ireen te
WES.
iSi
V EES en IJ T
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DEE ADVfiRTE.YnEN
Kerk, School en Zending.
1893. No. 69
5 100%
4 961/2
41/jj 1003/4
5 88
83%
93
81%
821/4
8H/4
SÏ*
22%
5
5
5
5
5
4
5
4
4
s
4% 283/4
5 70
5 108
5 71
5
5
4
4
4
4
4
4
3
6
6
5
4
4
5
651/s
65%
923/4
941/4
937/8
97%
971/b
85
48%
981/,
100%
61
83%
90%
221/3
941/4
87%
81%
81%
97%
22%
21%
65%
657/g
97%
973/g
60%
84
91%
221/g
4
4 991/s 99
6 841/j
4% 73% -
4% 73
4 67% 677/g
6 36 35S/8
43/4 223/,
4 341/a 33%
ke Leeningen.
31/3 99% 99%
3% 993/8
31/3 993/4
Ondernemingen.
122 1201/4
155 155
4% - -
4 101%
2 527/8
4% 101% -
4 IOOI/3
91% -
4% -
4 1003/4
3% 98
4% 102%
5 102
85
4 101
4% 1023/4
45% -
4
223%
gg
_4% 1023/4
3
5 96
4%
96%
967/8
ogen.
106
106%
8
94%
29%
29
3% 104%
105
3% 99%
1641/2
643/3
64
3
55%
55
3
57%
57
113%
112%
5
124%
124%
4%
99%
4
923/8
3
64%
64
5
98
4%
96
953/4
5
101%
102
5
1033/4
4
877s
5
1047/a
104%
5
1027/a
5
1027/8
5
104%
3
76%
751/4
5
741/4
73%
4
90%
90%
5
H%
111/4
27%
27%
1073/4
6
106
5
98%
5
106
1073/4
S
108
5
94%
7
1121/j
341/g
84
1021/s
4
1091/1
73%
72%
213/4
21%
6
105
112
7
110
6
112%
373/4
38%
6
1057/j
105$
5
96
lappijen.
195
3%
99
4
82%
48%
4%
983/4
100
1 gen.
3
1088/3
3
1071/2
l063/8
3
1043/4
1031/2
66%
661/2
21/2 1003/4
21/2 1007/a
1007/8
100%
L00
1263/4
127
4
122
5
123%
122%
100
163
00
1643/4
162%
1451/2
100
152
100
144%
144%
00
84
331/2
too
22%
22%
elk en MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prqf per drie maanden franco p. p. f 0.95.
Enkele nummers/0.02L
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regel? 50 cent) iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nommer behoort een bijvoegsel.
Middelbubü, 9 Maart.
Amice
Of ik u eens vertellen wilde welke indruk
ken vau Amerika di. Bavinck ons vertolkte.
Gaarne.
Vooreerst schetste hg ons den indruk dien
de zee op ons maakt. De in hare einde
loosheid. Die onbegrensde ruimte, waarop de
steamer zich voorspoedt dag aan dag en
nacht aan nacht met een snelheid van 120
uren per etmaal. En dan die rusteloosheid
der zee. Altjjd in roere. Welk een contrast
van die beweeglijke zee met de onbewege
lijke aarde.
Dan schetste dr. Bavinck ons het land,
sinds een halve eeuw meer dan eenig ander
met allerlei banden aan ons vaderland
verbonden. Daarheen ging sinds 1847 zoo
menigeen onzer heen, daar heeft nagenoeg
iedereen bloedverwanten of vrienden, daar
ligt, zooal niet de oplossing der sociale
kwestie, dan toch zeker een belangrijk
element tot verzachting van de sociale
nooden.
Dat land munt, althans in de oostelijke
staten, niet uit door natuurschoon, al zijn
er ook eenige plekjens die men vergeefs
op aarde zoekt. Dat land met zjjn reus
achtige steden, eindelooze prairieën, uitge
strekte bouwlanden en breede stroomen
maakt op den bezoeker den indruk van een
maatschappij in wording, van een groeiend
werelddeel.
Hoe majestueus en breed is de St. Laurens-
rivier, een van de hoofdaderen van het
verkeer voor Amerika. Geen rivier in Europa
zoo breed en zoo grootsch, hier een lage
oever als een Hollandsche rivier, daar een
bergachtige zoom. En hoe schoon ligt daal
de Canadasehe havenstad Quebec op die
rotshoogte 1
Welk een rivier is de Hudson, die andere
hoofdader voor het Trans-Atlantisch verkeer,
met die groeiende keuvelenrjjen, bezaaid
met lusthuizen, en die wemelende schepen
massa, de vlaggen van alle natiën vertoo-
nende. En hoe schoon ligt New-York daar,
gansch omringd door rivieren. Geen handels
stad op aarde, geen Londen en geen Ant
werpen, geen Amsterdam of geen Hamburg
is zoo gunstig gelegen.
En dan de waterval van den Niagara.
Die kokende en bruisende, die spattende
en joelende watermassa van alle zijden te
naderen ea te bezien, en het bezien 0 ver
waardig.
En te midden van die natuurtafereelen
ontwikkelt zich daar eene maatschappij in
wording. Steden groeien er en verkrijgen
reusachtige afmetingen. N..ast de houten
gebouwen verrijzen paleizen; onmiddellijk
naast een keurigen asphalt-weg, als midden
in Chicago, grenst een aarden weg. Het
stadsdeel aan business, aan zaken gewijd,
groeit in gelijke mate als het stadsdeel
waar de man van zaken of de directeur of
administrateur zijn woning heeft. Een deel
voor de winkels en kantorenen hetandeie
deel voor villa's. Dat is het voorkomen dei-
steden van de Vereenigde Staten.
In de derde plaats schetste dr. Bavinck
ons den mensch in die maatschappij.
Nog slechts vier eeuwen gingen voorbij
sinds Columbus als eerste Europeaan voet
aan wal zette in dit nieuwe werelddeel.
Spanjaarden en Portugeezen bevolkten de
Zuidelijke Staten en het Germaansche en
Angelsaxische ras de Noordelijke.
Die verschillende nationaliteiten hebben
een diepen, in 't oog vallenden indruk na
gelaten in de verschillende staten.
Een indruk niet zoozeer in cosmopolitische
steden als New-York en Chicago maar veel
sterker in steden als Maine, Massachussets,
New-Hampshire en andere merkbaar. Een
indruk meer dan ooitin den oorlog tusschen
de Zuidelijke en Noordelijke der Vereenigde
Staten aan 'tlicht getreden.
Ook het Nederlandsche element heeft
naar de bescheiden mate zijner krachten
deel genomen aan de cultiveering der Nieuwe
Wereld. Heeft Nieuw-Amsterdam reeds
vroeg getuigenis afgelegd van de energie
onzer vaderen, de nederzettingen in Michigan
en Jowa van den nieuweren lijd getuigen
van de kracht en den moed der Nederland
sche dissenters, die deze nederzettingen tot
bloeiende koloniën hebben verheven.
Mannen van naam hebben erkend dat de
politieke invloed der Republiek derVereenigie
Nederlanden op de Republiek der Vereenigde
Staten van Noord-Amerika zeer groot is
geweest. Voor de machtige republiek van
het Westen heeft althans zeker geen Euro-
peesche monarchie tot voorbeeld gestrekt,
want de staatsregeling is democratisch.
Wij mogen in meerdere of mindeiemate
vrijheid kennen, eene gelijkheid als zich
ginds openbaart is in Europa ongekend
Die gelijkheid openbaart zich tot in de
kleinste bijzonderheden, of tot in het reizen
in ééne klasse. En zeker hoe aantrekkelijk
zoodanige gelijkheid ook zijn moge, ook hier
valt u de schaduwzijde in het oog. Is de
sumenleving in ons land als 't ware met
een classiek waas overtogen, alzoo niet in
Amerika. Daar openbaren zich de ruwe
vormen, onafscheidelijk van de democratische
samenleving. Toch vertoont zich de demo
cratie bijna overal en te allen tijde als
opheffende, eleveerende, niet verlagende, en
als zoudanig verzoent men zich te eerder
met haar.
Naast de democratische samenleving de
religie.
Ook hier is, in vergelijking met onze
toestanden, goed en kwaad wonderlijk
dooreengemengd.
Hier niet zelden een twijfelmoedig vragen,
een zuchtend klagen, levenslang, ginds een
moedig aangrijpen, een geloovig vertrouwen.
Hier een pessimisme, dat zelfvertrouwen
ontneemt, hopeloos doet staan, ginds een
optimisme dat altijd moed vat, en aan het
terechtkomen van alle dingen gelooft.
Oppervlakkigheid ongetwijfeld ze is
niet te miskennen. Luchthartigheid niet
zelden, waar diepte en ernst u verkieselijk
zouden zijn.
Omdat de politieke strijd niet tevens een
religieuse is, is de scherpste prikkel aan den
strijd ontnomen.
Zoowel onder de republikeinen als onder
de democraten telt men christenen. De
Hollandsche bevolking van Michigan is, onder
den invloed van dr. van Raalte meestal
repubhkeinsch, die in Iowa, onder dien van
ds. Scholte, meestal democratisch. Er bestaat
in Amerika geen liberale partij zooals wij
die hier kennen, al neemt ook het ongeloof
steeds toe, wat zich voornamelijk onder den
invloed van Joden en Rooinschen, die tot
eiken prijs neutraliteit begeeren, op de school
het meest doet gevoelen.
De tijd tot het oprichten van christelijke
scholen is waarschijnlijk ook daar niet verre
meer.
Scheiding van Kerk en Staat is in Amerika
volkomen te vinden. Scheiding van Staat en
Godsdienst nergens. Zelfs in de meest god-
delooze stad der Republiek, Chicago, i« de
godsdienst in eere. De biddagen en de
Zendagen worden stipt gevierd. De vrije
kerk ontwikkelt een kracht ongekend jbij
den bewoner der landen waar de Staatskerk
predomineert.
Ook hier weder heeft de scherpe concur
rentie elders onbekende toestanden geschapen.
Kerken waar men door allerlei middelen,
zelfs door het debiteeren van anecdoten op
den predikstoel hoorders zoekt te lokken,
zijn niet zeldzaam.
Het onderwijs staat in de Vereenigde
Staten op hoogen trap. Men spreekt hier bij
overdrijving wel eens van schoolpaleizen,
maar ginds zijn vele schoolgebouwen in
waarheid paleizen. Wat men aan het behoud
van een staand leger en aan de marine
uitspaart wordt aan de school besteed.
Men spreekt van zeshonderd Universiteiten
in de Vereenigde Staten. Natuurlijk dat
daaronder rijpe en groene zijn. Een is er
zelfs bij die voor een weinig geld de
bul voor allerlei titels, ook zonder wetenschap,
op bestelling levert. Maar het is voor geen
tegenspraak vatbaar dat het tegenwoordig
in Amerika levend geslacht, schatten besteedt
voor hooger onderwijs.
Niet zelden werdt voor de fundatie van
zoodanige stichting door één man een
millioen dollars geschonken.
Iedere stad, meestal zelfs de dorpen hebben
een openbare bibliotheek. Ook deze wordt
niet zelden door een gegoed burger gesticht,
door belangstellenden verrijkt en door de
gemeente onderhouden. Die boekerijen zijn
voor iedereen toegankelijk. In die van
Grand-Rapids met rijn talrijke Hollandsche
bevolking vond dr. Bavinck onze meest
bekende werken, waaronder die van Bilder-
dijk, da Costa, Groen van Prinsterer en dr.
Kuijper.
Een machtig middel lot ontwikkeling in
Amerika is ook de Courant Ieder leest zijn
courant Niet als hier, met een gezelschap
waarvoor een nommer sommigen eerst den
derden dag na de uitgave bereikt.
Maar ieder heeft zijn eigen geliefkoosd
dagblad.
En dat kan ook.
In Amerika waar alles duur is, is de
courant goedkoop: 1 a 2 centen.
Een groote schaduwzijde van het leven
in Amerika is, dat het huwelijk niet bij
de wet, maar door den predikant gesloten
wordt. En daar men tot iederen, ook tot
genogen, prijs klaar komen kan, is het aantal
onberaden en voor ouders ngewenschte hu
welijken legio. Gevolg daarvan is natuurlijk
een ongeloofeljjk cijfer van echtscheidingen.
In 1888 werden in éene stad zes honderd
echtscheidingen uitgesproken. En te Min-
niapolis kwamen zoovelen tot echtscheiding,
en was de bediening, naar het schijnt, zoo
vlug, dat de conducteurs bjj het openen der
portieren gewoon waren te roepen: Minniapo-
lis, twintig minuten voor echtscheiding.
Werken is in Amerika de wet van het
leven. To make money, helaas, veelal levens
doel. Zelfs op het gelaat, in de houding
van den Amerikaan spiegelt zich het
werkzame leven af. Hoekig en beenderig
wordt zelfs het gelaat van den Hollander
die sinds eenige jaren burger der Vereenigde
Staten was. Slechts twee klachten merkte
dr. Bavinck op, die van de mannen over
harden, voortdurenden, eentonigen arbeid,
en die van de vrouwen over gemis aan
gezelligheid.
Niemand meene echter dat de rijkdom
in Amerika gemakkelijk verkregen wordt.
Het vermogen door velen gewonnen is
meestal toetesehrjjven aan de stijging van
de waarde der landerijen, die in weinige
tientallen van jaren van 5 tot 50 dollars
zjjn gestegen. Er is arbeid en brood voor
allen die werken willen, maar zonder dat
niet.
Overigens neemt de vrouw in de Ame-
t-ikaansche maatschappij een zeer hooge
plaats in.
Zij wordt op de volle waarde geschat.
Ziedaar in grove trekken de indrukken
door dr. Bavinck ons op zijne eigene, wel
sprekende wijze vertolkt.
Dr. Heldring sprak zeker in zjjn slotwoord
de meening van velen uit, door te zeggen,
dat een zoodanige voordracht leerzamer is
dan menig dik boek.
En ook de vorm is aangenamer.
M. d. K.
De ontzettende persoonlijke ongelukken
die in een korte spanne tijds in de hoofdstad
van ons land tengevolge van brand voor
kwamen, brengt op nieuw de vraag naar
mogelijke voorziening tegen zoodanige geva
ren in de overbevolkte perceelen ter sprake.
Is er dan geen algemeene maatregel te
nemen waardoor de bewoners van ieder
gedeelte van een zoo druk bewoond huis.
bjj brandgevaar een veilig heenkomen vin
den kunnen
Troonredenen of regeeriogsprogramma 's
zijn dikwijls miserabele dingen.
Ze zjjn niet zelden met zooveel zorg in
elkander gezet, zoo geschaafd, dat alle geest
en leven er uit is.
De toespraak van den nieuwen President
der Vereenigde Staten van Noord-Amerika,
Cleveland, onderscheidt zich maar weinig
van alle andere, dergelijke officieële toe
spraken.
Ook daarin wordt weinig nieuws verted.
Slechts eene opmerking was bijzonder ad
rem.
De nieuwe president wees e- in zijne
toespraak op dat eene hoofdondeugd van
het Amerikaansche volk het paternalisme is.
Dat leelijke vreemde woord wil zeggen:
de zucht om van de regeering persoonlijke
voordeelen te wachten.
Cleveland wees er op dat velen van de
regeering verlangen dat bijzondere belangen
gediend worden, terwijl toch het gemeene-
best allen dienen moet.
Het volk moet de regeering en niet de
regeering het volk, dragen, zei President
Cleveland.
Dat is een zeer goed woord, waardig in
wijden kring ter harte genomen te worden.
Het voorstel Donner om de schuttersoefe-
ningen op Zondag te verbieden (wijziging van
Art. 42 der wet van 14 April 1827) is door
den vooi steller ingetrokken, na aanneming
van Let amendement Kielstra, strekkende
om de Zondagsoefeningen te handhaven,
met vrijstelling van gemoedsbezwaarden, op
voorwaarde dat zjj in de week eenige uren
zich komen oefenen, teneinde hun schade
in te halen.
Dit amendement stond dus lijnrecht
tegenover het voorstel Donner om de Zon
dagsoefeningen af te schaffen.
Zeer terecht toch verklaarde de heer
Donner dat de wijziging door den liberalen
voorsteller bedoeld, in een mohamedaanschen
of heidenschen staat aan de hand gedaan,
voor christenen wel te aanvaarden zou zijn,
maar niet in een christelijke natie, die in
al hare wetten en wetboeken nog den
Zondag geëerd ziet.
Maar er was niets aan te doen. Met 39
tegen 38 stemmen (het antirevolutionaire
lid v. d. Borch stemde met de meerderheid)
werd het voorstel Kielstia dat tevens op
technische gronden bestreden was, als ver
brekende de schutterljjke eenheid: Zondags
een partytje en in de week een party tje
geoefenden, aangenomen, waardoor het
voorstel Donner geheel ontwricht en buiten
gevecht gesteld werd.
Uit de hateljjkheden die de Nieuwe Rotter
dammer in haar no. van heden morgen den
heeren Donner, v. Velzen en v. Löben Seis
naar het hoofd werpt, om het uitspreken
hunner christelijke bedenkingen, kan men
zien dat hun poging om de christen-schutters
met een kluitje in het riet te sturen, tamelijk
wel is mislukt.
Nu heet het wel dat die antirevolutionairen
zulke stijfhoofdige menschen zyn en dat zij
nu den middenweg niet wilden, en dat de
bestendiging van dit onrecht aan henzelven
te wijten is. Doch dit is maar om de aan
dacht van het publiek af te leiden van de
hoofdzaak, dat de meerderheid der volksver
tegenwoordiging in het christelijk Nederland
[*J het niet heeft aangedurfd uit eerbied
voor den Dag des Heeren, uit eerbied voor
gemoedsbezwaren, zjj het ook maar van een
enkele, de schuttersdiensten op Zondag af
te schaffen.
Hopen wij thans dat de minister woord
houdt, die zooveel mogelijk beperking heeft
toegezegd.
De meerderheid bestond uit 10 room-
schen van de Bahlmann-groep1 antirevolu
tionair en de rest liberalen. De minderheid
vormden de overige antirevolutionairen en
roomschen, de radicalen en enkele liberalen.
10 Maart 1893.
De antirevolutionaire kiesvereeniging
te Rotterdam heeft in zake het ontwerp van
minister Tak tot uitbreiding van het kies
recht de volgende motie aangenomen
«De Anti-Revolutionaire Kiesvereeniging
«Nederland en Oranje» te Rotterdam
verklaart in betrekking tot de uitbreiding
van het kiesrecht, dat naar haar gevoelen
het beginsel waarvan het wetsontwerp uit
gaat, niet is, naar hetgeen de Anti Revolu
tionaire partij in haar program te kennen gaf.
Reden waarom de Anti-Revolutionaire
Kiesvereeniging nog steeds op huismans
kiesrecht wil blijven aansturen.
Waar door velerlei bezwaren invoering
van huismanskiesrecht onder de huidige
omstandigheden niet wel mogelijk zal zijn,
hoopt zij dat door gemeenschappelijk over
leg onze Anti-Revolutionaire Kamerleden
zullen trachten, het daarheen te sturen,
dat het zijn van »gezinshoofd» als kenmerk
van geschiktheid en welstand gesteld worde.
Aangezien echter de kiesvereeniging uitbrei
ding van kiesrecht dringend noodzakelijk
acht, meent zij, dat het al of niet tot stand
komen van het voorgestelde wetsontwerp
niet van het al of niet aannemen van het
bovenstaande raag afhankelijk gesteld worden.
Evenwel meent de Kiesvereeniging enkele
ernstige bedenkingen te moeten uitspreken,
in de navolgende wenschen geformuleerd.
O. De kerkelijk bedeelden mogen niet van
het kiesrecht worden uitgesloten.
b. dat de geëischte schriftelijke aanvrage
vervalle
c. dat de stembureaus ook des avonds
moeten geopend zijn
d. dat eene verkiezing nimmer op Zon
dag of erkenden Christeljjken feestdag worde
gesteld
e. dat kroeghouders en bordeelhouders het
kiesrecht wordt onthouden.
De heer J. L. v. Poppelen te Hoede-
kenskerke staat op de voordracht voor
gemeente-ontvaDger te Wassenaar.
Terneuzen. Ter aanvulling van het
vorige bericht in zake de raadsverkiezing
diene het volgende
Voorts bekwamen de hh. v. d. Moer, Adr.
Donze, Arie Donze, v. Herp en De Jonge resp.
38, 24, 72, 27 en 8 stemmen.
Geref. Kerken.
Beroepen te Nieuwdorp ds. L. Bouma te
Terneuzente Michigan N. A. (2e maal)
ds. K. v. Goor te Gorinchem.
Bedankt voor Brouwershaven doer ds. G.
Dalhuijsen te Heinkenszand.
Zierikzee. Benoemd tot hoofd der chr.
school van de Duitsch Evangelische gemeente
te Rotterdam, de heer O. v. d. Baan alhier
die de benoeming heeft aangenomen.
Benoemd tot onderwijzer te Rijswijk
(Z. H.) de heer W. Bruinzeel, onderwijzer
aan de O. L. School te St. Annaland.
Het zeldzame geval doet zich te Over»
