1893, No. 84. Dinsdag 18 April. Zevende jaargang. O VERSC11I.I NT G. M. KLEMKKRK, te Goes F. P. D'tlUlJ, te^ Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIES Schetsen over Middelburg. ONS BINNENHOF. DB ZEEUW elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND Prijs per drie maanden franco p. p. f 0.95. Enkele nummers ƒ0.028. UITGAVE VAN en van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cea Familieberichten van 1 5 regels 50 cervt, iedere reg meer 10 cent. ln de «Gids» schrijft Prof. Qaack, een liberaal die het zijn durft, over den tegon- woordigen toestand. De plutocratie (de geldmacht) zit op den troon. Nu men het kiesrecht van den census los wil maken, wordt er «een Chineesche muur van bezwaren vooruitgeschoven.» In verband daarmee zegt hij het volgende Weten ook enkele onzer staatslieden aan den knellenden handgreep der plutocratie zich te ontworstelen de bezittende standen zeiven toonen zich inert (onbewegelijk) en werken lijdelijk tegen. In hun logheid schuilt hun wijsheid. Daar is iets onmanlijks in hun houding. Geen kloek edel woord komt van hun lippen. Zy hebben geen vertrou- wen in do toekomst. Liefst zouden zy om dat het nu niet anders kan zich neer leggen bi) een kleine concessie. Zy vreezen vuor het aannemen van een nieuw beginsel. En een weinig verder: Het is eene droevige geschiedenis. Voor twee jaren hebben wy eenzelfde bittere ervaring moeten opdoen, toen door den minister Bergansius wien alle hulde moet worden toegebracht beproefd werd den persoonlijken dienstplicht in het leger los te wikkelen 'van het onteerend privilege van het geld. De plutocratische geest heeft die poging toen weten te doen mislukken. Wat baatte de bewijsvoering, dat het niot aangaat; de taak om de wapenen voorhet- vaderland te moeten dragen op de schouders alleen van het armere deel van ons volk te leggen, en als de rechtvaardigheid met voeten te trappen? Wat hielp het te be- toogen, dat er vooral voor het rijkere ge deelte van het volk opvoedende kracht in zulk een persoonlijken dienst stak, daar het allen zou leiden tot juister waardee ring van de plichten der burgers tegenover den staat? Tot de daad van energie en kracht-ontplooiing die van onze rijkere standen werd gevraagd, waren zy niet te brengen. De zedelijke roffel, die slapenden anders wakker maakt, liet hen koel- Velen onzer kwamen toen voor zich zeiven tot de bekentenis, dat oorlog een groot ongeluk was, een der treurigste opéenhoopingen van smart en ellende, maar dat er nog een veel grooter ramp voor de natie is, te weten, het door geen enkele gewetenswroeging gestoorde jagen van een welgedane burgerij naar stoffelyken rijkdom en genot. De verhouding onzer hoogere kringen tot het volk moet een andere worden. De Oranje's hebben ons altijd een goed voorbeeld gegevenen zoo vervolgt de schrijver Zy kwamen het volk altijd halverwege tegemoet. Geheele tijdvakken onzer ge schiedenis dragen den titelOranje en de democratie. Onze regenten steunden meestal op de plutocratieen hoeveel kennis of XXVIII. Het geweten en de beurs zijn twie ge voelige plekken voor den mensch. De een heeft meer gevoel voor dit, de ander voor dat. Toch is het voor geen tegenspraak vatbaar dat by na iedereen voor de beurs zeer gevoelig is. En Alva tastte niet alleen leven en vrijheid maar ook bezit aan. Het was beneden de waardigheid van een despoot als hij om zijnen onderdanen om geld te- verzoeken. Oudtijds richtte de Vorst een bede tot zijne onderdanen en die bede werd toegestaan maar meestal onder beding van privileges. Dat behaagde Alva niat en hij ontwierp een nieuw belastingstelsel. Hy wenschte eene heffing voer eens van het honderdste der waarde of 1 pCt. van alle roeren ie en onroerende eigendommen, voorts by verkoop eene heffing van tien ten honderd van de roerende en van vijf ten hon derd van de onroerende goederen. Dat was het zwaard van Damocles dat drie jaren lang allen Nederlanders die in handel of bedrijf hun brood vonden, boven t hoofd hing. Talrijke volksdichten hebben de heugenis bewaard van de verbittering door deze belasting onder het handeldrijvende volk verwekt. Ziehier eene: «Maar die zijn hart op Mammon stelt, Moet ook ontberen 't lieve geld. Hij (Alvaj eisclit den tienden met geweld, Die geeft zal niet behouden. Want geeft men dik van tienen een, Daar blyft ten laatste een of geen, Wel mag de herder stillen, Deez' is met wol, noch melk tevreên, Hij wil de schaepkens villen, ,^u8° de Groot schreef wel wat eenzydigDe natie die, zonder zich te beschaving die regenten werkelijk gehad hebben, zij hebben toch, met al hun bere kening, het vaderland in de vorige eeuw ten ondergang geleid. „Zy lieten aan hun nageslacht niet een staat, maar een pu blieke schuld." Tegen het einde lezen wij het volgende: Ook de geringsten kunnen oordeelen en goed oordeelen over recht en zedelijkheid. Trouwens, uit dat zoogenaamde volk rijzen ieder keer de lieden op, die inderdaad hun tijd verheffen. Uit den stand der werklieden komen de mannen en vrouwen, die een diepere opvatting van den godsdienst ver kondigen. Uit het volk komen ook by ons te lande de helden der hooge kunst, de éenige die, te beginnen met Rembrandt, onzen Hollandschen naam zullen doen leven, als alles bij ons afgestorven en verdord is. Uit de volksklasse kwamen onze de Ruyters, zoovelen onzer vlootvoogden, die de on stuimige geweldige zee lief hebben gehad, en die inzagen dat over de rollende schui mende baren de weg der vryheid en van den voorspoed voor ons allen liep. Overal in gansch Europa, hebben in tyden van geestelijke afmatting of verfijning juist de mannen van het volk den gezonden toon weder aangeslagen en het leven in zijn vol heid tot zyn recht gebracht. Naar aanleiding van deze geeseling van «het pluctocratisch liberalisme», zegt De Amsterdammer«De denkbeelden schrijden voort. Zij sleepen de tegenstanders langzaam of spoedig, maar zeker mede.» «Toch blijft de vraag zich aan ons opdrin gen welke bittere ervaringen moet iemand als Mr. Quack hebben opgedaan, om met zijn aard, die aan duivenzachtheid doet denken, en in zijn positie, die hem zoo dicht bij de plutocratie bracht, zulke barre grove woordep te wijden aan een kring van personen, waarvan velen hem van nabij, ja intiem zijn bekend Quack, de man van Grondwet, Quack de directeur van de Nederlandsche Bank was zeker in de gelegenheid, meer dan wy nog, een studie te make van dit onderwerp. Hij spreekt, het is onbetwistbaar, met ken- nis van zaken. Doch hoe treurig moet de geest zijn, die onder de «mannen van den buidel» heerscht, wanneer een hunner, hun doopceel lichtende, zoo duidelijk te kennen durft geven, dat hij zich over hun gezelschap schaamt. Kort geleden gat ik u een kijkje in Londen op een Zaterdagmiddag als de beweging op straat het hoogste punt heeft bereikt. Nu gaan we op een gewonen werkdag een klein deel van het groote Londen zien. Het is morgen negen ure. De ondergrond spoorweg brengt de duizenden naar de verroeren, hare burgers aan den brand- staak, hare edelen op het schavot had zien omkomen, die hare wetten, haren godsdienst, hare onafhankelijkheid had zien vernietigen, stond toen en eerst toen op, om de vroegere verongelijkingen te wreken, en d:e haar in de toekomst bedreigden af te weren. De voorstellen tot het invoeren der nieuwe belasting stuitten op zoeveel onwil en tegenstand dat de. invoering zelfs aan Alva onmogelijk bleek. Velerlei onderhan delingen werd met Zeeland, Holland en Brabant gevoerd, Utrecht weigerde stand vastig, maar de loop der omstandigheden onderschepte deze plannen. Hing Middelburg, gelijk allen vaderlandschen steden, da vrees voor vernietiging van handel en nijverheid boven 't hoofd, zwaarder, altijd zwaarder werd het ink der dwinge landij. De ons bekende irenische Baljuw Rolle- ma, kon een meester zoo streng als Alva niet dienen. In Maart 1569 werd hy ge vankelijk naar Brussel gebracht, beschuldigd niet streng genoeg te handelen. Alva zond als zijn opvolger Martin di I'osa, een Spanjaard, die Ijveriger was. In overleg met den Bisschop werd aan den Rector der Groote of Latynsche School ont- s'a$ Segeven en de school verbeterd. Op 21 Aug. 1569 werd afgekondigd, dat alle ingezetenen verplicht waren het Sacra ment des Altaars of het Laatste Oliesel als het uitgedragen werd alle behoorlijke eer en reverentie te bewijzen. Om dit beter te kunnen doen moesten de buren der zieken het Sacrament van de kerk tot het huis en alzoo ook weder terug begeleiden. Het uitvoeren van doodvonnissen, het bannen van gevluchten en het verbeurd verklaren hunner goederen ging steeds voort. Hoe streng de kerkelijke tucht toegepast werd valt op te maken uit de mededeeling dat iemand, die met Paschen niet had ge biecht, voor zes jaren gebannen werd. Op last van Bisschop de Castro, moest City. Stoombooten en omnibussen zyn over laden, en de veloeipèdes kan men bij duizenden tellen. AUps is op weg naar de City, dat is het deel van Londen speciaal aan den handel gewijd. In die eindelooze reeksen van oude, groote, ongeriefelijke huizen wonen geen menschen. Daar zijn slechts kantoren en pakhuizen. Niet zelden honderd kantoren in éen gebouw. is Avonds vijf ure heeft de uittocht van dién stroom uit dezen menschelyken byen- korf weder plaats. Danwoidt de city met hal'e schatten van goud en goed overgelaten aan de zorgen van nachtwacht en politie. In die geregeld wederkeerende verschijning bréngt het middaguur slechts eenige af wisseling. Dan loopt de werkzame Londenaar even naar zijn bad of gaarkeuken. Vindt men op het vaste land de cafe's geyuld, voorzien van biljarten en couranten, alzoo niet in de Engelsche hoofdstad. Niemand die een woord spreekt, couraDten zijn er niet te vinden. Meestal vindt men in een Londensch café zelfs geen stoelen. Ieder slokt als 't ware zyn eten op en drinkt zijn pint bier en vertrekt binnen den korist mogelijken tijd. Het hoofdgerecht is steeds vleesch en bier. Aan het einde vrn een lange tafel bevindt zich een kraan, waaruit de porter geschonken wordt, aan het andere einde een voor ge woon bier, en achter die tafel beweegt zich èen compagnie kellners in witte buizen en met witte mutsen op 't hoofd. Degentleman die binnenkomt wijst wat hij hebben wil, ontvangt zyn vleesch en zijn bier, en tracht zich op de lange tafel een plaatsje voor zyn bord en zijn glas te veroveren. Hij betaalt en gaat heen zonder zijn mond tot het uitspreken van een enkel woord te hebben opengedaan. M ddagmalen in een restauratie doet niemand buiten noodzakelijkheid. Natuurlijk zijn vele der vreemdelingen die iederen dag deze wereldstad hezoeken daartoe verplicht. Maar de Londenaar, jong en oud, leeft voor zyn zaken en zijn huisgezin. Home, sweet home is het middelpunt van hel Engelsche leven in ieder opzicht. En nu bestaat de welvaart van een volk uit tallooze factoren. Het is niet met één woord op te geven waarom het dit of dat volk voorspoediger gaat dan liet andere, evenmin als dit bij den enkelen mensch het geval is. Maar toch verdient misschien de vraag overweging: is niet éene der oorzaken van de welvaart der Engelsche natie, het in eere houden van het huiselijke leven Is niet het leven in café's en sociëteiten de ons bekende Thomas van Mierevoort met den secretaris Laurens Mock alle boeken die in de scholen en bij particulieren aan wezig waren, onderzoeken, en die zij bevon den gecorrigeerd te moeten worden onder zich behouden. In 1571 werden de wachten aan de poorten op nieuw geregeld. Daags werden zes en 's nachts twaalf man daartoe geordonneerd. Des avonds mocht niemand zonder licht op straat komen. Het geschut der stad. werd nagezien en gebracht ter plaatse waar men het dacht te kunnen gebruiken. In den zomer van '71 brak een hevige pestziekte in de stad uit. Gelijk nu bij het gerucht van de cholera, die hier of daar is uitgebroken alles zich beijvert om den voortgang te voorkomen, zoo deden toen alle autoriteiten hun best om de besmette huizen te teekenen. Vrouwen werden aan gesteld om de pestzieken te bezoeken. Missen werden tot negen toe gezongen voor St. Sebastiaans- en St. Pieters-altaren. De gioote klokken der drie parochie-kerken werden geluid tot negen «poosen» toe, en op stadskosten eene mis in de Abdij gedaan. En te midden van die ellenden deed in de maand September Alva op nieuw aan dringen op het invoeren der nieuwe belasting. Op 21 November besloot de Magistraat met de afgevaardigden van Zeeland nog eens naar den Hertog van Alva te zenden den burgemeester Adriaan Jacob Jooszoon met den PensionarisSagarus, om de bezwaren tegen de nieuwe belasting nog eens te ontvouwen. Alzoo eindigde het jaar 1571 in kommer en ellende. De stemming in 1571 wordt recht ge kend uit de Vrome bede» in dit jaar ge dicht en gezongen O Heer wilt u erbermen Over 't zuchten ende kermen Van ons arm eD eenpaer Want wij zijn in groot lyden o Heer, wilt ons bevrijden Uit dees benautheyt swaer 1 en vergaderingen de laatste worden niet ten onrechte, wel eens droge sociëteiten genoemd de dood voor het huiselijk leven, de bron van verwaarloozing der ouderlijke plichten, de leerschool voor de toenemende onhuiselijkheid van volgende geslachten? Laat ons van den Engelschman leeren ons huis in eere te houden. De politiek heeft in Servië weder een zon derling stukje van wegstervend rechtsgevoel getoond. Men herinnert zich de wijze, waar op dit door partijschappen verscheurde zwakke land van zijn koningin, latei van zijn koning werd beroofden een regentschap uit de bovendryvende de liberale party voor de volksbelangen zorgde. De jonge koning Alexander was een kind en kon dus niet regeeren. Nu is de staatkundige strijd tusschen liberalen en radicalen dezer dagen op nieuw in hevige mate losgebarsten de radicalen be kwamen daardoor tot twee malen toe de meerderheid in de Skoeptschina (2de kamer), doch telkens wist de liberale regeering deze meerderheid weder te fnuiken door het uitschryven van nieuwe verkiezingen. ve Servische liberalen schijnen dus een zonderlinge opvatting te hebben omtrent het recht. De ex.-koning Milan, dit alles ziende, maakte zich, en niet ten onrechte ongerust dat zijn zoon de kroon zou verliezen eD verzoende zich daarom met zijn gemalin, met wie hy afsprak naar Belgrado (Servië's hooldstad) terug te keeren om hun zoon in deze moeilijke dagen bij te staan. Doch deze 16 jarige knaap bleek geen hulp noodig te hebben. Hij was zelf mans genoeg om zyn wil door te zetten. Aan de verwijfde oosterlingen, evenals voor enkele jaren zijn naamgenoot de vorst van Bul garije, een blijk willende geven van moed en energie; nam hij de toevlucht tot een staatsgreep. Hy zette de liberale regenten gevangen ea schreef eene proclamatie uit aan het Servische volk waarin hy verklaarde met vol vertrouwen niet op God, mair op zijne gelukssterde regeeringstaak zelf te aanvaarden. Met de tegenstanders maakte hij korte metten. Hij zette hen gevangen of dwong hen hem als meerderjarig vorst te erkennen. Of hy hierbij op Russische hulp rekent? Zeker is het dat Rusland er de hand in heeft. Op den dag voordat de regenten te Het liberale bewind zoo schrijft D e Avondpost verkrachtte de grondwet ert trad de rechten der Serviërs met voeten door, niettegenstaande het in de minderheid bleef, de teugels in de handen te houden. O Heer, wilt van ons weeren, Die den tienden penning begeeren, Die 't landt regeeren fel, End u volck overlasten Ontslaet ons deser gasten. End van zoo groot gequel. Haar hooft dat is Due d'Alve, De paus, die staet hem halve Om 't landt berooven onsoet Legghen sij listighe laghen, O Heer, wiltse verlaghen Dit snoot Spaensche ghebroet Zijn dit niet fraey ghesellen Sij nemen wol en vellen Al van ons schaepkens slecht Die lancks den dijeke loopen O Heer laotse becoopen Seven dobbel haer onrecht 1 Gliij segt o Heer van allen, Dat Babel is ghevallen Comt, maeckt u woorden waer. Laat nu den slach ghebeuren, Dat Babylon sal treuren, Met syn valsche dienaer! Ziedaar een bittere klacht, een noodkreet der onderdrukking uit een der droevigste jaren onzer geschiedenis. Toch, ook toen gold als algemeene wet dat de ure die het lichten van den morgen voor afgaat de meest donkere is. Dat een de Profondis het Excelsior voorafgaat. Het jaar 1571 werd gevolgd door het jaar 1572, het jaar onzer nationale geboorte. Maar ook in '71 waren er die met het oog op God den Heere durfden profeteeren «Ons stierman waect, hij sal ons niet verlaten, Al helt het schip, 't en gaat te gronde niet. Naar groot onweer, sal hij haest 'tonser baten Door sijn genaed ons helpen uit verdriet.»

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1893 | | pagina 1