1393. No. 97.
Donderdag 18 Mei.
Zevende jaargang.
V ERSCII IJ *T
G. M. KLEMKKRK. te Goes
F. P. D'ÜUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Schetsen over Middelburg.
ZEEUW.
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prjj? per drie maanden franco p. p. f 0.95.
Enkele nummers/0.02L
UITGAVE VAN
ek
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 40 cent.
De werkstaking te Huil loopt ten einde.
De vertegenwoordigers van «werkgevers» en
werklieden maakten de volgende overeen
komst op
lo. Werklieden van de vakvereeniging
zullen met niet-leden samenwerken De werk
gevers nemen alle geschikte mannen in dienst
zonder te vragen naar hun lidmaatschap.
2o. Opzichters enz. die geen lid meer willen
zijn van de dokwerkersvereeniging, zullen
niet lastig gevallen worden.
3o. De Britsche arbeidsbeurs te Huil blijft
open. De werkgevers houden vast aan de
volkomen vrijheid van contract bij het in
dienst nemen van mannen die zij geschikt
achten. Bü het geven van werk zullen noch
inschrijving op de Britsche arbeidsbeurs noch
het lidmaatschap van eenige vereeniging op
zichzelf eenige bevoordeeling meebrengen.
De scheidscominissie uit het Lager Huis
(tweede kamer) ook de werkman John
Burns behoort tot hen nam met deze
schikking genoegen. Een schikking die voor
de dokwerkers niets anders is dan een sma
delijke nederlaag Een nederlaag die zij zich
zeiven te wijten hebben Aanleiding tot de
werkstaking was dat de sjouwers en stokers
weigerden met niet-leden hunner vereeniging
samen te werken. Een werkstaking op een
ongelegen tijdstip, want er was geen geld
en het verkeer was niet gunstig. Hier te
genover stond de ontzaglijke goed georga
niseerde macht der weikgevers, zoodat toe
geven van de zijde der werklieden noodza
kelijk was.
En hoe wordt nu de aftocht gedekt, na
eene op alle punten zoo volkomen nederlaag
Het lidmaatschap eener vakvereenigiog
blijft hun vergund: de arbeidsbeurs is ge
handhaafd doch geen van beiden mag zijn
invloed doen gelden. Ook niet-leden zullen
met hen werken, de patroons zijn aan de
arbeidsbeurs niet gehouden, zij stellen aan,
wie rij geschikt achten.
Dat met dezen minder eervollen wapen
stilstand gesteld dat hij getroffen wordt
de verbittering eer toeneemt dan mindert,
begrijpt ieder die een menschenhart kent
en wel een dat genoodzaakt is grieven en
teleurstellingen te verbergen.
En dat de werkstaking groote schade be
rokkende, beseft men ook als men slechts
let op het feit dat in de laatste drie weken
slechts 12 duizend tons steenkool verscheept
werd, tegen 66 duizend in hetzelfde tijds
verloop in het vorige jaar; terwijl enkel op
den spoorweg naar Barnsley 19 duizend
pond sterling minder ontvangen werd, dat
is ruim 200 duizend gulden, dan in dezelfde
drie weken in 1892. Een belangrijk deel
van het steenkoolvervoer is voorgoed voor
Huil verloren
Waar moet dit heen?
In sommige bladen lazen wij dat er een
FEUILLETON.
MIDDELBURGSCHE PREDIKANTEN.
I.
In een der laatste stukken over «Ons
Binnenhol», door eene andere pen dan de
mijne voor «De Zeeuw» bewerkt, las men
van Gelein Jansz. de Hoorne en Casper van
der Heyden, Middelburgs eerste predikanten.
In korte trekken werd ons hunne geschie
denis en beteekenis medegedeeld en alzoo
bewust of onbewust wasereen aan
vang gemaakt met de beschrijving der
Middelburgsche kerkhistorie sinds de refor
matie. Het is m(jn doel, aan dien draad
een wtii.ig voort te spinnen, opdat ook
het kerkelijke leven onzer vaderen onder ons
weer eenigszins bekend worde.
Men zegge niet: «Dat gaat mij niet aan»,
ot«Dat kan mij niet schelen.» Zulk een
zeggen toch zou eerie groote oppervlakkig
heid verraden, want èn in het algemeen
reeds èn vooral in de dagen der 16de en
17de eeuw is en was het kerkelijk, wil
men, het religieuse leven ten nauwste ver
bonden met al de overige levenssferen van
ons volksbestaan. De religie geeft den
grondtoon aan, waarin de compositie van
het rijke volksleven zal worden gezet, en
steeds beslist de verhouding tusschen God
en mensch over die van menschenonderling.
Deze grondwet voor het menschelijke leven
gold óok ten onzent en gold óok in de
zestiende eeuw, gelijk in alle andere.
Voor ik u in de Middelburgsche pre lik,in-
tenwereld binnenleid, ga ik met u terug tot
het jaar 1540 en introduceer u in een huis
op de Groote Markt te Middelburg, naast
het stadhuis, 't Is St. Annadag en verbazend
druk op straat, terwijl menigeen zich markt-
waaits hegeoft. Hier en daar bespeurt eij
nog wat lialf vei flenst groen en de over-
stam is in Afrika, waar personen, die in
het openbaar het woord voeren, verplicht
zijn op één been te gaan staan, terwijl het
voorschrift luidt, dat zij niet langer mogen
spreken zoodra zij deze positie verlaten.
Trots al onze beschaving bespeuren wij
gedurig, dat er punten zijn, waar wij door
de wilden worden overtroffen.
Boulanger II?
In Frankrijk zweeft dezer dagen op aller
lippen de naam van den generaal Dodds,
die de Dahomeyanen tot hun plicht bracht;
en de eerste Fransche krijgsoverste is die,
sinds den oorlog met Duitschland zegepralend
van een veldtocht terugkeert.
De wijze waarop Dodds door regeering
en volk ontvangen werd, doet de vraag
r(jzen of Boulanger is opgestaan.
Had Boulanger die zon Ier strijd Tunis
onderwierp, en met deroomsche geestelijk
heid op een goeden voet stond, Uuizenden
harten, uitgezonderd die van den president
en de ministers, gestolenook Dodds die
nog wel een heusche overwinning op den
sultan van bovengenoemd negerrijk behaalde,
heeft bij zijne te"ugkeer de meest gemengde
gevoelens gewekt.
Te Marseille begroette hem de socialistische
gemeenteraad, zegende hem de aartsbisschop,
droeg bet volk hem op de handen, terwijl
het hoofd der republiek en zijn dienaars
een zoo koel mogelijke houding tegen hein
aannamen. Er was een totale afwezigheid
van officiéél huldebetoon aan den, nu reeds,
als Carnots opvolger gedoodveriden over
winnaar van Behanzin.
Spreekt hier afgunst over den roem dien
Dodds verdiende: of haat tegen zijne streng
katholieke gevoelensof vrees voor een
herleving van het Boulangisme uitof is
het 't Godsgericht der geschiedenis dat de
regeering van het door de revolutie ge
doopte gemeenebest beven doet
Ziet men in dezen in Afrika geboren
Franschman van Engelsch-Afrikaanschen
bloede een intrigant die het beweeglijke
volk zal winnen voor het caesarismeof
dreigt| de schim van den Corsicaan, die nu
welhaast een eeaw geleden het Direc
toire deed uiteenspatten
Het Londensche schooltoezicht heeft tien
tandartsen aangesteld om de tanden der
schoolkinderen in die stad geregeld te
onderzoeken tegen een salaris van fl8C0
elk, natuurlijk voor de artsen.
Wie nu niet meent dat de school mondig
wordt, die weet het niet.
Maar de ouders worden er in dezelfde
mate onmondig bij.
Almeer toch wordt de zorg voor hunne eigene
kinderen hun uit de hand genomen, en
blijfselen van aangebrachte eerebogen. Menig
Middelburger heeft den vorigen avond ge
ïllumineerd; blijkbaar zijn er ook vreugde
vuren ontstoken geweest. In 't kort de
stad vertoont een feestelijk aanzien. Ea dat
het feest is, toont u ook de aanblik, die
u treft bij het binnentreden van de deftige
woning op het Marktplein, waar nog de
Westmonsterkerk staat, reeds zeer bouw
vallig.
In eene ruime zaal ziet gij eene rijke
vergadering bijeen. Vele vaandels en blazoe
nen vragen o n uwe belangstelling. Het
meest van alle trekt u het seho«ne doek,
waarop de oude Js.ïi te bed liggende is af
gemaald, terwijl uit hem een boompje ver
rijst, met een kindeke in den'top, en David
met Maria aan weerszjjdeu. Rondom de
schilderij leest ge
«Uit den wortel van Jesse zal een struixsclien
r(jsen,
En daaruit een bloeme waardichom te prijsen.
Doch laat ons luisteren naar wat er
gesproken wordt. Juist treedt op den
achtergrond iemand op, die zich aandient
als «Medicijn der ziele». Tot hem nadert
eene kranke, om genezen te worden. Uit
deze ontmoeting wordt een minnenandel
geboren, die straks tot een huwelijk leidt,
waarop de getrouwden zich begeven naar
een priëel, «de zuivere consciëntie der ge
ruste zielen» geheeten. Uit hunne gesprekken
hooren wij, dat de vroegere kranke den
naam draagt van «Elck bysonder». Het
tooneel verwisselt. «Medicijn der ziele»
ging weg, en tot «Elck bysonder» nadert
«IJdelheid», gezant van «Menschelijke lee
ring». Slechts met moeite kan men ver
staan, wat er tusschen die twee wordt
verhandeld, want er wordt op fluisterenden
toon gesproken. Maar het duurt niet lang,
of «Elck bysonder» heeft het priëel verlaten
en wandelt nu aan den arm van «Mensche-
lyka leering». Men steile zich de leleuislel-
aan vreemden overgedragen.
Dit is de vrucht van het staatsonderwijs.
Het voert tot de allerdwaaste uitingen van
vrijheidbeneming.
Want men begrijpt, van onderzoek der
tanden komt het tot kiezentrekken en
mondspoelen. Eu zoo krijgt ten slotte de
school een geheel stel van door staat of ge
meente bezoldigde ambtenarenvan de
waschvrouw, den schoenmaker en den kod
debeier tot den tandart-*, den apotheker
en den pokkeninenter tegen wier kunst
verrichtingen zich geen ouder verzetten mag
en die, hoe goed ook bedoeld, het kwaad
in de hand werken dit onze vaders en
moeders de opvoeding hunner kinderen
verwaarloozen.
17 Mei 1893,
Bij kon. besluit eervol ontslag verleend
aan C. Polderdijk als dijkgraaf van den
Suza-mapolder, gem. Arnsmuiden, en van
deu Bqleveldpolder, gem. Nieuw- en St. Joos-
land. En zijn benoemd tot dijkgraaf van
den polder Henriëtte te St. Philipsland J.
A. Stols Jolizn tot id. van den polder Visart
V. Cortvriendt; tot plaatsvervangend dijkgraaf
van het waterschap Groote en Kleine Isabelle
E. de Ceulenare.
Men schrijft ons uit VliSSingen,
dato 15 Mei
Heden werd de eerste steen gelegd van
het nieuwe Havenstationsgebouw alhier.
Reeds langen tijd werd reikhalzend naar de
uitvoering van dit werk uitgezien, daar de
inrichtingen van het tegenwoordige station
in verband met den dienst op Engeland,
lang niet meer voldoen aan hetgeen men
thans bij het internationaal verkeer verlangt.
Het nieuwe gebouw, dat in de onmiddel
lijke nabijheid van de aanlegplaats der
stoombooten van de Stoomvaartmaatschappij
«Zeeland» wordt opgetrokken, zal in alle
opzichten aan de strengste eischen beant
woorden.
Van af de pontons zal men komen in een
overdekte hal die onmiddellijk gemeenschap
heeft met de visitatie-zaal, welke gelegen is
aan de gangen leidende naar de diverse,
zeer ruime wachtkamers.
In de gangen worden eenige toiletkamers
aangebracht die naar de eischen des tij is
zullen worden ingericht. In een vleugelgebouw
worden gevonden de vertrekken en toilet
iorichtingea voor vorstelijke personen, ter
wijl een ruime vestibule aan de stadsi.ijde
zal wot den opgetrokken.
Overigens zijn een aantal dienstvertrekken
benevens woningen voor den stationchef en
assistenten in het plan opgenomen. Het
geheel wordt een zoogenaamd Kopstation,
met hoofd en tusschenperrons, iedei lang
200 Meter. Het werk. met eenigen tegen
spoed begonnen, aangezien een wqziging in
ling voor van «Medicijn der ziele», die,
teruggekomen, ziet dat «Elck bysonder»
ontrouw is geworden. Zonder in toorn te
ontsteken, zendt hij haastig een zijner
trawanten uit, met name «Geloof», en na
lange en bange worsteling gelukte het dezen
eindelijk, «Elck bysonder» te overreden om
«Menschelijke leering» te verlaten en zich
weer te begeven tot haren wettigen man.
Beiden sluiten nu opnieuw een verbond en
leven in goedeu vrede saam.
Ziehier het kort verhaal van het tooneel,
dat werd opgevoerd door de Rederijkerska
mer «'t Spruitken Jesse» en u een blik
gunt in de beweging van de geesten dier
dagen. In allegorischen vorm, onder zinne
beeldige voois -elling, wordt hier het zedelijk,
neen, het religieuse vraagstuk van den dag
aan de orde gesteld. «Medicijn der ziele»
is niemand anders dan Christus; «Elck
bysonder» stelt den geloovigen mensch voor;
door «Menschelijke leering» wordt de paus
van Rome aangeduid en met «IJdelheid»
wordt gedoeld op zijne kardinalen. De leer,
de wijze van optreden, de vertegenwoordi
gende macht van de Roomsche kerk wordt
op deze wijze aan ciitiek onderworpen;
het is de relormatie der denkbeelden die
zich ruim baan breekt ook in de harten
der Zeeuwen en de relormatie der kerken
voorbereidt.
Deze laatste zou zich niet zonder tegen
stand in Zeeland kunnen vestigen. Mocht
menigeen al vragen naar de «nye leere»,
dra zouden wereldlijkeen kerkelijke machten
zich opmaken tot hare onderdrukking.
Maar ook in Zeeland gold het, wat Da Cost-a
zoo kernachtig heeft gezongen
«Het nieuw ('t aloud !j Geloof had, eiken
(dwang ten spijt,
Conscientiën geschokt, conscientiën bevrijd.
Vandaar, dat een aanzienlijk getal Mid
delburgers ten jare 4567 stad en land ver
liet, om in yeiliger oord eene schuilplaats
het fundeeringsysteem bjj de uitvoering no d«
zakelijk bleek, is thans echter in vollen
gangmet drie stoomheien worden de noo-
dige heipalen geslagen, en zal met zoodanige
kracht het werk worden voortgezet dat
alles voor den a. s. winter onder de kap is
gebracht. Het geheele station zal electrisch
worden verficht en voorzien zijn van water
leiding.
Thans is in het kiesdistrict Gouda
definitief c.indidaat gesteld voor lid der
Tweede Kamer de heer A. Brummelkamp
te Groningen, redacteur der «Nieuwe Prov.
Gron. Crt.»
-Bij Kon. besluit is aan dr. W. K. J.
Schoor, vroeger te Zierikzee, thans te Mep-
pel, eervol ontslag verleend als leeraar aan
de Rijks Hoogere Burgerschool aldaar.
Op 17 dezer wordt te Zuiddorpe een
rijkstelegraaf kantoor, ingericht met tele-
phoondienst, voor het algemeen verkeer
geopend. De diensturen zijn geregeld als
volgt: op werkdagei van 87s tot HVs uur
voor- en van 17s tot 372 en 4Vz tot öVs
uur namiddags; op Zon- en feestdagen van
772 tot 8V2 uur voor- en van 1272 tot IV2
uur namiddags ^spoortjjd),
Middelburg. De kapitein van het 2e
bat., 3e reg. infanterie, F. W. G. Nieuwland,
die-voor 5 jaren bij het leger in Ned. Indië
wordt gedetacheerd, zal met het stoomschip
«Géié», dat volgens het vermoedelijke vaar-
plan den 5en Augustus a. s vertrekt, zijne
bestemming volgen en te Marseille em-
b.irqueeren.
Kruiningen. In de Maandag jl. ge
houden algerneeoe ve gadering van ingelan
den van het waterschap «Kruiningen», werd
door den ontvanger-griffier rekening en
verantwoording gedaan over het afgeloopen
boekjaar. Hieruit bleek, dat er was ont
vangen f42807,7972 en uitgegeven f 39312,50,
alzoo een goed slot van f 3195,2972 Tevens
werd de begrooting vo r het volgende jaar
vastgesteld, bedragende in ontvang en uitgaaf
f14255 48 Ver ier werd er besloten een
sluiswachter aan te stellen, tegen genot van
vrije woningen een jaarljjksche toelage van
f50. Nog werd er een candidatenlijst op
gemaakt voor gezworen van het waterschap
en hierop geplaatst de heeren. C van
Iwaarden Jz., M. Kostense en C. Prins.
Omtrent den vorst van Waldeck, den
vader onzer Koningin-Regentes, die, gelijk
wjj vermeldden, te Mariënbad aan eene
longontsteking is overleden, vinden wij het
volgende gemeld:
George Victor, vorst van Waldeck- Pyrmont,
werd geboren te Arolsen 14 Januari 1831
en bereikte dus den leeftijd van ruiin 62
jaren. Hij was generaal der Pruisische
infanterie en chef van het regiment infan
terie von Wictich. De vorst is tweemalen
gehuwd geweesteerst met Helena, prinses
te zoeken voor zich en de hunnen en te
ontkomen aan Alva's wreede hand.
Maar vandaar ook, dat in 1574, bjj de
overgave van Middelburg aau den Prins
van Oranje, die vluchtelingen van voor
zeven jaren voor het meerendeel weer hier
terugkeerden en weldra de kerk van Mid
delburg als eene gezuiverde en gereformeerde
openbaar werd. Zelfs kwam in het begin
van 1575 reeds Casper van der Heyden als
tweede predikant naar Middelburg, om met
Gelein Jansz. de Hoorne saam te arbeiden
in den dienst des Woords en der Sacra
menten. Ja, meer nog, in hetzelfde jaar
werd huu een derde arbeider toegevoegd
in Johannis Boreel, die tevoren de kerk
van Grijp: kerke had gediend. Wel een
bewjjs, dat de zaak der reformatie, eenmaal
hier gevestigd zijnde, met rassche schreden
voorwaarts ging en velen tot de kerk
werden toegedaan, die belijdenis deden van
het nieuwe en toch aloude geloof.
Den 18deu Juli 1571, een paar maanden
dos na de verlossing van het Spaauschien
daarmee ook van het Roomsche juk, was
in het midden van Middelburgs kerk de
dood des Heeren verkondigd door niet minder
dan 350 geloovigen. En elf jaar later was
het ledental reeds tot een tweeduizend ge
stegen. Ziedaar, wat de geschiedenis ons
meldt vau den wasdom dezer gemeente in
de eerste jaren der reformatie, een wasdom
die als zoovele andere bewijs is voor
de waarheid van het gezegde: «Het bloed
der martelaren is het raad der keik.»
Met opzet liep ik over dezen eersten tijd
zoo vluchtig heen, omdat die reeds behan
deld is in de beschrijving van «Ons Bin
nenhof».
H er had ik eene korte herinnering alleen
noodig, om u in te zetten in de historie.
In een volgend nummer maak ik D. V.
daarmee een begin.
A, O.
