1893, No. 82. Donderdag 13 April. Zevende jaargang. VER8CH ij T F. P. D'HUIJ. te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIES YK. Goes, ook voor Kloetinge, Kattendijke, 's Heer Hendrikskinderen en Wissekerke tot 17 April. Schetsen over Middelburg. ONS BINNENHOF. elk en MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND Prjj? per drie maanden franco p.p. f 0.95. Enkele nummers10.026. UITGAVE VAN G. M. KLEMKERK, te Goes en vaI1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cea Familieberichten van 1 5 regel? 50 cent, iedere reg meer 10 cent. Wolfaartsdjjk 18 April heinker.szand, ook voor 's Heer Arends- kerke, 19 en 20 April voormiddags 's Heerenhoek, ook voor Borssele en Nieuwdorp 20 en 21 April namiddags. Wij ontvingen het verslag over het le ja ,r van het bestaan der jeugdige «vereeni- ging tot bevordering van het vreemdelingen verkeer in Walcheren», te Middelburg, over het jaar 1892. Na herinnerd te hebben aan de geschiede nis harer oprichting en erkenning als rechtspersoon, bij welke laatste omstandig heid haar groei nogal vertraging ondervond, wijst zij er met voldoening op, dank zij den steun van den eere-voorzitter jhr. mr. L. Sciiorer en de medewerking der vereeniging te Vlissingen, in September een «Gids door Walcheren» te hebben kunnen uitgeven, die door verschillende binnen- en buiten- latidsche bladen geprezen en tegen slechts '10 cents verkrijgbaar gesteld werd. Een kostelooze vertaling in het Fransch er van Werd het bestuur aangeboden, en ofschoon er nu geen gebruik van kunnende maken, blijft zijne aandacht er op gericht, dat zou mogelijk ook den bezoekers van Walcheren, die de Nederlandsche taal niet machtig zijn, ei.n betrouwbare Gids ten dienste sta. Kosten van oprichting en van den Gids verbruikten echter zooveel van de inkomsten over 1892, dat voor andere doeleinden weinig kon beschikbaar gesteld worden. Hetbestuur heeft echter getracht den vreem delingen van dienst te zijn door een 2090tal biljetteu te doen drukken en in Zeeuwsch- Vlaanderen en België te verspreiden, aanwij zende de beste reisgelegenheden naar en in Walcheren en de bezienswaardigheden van Middelburg. Met de Maatschappij tot exploi tatie van staatespoorwegen trad het in overleg tot het laten loopen van een trein in den laten avond van Vlissingen naar Goes; wegens den onredelijken eisch der maat schappij werd het plan opgegeven. Met de hh. Lissone en Zn. trad het in contact om in het door hen uitgegeven tijdschrift «De Nederlandsche tourist» een aankondiging over Walcheren te plaatsen. Het verslag eindigt aldus «Wij hebben goeden moed, dat later doel en werking der Vereeniging beter zullen b.ijken. Niet het minst, ja in de allereerste plaats, zal dit mogelijk zijn door het wel willend en zeer gewaardeerd aanbod van onzen eere-voorzitter om een door hem FEUILLETON. XXVII. Geen beter les ter verootmoediging dan de les der geschiedenis. Geen beter opwek kingsmiddel voor eene natie dan haar den doop van haar eigen verleden te doen onder gaan. Geen beter middel oai gevoel van zellstandigheid en eigenwaarde te kweeken dan de banden wederom aan te knoopen met een glorierijk verleden. De sententiën van Alva, geslagen in zynen Bloedraad, de werken der Marnix- Vereeniging die ons de geschiedenis der vluchtelingen naar Keulen en Einden, naar Londen en Norwich verhalen, zijn de eere- kroon oazer vaderen, verworven in zeven jarige ballingschap. Hier is geen geschiede nis van brave menschen, akelig braaf en sentimenteel, maar de geschiedenis van wannen, aan wie niets menschelijks vreemd was. Van mannen die leefden en stierven voor een ideaal. Van mannen die smaad en spot dien schrik van kleine zielen konden verdragen. Van mannen, hoog genoeg verheven boven de publieke opinie, om het succes der wereld te kunnen ver achten. Van mannen die, door hun leven, het woord «mijn koninkrijk is niet van deze wereld», op allerlei wijze variëerden. Niet alleen hun koninkrijk, maar ook hun liefde, maar ook hun wetenschap, ook hun uitzicht, kortom heel hun inwendig leven was niet van deze wereld. Een blijvende stau was liun hier niet beschoren, maar die zochten ze ook hier niet. Het Repos Ailleurs van den weldra in Heidelberg de kerk der uit gewekenen als ouderling dienenden heer van St. Aldegonde was hun devies. De vluchtelingen der zestiende eeuw hebben hun spoor blijvend in de geschiedenis gcteekeu 1. Niet alleen de gemeenten in gekocht huis aan de Markt te doen inrichten voor informatie-bureau voor vreemdelingen en dat aan onze Vereeniging gratis in ge bruik af te staan. «Wij behoeven nauwelijks te verzekeren dat dit aanbod door ons met groote dank baarheid wordt aanvaard. Maar wij ont veinzen het ons niet, dat die aanvaarding ons den plicht oplegt om met ijver en volharding te streven naar de bereiking van het door de Vereeniging beoogde doel. Daartoe zij het ons vergund, een beroep te doen op den geldelijken, maar vooral ook op den persoonlijken steun van allen, die het wel meenen rnet de belangen van ons eiland. De Vereeniging telde in het eerste jaar van haar bestaan 207 leden, die te zamen f375 contribueerden. Mogen deze cijfers al niet onbevredigend genoemd wor den, voor eene gemeente als Middelburg moet de deelneming grooter zqn, tal de Vereeniging met succes in de door haar statuten voorgeschreven richting kunnen arbeiden». Onze redactie ontving van de Ned. Am. Land- en Emigratie-maatschappij te Utrecht een afdruk van haar schrijven aan den Minister van Buitenlandsche Zaken. Men herinnert zich dat door den Officier van Justitie in Colorado een onderzoek is ingesteld naar de handelingen dier Maat schappij in zake de emigratie naar de San Luis Vallei. Dit rapport, zeer ongunstig voor de Maatschappij, gaf twee harer commissarissen (de heer J. den Boer heeft dit stuk niet ge- teekend) en den Dirceteur P. J. Dekker aan leiding om een schrijven te richten aan den Minister van Tienhoven, teneinde te betoogen dat de Officier van Justitie te Co lorado eenzijdig was ingelicht en dat de heer Henry de eenige schuldige is. Toch verdient het de opmerkzaamheid dat de ondtrteelcenaars op bl. 7 het volgende laten afdrukken, naar aanleiding van het beruchte, leugenachtige boekje: «Al wordt ook door ondergeteekenden met leedwezen erkend, dat de Agenten der Maatschappij beter hadden moeten toezien en op de schaduwzijden van landgehalten en opbrengst wijzen.» In deze woorden zien we een straal van hoop, dat de Maatschappij op den ingeslagen weg niet zal voortgaan, maar als een boet vaardig zondaar, eenmaal haar peccavi zal doen hooren. Intusschen stellen we onzen lezers voor deze mededeeling voor notificatie aan te nemen. Daar komt nog meer. Immers de heer Noordtzij heeft bekend gemaakt dat mr. Merriman, de officier van de Paltz en in Austinfriars zijn de blijvende monumenten van hun leven en arbeid en geloof. Die kerk, gereformeerd van allerlei schadelijks en bijkomstigs, verdreven van hare erve,was schatbewaarstei' der goddelijke waarheid, lichtbaak in eene aan eenvoudig heid en waarheid gespeende wereld, maar tevens akkergrond voor het ontkiemende zaad der staatkundige vrijheid. Het beeld van de klimop en den boom, in ons vorig hoofdstuk geschetst, geeft op juiste wijze de verhouding van Staat en Kerk in de zestiende eeuw aan. De koning van Spanje droeg als hoogste eerenaam de titulatuur van Zijne Allerchristeljjkste Majes teit, de Bisschop van Middelburg was eerste edele van Zeeland. Aan den bisschop kon de herdersstaf niet worden ontnomen tenzij men hem ook den degen ontrukte. Gehoor zaam zijn aan een Koning die zijne macht ook uitstrekte over het geweten was onbe staanbaar. Het zijn de meest bevoorrechte tijdperken in de geschiedenis waarin een volk voor zijne rechtmatige vrijheid worstelt. En zulk een tijdperk was thans aangebroken. Het Calvinisme was oorsprorjg en waar borg onzer politieke vrijheid, heeft mr. Groen van Prinsterer gezegd. Het Calvinisme door de vluchtelingen uit Zuid- en Noord-Nederland voortgedragen heeft in Engeland, nadat de bloedige ver volgingen onder koningin Maria voorbij waren, een wassenden stroom van vrijheid doen ontspringen, welks al te stoute golven iu hun onstuimigen loop zelfs den troon meesleepten. De wijze hand van een lateren Willem van Oranje herleidde dien wilden stroom tot een weldadigen vloed, die alom leven wekt en voorspoed brengt. Het Calvinisme dat Genève tot middel punt had, en in ons vaderland een wel toebereiden akker vond, ging den bloedigen kamp aan tegen het despotisme der Valois en der Bourbons in Frankrijk. Een kamp Justitie, vervolgd wordt om dat rapport. We hebben reeds met belangstelling naar dit proces uitgezien, en, maatregelen ter plaatse zelf genomen, om onze lezers daarvan op de hoogte te stellen. Het eereherstel kan voor de Utrechtsche Maatschappij dus slechts een kwestie van tijd zijn. Paedagogie is een wetenschap. Maar, als alle wetenschap moet ook deze zich gronden op de practijk. Menigeen die dat vreemde couranten woord, 't is me een taaltje die couranten poespas niet vertalen kan, weet geluk kig dat men opvoeding niet in de school, tenzij dan inde christelijke school, ook niet in de kerk geven kan, maar in het huisge zin geven moet. Of er komt niets van te recht. Die zijn huis niet verzorgt i3 erger dan een ongeloovige. O, hoevelen zijn er naar dezen maatstaf erger dan ongeloovigen. Zelf uitgaan en de kinderen de straat op zenden. En dan vorderen van anderen wat men zelf verplicht is te doen, en geregeld ver zuimt. Uithuizigheid is een bron van ellende, ook in menig, in dit opzicht der wereld gelijkvormig, christelijk gezin. In de groote bladen komt eeqp gerechtelijke samenraping voor van het vuilste vuil, het minder in het oog loopende werd weggeveegd, dat in de laatste weken den kantonrechter baron v. Dedem naar het hoofd geworpen werd in de Wageningsche Crt., sedert de benoeming van den jongen heer v. Dedem tot gemeenteontvanger te Wageningen. Nu men al het vuil bij meikaar ziet, het beslaat ruim 1 kolom klein gedrukt van de Nieuwe Rotterdammer Crt., schrikt men bij de gedachte dat zulks alles kon voor den dag komen uit hoofden en pennen van een paar beschaafde, liberale mannen. Uit het hart komen voort booze beden kingen, zegt de Schrift en wordt door de ervaring zelfs van de besten bevestigd. Maar vele dezer bedenkingen worden dan toch op den langen weg door het hoofd in de geboorte gesmoord. Te Wageningen schijnt men ze ecl ter alle ten papiere gebracht te hebben. De lezing van al deze zwart op wit staande hatelijkheden doet onaangenaam aan. Wij zullen ze daarom onzen lezers be sparen en dankbaar zijn dat de verspreiders er van, althans in ons kalme Zeeland, hun evenknie nog niet gevonden hebben. in bloed gesmoord, en datzelfde calvinisme stichtte de grootste republiek der aarde, en schiep daar licht en vrijheid. Alzoo wordt de locale geschiedenis een nationale en de nationale een inter nationale. Alzoo wordt Middelburg en haar leven een schakel in den keten die volken aan volken, eeuwen aan eeuwen verbindt. Maarkeeren wij tot onze plaatselijke geschie denis terug. Het werd in 1567 stil, doodstil in Mid delburg. Allen moesten naar de kerk gaan, en met zichtbaren eerbied alle uitingen van den eeredienst bejegenen. Twee rech ters van Mechelen kwamen op 's konings last onderzoek doen naar het gebeurde. Vonnissen zouden weldra volgen. Allen die bekend stonden als aanhangers van de nieuwe leer waren gevlucht. Aan hen die niet als zoodanig bekend stonden schreef volgens Boxhorn, de Hoorne van uit Nor wich, waarheen hij gevlucht was, een troostbrief. In 1568 begon de Bloedraad zijn bloedig werk. Maraaretha van Parma was naar Italië vetrokken en dus had Alva de han den vrij. Indagingen van personen, verbeurd verklaring van goederen was nu aan de orde. Op 23 Februari kwam de oudste zoon van Prins Willem I die te Leuven studeerde te Middelburg aan. Hij was door de Spanjaarden weggehaald van Leuven om zijne verdere levensjaren als gevangene in Spanje te slijten. De stad voorzag hem op zijne doorreis van wijnen. Op 28 Mei 1568 veroordeelde de Bloedraad achten dertig gevluchte Middelburgers, waar onder ook de Hoorne. Op 4 Juni daaraanvolgende werden de Graven van Egmond en Hoorne onthoofd. Op 17 Augustus werden weder veertig Middelburgers met ban en verbeurte hun ner goederen door den Bloedraad gevonnist, en alzoo ging indaging en vervolging rus- Opmerkelijk is het dat de corypheeën in kunst en wetenschap altijd vierkant tegenover elkander staan. Lange, lange jaren waren twee artsen afgevaardigden in onze Tweede Kamer. Het waren de heeren Rombach en Idzerda. En al die lange jaren iiebben deze afge vaardigden elkander bestreden. Het was gewis, dat als de eene iets beweerd had, de ander onmiddellijk opstond om te zeggen Mijnheer de voorzitter, ik moet u opmerkzaam maken, dat mijn collega het mis heeft. In het lijk der tonen waar harmonie hoofdzaak is, heerscht niet zelden de ergste disharmonie. Denkt maar aan den strijd tusschen de Wagner-muziek en de classieken, of ziet een of andere critiek over eene muziekuitvoering in een onzer groote bladen maar eens in. Dat theologen het nooit eens zjjn is vrij algemeen bekend. Zij deelen dat lot met de journalisten die ook altijd zitten te pluk haren, en alzoo dagen vol praten en veilen vol schrijven, misschien tot heil der raensch- heid, zeker niet tot meerdere stichting van het menschdom En de juristen Het is juist naar aanleiding van hunne grondwettige bezwaren tegen de kieswet, dat wij deze regelen schrijven. Enkelen ontleenen, gelijk mea weet, aan de ingediende Kieswet grondwettige be zwaren, terwijl vele anderen het bestaan van zoodanige bezwaren ten stelligste ont kennen. Om een zaak goed te kunnen beoordeelen moet men ze geleerd hebben. En wij hebben dat niet geleerd, slechts een weinig gezond verstand, en wat goede wil leidt ons. Daarom stellen wij onzen lezers voor deze zaak door de geleerden te laten uitmaken. Ieder zijn roeping! 8 Te Amsterdam is door het kantongerecht een vrouw, die een niet-erkend bordeel houdt, tot een gulden boete veroordeeld wegens smaad en mishandeling. Zij had namelijk o. a. met groote steenen gegooid naar den middernachtzendeling die voor haar deur had post gevat. Tegelijk werd een arme man die zijne waren uitstalt om in het onderhoud van zijn talrijk gezin te voorzien, tot acht gulden boete veroordeeld, wijl hij zijn waren op verboden plaats had uitgestald. Voor de bordeelhoudster nam de kanton rechter in aanmerking de verzachtende omstandigheid dat zij in haar «beroep» werd tegengestaan. Voor den koopman werden geene verzach- teloos voort. Al scherper wordt het toezicht, al die per bukt het stadsbestuur. Het is uit met de laksheid van vroeger dagen, de duim schroeven worden aangezet. Nog eens wordt op 6 November het bevel tot het bijwonen der Hoogmis vernieuwd. Op stadskosten werden bij den dood van 's Konings zoon don Carlos, zoowel als bij het overladen der Koningin, plechtige en kostbare lijkdiensten of uitvaarten gehouden. De stad op het einde van '67 door een zwaren brand geteisterd die vooral de Abdij kerk trof, werd in 1568 door pest bezocht, en moest zich ruineeren door het altijddurend onderhouden van heen- en weder trekkende krijgsknechten. Eerst waren het de Duitsche soldaten onder bevel van den heer van Waeken, toen waren het tweehonderd krijgsknechten van het regement van Graaf Jeronimo de Lodron, hem volgde Don Pedro met Spaansche soldaten en dan de Markies Vitelli, kapitein Rafael Gorato, Roca Boy ma en misschien nog al meer. Gelijk Alva zoo menig martelaar deed worgen, zoo worgde hij in letterlijken zin de stad Middelburg Zijn ijzeren vuist deed haar levensadem verstikken. Geen stem of op merking werd meer gehoord. Alles, alles boog. En geen enkele star van hoop scheen in dien donkeren nacht. De zwakke poging der opposanten, Willem. Adolf en Lodewijk van Nassau, was vernietigd. Er was zelfs niemand waar men zijn klacht uitstorten kon. Niemand dan God de Heer. In November van hetzelfde jaar 1568 vergaderde de eerste Synode der gemeenten onder 't Kruis te Wesel. Daar werden de eerste grondslagen gelegd voor de Neder landsche kerken der Reformatie, j Maar wist men te Middelburg daar wei I iets van

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1893 | | pagina 1