1893. No. 99.
Donderdag 25 Mei.
Zevende jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLËMK.ERK. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS HER ADVERTENTIES
Schetsen over Middelburg.
Coes Naar aanleiding van de werk
zaamheden, de vorige week op de Beesten
markt alhier uitgevoerd, tot het maken van
een zoog. Nortonput, vernemen wij, dat deze
onderneming geheel mislukt is. Nadat de
ondernemer zijne pijpen tot bijna 30 Meter
in den grond had geslagen, bleek het, dat
het water nog voortdurend zout bleef, dus
voor drinkwater ongeschikt, en dat hij ge
naderd was tot eene fijne zandlaag, die
zelden aan de vereischten voldoet om goed
drinkwater op te leveren. Bovendien levert
een dergelijke zandlaag nog dit bezwaar op
dat men de pijpen niet dan met de meeste
moeite dieper kan krijgen. Het geheele be
ginsel der Nortonputten bestaat hierin, dat
men eene reeks buizen door den bodem
drijft, zoolang, totdat men in een laag komt,
waarin zich water bevindt, geschikt om als
drinkwater gebruikt te worden. De eerste
buis, die in den grond gaat, is van onderen
van een stalen punt, en tot éen meter
daarboven van nauwe openingen voorzien,
waardoor het water kan binnendringen.
Hierop schroeft men achtereenvolgens ver
schillende buizen en op de laatste een gewone
pomp. Is het water tot op ten voldoende
hoogte in de buis gestegen, dan kan men
met behulp van genoemde pomp het water
er uit kragen. Soms gebeurt liet wel dat
het water zoo hoog in de buis aomt, dat
het er boven uitloopt, ja zelfs wel eens dat
het er uitspringt. Meestal gaat men met
deze buizen niet verder dan tot 40 Meter in
den grond. Is eene grootere diepte noodig,
dan gebruikt men geen Nortonbuizen meet',
maar slaat men eenen anderen weg in, die
bekend staat onder den naam van boren.
Goes. Van enkele patiënten van Sequah
vernamen wij dat zij een bezoek hadden
ontvangen van den redacteur van een der
plaatselijke bladen in onze buurt, die nauw
keurig opname deed van de werking der
Sequah-olie. Het resultaat van dit onderzoek
schijnt niet gunstig te zijn".
Krabbendijke De heer A. M. E. v.
Dishoek klerk ter telegrafie 3e klas alhier,
is met ingang van heden geplaatst ten kan
tore te Arnhem.
BE ZEEUW.
ëlken MAANDAG- "WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prqp per drie maanden franco p. p. f 0.95.
Enkele nummers /0.02ei
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regel? 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De invulling der billetlen voor de ver
mogensbelasting vervult thans aller hoofd
en is voor menigeen een lastige geschiedenis.
Trots alle toelichtingen door schrijvers van
naam reeds op de wet gegeven, zijn er
nog verschillende zaken die tot moeilijkheden
aanleiding geven en waarvan men in die
handleidingen te vergeefs naar opheldering
zoekt.
Zoo zal het onder anderen voorkomen dat
iemand f 10.000 kapitaal bezit en daarvan
het genot heeft, doch nog te vorderen heeft
van het moederlijk versterf of van vaderszijde
f5000. Deze som van 15000 is op verlangen
van vader of moeder door het kind niet
opgevorderd, zoodat de revenuen door het
kind niet worden genoten. Moet zoo iemand
nu aangeve dat hij f 15000 bezit en dus
worden aangeslagen ook van de f 5000
waarvan geen rentea door hem worden
genoten ol moet die f 5000 worden geschat,
doch naai welken koers?
Ook kan het zijn, zooals onder onzen
boerenstand veel voorkomt, dat een vader
eenige kinderen op een boerderij plaatst.
De vader geeft aan die kinderen in gebruik
eenige koeien, waarvan de baten door die
kindereu worden genoten, doch de koeien
blijven het eigendom des vaders. Moeten
die koeien op de volle waaide tot het
eigendom van den vader worden geren end
waar de revenuen voor hem nihil zijn, of
moet ook hier schatting plaats hebben
Wegelooven dat bei ie gevallen niet mogen
worden geschat, maar als volle waarde door
den eigenaar tot zijn vermogen moet worden
gerekend.
Zooals bekend is kan de waarde der
onroerende goederen worden bepaald naar
de belastbare opbrengst, of naar hun ver
koopwaarde.
Nu komt het voor dat het eene perceel
door de berekening van de belastbare
opbrengst veel te hoog komt, terwijl de
overige perceelen, naar die berekening op
goede waarde worden gesteld. Nu is het
echter niet geoorloofd het eene perceel volgens
verkoopwaarde en de overige naar de
belastbare opbrengst op te geven, want de
wet ^en dit is een onbillijkheid) zegt uit
drukkelijk, óf alle onroerende goederen naar
belastbare opbrengst, of alle naar hun
verkoopwaarde.
Ten slotte oesteraandeelen. Hoe moeten
deze op waarde worden gesteld Dit is voor
Zeeland een vraag van belang. Een pas
begiuuende Maatschappij kan f20,000 in
zulk een zaak hebben gestort. Wanneer
alles goed gaat kan over 2 of 3 jaar rente
worden genoten. Doch het is ook zeer
FEUILLETON.
MIDDELBURGSCHE PREDIKANTEN.
II.
Wie meenen zou, dat het kerkelijk leven
der Gereformeerden op het eind der zes
tiende eeuw in allen deele gelijk was aan
dat der tegenwoordige, dient slechts even
de historiën dier dagen op te slaan, om van
het tegendeel overtuigd te worden. Ik wil
thans slechts een en ander aanstippen
vanzelf zal in 't vervolg hier de eene, daal
de andere opmerking van pas zijn.
Op den Zondag kwam de gemeente twee
malen saam, namelijk des morgens en des
namiddags, terwijl men cdes achternoen®
nae de Predicatie hier ende daer by vyven
ende sessen, oft soo, t' samen kwam, om
malcanderen te stichten, in haer alderhey-
lichste gheloove, de Predicatie te verhalen
en Psalmen t' samen te singhen.» Of wel
men giüg uit in betooning van de werken
der barmhartigheid, door kraoken en ouden
van dagen in hunne huizen te gaan bezoeken
en stichtelijk bezig te houden. Maar gelijk
te allen tijde vond men ook toen aan de
medaille eene keerzijde. Ach, er waren
zoovelen bloot in naam Gereformeerd,
zonder daarbij gereformeerd van hart te zijn.
Immers, hoo zou men anders zulke jam
merklachten geslaakt kunnen hebben over
allerlei losbandigheid en ongeregeldheden
Reeds in 1574 deed voor den kerkeraad een
lid der gemeente schuldbelijdenis, wijl hij
«zich had opgehouden met allerlei zottighe
den, dronkenloopen, vloeken en zweren#;
en een ander werd vermaand, omdat er op
zijne bruiloft zoo was gedanst. Telkéfts en
telkens weer komt men in de kerkeraads-
notulen eene aanklacht wegens of eene
schuldbelijdenis voor dronkenschap tegen.
Nu, wie de eerbiedwaardige kannekens of
pottekens onzer vroede vaderen kent, ver
wondert zich deswege niet. Voor wie meenen
mocht dat zulk kwaad alleen bij «den min
deren man» werd aangetroffen, volsta deze
waarschijnlijk dat er niets van terecht komt.
Moet nu de gestorte som op volle waarde
worden aangegeven
Het komt ons voor dat in zulke gevallen
de inlichting van een Inspecteur zeer ge-
wenscht is, voor men tot invulling daarvan
overgaat.
Meer licht wordt ook hier gevraagd, en
dit zal mogelijk in het vervolg wel komen,
doch nu is het begin moeilijk.
Dezer dagen had zich eene commissie ge
vormd om de tijdelijk beroofde betrekkingen
der veroordeelde misdadigers uit het werk-
loozen-oproer te hulp te komen, en de natie
te overtuigen dat deze laatsten te zwaar
gestraft waren.
Aan het hoofd der commissie stond pro
fessor Pekelharing van de polytechnische
school te Delft.
Thans deelt deze heer mede dat hij zich
om persoonlijke redenen uit genoemde com
missie heeft teruggetrokken.
Omtrent de reden voor deze desertie ver
namen de Hollandsche bladen het volgende
De minister van Justitie (Smidt) had zijn
ambtgenoot van binnenlandsche zaken (Tak i
gevraagd den professor die wat van de
rechterlijke vonissen in Friesland gezegd
had, ontslag te geven; wat minister Tak
in zoover goed vond dat hij bij eeu moge
lijke interpellatie ('j het gedrag van den
professor zou laken.
Dit werd ook enkelen liberalen kamer
leden bekend die zich als tusschenpersoon
lieten gebruiken en den professor bewogen
zich uit bovengenoemde commissie terug te
trekken.
De radicale bladen zijn natuurlijk met
dezen afloop der zaak niet ingenomen. Zij
missen in de heele zaak het bewijs van
professoralen moed, justitiëele onpai tijdig
heid en ministriëelen eerbied voor de grond
wettige vrijheid ook van ambtenaren. Zij
meenen dat de vrijheid van denken en
spreken, bij de grondwet gewaarborgd,
ons Nederlanners ook toekomt waar het
betreft de vonnissen der rechterlijke macht.
Zij komeu er rond voor uit dat de liberalen
zich reeds meermalen aan ketterjacht hebben
schuldig gemaakt, (denk bijv. aan dr. Smit)
doch nooit op zoo stuitende wijze.
Zij bedenken daarbij echter niet dat in deze
dagen waarin men van zekere zijde poogt
alles, ook het eigendomsrecht en de on
schendbaarheid van het eigen erf op losse
schroeven te zetten, dubbele waakzaamheid
noodigis om het gezag der justitie niet door
te haastige critiek te verzwakken.
openbare vraag om inlichting dooreen
der kamers van de staten generaal.
éene aanteakening uit de notulen van 2
October 1577: «Mr. J. Seu en Mr. J. van
de Perre zijn gecommitteerd om te gaan tot
den burgemeester Arends en hem te vermanen
van te veel gedronken fe hebben op den
maaltijd van den graaf Jan van Nassau».
En wie deze gevallen sporadisch mocht
achten, zal van zijne dwaling wel genezen,
indien hij eene uitspraak uit die dagen zelve
leest, gelijk ik er later wel eens zal aan
halen.
In onze dagen ijvert men voor Sabbatsrust,
meenende, dat men die zonder Sabbatshei
liging kan verkrijgen. Hoe dit zjj, eene
vereer.iging ter verwerving van beide, gelijk
wij die hedendaags kennen, had men vóór
nu ruim drie eeuwen ook wel mogen hebben,
althans in Middelburg. Men kon't eenvoudig
haast niet merken, of het Zondag of Maandag
was, zoo gewoon ging het publieke leven
op den eersten dag der week dcor gelijk
op alle andere. En men dorst er voorhands
niet al te veel aan te tornen ook. Zelfs
was het al eene heele heldendaad, dat de
kerkeraad in 1574 den magistraat dorst
verzoeken, «om het openbaar koopen en ver-
koopen op den Sabbatdag immers onder
de predikatiën te verbieden». En nog in
het begin der zeventiende eeuw moest men
telkens verzoeken richten aan de overheid,
om toch de ergerlijke ontheiliging van den
rustdag tegen te gaan.
Ook in de week kwam de gemeente saam,
namelijk des Dinsdags- en Donderdagsavonds.
Later verzette men dit op Woensdag- en
Vrijdagavond, in de hoop, dat de magistraat
dan den marktdag weer op Donderdag zou
stellen. Of men tegenwoordig Middelburgs
kerk wel twee maal per week tot de pre
diking des Woords zou kunnen vergaderen?
Veelal preekte men naar vervolg, althans
in de weekbeurten. Dat wil zeggen, men
begon met de verklaring van Genesis I, nam
per avond een heel of een half hoofdstuk,
en g'ng too door tot Openbaring XXII.
Toch is dit «kapittelpreeken», zooals men
het noemde, wel eens nagelaten en eerst
Het streven van onzen tijd om onze
spelling te vereenvoudigen, zou leefde
hij nog den dichter Joannes Vollenhove
uit de 17e eeuw, de .volgende klacht ont
lokken.
't Hervormen van ons taal, door menig
geest in dut.
Is ieder even na maar elk niet even nut.
Taalmeesters vindt men, die gebreken
waardt te lasteren,
Met feilen betren, die de taal nogh meer
verbasteren
Aan 't zwetsen vallen met veel woorden,
valsch van klangk,
Van anderhalven voet, die nergens gaan
in zwangk;
Zo hardt, zo duister, dat de zin niet is
te vatten.
By hen dus hoog van prijs, gelijk ver
borgen schatten.
Steeds sneller afloop.
De kerkvoogden der nederl. hervormde
kerk te Sint Annaparochie gaan voort met
in hun kerkgebouw te doen «prediken»
door daartoe geheel onbevoegden.
Natuurlijk zijn de moderne dominé's even
harde predikers der revolutie als de sociaal
democraten, maar er is verschil in graad;
en de «prediking» van mannen als van Kol
en Domela wekt alleen maar wat meer
verbazing, dewjjl deze heeren in wat platter
vorm dan hunne moderne collega's op breking
met alle gezag aandringen.
Maar de afloop blijkt wel wat heel snel.
Immers van den kansel, waarop de uit
storting van den Heiligen Geest behoorde
verklaard te worden, werd Zondag eene
«predicatie» geleverd door den anarchist
Methofer; den vertegenwoordiger eener
richting die de sociaal democratie wegens
te tragen voortgrng harer denkbeelden,
wegens de halfheid harer aangeprezen her
vormingen bestrijdt, en dus nog een heelen
stap verder gaat.
De sociaal democraat rekent nog een
weinig met gezag; het anarchisme wil
totale afwezigheid van oppermachthet acht
alle menschen gelijk, in zijn maatschappij
mag elk doen wat hem goeddunkt, tot
zelfs het houden eener groote opruiming
onder het menschengeslacht zou het hem
niet mogen of willen beletten.
En een prediker van dat anarchisme
hadden de nederl. hervormde kerkgangers
van St. Annaparochie jongstleden Zondag
op hun «stoel».
van 1631 af schijnt men het meer geregeld
te hebben gedaan. Men bepaalde daarbij,
dat men I Kronijken IX in éene week
zou behandelen, den eersten avond de eerste
negen hoofdstukken en den tweeden avond
het tiende hoofdstuk, terwjjl men van Psalm
119 iedere week twee «pauzen» nam. Zoo
berekende men den geheelen Bijbel door
te komen in 22 jaren en ongeveer 9 maanden.
Trouwens, dit preeken naar volgorde was
in die dagen niet vreemd. Bekend is, dat
Calvijn, onverschillig wanneer hij preekte,
altijd weer begon waar hjj gebleven was.
Zelfs op de zoogenaamde «feestdagen» preekte
hij wat aan de orde was naar het vervolg
Eene anecdote, voor welker waarheid ik
evenwel niet insta, verhaalt, dat de hervormer
dientengevolge juist op Kerstdag preekte
over de Paaschgeschiedenis! Men zou zoo
iets tegenwoordig niet moeten probeeren,
geloof ik. Er. toch, of menige prediking
niet aan frischiieid winnen zou? En toch,
of op die wij? niet meer het geheele Woord
Gods aan de gemeente wordt gebracht
Van die feestdagen ge-proken, die gaven
in Middelburgs kerk in den eersten tijd nog
al eens aanleiding tot twist en verdeeldheid.
Het volk was er aan gehecht, de magistraat
wilde ze weg hebben. Maar meestal kreeg
het volk toch zijn zin. Den 7 April 1574
werd bepaald, dat men op Pasehen twee
dagen in vier sermoenen zou prediken over
de verrijzenis, evenals te Veere, Vlissingen,
Holland, Zurich en de overige Zwitsersche
kerken, en daarbij af te kondigen, dat het
geen gebod Gods, maar eene menschelijke
instelling was. En wedeiom den l'iden De
cember 1574 leest men in de kerkeraads-
acta het besluit«Zondag? voor Kersdag,
na ordonnantie der synode van Vlissingen
en Wesel, van Chri sti geboorte prediken,
tenzij dat de maqistraat anders gebiede,
en dat men het alsdan met protest doen zal
Men ziet ook hieruit en vele andere
zaken zouden zulks mee kunnen bewijzen
dat de «magistraat» aardig wat te com-
mandeeren had in Christus' kerk. Helaas,
24 Mei 1893.
Het is echter ook hier weder het oude
liedjede een heeft baat gehad, de andere
niet; de een krijgt de pijn op dezelfde plaats
terug, de ander op eene andere, en een derde
in het geheel niet, terwijl een vierde beweert
nooit geheel zonder pijn geweest te zijn.
Overigens de gewone ervaring van heusche
geneesheeren zoowel als van kwakzalvers.
Met ingang van 1 Juni a. s. is de
commies bij 's rijksbelasting, J. Bevelander
te Strijen, verplaatst naar IJselmonde.
een uitvloeisel van het valsche begrip eener
«staats-» of wil men «volkskerk». Hadden
onze vaderen eens in de toekomst kunnen
zien, hoe zouden zjj hunne theorieën ge
wijzigd hebben 1
Maar men kende toen Amerika nog niet
van uit het oogpunt zijner «vrije kerken»,
daar tot zoo heerlijke ontwikkeling gekomen.
En heden ten dage kent men het wel en
weigert veelal naar zijne prediking in
dezen te hooren.
Nog in een ander opzicht zegevierde de
publieke opinie, die sterke macht, over den
magistraat. Het was op het stuk van het
orgelspel. Uit reactie tegen Rome's kunst-
vergoding waren onze Gereformeerden in
den beginne fel tegen elke kunst gekant.
Men had met de altaren en bloemen en
beelden ook de Godegevallige kunst geb innen.
Met voorliefde vroeg men naar de schavot-
kleur. Uit weerzin tegen het misbruikte
aesthetische vroeg men naar ,het onaesthe-
tische en schonk daaraan zijne sympathie.
Daarvan is men later gelukkig teruggekomen.
Doch 't heeft moeite jgekost. Moeite vooral
om het juiste standpunt in te nemen.
Want metterdaad was maar al te vaak
de klacht der gemeente gegrond. Het orgel
wilde op den voorgrond treden en den
prediker terugdringen. Was de dienst ge
ëindigd, dan bleef men vaak nog een half
uur of meer in de kerk, om naar de muziek
te luisteren. Het behoeft geen betoog, dat
de vijand zoodoende overvloedig gelegenheid
had, om het onkruid tusschen de pas ge
strooide tarwe te zaaien of vel alle zaad
weg te nemen.
Alleen dan is het orgel in de samenkom
sten der gemeente op zijne plaats, indien het
dienend optreedt en alzoo het instrumentale
onderworpen wordt aan het vocale. Want
vergeten wij het nietals eens in den hemel
de kerk van Christus verheerlijkt zal danken,
dan valt alle instrument weg, ook het orgel, en
ruischt alleen het lofj/ezcmgf ter eere van
het Lam.
A. O.
