KOE, nhee. ddelburg. (893. No, 109. Zaterdag 17 Juni. Zevende jaargang. :N VLAKE. Ialdeghem. ilde. iLËGRAAF." |t Midd.-VIiss, ^dienst lienst. «dienst F. P. D'RUIJ. te Middelburg. Schetsen ever Middelburg. vilo; beste en iiki'iuo i t>i iVISSE, Mariekerke- OP: rDIENSi jB.-ROTTERDAM. stadsklokken.) erd Zondags, van 9.45, van Rotterdam TDIENST ■g en Zierikzee. ;ee Spoorweg Goes. ■che tijd.) Van Zierikzee 'smorg. 'smid. 15 5,30 4,— 16 4,— 17 4.— 18 6,- 19 7,50 4,— )insd. 20 7,4, /Voens.21 7,50 4, )ond. 22 6,30 4.— 23 7,50 4,— 24 7,50 3,— 25 6,— 6,— 26 7,50 4,— 27 7,— )ond. /rijd. [at. fond. daan. /rijd. lat. lond. aan. insd. /oens.28 7,50 4- 4,- van Antwerpen t)ond 15'smorg. 6 |aterd.l7 9, binsd. 20 bond. 22 laterd 24 pinsd 27 9- 1,30 2,30 5,- /oorm. 6,10, 8. 10, 15,45. 7.15, 8,45. }m. 7.15, 9,10 11,10. 6.30. 8. 9,30. jMiddelburg en 1,15 lan 12 en 1 uur. min. na kloktijd.) I A GELIJKS. t:50. 8.50, nam. 12.50 lidellijk na aankomst Fnden trein van vm. pn 5.14 u. t, 11 1 55 en 8.5 u. IdeUijk na aankomst |0, did. 3 25 en 6.15 u. Ireenwich.) jraaibrug 6,238,28; 113. Maldeghem5.31 135 5,20; 8,26. Ir Draaibrug7,45 155. \r Breskens: 6,50 128 9 3. Is: 5,316.097,43 |32 5,25 8.24; 9,5 5.51 6.29: 8.15; 1)18 03 8 45 9.25. 3.2,10,13,2,58, 6.56. 5.30: 12.29; 5.8. I-OP -ZOOM'THOLEN naar Tholen, 5,35, 3 05-j-, 5.30, 7.40f. lergen-op-Zoom 6 15, 3.50f, 6.25, 8 30f. op-Zoom n. Halsteren naar Tholen 15 min. ld. 3IENST IE VEER—GOES, hdering van Dinsdag, f 1.5+ en 5.uur; 8.21+, 2,54f, (Slot Jinsdags vertrek Veer loes (Slot Oostende) teen dienst. u. m. u. m. 11,55 3,25 6,2C 12,25 3,55 6,50 en Vrijd. Woensd. en Zat. 55 3,25 6,20—,- 15 3,45 6,40-,- -,8,49 -,9,10 10 1,50 4.50—,— |0 2,10 5.10 .- w. V E US til 1,1 XT ei.ken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prjjf per drie maanden franco p. p. 0.95. Enkele nummersf 0.02f UITGAVE VAX G. M. KLEMKËRK. te Goes EN PRIJS PER AI>VERTEX! üEX van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Over de verkiezingen voor den Duitschen Rijksdag noodig geworden zooals men weet doordat de Keizer na de vei werping der legerwet den Rijksdag had ontbonden valt nog weinig te zeggen. Slechts dit. De sociaal-demociaten zijn de eenigen die uit deze vei kiezing wol spinnen. Zij behouden wat zij hadden, met uitzon lering van een zetel ie Bremen; en winnen er in de groote steden verscheidene zetels bij of kwamen daar met goede kansen in herstemming. Onder meer te Koningsbergen, Breslau, Leipzig, Bremen, Keulen en Munchen. De kopstukken hunner partij werden al daar met groote iriëerlerheid gekozen. Singel en Liebkneclit te Berlijn, Vollmar te Munclien terwijl Bebel te Straatsburg in herstemming komt. in de steden waar de (liberale) volks partij onder aanvoering van Richter tot nog toe den toon gaf, hebben deze voor sociaal democraten moeten plaats traken. Het volk maakt ook in Duitschland gelijk trouwens overal de opschuiving, de evolutie naar links mee. Of op den weg der evolutie al breeder sprongen naar de laagte. Het conservatisme van Bismarck sterft uit, en ook de liberale partij is aan het opteren van haar kracht toegekomen. Het anti-semietisme heeft aan zijn en fant terrible Ahlwardt zijn afscheid gegeven; terwjjl de Duitsch-conservatief, leider der christelijke werkliedenpartij en anti-semiet Strócker in zijn kiesdistrict Siegen in her stemming komt. Ditzelfde overkomt den leider der liberale volkspartij Eugen Richter; terwijl de roonische leider Von Huene, de man van het amendement welks verwerping tot al deze verkiezingsdrukte heelt geleid, door zijne eigene kiezers te Aken in den steek gelaten, met groote meerderheid uit geworpen werd. Als altyd gold ook nu weder van Berlijn: hoe dichter bij den keizer, hoe «slechter» kiezer. De stad is in 6 wijken verdeeld. In een wijk, waar veel arbeiders wonen, gaven 50.600 kiezers hun stem aan den socialist. Het is bijna zeker dat in alle 6 de wijken een sociaal democraat gekozen wordt, tegenstander van ae regeering en niet het minst van de legerwet. Op het oogenblik weet nog niemand wat uit dien chaos zal geboren worden. Maar of het gezag na den jongsten coup der regeering er hechter op geworden is, mag met recht betwijfeld worden. Prof. ,Wijnne is wegens vervulden 70- jarigen leettgd eervol outsiagen als professor aan de hoogeschool te Uirecnt. FEUILLETON. MIDDELBUKGSOHE PREDIKANTEN. VI. In 1574 was de Gereformeerde kerk van Middelburg in vrijheid gesteld en 28 Februari van dat jaar kwam ze dientengevolge weer saam in een der gebouwen, welke rechtens haar eigendom waren. Het was iu de St. Pieterskerk, ook ie Noord-, Monster- of Oude Kerk genoemd, die sinds, gelijk Zoovele andere gebouwen, is bezweken voor de macht van den tijd. En in het eigen jaar werd ook de Westmonster- of St. Maart ons- kerk aan de Hervormden afgestaan, doch om reeds in 1575 voor af bra ik te worden verkocht, daar zij al te zeer liet markt plein ontsierde. Maar bij de snelle uitbreiding, die de kerk in het laatst der zestiende eeuw kreeg, weri gebouw na gebouw voor haar ont sloten. Reeds in '1575 kwam zij in het bezit van de Abdijkerk, meer bekend onder den naam van de Nieuwe kerk. In 1590 volgde de Gasthuiskerk, thans nog bij de Gereformeerden in gebruik. Tevens werd in 1590 aan de Engelscbe gemeente de Viichmarktkerk afgtstaan. En eindelijk richtte men in 1596 ook de Koorkerk in voor hel houden der godsdienstoefeningen. Dit korte overzicht van de plaatsenwaai de kerk vergaderde, moge eenigszins dor wezen, toch is het ook welsprekend. Immers het getuigt van den wasdom der ge meente. En inderdaad die was groot. Numeriek althans vloog men vooruit. Maar veelal houdt in het menschelijke leven eene winst in getalsterkte en een toenemen in macht gelijken tred met een verlies in zedelijk gehalte en een afnemen in geestelijke kiacht. En ook voor de kerk van Chiisius zijn de «vette jaren» niet altijd de heilrijkste geweest. Oi het ook in Middelburg zoo was, nu de kerk der letormitie nog in de lente van Zooals men weet eischt de wet dat een professor hij zij nog zoo helder en krach tig op zijn 70ste jaar plaats make voor een jeugdige ambtgenoot. Een dwaze bepaling, die nu reeds alleen te Utrecht een zestal kloeke grijsaards tot nietsdoen en lediggang dwingt, terwijl zij voor maatschappij en wetenschap nog zoo nuttig kondeu zijn. Het zijn de oud- professoren Bi ill, Be^ts, Wijune, Doedes, De Geer en van Goudvever. Aan het eind van een opstel over Jan Pieterszoon Coen merkt «de Volkscourant» van Appingadam liet volgende op, waarmede wij instemmen: Heeft de Oost-Indische Compagnie de lijnen verder getrokken, die door den grondlegger van hare macht waren aangewezen Verstond ook de Compagnie hare heilige roeping, om den volken van Insulinde met de Évangeliewaarheid bekend te maken, zoodat uit den mond van den vrygemaakten Javaan de psalmen Davids weerklonken door de heldere lucht van onder de schadu wen der tropische geboomten? Dat zou geweest zijn een voortbouwen op de fundamenten door Coen gelegd. De Oost Indische Compagnie heeft voor haar hooge roeping niet genoeg een open oog gehad. Winst was haar hoogste doel. Wel is waar stond het godsdienstig peil van menig Hollander die in de 17e eeuw naar Indië ging hooger, en werd op al de zeeën der aarde de oud-Hollandsche trouw en dege ijkheid, die met den godsdienst ten nauwste samenhangt, geroemd, maar de compagnie legde haar macht en gezag niet in de schaal om onder de miljoenen hei denen de kennis der Heilige Schrift te vermeerderen. In vergelijking van de ontzaglijke winsten die door de Compagnie werden behaald, is hetgeen zjj voor de christelijke ontwikkeling der inlandsche bevolking ge daan heeft, gering! Toen dan ook de Indische bezittingen door de mannen der revolutie werden overgenomen en ook na het eerste uitwoeden der revolutie door de gematigd revolutionairen van Staats wege werden bestuurd, toen begon het jagen enkel naar winst opnieuw en nu door en vanwege den Nederlandschen staat. Had men de lijnen gevolgd waarvan Coen de richting eenmaal aangaf, het zou er in onze Ost Indische bezittingen gansch anders uitzien dan thans. Ook in Atjeh zou een man als Jan Pieterszoon Coen in staat zyn den oorlog die nu reeds twintig jaar duurt, tot eer. goed einde te brengen. Coen zou nooit een tempel voor Mahomed liebbén gebouwd om eenige inboorlingen te believen, gelfjk de Nederlandsche Staat deed. Het standbeeld van Coen is een sprekend getuigenis tegen de verwiarloozing onzer hooge roeping in Indië, tegen onze vveifelen- haar vernieuwd leven verkeerde Helaas de kerkeraadsnotulen maken van menige zaak melding, die wij gaarne hadden gemist. Als bijv. de «couchierge van den Prince van Oranje» van zijn tweede vrouw moet scheiden, omdat zijne eerste nog leelt; als de bailluw S. vour het consistorie wordt ontboden om wegens zijne gewoonlijke dronkenschap vermaand te worden, en eenvoudig weigert te komen als tal van klachten over dansen en bacchanaliën bij den kerkeraad worden ingebrachtdan strekken zulke duigen dien tijd zeker niet lot eere En wat te zeggen van een' kerke raad, die liet besluit moet nemen «Daar de ouderlingen dikwijls bij de godsdienst- oefeningen afwezig zijn, wordt op een boete van twee stuivers bepaald, dat zij bij toer beurten vier aan vier uloeten tegenwoordig wezen» Iemand naar de kerk te jagen, onder dreigement van twee stuivers baete, als hij 't niet doet, dat is toch wat al te kras. Eu dat voor een ouderling 1 En bij de diakenen bad men soortgelijke bepalingen, Op een boete van «seven schel- lingben» moesten zij iedere maand hunne wijk doorgaan en in de vergadering rap porteeren. En wie te laat ter' vergadering kwam moe-t ook al boete betalen. En bovendien verbood men in latere dagen bij huishoudelijk reglement tabak te rouken of stokken en honden mede te brengen Over misstanden in de kerk oordeelende, zij men uiterst voorzichtig, waar het eene periode geldt, als waarin de Middelburgsche kerk verkeerde op liet laatst der zestiende en in het begin der zeventiende eeuw. Men moest nog zooveel ieeren op het terrein van het kerkelijke leven, vooral met betrek king tot het ambt. En in lange jaren had men van kerkwege over het leven geene tucht gekend. De nieuwe betere toestanden moesten worden. En daartoe was tijd noodig. En noodig was daartoe niet minder de dienst van trouwe Godsgezanten. de tactiek in Atjeh, tegen ons altijd lurend winstbejag en tegen den aan alle Christen dom ontzonken levenstoon der Nederlandsen- Indische ambtenaarswereld. De gisteren gevallen beslissing in zake de bedrijfsbelasting-is belangrijk, dewijl zij raakt het tarief. Beslist werd dat de eerste aanslag ge vormd wordt door inkomens van f 650 tot 1699, zijn ie f 1. Van i 700 f 2 met 75 cent meer voor elke f 50 meer tot f 1500 toe. Van elke f 100 boven de f 1500 f 2 tot f 8200 toe. En voor t 8200 of meer een vaste som van f 148 plus f 3,20 voor elke 1100 meer. Ten opzichte van lien die in de vermogens belasting valeu is beslist als volgt: Bij. een vermogen van f 13000 of f 14000 betaalt zoo, iemand fl voor een bedrijfaan- koinen van f200. Hij betaalt f 2 voor een dito groot 1250. En voorts f 0.75 meer voor e ke t 50 tot f 1050. Eu f 2 meer voor elke f 100 boven de f 1050. En f 1,20 extra voor elke f 100 boven een totaal inkomen van i 8150 uit vermoge i en bedijjf samen. DE TENTOONSTELLING der Maatschappij tot bevordering van Landbouw en Veeteet in Zeeland te Tholen. Vervolg en slot.) De inzending van Paarden vooral is niet alleen zeer talrijk maar ook de quiliteit was zeer goed te noemen, trouwens wen weet, dat Tholen en Schouwen die belde eilanden in Zeeland zijn, waar de paardenfokkerij op den hoogsieu trap staat. Men fokt daar met succes een flink gebouwden carossier nog niet bepaald luxepaard, meer paard a deux mains, met flinke bewegingen sterken bouw en van goede hoogte. Het Rundvee was windei' talrijk doch men vond er zeer schoone exemplaren voor een goed deel in het Ned. Rundveestamboek ingeschreven. Schapen waren slechts in 6 inzendingen gerepresenteerd, Van Varkens was alleen een Yorkshire beer en zeug ingezonden doch van zeldzame qualiteit. Door het schoone weder begunstigd was het bezoek ongekend talrijk, vooral ook dooi den grooreren invloed van bet Ned. Paardeu- en RunUveestambiek, en door den band die daardoor tusschen de verschillende districten ontstiat. Te half 10 vergaderde de afd. Zeeland van bet Ned. Paarden tamboek onder voor- zitteischap van den lieer Job v. il. Have. Gode zjj dankdaaraan heeft het Middel burg niet ontbroken. Ja, zelfs is in dit opzicht Middelburg de meest begenadigde geweest onder de kerken iu Nederland Want met de komst van Ds. Faukelius, in 1599, was zij de eenige, die negen vaste predikanten had, voor dien tij i een zeer aanzienlijk getal, waarop menige andere kei k niet dan met j iloerschheid zag. Van de predikanten, die tusschen Panned en Faukelius hebb*n gediend, noein ik allee a ür Jacobus Kimmedoncius en Ds. Gillis Burs. Over b-iden een kort woord. Jacobus Kimme loncius, een Kampenaar van geboorte, moest in 15S4 uit Gent vluchten om des geloofs wille. Hij week naar Vlissingen uit, van waar hij reeds in Maart 1585 naar Middelburg o erkwum. H:t meest is hij bekend geworden als voor zitter dei' Haagsche Synode, op last van Leicester in '1586 gehouden. Hij was een zeer geleerd mm, wiens roem niet tot ons land beperkt bleet, maar dien men ook in bet buitenland begeerde. Korten tijd slechts zou Middelburg zijne diensten genieten. Reeds in 1589 vertrok hij naar Heidelberg, waar bij als hoogleeraar in de heilige god geleerdheid bleef arbeiden tot aan zijnen dool. Een wera «over het geschreven en ongeschreven Woord onzes Gods», doorhem in 1595 aan den magistraat van Middelburg en Vlissingen opgedragen, verhaalt aan het nageslacht, hoe goede herinneringen hij uit Zeeland had meegenomen. Gillis Burs, geboortig uit Wijnuxbergen, kwam in het begin van 1589 herwaarts. Hij vereenigde in zich een tweetal perso nage's, naar wier combinatie men in onzen tijd vruchteloos zoekt. Immers, hjj was niet slechts predikant, maar tevéns rector der Latijnsche School. Een tweetal funetie's, die destijds wel meer door een zelfden persoon werden bekleed. Dit stond in verband met de zoogenaamde «Illustre scholen», waarvan die te Middelburg, althans voor wat het beginsel aangaat, zeker de De vergadering werd o. a. bijgewoond door dea Commissaris der Koningin. Onder meer deelde de vooi'z. mede dat het ledental thans 430 bedraagt. Dek en veulenlijslen zijn aangelegd. De eerste bevat 197 merriën, de laatste 118 veulens. Een buitengewone keuring te Terneuzen heeft gunstig gewerkt. De rekening over 1892 werd goedgekeurd met f 1389,22V2 iu ontvangst, 11207,94Vs in uitgaat, batig saldo f 181,28. Walcheren pof Zierikzee) zoo daar ten toonstelling van landbouw zal zijn, werd tegen 1894 als vergiderterrein aangewezen. In plaats van den heer N. W. Hocke werd met 30 stemmen dhr. C. A. H. Wagtho tot bestuurslid gekozen. Omtrent de algemeene vergadering van leden der Maatschappij tot bevorder ing van Landbouw en Veeteelt in Zeeland nog een enkel woord. Na een inleidend woord van den voorzitter waarin deze wijst op de verschillende phases die de Maatschappij heeft doorgemaakt eer zij tot de organisatie kwam waaronder wij ze kennen, werd het woord gegeven aan den heer E. v d. Bosch, die zicii op verzoek van den voorzitter belastte met het door den heer B. G. van der Have m te leiden onder werp, daar deze heer door ongesteldheid verhinderd was, deze vergadering te bezoeken. «Is fa brisk mal ge Zuivelbereiding op coö peruiieven grondslag gewenscht Zoo ja, welke is dan de Wijze waarop zij hel voor- deeligst kan -verken Spreker stelt op den voorgrond geene geleerde theorieën te willen verkondigen doch alleen een bespreking te willen uitlokken daarom heelt hij het vraagpunt eenigszins uitgebreid genomen, teneinde eerst de licht en schaduwzijden van de fabriekmatige zui velbereiding te" doen uitkomen, om daarna op de meest doelmatige handelwijze de aan dacht te vestigen. in bijna alle krissen der Maatschappij bespeurt men eene sucht naar verandering. Zoo ook op het gebied der zuiveloereiding en zonder nu geheel 111 te stemmen met het gezegde «boe minder soliditeit, hoe minder stibiliteiu heeft de inleider er toch nooit van gehouden, om het oude te verwerpen, alleen omdat hel oud is, noch blind ingeuoinen te zijn mei het nieuwe, omdat bet nieuw is. Moge na die laatste woord ju de bespreking dezer vraag, nu in andere provinciën de zuivelfabrieken als paddestoelen uit den grond verrijzen, eenigszins vreemd schijnen, toch mag die, bij de groote vera ideruig die daardoor iu het landbouwbedrijf wordt teweeggebracht en de groote afstand der dorpen van elkander op dit eiland, niet overbodig schijnen. Beginnende hij de schi iuwztjde schildert spreker het eigenaardige kirakter van het oudste is geweest in onsgeaeele vaderland. Reeds in 1581 toch had de particuliere synode van Vlissingen op 21 Fajruari liet besluit genomen, «dat, doordien weinige particuliere persoenen hare kinderen ter sehoule houden lot den Kerckendienst, te besoigen staet, dat ia toecomende tijden he gemeyule door gebreck van bequ.ime predikanten tot groote duysterheit en ver- w'oesthevt vervallen sullen, soo ist. dat deze Synodus goet gevonten heeft, dat men in de naest aanstaende vergadering van de Staten des Landt-; van Zeeland zoo schrifte- lijck als mondehjek aenhouden sal, om de nominatie van seker getal eeniger studenten bij de Classen te verkiezen, als oock om assignatie vaa onderhout der selver, ten eynde door dezen middel den Kerckeu een saet bereyt en in de gesonde leer onder houden worden». Niet ter tond gaven de Staten aan deze uitnoodiging gevolg, maar toch dagteekent van dit oogenblik de poging, om in Middelburg eene «Illustre School» te krijgen. En het voorbereiden I onderwijs werd dan gegeven op ddusgenoemde «Latijnsche scholen,» die wij tegenwoordig gymnasia zouden noemen. Welnu, aan zulk een gymnasium arbeidde ook Dr. Burs, en wel als rector. Welk een innig verband lusscbeD school én kerk 1 01 men in dien tijd veel tractenient gaf, weetik niet. Maar't is zeer onwaarschijnlijk. Ten minste, te oordeelen naar deze aan haling uit de kerkeraadsnotulen van 19 Mei 1590: «Is besloten, dat men I.eona: dum Moyaert, ondermeester in de Latijnsche school, alzoo groote hoop is, dat hij de gemeente Gods in de dienst des wuords hierna zou mogen dienst doen, en hij niet wel in het habijt is, voorzien zal van behoorlijke kleeding van het hoofd tot de voeten en eenen mantel». Misschien ligt hierin een weinigje troost voor onze Huidige, veeltijds terecht klagende «ondermeesters». In dat geval: prosit!

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1893 | | pagina 1