1893, No. 84.
Dinsdag 18 April.
Zevende jaargang.
O
VERSC11I.I NT
G. M. KLEMKKRK, te Goes
F. P. D'tlUlJ, te^ Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Schetsen over Middelburg.
ONS BINNENHOF.
DB ZEEUW
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. f 0.95.
Enkele nummers ƒ0.028.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cea
Familieberichten van 1 5 regels 50 cervt, iedere reg
meer 10 cent.
ln de «Gids» schrijft Prof. Qaack, een
liberaal die het zijn durft, over den tegon-
woordigen toestand.
De plutocratie (de geldmacht) zit op den
troon.
Nu men het kiesrecht van den census
los wil maken, wordt er «een Chineesche
muur van bezwaren vooruitgeschoven.»
In verband daarmee zegt hij het volgende
Weten ook enkele onzer staatslieden aan
den knellenden handgreep der plutocratie
zich te ontworstelen de bezittende standen
zeiven toonen zich inert (onbewegelijk) en
werken lijdelijk tegen. In hun logheid schuilt
hun wijsheid. Daar is iets onmanlijks in
hun houding. Geen kloek edel woord komt
van hun lippen. Zy hebben geen vertrou-
wen in do toekomst. Liefst zouden zy om
dat het nu niet anders kan zich neer
leggen bi) een kleine concessie. Zy vreezen
vuor het aannemen van een nieuw beginsel.
En een weinig verder:
Het is eene droevige geschiedenis. Voor
twee jaren hebben wy eenzelfde bittere
ervaring moeten opdoen, toen door den
minister Bergansius wien alle hulde moet
worden toegebracht beproefd werd den
persoonlijken dienstplicht in het leger los
te wikkelen 'van het onteerend privilege
van het geld. De plutocratische geest heeft
die poging toen weten te doen mislukken.
Wat baatte de bewijsvoering, dat het niot
aangaat; de taak om de wapenen voorhet-
vaderland te moeten dragen op de schouders
alleen van het armere deel van ons volk
te leggen, en als de rechtvaardigheid met
voeten te trappen? Wat hielp het te be-
toogen, dat er vooral voor het rijkere ge
deelte van het volk opvoedende kracht in
zulk een persoonlijken dienst stak, daar
het allen zou leiden tot juister waardee
ring van de plichten der burgers tegenover
den staat? Tot de daad van energie en
kracht-ontplooiing die van onze rijkere
standen werd gevraagd, waren zy niet te
brengen. De zedelijke roffel, die slapenden
anders wakker maakt, liet hen koel- Velen
onzer kwamen toen voor zich zeiven tot
de bekentenis, dat oorlog een groot ongeluk
was, een der treurigste opéenhoopingen van
smart en ellende, maar dat er nog een veel
grooter ramp voor de natie is, te weten,
het door geen enkele gewetenswroeging
gestoorde jagen van een welgedane burgerij
naar stoffelyken rijkdom en genot.
De verhouding onzer hoogere kringen tot
het volk moet een andere worden.
De Oranje's hebben ons altijd een goed
voorbeeld gegevenen zoo vervolgt de
schrijver
Zy kwamen het volk altijd halverwege
tegemoet. Geheele tijdvakken onzer ge
schiedenis dragen den titelOranje en de
democratie. Onze regenten steunden meestal
op de plutocratieen hoeveel kennis of
XXVIII.
Het geweten en de beurs zijn twie ge
voelige plekken voor den mensch. De een
heeft meer gevoel voor dit, de ander voor
dat. Toch is het voor geen tegenspraak
vatbaar dat by na iedereen voor de beurs zeer
gevoelig is.
En Alva tastte niet alleen leven en vrijheid
maar ook bezit aan.
Het was beneden de waardigheid van een
despoot als hij om zijnen onderdanen om
geld te- verzoeken. Oudtijds richtte de Vorst
een bede tot zijne onderdanen en die bede
werd toegestaan maar meestal onder beding
van privileges.
Dat behaagde Alva niat en hij ontwierp een
nieuw belastingstelsel.
Hy wenschte eene heffing voer eens van
het honderdste der waarde of 1 pCt. van alle
roeren ie en onroerende eigendommen,
voorts by verkoop eene heffing van tien ten
honderd van de roerende en van vijf ten hon
derd van de onroerende goederen.
Dat was het zwaard van Damocles dat
drie jaren lang allen Nederlanders die in
handel of bedrijf hun brood vonden, boven
t hoofd hing. Talrijke volksdichten hebben
de heugenis bewaard van de verbittering
door deze belasting onder het handeldrijvende
volk verwekt.
Ziehier eene:
«Maar die zijn hart op Mammon stelt,
Moet ook ontberen 't lieve geld.
Hij (Alvaj eisclit den tienden met geweld,
Die geeft zal niet behouden.
Want geeft men dik van tienen een,
Daar blyft ten laatste een of geen,
Wel mag de herder stillen,
Deez' is met wol, noch melk tevreên,
Hij wil de schaepkens villen,
,^u8° de Groot schreef wel wat
eenzydigDe natie die, zonder zich te
beschaving die regenten werkelijk gehad
hebben, zij hebben toch, met al hun bere
kening, het vaderland in de vorige eeuw
ten ondergang geleid. „Zy lieten aan hun
nageslacht niet een staat, maar een pu
blieke schuld."
Tegen het einde lezen wij het volgende:
Ook de geringsten kunnen oordeelen en
goed oordeelen over recht en zedelijkheid.
Trouwens, uit dat zoogenaamde volk rijzen
ieder keer de lieden op, die inderdaad hun
tijd verheffen. Uit den stand der werklieden
komen de mannen en vrouwen, die een
diepere opvatting van den godsdienst ver
kondigen. Uit het volk komen ook by ons
te lande de helden der hooge kunst, de
éenige die, te beginnen met Rembrandt,
onzen Hollandschen naam zullen doen leven,
als alles bij ons afgestorven en verdord is.
Uit de volksklasse kwamen onze de Ruyters,
zoovelen onzer vlootvoogden, die de on
stuimige geweldige zee lief hebben gehad,
en die inzagen dat over de rollende schui
mende baren de weg der vryheid en van
den voorspoed voor ons allen liep. Overal
in gansch Europa, hebben in tyden van
geestelijke afmatting of verfijning juist de
mannen van het volk den gezonden toon
weder aangeslagen en het leven in zijn vol
heid tot zyn recht gebracht.
Naar aanleiding van deze geeseling van
«het pluctocratisch liberalisme», zegt De
Amsterdammer«De denkbeelden schrijden
voort. Zij sleepen de tegenstanders langzaam
of spoedig, maar zeker mede.»
«Toch blijft de vraag zich aan ons opdrin
gen welke bittere ervaringen moet iemand
als Mr. Quack hebben opgedaan, om met
zijn aard, die aan duivenzachtheid doet
denken, en in zijn positie, die hem zoo
dicht bij de plutocratie bracht, zulke barre
grove woordep te wijden aan een kring
van personen, waarvan velen hem van nabij,
ja intiem zijn bekend
Quack, de man van Grondwet, Quack
de directeur van de Nederlandsche Bank
was zeker in de gelegenheid, meer dan wy
nog, een studie te make van dit onderwerp.
Hij spreekt, het is onbetwistbaar, met ken-
nis van zaken. Doch hoe treurig moet de geest
zijn, die onder de «mannen van den buidel»
heerscht, wanneer een hunner, hun doopceel
lichtende, zoo duidelijk te kennen durft
geven, dat hij zich over hun gezelschap
schaamt.
Kort geleden gat ik u een kijkje in Londen
op een Zaterdagmiddag als de beweging op
straat het hoogste punt heeft bereikt.
Nu gaan we op een gewonen werkdag
een klein deel van het groote Londen zien.
Het is morgen negen ure. De ondergrond
spoorweg brengt de duizenden naar de
verroeren, hare burgers aan den brand-
staak, hare edelen op het schavot had
zien omkomen, die hare wetten, haren
godsdienst, hare onafhankelijkheid had zien
vernietigen, stond toen en eerst toen op, om de
vroegere verongelijkingen te wreken, en d:e
haar in de toekomst bedreigden af te weren.
De voorstellen tot het invoeren der
nieuwe belasting stuitten op zoeveel onwil
en tegenstand dat de. invoering zelfs aan
Alva onmogelijk bleek. Velerlei onderhan
delingen werd met Zeeland, Holland en
Brabant gevoerd, Utrecht weigerde stand
vastig, maar de loop der omstandigheden
onderschepte deze plannen.
Hing Middelburg, gelijk allen vaderlandschen
steden, da vrees voor vernietiging van handel
en nijverheid boven 't hoofd, zwaarder,
altijd zwaarder werd het ink der dwinge
landij.
De ons bekende irenische Baljuw Rolle-
ma, kon een meester zoo streng als Alva
niet dienen. In Maart 1569 werd hy ge
vankelijk naar Brussel gebracht, beschuldigd
niet streng genoeg te handelen.
Alva zond als zijn opvolger Martin di
I'osa, een Spanjaard, die Ijveriger was.
In overleg met den Bisschop werd aan den
Rector der Groote of Latynsche School ont-
s'a$ Segeven en de school verbeterd.
Op 21 Aug. 1569 werd afgekondigd, dat
alle ingezetenen verplicht waren het Sacra
ment des Altaars of het Laatste Oliesel als
het uitgedragen werd alle behoorlijke eer
en reverentie te bewijzen. Om dit beter
te kunnen doen moesten de buren der zieken
het Sacrament van de kerk tot het huis
en alzoo ook weder terug begeleiden.
Het uitvoeren van doodvonnissen, het
bannen van gevluchten en het verbeurd
verklaren hunner goederen ging steeds voort.
Hoe streng de kerkelijke tucht toegepast
werd valt op te maken uit de mededeeling
dat iemand, die met Paschen niet had ge
biecht, voor zes jaren gebannen werd.
Op last van Bisschop de Castro, moest
City. Stoombooten en omnibussen zyn over
laden, en de veloeipèdes kan men bij
duizenden tellen.
AUps is op weg naar de City, dat is het
deel van Londen speciaal aan den handel
gewijd. In die eindelooze reeksen van oude,
groote, ongeriefelijke huizen wonen geen
menschen.
Daar zijn slechts kantoren en pakhuizen.
Niet zelden honderd kantoren in éen
gebouw.
is Avonds vijf ure heeft de uittocht van
dién stroom uit dezen menschelyken byen-
korf weder plaats. Danwoidt de city met
hal'e schatten van goud en goed overgelaten
aan de zorgen van nachtwacht en politie.
In die geregeld wederkeerende verschijning
bréngt het middaguur slechts eenige af
wisseling. Dan loopt de werkzame Londenaar
even naar zijn bad of gaarkeuken.
Vindt men op het vaste land de cafe's
geyuld, voorzien van biljarten en couranten,
alzoo niet in de Engelsche hoofdstad.
Niemand die een woord spreekt, couraDten
zijn er niet te vinden. Meestal vindt men
in een Londensch café zelfs geen stoelen.
Ieder slokt als 't ware zyn eten op en
drinkt zijn pint bier en vertrekt binnen den
korist mogelijken tijd.
Het hoofdgerecht is steeds vleesch en bier.
Aan het einde vrn een lange tafel bevindt
zich een kraan, waaruit de porter geschonken
wordt, aan het andere einde een voor ge
woon bier, en achter die tafel beweegt zich
èen compagnie kellners in witte buizen en
met witte mutsen op 't hoofd. Degentleman
die binnenkomt wijst wat hij hebben wil,
ontvangt zyn vleesch en zijn bier, en tracht
zich op de lange tafel een plaatsje voor zyn
bord en zijn glas te veroveren. Hij betaalt
en gaat heen zonder zijn mond tot het
uitspreken van een enkel woord te hebben
opengedaan.
M ddagmalen in een restauratie doet
niemand buiten noodzakelijkheid.
Natuurlijk zijn vele der vreemdelingen
die iederen dag deze wereldstad hezoeken
daartoe verplicht.
Maar de Londenaar, jong en oud, leeft
voor zyn zaken en zijn huisgezin.
Home, sweet home is het middelpunt
van hel Engelsche leven in ieder opzicht.
En nu bestaat de welvaart van een volk
uit tallooze factoren. Het is niet met één
woord op te geven waarom het dit of dat
volk voorspoediger gaat dan liet andere,
evenmin als dit bij den enkelen mensch
het geval is.
Maar toch verdient misschien de vraag
overweging: is niet éene der oorzaken van
de welvaart der Engelsche natie, het in eere
houden van het huiselijke leven
Is niet het leven in café's en sociëteiten
de ons bekende Thomas van Mierevoort
met den secretaris Laurens Mock alle boeken
die in de scholen en bij particulieren aan
wezig waren, onderzoeken, en die zij bevon
den gecorrigeerd te moeten worden onder
zich behouden.
In 1571 werden de wachten aan de poorten
op nieuw geregeld. Daags werden zes en
's nachts twaalf man daartoe geordonneerd.
Des avonds mocht niemand zonder licht op
straat komen. Het geschut der stad. werd
nagezien en gebracht ter plaatse waar men
het dacht te kunnen gebruiken.
In den zomer van '71 brak een hevige
pestziekte in de stad uit. Gelijk nu bij het
gerucht van de cholera, die hier of daar
is uitgebroken alles zich beijvert om den
voortgang te voorkomen, zoo deden toen
alle autoriteiten hun best om de besmette
huizen te teekenen. Vrouwen werden aan
gesteld om de pestzieken te bezoeken.
Missen werden tot negen toe gezongen
voor St. Sebastiaans- en St. Pieters-altaren.
De gioote klokken der drie parochie-kerken
werden geluid tot negen «poosen» toe, en
op stadskosten eene mis in de Abdij gedaan.
En te midden van die ellenden deed in
de maand September Alva op nieuw aan
dringen op het invoeren der nieuwe belasting.
Op 21 November besloot de Magistraat
met de afgevaardigden van Zeeland nog
eens naar den Hertog van Alva te zenden
den burgemeester Adriaan Jacob Jooszoon
met den PensionarisSagarus, om de bezwaren
tegen de nieuwe belasting nog eens te
ontvouwen. Alzoo eindigde het jaar 1571
in kommer en ellende.
De stemming in 1571 wordt recht ge
kend uit de Vrome bede» in dit jaar ge
dicht en gezongen
O Heer wilt u erbermen
Over 't zuchten ende kermen
Van ons arm eD eenpaer
Want wij zijn in groot lyden
o Heer, wilt ons bevrijden
Uit dees benautheyt swaer 1
en vergaderingen de laatste worden niet
ten onrechte, wel eens droge sociëteiten
genoemd de dood voor het huiselijk leven,
de bron van verwaarloozing der ouderlijke
plichten, de leerschool voor de toenemende
onhuiselijkheid van volgende geslachten?
Laat ons van den Engelschman leeren
ons huis in eere te houden.
De politiek heeft in Servië weder een zon
derling stukje van wegstervend rechtsgevoel
getoond. Men herinnert zich de wijze, waar
op dit door partijschappen verscheurde
zwakke land van zijn koningin, latei van
zijn koning werd beroofden een regentschap
uit de bovendryvende de liberale party
voor de volksbelangen zorgde. De jonge
koning Alexander was een kind en kon
dus niet regeeren.
Nu is de staatkundige strijd tusschen
liberalen en radicalen dezer dagen op nieuw
in hevige mate losgebarsten de radicalen be
kwamen daardoor tot twee malen toe de
meerderheid in de Skoeptschina (2de kamer),
doch telkens wist de liberale regeering deze
meerderheid weder te fnuiken door het
uitschryven van nieuwe verkiezingen.
ve Servische liberalen schijnen dus een
zonderlinge opvatting te hebben omtrent
het recht.
De ex.-koning Milan, dit alles ziende,
maakte zich, en niet ten onrechte ongerust dat
zijn zoon de kroon zou verliezen eD verzoende
zich daarom met zijn gemalin, met wie hy
afsprak naar Belgrado (Servië's hooldstad)
terug te keeren om hun zoon in deze
moeilijke dagen bij te staan.
Doch deze 16 jarige knaap bleek geen
hulp noodig te hebben. Hij was zelf mans
genoeg om zyn wil door te zetten. Aan de
verwijfde oosterlingen, evenals voor enkele
jaren zijn naamgenoot de vorst van Bul
garije, een blijk willende geven van moed
en energie; nam hij de toevlucht tot een
staatsgreep. Hy zette de liberale regenten
gevangen ea schreef eene proclamatie uit
aan het Servische volk waarin hy verklaarde
met vol vertrouwen niet op God, mair
op zijne gelukssterde regeeringstaak
zelf te aanvaarden.
Met de tegenstanders maakte hij korte
metten. Hij zette hen gevangen of dwong
hen hem als meerderjarig vorst te erkennen.
Of hy hierbij op Russische hulp rekent?
Zeker is het dat Rusland er de hand in
heeft. Op den dag voordat de regenten te
Het liberale bewind zoo schrijft D e
Avondpost verkrachtte de grondwet
ert trad de rechten der Serviërs met voeten
door, niettegenstaande het in de minderheid
bleef, de teugels in de handen te houden.
O Heer, wilt van ons weeren,
Die den tienden penning begeeren,
Die 't landt regeeren fel,
End u volck overlasten
Ontslaet ons deser gasten.
End van zoo groot gequel.
Haar hooft dat is Due d'Alve,
De paus, die staet hem halve
Om 't landt berooven onsoet
Legghen sij listighe laghen,
O Heer, wiltse verlaghen
Dit snoot Spaensche ghebroet
Zijn dit niet fraey ghesellen
Sij nemen wol en vellen
Al van ons schaepkens slecht
Die lancks den dijeke loopen
O Heer laotse becoopen
Seven dobbel haer onrecht 1
Gliij segt o Heer van allen,
Dat Babel is ghevallen
Comt, maeckt u woorden waer.
Laat nu den slach ghebeuren,
Dat Babylon sal treuren,
Met syn valsche dienaer!
Ziedaar een bittere klacht, een noodkreet
der onderdrukking uit een der droevigste
jaren onzer geschiedenis.
Toch, ook toen gold als algemeene wet dat
de ure die het lichten van den morgen voor
afgaat de meest donkere is. Dat een de
Profondis het Excelsior voorafgaat.
Het jaar 1571 werd gevolgd door het jaar
1572, het jaar onzer nationale geboorte.
Maar ook in '71 waren er die met het oog
op God den Heere durfden profeteeren
«Ons stierman waect, hij sal ons niet verlaten,
Al helt het schip, 't en gaat te gronde niet.
Naar groot onweer, sal hij haest 'tonser baten
Door sijn genaed ons helpen uit verdriet.»