen
in geestelijke kiacht. En ook voor de kerk
van Chiisius zijn de «vette jaren» niet altijd
de heilrijkste geweest.
Oi het ook in Middelburg zoo was, nu
de kerk der letormitie nog in de lente van
Zooals men weet eischt de wet dat een
professor hij zij nog zoo helder en krach
tig op zijn 70ste jaar plaats make voor
een jeugdige ambtgenoot.
Een dwaze bepaling, die nu reeds alleen
te Utrecht een zestal kloeke grijsaards
tot nietsdoen en lediggang dwingt, terwijl
zij voor maatschappij en wetenschap nog
zoo nuttig kondeu zijn. Het zijn de oud-
professoren Bi ill, Be^ts, Wijune, Doedes,
De Geer en van Goudvever.
Aan het eind van een opstel over Jan
Pieterszoon Coen merkt «de Volkscourant»
van Appingadam liet volgende op, waarmede
wij instemmen:
Heeft de Oost-Indische Compagnie de lijnen
verder getrokken, die door den grondlegger
van hare macht waren aangewezen
Verstond ook de Compagnie hare heilige
roeping, om den volken van Insulinde
met de Évangeliewaarheid bekend te maken,
zoodat uit den mond van den vrygemaakten
Javaan de psalmen Davids weerklonken
door de heldere lucht van onder de schadu
wen der tropische geboomten?
Dat zou geweest zijn een voortbouwen
op de fundamenten door Coen gelegd.
De Oost Indische Compagnie heeft voor
haar hooge roeping niet genoeg een open
oog gehad. Winst was haar hoogste doel.
Wel is waar stond het godsdienstig peil
van menig Hollander die in de 17e eeuw
naar Indië ging hooger, en werd op al de
zeeën der aarde de oud-Hollandsche trouw
en dege ijkheid, die met den godsdienst ten
nauwste samenhangt, geroemd, maar de
compagnie legde haar macht en gezag niet
in de schaal om onder de miljoenen hei
denen de kennis der Heilige Schrift te
vermeerderen.
In vergelijking van de ontzaglijke
winsten die door de Compagnie werden
behaald, is hetgeen zjj voor de christelijke
ontwikkeling der inlandsche bevolking ge
daan heeft, gering!
Toen dan ook de Indische bezittingen door
de mannen der revolutie werden overgenomen
en ook na het eerste uitwoeden der revolutie
door de gematigd revolutionairen van Staats
wege werden bestuurd, toen begon het jagen
enkel naar winst opnieuw en nu door en
vanwege den Nederlandschen staat.
Had men de lijnen gevolgd waarvan Coen
de richting eenmaal aangaf, het zou er in onze
Ost Indische bezittingen gansch anders uitzien
dan thans. Ook in Atjeh zou een man als
Jan Pieterszoon Coen in staat zyn den oorlog
die nu reeds twintig jaar duurt, tot eer. goed
einde te brengen.
Coen zou nooit een tempel voor Mahomed
liebbén gebouwd om eenige inboorlingen
te believen, gelfjk de Nederlandsche Staat
deed.
Het standbeeld van Coen is een sprekend
getuigenis tegen de verwiarloozing onzer
hooge roeping in Indië, tegen onze vveifelen-
haar vernieuwd leven verkeerde
Helaas de kerkeraadsnotulen maken van
menige zaak melding, die wij gaarne hadden
gemist. Als bijv. de «couchierge van den
Prince van Oranje» van zijn tweede vrouw
moet scheiden, omdat zijne eerste nog leelt;
als de bailluw S. vour het consistorie wordt
ontboden om wegens zijne gewoonlijke
dronkenschap vermaand te worden, en
eenvoudig weigert te komen als tal van
klachten over dansen en bacchanaliën bij
den kerkeraad worden ingebrachtdan
strekken zulke duigen dien tijd zeker niet
lot eere En wat te zeggen van een' kerke
raad, die liet besluit moet nemen «Daar
de ouderlingen dikwijls bij de godsdienst-
oefeningen afwezig zijn, wordt op een boete
van twee stuivers bepaald, dat zij bij toer
beurten vier aan vier uloeten tegenwoordig
wezen» Iemand naar de kerk te jagen,
onder dreigement van twee stuivers baete,
als hij 't niet doet, dat is toch wat al te
kras. Eu dat voor een ouderling 1
En bij de diakenen bad men soortgelijke
bepalingen, Op een boete van «seven schel-
lingben» moesten zij iedere maand hunne
wijk doorgaan en in de vergadering rap
porteeren. En wie te laat ter' vergadering
kwam moe-t ook al boete betalen. En
bovendien verbood men in latere dagen bij
huishoudelijk reglement tabak te rouken of
stokken en honden mede te brengen
Over misstanden in de kerk oordeelende,
zij men uiterst voorzichtig, waar het eene
periode geldt, als waarin de Middelburgsche
kerk verkeerde op liet laatst der zestiende
en in het begin der zeventiende eeuw.
Men moest nog zooveel ieeren op het terrein
van het kerkelijke leven, vooral met betrek
king tot het ambt. En in lange jaren had
men van kerkwege over het leven geene
tucht gekend.
De nieuwe betere toestanden moesten
worden. En daartoe was tijd noodig. En
noodig was daartoe niet minder de dienst
van trouwe Godsgezanten.
de tactiek in Atjeh, tegen ons altijd lurend
winstbejag en tegen den aan alle Christen
dom ontzonken levenstoon der Nederlandsen-
Indische ambtenaarswereld.
De gisteren gevallen beslissing in zake
de bedrijfsbelasting-is belangrijk, dewijl zij
raakt het tarief.
Beslist werd dat de eerste aanslag ge
vormd wordt door inkomens van f 650 tot
1699, zijn ie f 1.
Van i 700 f 2 met 75 cent meer voor
elke f 50 meer tot f 1500 toe.
Van elke f 100 boven de f 1500 f 2 tot
f 8200 toe.
En voor t 8200 of meer een vaste som
van f 148 plus f 3,20 voor elke 1100 meer.
Ten opzichte van lien die in de vermogens
belasting valeu is beslist als volgt:
Bij. een vermogen van f 13000 of f 14000
betaalt zoo, iemand fl voor een bedrijfaan-
koinen van f200. Hij betaalt f 2 voor een
dito groot 1250. En voorts f 0.75 meer voor
e ke t 50 tot f 1050. Eu f 2 meer voor elke
f 100 boven de f 1050.
En f 1,20 extra voor elke f 100 boven
een totaal inkomen van i 8150 uit vermoge i
en bedijjf samen.
DE TENTOONSTELLING
der Maatschappij tot bevordering van
Landbouw en Veeteet in Zeeland
te Tholen.
Vervolg en slot.)
De inzending van Paarden vooral is niet
alleen zeer talrijk maar ook de quiliteit was
zeer goed te noemen, trouwens wen weet,
dat Tholen en Schouwen die belde eilanden
in Zeeland zijn, waar de paardenfokkerij
op den hoogsieu trap staat. Men fokt daar
met succes een flink gebouwden carossier
nog niet bepaald luxepaard, meer paard
a deux mains, met flinke bewegingen
sterken bouw en van goede hoogte.
Het Rundvee was windei' talrijk doch
men vond er zeer schoone exemplaren voor
een goed deel in het Ned. Rundveestamboek
ingeschreven.
Schapen waren slechts in 6 inzendingen
gerepresenteerd, Van Varkens was alleen een
Yorkshire beer en zeug ingezonden doch
van zeldzame qualiteit.
Door het schoone weder begunstigd was
het bezoek ongekend talrijk, vooral ook dooi
den grooreren invloed van bet Ned. Paardeu-
en RunUveestambiek, en door den band die
daardoor tusschen de verschillende districten
ontstiat.
Te half 10 vergaderde de afd. Zeeland
van bet Ned. Paarden tamboek onder voor-
zitteischap van den lieer Job v. il. Have.
Gode zjj dankdaaraan heeft het Middel
burg niet ontbroken. Ja, zelfs is in dit
opzicht Middelburg de meest begenadigde
geweest onder de kerken iu Nederland
Want met de komst van Ds. Faukelius, in
1599, was zij de eenige, die negen vaste
predikanten had, voor dien tij i een zeer
aanzienlijk getal, waarop menige andere kei k
niet dan met j iloerschheid zag.
Van de predikanten, die tusschen Panned
en Faukelius hebb*n gediend, noein ik allee a
ür Jacobus Kimmedoncius en Ds. Gillis
Burs. Over b-iden een kort woord.
Jacobus Kimme loncius, een Kampenaar
van geboorte, moest in 15S4 uit Gent
vluchten om des geloofs wille. Hij week
naar Vlissingen uit, van waar hij reeds in
Maart 1585 naar Middelburg o erkwum.
H:t meest is hij bekend geworden als voor
zitter dei' Haagsche Synode, op last van
Leicester in '1586 gehouden. Hij was een
zeer geleerd mm, wiens roem niet tot ons
land beperkt bleet, maar dien men ook in
bet buitenland begeerde. Korten tijd slechts
zou Middelburg zijne diensten genieten.
Reeds in 1589 vertrok hij naar Heidelberg,
waar bij als hoogleeraar in de heilige god
geleerdheid bleef arbeiden tot aan zijnen
dool. Een wera «over het geschreven en
ongeschreven Woord onzes Gods», doorhem
in 1595 aan den magistraat van Middelburg
en Vlissingen opgedragen, verhaalt aan het
nageslacht, hoe goede herinneringen hij uit
Zeeland had meegenomen.
Gillis Burs, geboortig uit Wijnuxbergen,
kwam in het begin van 1589 herwaarts.
Hij vereenigde in zich een tweetal perso
nage's, naar wier combinatie men in onzen
tijd vruchteloos zoekt. Immers, hjj was
niet slechts predikant, maar tevéns
rector der Latijnsche School. Een tweetal
funetie's, die destijds wel meer door een
zelfden persoon werden bekleed. Dit stond
in verband met de zoogenaamde «Illustre
scholen», waarvan die te Middelburg, althans
voor wat het beginsel aangaat, zeker de
De vergadering werd o. a. bijgewoond door
dea Commissaris der Koningin.
Onder meer deelde de vooi'z. mede dat
het ledental thans 430 bedraagt. Dek en
veulenlijslen zijn aangelegd. De eerste bevat
197 merriën, de laatste 118 veulens. Een
buitengewone keuring te Terneuzen heeft
gunstig gewerkt.
De rekening over 1892 werd goedgekeurd
met f 1389,22V2 iu ontvangst, 11207,94Vs
in uitgaat, batig saldo f 181,28.
Walcheren pof Zierikzee) zoo daar ten
toonstelling van landbouw zal zijn, werd
tegen 1894 als vergiderterrein aangewezen.
In plaats van den heer N. W. Hocke werd
met 30 stemmen dhr. C. A. H. Wagtho tot
bestuurslid gekozen.
Omtrent de algemeene vergadering van
leden der Maatschappij tot bevorder ing van
Landbouw en Veeteelt in Zeeland nog een
enkel woord.
Na een inleidend woord van den voorzitter
waarin deze wijst op de verschillende phases
die de Maatschappij heeft doorgemaakt eer
zij tot de organisatie kwam waaronder wij
ze kennen, werd het woord gegeven aan
den heer E. v d. Bosch, die zicii op verzoek
van den voorzitter belastte met het door den
heer B. G. van der Have m te leiden onder
werp, daar deze heer door ongesteldheid
verhinderd was, deze vergadering te bezoeken.
«Is fa brisk mal ge Zuivelbereiding op coö
peruiieven grondslag gewenscht Zoo ja,
welke is dan de Wijze waarop zij hel voor-
deeligst kan -verken
Spreker stelt op den voorgrond geene
geleerde theorieën te willen verkondigen doch
alleen een bespreking te willen uitlokken
daarom heelt hij het vraagpunt eenigszins
uitgebreid genomen, teneinde eerst de licht
en schaduwzijden van de fabriekmatige zui
velbereiding te" doen uitkomen, om daarna
op de meest doelmatige handelwijze de aan
dacht te vestigen.
in bijna alle krissen der Maatschappij
bespeurt men eene sucht naar verandering.
Zoo ook op het gebied der zuiveloereiding
en zonder nu geheel 111 te stemmen met het
gezegde «boe minder soliditeit, hoe minder
stibiliteiu heeft de inleider er toch nooit
van gehouden, om het oude te verwerpen,
alleen omdat hel oud is, noch blind ingeuoinen
te zijn mei het nieuwe, omdat bet nieuw
is. Moge na die laatste woord ju de bespreking
dezer vraag, nu in andere provinciën de
zuivelfabrieken als paddestoelen uit den grond
verrijzen, eenigszins vreemd schijnen, toch
mag die, bij de groote vera ideruig die daardoor
iu het landbouwbedrijf wordt teweeggebracht
en de groote afstand der dorpen van elkander
op dit eiland, niet overbodig schijnen.
Beginnende hij de schi iuwztjde schildert
spreker het eigenaardige kirakter van het
oudste is geweest in onsgeaeele vaderland.
Reeds in 1581 toch had de particuliere
synode van Vlissingen op 21 Fajruari liet
besluit genomen, «dat, doordien weinige
particuliere persoenen hare kinderen ter
sehoule houden lot den Kerckendienst, te
besoigen staet, dat ia toecomende tijden
he gemeyule door gebreck van bequ.ime
predikanten tot groote duysterheit en ver-
w'oesthevt vervallen sullen, soo ist. dat deze
Synodus goet gevonten heeft, dat men in
de naest aanstaende vergadering van de
Staten des Landt-; van Zeeland zoo schrifte-
lijck als mondehjek aenhouden sal, om de
nominatie van seker getal eeniger studenten
bij de Classen te verkiezen, als oock om
assignatie vaa onderhout der selver, ten
eynde door dezen middel den Kerckeu een
saet bereyt en in de gesonde leer onder
houden worden».
Niet ter tond gaven de Staten aan deze
uitnoodiging gevolg, maar toch dagteekent
van dit oogenblik de poging, om in Middelburg
eene «Illustre School» te krijgen. En het
voorbereiden I onderwijs werd dan gegeven
op ddusgenoemde «Latijnsche scholen,» die
wij tegenwoordig gymnasia zouden noemen.
Welnu, aan zulk een gymnasium arbeidde
ook Dr. Burs, en wel als rector. Welk een
innig verband lusscbeD school én kerk 1
01 men in dien tijd veel tractenient gaf,
weetik niet. Maar't is zeer onwaarschijnlijk.
Ten minste, te oordeelen naar deze aan
haling uit de kerkeraadsnotulen van 19 Mei
1590: «Is besloten, dat men I.eona: dum
Moyaert, ondermeester in de Latijnsche
school, alzoo groote hoop is, dat hij de
gemeente Gods in de dienst des wuords
hierna zou mogen dienst doen, en hij niet
wel in het habijt is, voorzien zal van
behoorlijke kleeding van het hoofd tot de
voeten en eenen mantel».
Misschien ligt hierin een weinigje troost
voor onze Huidige, veeltijds terecht klagende
«ondermeesters». In dat geval: prosit!