1893. No. 104.
Dinsdag 6 Juni.
Zevende jaargang.
V E IJ S II IJ V T
G. M. KLKMKKKK. te Goes
F. P. D'HUIJ. te Middelburg.
PRIJK DER ADVERTENTIES
IJK.
Lezen en Schrijven.
BW.
elken MAANDAG- "WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prjj? per drie maanden franco p. p. 0.95.
Enkele nummers0.02f.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regel? 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
St. Filipsland 8 Juni. Oud-Vosmeer 9 Juni.
Tholen 10 en 12 Juni. Poortvliet 13 Juni.
Scherpenisse 14- Juni. St. Maartensdijk 15
en 10 Juni.
Terstond bij de indiening der kieswet
hebben wij in noofdzaak onze instemming er
mede betuigd.
Dit wilde evenwel niet zeggen dat wij geen
bezwaar zouden hebben op sommige onder
geschikte punten.
Gelijk bekend is heeft de minister in zjjn
wet voorgesteld dat voortaan ieder die kiezer
worden wil, dit moet aanvragen. Was het
nu hem om dat aanvragen te doen, dan zou
men daarmee vrede kunnen hebben. Die
kiezer wil zijn, dient toch minstens zooveel
belang in het bezit van dit recht of in de
publieke zaak te hebben, dat hij het aan
vraagt.
Maar dat aanvragen is toch bij den minis
ter de hoofdzaak niet. Ware hel dit, dan
zou hij ook tevreden moeten zijn met een
mondelinge aanvrage of een aanvrage bij
machtiging; desnoods een aanvraag vaneen
namens al zijne geestvaiwauten in de plaats
zijner inwoning.
Maar een dergelijke manier van aanvragen
is niet toegestaan. Het moet een persoon
lijke aanvrage zjjn en een schriftelijke.
De kiezer moet door zelf een daartoe strek
kend aanvraagbiljet in te vullen, in te vullen
nog wel ter secretairie onder toezicht van een
gemeenteambtenaar bewijs leveren dat hij
lezen en schrijven kan.
Lezen en schrijven. Daartoe de aanvrage.
Dit nu is, naar wij vermeenen, een harde
onpractische eiseh, bij inwilliging waarvan
het niet onmogelijk, is, niet alleen dat velen
tegen de moeite opzien of voor de eer be
danken zullen, doch ook dat vele werklieden
met stram gewerkte vingers en oud ministers
of andere hooggeplaatsten zoo slecht schrijven
zullen dat de gemeenteraad of de ambtenaar
met de keuring der aanvraagbiljetten belast,
hun het kiesrecht zal onthouden, omdat zij
slecht of onleesbaar geschreven gebben.
Werkelijk er zijn aan dat schrijven of
invullen van een gedrukte aanvrage vele
bezwaren verbonden.
Vooreerst is zij niet eenvoudig. Een stuk
invullen is voor menigeen moeilijker dan het
zelf op te stellen of na te schrijven. Vooral
omdfit zulks onder toezicht geschieden moet.
Zenuwachtigheid of schroomvalligheid kon
den oorzaak zijn dat iemand verkeerd invulde
of zoo slecht schreef dat het den toets niet
kon doorstaan. Men kan hem een tweede,
derde of vierde biljet gevendoch hij ver
knoeit ze allemaal en het gevolg is, dat,
s.oo hij het reeds bij de eerste maal niet
doet, ten slotte de pen neerwerpt en onver
richter zake weder heengaat.
Ze is ook niet voldoende, om als bewijs
te dienen dat de kiezer kan lezen en schrijven.
Velen toch zullen de aanvraag wel kunnen
invullen, zonder echter in staat te zijn met
fatsoen een boek te lezen of een brief te
schrijven.
Heel billijk is zij ook niet, tegenover tal
van ontwikkelde vaderlanders die met eere
hun brood verdienen, of zelfs het rijk gediend
hebben, maar door omstand gheden van hen
onafhankelijk het schrijven verleerd of in
het geheel niet geleerd hebben, schoon zij
door eigen oefening tamelijk lezen kunnen;
en die nu daarom van het kiesrecht zullen
verstoken bljjven.
Er zijn zelfs menschen, ook onder de
overigens zeer ontwikkelden, die in tegen
woordigheid van anderen zelfs hun naam
niet op papier kunnen brengen.
Het is derhalve niet te verwonderen,
wanneer om deze reden velen de moeite
zullen sparen om naar de secretarie te loopen
en een dergelijke aanvraag in te vullen.
Natuurlijk zal de pers, zulten de kiesver-
eenigingen wel zorgen dat dergelijke in te
vullen formules tjjdig bekend zijn, zoodat
de invulling daarvan niemand moeilijk zal
vallendoch met dergelijke hulpmiddelen
heeft de wetgever niet te rekenen.
Het ware ons wel zoo lief, wanneer het
denkbeeld van nu wijlen professor Buijs
overgenomen wierd, namelijk om die aan
vrage maar uit de wet te houden en het
kiesrecht te verbinden aan het onderwijs.
Het kenmerk van geschiktheid om kiezer
te zijn zou dan liggen in het feit dat men
onderwijs heeft gehad, hetzij op school, hetzij
thuis, onverschillig van wien, de selfmaden
dat zijn zij die zich zelf een weinig
geleerd hebben natuurlijk er onder be
grepen.
Het bewijs dat men onderwijs genoten
hebbe is gemakkelijk te leveren; door
hoofden van scholen, huisonderwijzers, oudere
of getuigen.
Deze eisch kon dan gelden voor alle kiezers,
uitgezonderd die het reeds zijn. Dezen zou
men het kiesrecht kunnen doen behouden
en voor allen die daarr.a komen (dat zijn
zij die nu den 23 jarigen leeftijd nog niet
hebben bereikt) den eisch te stellen dat zij
voldoende huis- en schoolonderwijs hebben
ontvangen.
Want toch hoe zal het ?iw gaan, zoo
het voorstel van den minister wet wordt
Men komt ter secretarie en krijgt een
formulier dat men staande achter een lesse
naar, i loet invullen.
Lessenaar, papier, pen, inkt, alles is van
een ander. De kiezer staat er vreemd voor.
Ja, thuis, met zijn eigen pen en inkt en
op zijn eigen papier, gaat het nog wel.
Maar dat Hollandsch papier, die officiëele
pen en inkt, waarvan de een haakt, het
ander dik of drabbig, bleek of dun is.
Spatten. Inktvlekken. Een ambtenaar naast
hem, die hem door de vriendelijkste aan
moediging, door zijn zwijgende tegen
woordigheid, door zijn opzettelijk zich
verwijderen, al zenuwachtiger maakt. En
dan dat onbehaaglijk gevoel, terwijl hij
misschien nog een hee'en tijd moet staan
wachten en dat terwijl zijn werk op
hem staat te wachten dat onsmakelijke
gevoel dat al de omstanders om hem lachen.
Misschien wel publiek om hem heen dat
hem wel degelijk voor den mal houdt.
Het is mogeljjk dat zoo iemand er niets
van terecht brengt of strike maakt of liever
maar heelemaal weg blijft.
En wat geeft de heele proef immers nog?
Het bewjjs dat de betrokken persoon
lezen en schrijven kan, is evenmin geleverd,
dan dat een kind dat door de voorkomend
heid van de knechts er in slaagt een eersten
steen te leggen en den troffel in de hand
te houden, nu daarmede dan naam van
metselaar zou verdiend hebben.
Als er kans voor was, gehoord te worden,
zouden wij den minister wel willen toe
roepen: Verlos ons toch van die aanvrage,
en geef ons do n goheolo» oiocb van iouon
en schrijven er bij cadeau.
Er zijn wel andere middeltjes om te
weten te komen of een kiezer onder ons
het kiesrecht waardig is.
Het district Gouda bood in de laatste 20
jaren onderscheidene verrassingen op het
gebied van ver kiezingen.
Neem bij voorbeeld de tweede kamer.
Daarin hadden sinds 1873 bij afwisseling
zitting de heeren
Hofman en De Brauw (conservatieven).
Kuijper en Bichon (antirev.) Patijn (lib.)
en Godin de Beaufort (antiri. Huber en v.
Wassenaer (antir). Boogerd (lib.) Havelaar
(antir.) en vaardigt straks weder een liberaal
uit het bekende driespan af
Wie dit zijn zal is moeilijk te zeggen..
Het comité dat Valette aanbeval, heeft
min eerlijk gespeeld, door Brummelkarnp
te bestrijden met het oud-Goesche wapen
van doleert niet. Een manoeuvre die vooral
r.u met te pas .kwam, dewijl het hier om
de kiesrechtvraag ging en de gekozene slechts
kort zitting zal hebben.
De lerqouwsche stelt haar advies tot
steunvande liberalecandi latuurniet afhanke
lijk van het «amende honorable der vooruit
strevende fractie onder de liberalen voor
hare onwaardige spec datie op kerkelijk
verschil». Toch dringt zij er op aan, want
ongaarne zou zij door aanmaning tot ont
houding de zegepraal voor haar rekening
riemen van het afgeleefde, oproomsche kruk
ken voortsukkelende liberalisme, dat door den
heer Bastert op zoo waardige wijze wordt
vertegenwoordigd.
In De Zoom, een blad dat er zelfs geen
been in ziet, den goeden naam van eigen
geestve: wanten aan te randen, treft men
een correspondentie aan omtrent den libera
len candidaat voor Gouda, deü heer Valette,
waarin onder meer
H(j was vroeger onderwijzer te Ossen»
drecht. Hij was toen nogal vroom Katholiek.
Hij heeft b(j Eerw. Broeders ergens in
Limburg zjjno opleiding gehad. Daarna is
hij Duitsch gaan studeeren te Zutfen en te
Leipzig. De vacanties bracht h(j steeds te
Ossendrecht door. Hij ging daar ook nog
altjjd trouw ter kerk. Nadat hij geslaagd
was voor akte B. Duitsch, veranderde dit
van lieverlede. Vervolgens is hij leeraar ge
weest te Breda (aan de academie), daa1 na
te Venlo, alwaar van zijn Katholiek geloof
niet veel meer overbleef. Vroeger was h(j
altijd iemand geweest van zeer gewone,
zelfs ietwat minder dan gewone denkwijze.
Hij was wat men noemt kinderachtig van
aard. In Venlo is dit veranderd. Met ver
bazing hoorde men hem doorslaan over alles
en alles. Niets was te hoog of te heilig
voor het kereltje. Ik geloof, dat h(j meende,
alle wetenschap in pacht te hebben! Ik
weet, dat hij, toen h(j te Hoorn leeraar
was, als een vijand der Katholieken en als
vrijmetselaar bekend stond.
In z(jn vak is nij schrijver van een paar
eenvoudige schoolboekjes. Flinke, degelijke
werken heeft hij, voor zoover bekend, nog
niet geleverd.
D® liberalen te Gouda hebben dus een
mager varken in de kuip, iemand die van
de groote en gewichtige vraagstukken van
onzen tijd geene ernstige studie gemaakt
heeft. Hy self schijnt dit te weten, anders
zou hij niet. bedankt hebben. Maar ik ge
loof, dat de liberalen in hem den rene
gaat verheerlijken.
En zoo zwetst deze schrijver voort, steeds
in den waan dat niet hjj maar de heer
Valette het «magere varken» is.
Alles op zijn Zoomsch
Nog grilliger dan bij de eerste stemming
treden te Gouda de verhoudingen der
partijen in het licht.
Een orthodox protestant aanbevolen door
«Jesuïeten» en hunue felste tegenstanders
de vaderlanders. Roomschen en Bronsveldia-
nen loopende om hef hardst om dezen door
roomschen gecandideerden protestant geko
zen te krijgen.
Een liberaal katholiek gecandideerd door
liberale «protestanten», bij de herstemming
door vrijdenkers en doleerenden gesteund. Een
protestant door roomschen en een roomsche
door protestanten gesteund, kampende om
een kamerzetel. Conservatieven en vooruit-
strevenden uit alle partijen strijdende om
de meerderheid.
Het is inderdaad zonderling.
Altijd wanneer De Zoom gelijk heeft,
in hare mededeeling dat de heer Valette
van roomschen huize is.
De heer Van Houten of laten wij
liever zeggen de driestarschrijver in de
Midd. Crt. zegt in zijn betoog om het
kiesrecht toch vooral aan de bedeelden
te onthouden, onder meer het volgende
Het kiesrecht van den bedeelden schijnt
ons toe in vermomden vorm een veel
vuldig kiesrecht der bedeeiers
te zijn.
De bedeelden staan, volgens hem, te veel
onder den drang hunner bedeelers en zouden
allicht in den geest hunner bedeelers
stemmen.
Tegenover deze bewering plaatsen wij de
onze, dat de bedeelden voor verreweg het
meerendeel zulke ernstige onafhankelijke
mannen zijn, dat voor stemmen op commando
of stemmen om den broode in de richting
hunner bedeelers, en tegen hun eigen
richting in, zelden sprake zal wezen.
In den regel zijn deze bedeelden, voor
zoover zij door algemeene armbestur' n
worden bedeeld, niet van de beginselen van
liet meerendeel hunner bedeelers, zoodat het
in het voordeel van de partij dier heeren
is, aan zoovelen als mogelijk is van deze
menschen het kiesrecht te ontnemen.
En (Jus is het juist andersom als de heer
v. Houten beweert. Uit-duiting van de be
deelden is in de meeste gevallen een ver
dubbelde kans voor de bedeelers.
De bewering had dus evengied kunnen
luiden
Het kiesrecht den bedeelden te ontne
men sch(jnt ons toe een veelvoudig
kiesrecht der bedeelers te z(jn
Immers vooral in plaatsen waar de par-
tjjen ongeveer half om-half staan, is schrap
ping van een klein getal bedeelden van zekere
kleur een welkome gelegenheid om de partij
van tegenstelde kleur r bovenop te helpen,
Het amendement van den lieer Heems
kerk op Art. 3 der wet op de bedrijfsbe
lasting strekt om jaarwedden van militairen,
kerkelijke en burgerlijke ambtenaren slechts
voor de helft te berekenen. Dat zijn dus
officieren, predikanten en staats-en gemeente-
af andere ambtenaren. Het is ook bier de
vraag weerwaarom deze, en die of die
niet? Billijk is dit voorstel slechts ten deele.
Natuurlijk is het jammer dat zoovelen
wordenaangeslagen,die er maar amper komen
kunnenzoovelen die vroeger nooit patent
betaalden zoovelen die van het inkomen
van een beroep moeten leven zonder eenig bui
tenkansje, terwijl de winkeliers toch nog wel
eens een aardig winstje opstrijken kunnen
op hetwelk zjj nooit gerekend hadden
zoovelen wier inkomen, dat nog; met bij
dragen voor pensioen verminderd moest
worden, bij den dood ophoudt, terwijl dat
wat men uit een zaak geniet, bij den dood
aan weduwe of erven of koopers van de
zaak verzekerd blijft.
Het is alles jammer, maar
Nu de winkelstand, zij het misschien in
mindere mate, aangeslagen blijft voor de
volle waarde van zijn inkomen, is het niet
meer dan billijk dat ook van de anderen
die'nog nimmer betaalden, het geheele in
komen belast wordt. Bovendien waarvoor
zou men voor de officieren een uitzondering
maken de?e toch moeten nooit een cent voor
pensioen missen, en krijgen na volbrachten
diensttijd een flink pensioen De tractementen
van staats- of gemeenteambtenaars zijn in
den regel royaal genoeg om een geheelen
aanslag te billijken.
Hen te begunstigen is dus minder noodig
dan predikanten, chr. onderwijzers, agenten
voor chr. vereenigingen en gepensionneerde
ambtenaars op die wijze te ontlasten.
Maar waar blijft men dan met klerken,
opzichters, directeuren, schilders, teekenaars,
graveurs, zeevaarders, visschers, gezellen,
knechts, werklieden, krantenschrijvers, cor
rectors, schrijvers, en andere velerlei penne-
likkers, die allen te voren van het te betalen
patent verschoond werden, en die nu naar
hun geheele inkomen weiden aangeslagen?
Wij gelooven dat bjj aanneming van dit
amendement, dat slechts enkelen gerielt,
doch velen geieft, wanverhoudingen zullen
geschapen wordenen hebben er dus niet
veel mee op.
Een Engelsch schrijver beweerde dezer
dagen dat onze jeugdige Koningin de tering
heeft. Een Fransch blad vertelde dat zij
lijdt aan een niet te stuiten algemeene
lichaamsverzwakking.
Nederlandsche bladen erkennen dat onze
lieve Vorstin niet sterk is, maar voegen er
bij dat zij zich toch in een goede gezondheid
mag verheugen.
En wij voegen er bij Lang moog' zjj
leven, omringd door de trouwe Gods, de
liefde harer moeder en de achting harer
onderdanen.
De minister van waterstaat heeft een
paar bepalingen gemaakt, die wij toejuichen.
Wanneer men vroeger bet ongeluk had
een briefkaart te verzenden zonder het
2V2 cents postzegel er op dan werd de
ontvanger der briefkaart gestraft met een
beete van 7Vs centde brief kaart v\ erd dan
in een enveloppe gesloten van wege het
kantoor hem toegezonden, zoodat hij niet
weten kon of de inhoud der briefkaart
de gevorderde bijpassing van 7Vs cent
opwoog.
Thans mogen dergelijke brief kaarten met
niet meer dan 2Vs cent bij te passen port
(dus in het geheel 5 cent worden bezwaard.
Stukken (brieven of briefkaarten) waarop
psstzegels gehecht zijn, die al eens gediend
hebben, (boe licht verzuimt men niet bij
doorzending een postwissel bjj te plakken)
weiden vroeger ook met dubbel port be
zwaard en de geadresseerde betaalde dat.
Voortaan behoeft dat niet meer. Het
kantoor dat de vergissing of iets dergelijks
opmerkt, zendt den brief of de krant naar
het kantoor van bestemming, van waar men
den geadresseerde het stuk ter hand stelt
tegen betaling van het postzegel dat ver
zuimd was op te plakken. Den omslag moet
hij echter afstaan en den naam des afzenders
rnededeelen.
Wil hij dit niet dan betaalt hij natuur
lijk het dubbele port.
5 Juni 1893.
Wij vestigen de aandacht op de adver
tentie in uit 110. van ons blad, betreffende
den pleziertrein die van Vlisringen en alle
volgende stations naar Nijmegen loopen zal
op 14 Juni a. s. De tarieven zijn zoo
billijk dat wij een uitstapje tot dien prijs
naar een streek met zooveel natuurschoon
hartelijk kunnen aanbevelen.
Bij Ron. besluit benoemd tot gezworen
voor: den Adriaanpolder C. Markusse Mz.,
den polder Stads C. Sehuilwerve, het water
schap de watering Cadzand L Izaakszoon
Risseeuw.
Goes. Op zijn verzoek is door B. en
W. eervol ontslag verleend als lid van de
commisie voor den gewapenden dienst aan
den heer II. J. Roskes, en in diens plaats
benoemd de heer W. F. Stoel.
Het Hornbij's Oatmeal begint onder
ons een goede bekende te worden. En terecht.
Immers het is een der uitnemendste voedings
middelen voor den mensch het is bereid uit
haver. Geen "plantensoort bevat zooveel
eiwit, zetmeel en andere voedingsstoffen
voor hersenen en spieren, als wel de haver.
Het verdient dan ook waardeering dat
