T8,
EN,
oes.
Ide.
1893. No. 88.
Donderdag 9 Maart
Zevende jaargang.
e Robes,
nats.
Midd.-Vliss»
G. M. KLEMKERK. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
WAT HET GEEFT.
Schetsen over Middelburg.
ONS BINNENHOF.
bverblijfselen.
erkoopers endoor
al onze afnemers
eer
N.G.&S. F
Delft.
•TE KEUZE
TDIENST
g en Zierikzee.
:ee Spoorweg Goes.
che tijd.)
t.
Van Zierikzee
'smorg. 'smid.
insd. 7 7,50 3,30
Voens. 8 7,50 3,30
ond. 9 6.30 3,30
r. 10 7,50 3,30
at. 11 7,50 3,30
ond. 12 7,50
aan. 13 7,50 3,
insd.1411,30
Voens. 15 7,50 3,30
ond. 16 6,3,30
17 7,50 3,30
18 7,50 3,30
19 7,50
aan. 20 7,50
rijd.
at.
ond.
3,30
Cortg. 'smorg. 7,50,
"'DIENST
liB.-ROTTERDAM.
stadsklokken.)
;rd Zondags, van
5.45, van Rotterdam
gen 7.30, v. Middelb.
m geen dienst
Rotterdam 9,u
oorm. 7,55, 9.15,
40,4,10, 5,50, 7,20,
oorm. 8,30, 9,55,
25, 4,50, 6,35, 8.
IENST
E VEER—GOES,
lering van Dinsdag,
12.45+ en 5.u.;
8.1-}-, 2,34-}-, (Slot
nsdags vertrek Veer
es (Slot Oostende)
en dienst
u. m. u. m.
11,55 3,25 0,—
12,25 3,55 0,—
en Vrjjd. Woensd.
en Zat
3,25 0,
3,45 0,
-,8,40
,- 9,10
1,50 0,--—
2,10 0,-
VERSCHIJNT
UITGAVE VAN
PROS DER ADVERTENTIES
ei-KEN MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Prjj? per drie maanden franco p. p.
f 0.95.
EN
Familieberichten van 1 5 regel? 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
f 0.02».
meer 10 cent.
ii.
(Slot.)
Wezen wij een vorige maal op twee licht
zoden van de voorgestelde Arbeids-kamers,
nog twee voordeelen dienen genoemd.
Immers behalve Verbroedering en Inlich
ting, zijn zjj ook geroepen te brengen
Raad en Verzoening.
Artikel 1 van het ontwerp bevat de ele
menten voor Ai beidscontract, Informatie,
Advies en Arbitrage.
Vooral deze beide laatste verplichtingen,
dezen Kamers opgelegd, kunnen den Arbeid
ten goede komen.
Tot nog toe had de arbeid nog geen
orgaan waardoor hij in verband met de
regeering kon optreden.
Thans wordt dit anders.
De leden van de Arbeidskamer komen
zoo stellen wjj ons voorbij elkander;
aanvankelijk met vele klachten over de
krankheden der maatschappij doch al spoe
dig ook met bespreking van wat er dient
gedaan te worden om verbetering aan te
brengen.
Al de leden der Kamers hebben er belang
bjj dat dit secuur en vlug geschiede; er
behoeft dus geen vrees te bestaan dat het
daar een slakkengang zal gaan, gelgk in
menig opzicht de tweede kamer der staten-
generaal zulk een droevig voorbeeld geeft.
Na nauwkeurige bespreking neemt de
Kamer op zich, als officiëele vertegenwoor
diging van den Arbeid, aan de regeering die
middelen aan de hand te doen, welke dienen
aangewend, om tot verbetering te geraken.
Het [ontwerp Pyttersen bedoelt echter
niet dat de Kamers uit eigen beweging
zich bü de regeering zullen uitlaten over
deze zaken.
riet komt ons noodig voor dit bjj amen
dement er in te brengen.
Op het Congres te Amsterdam was men
er het over eens dat tot de werkzaamheden
der Kamers behooren moest het verstrekken
van inlichtingen aan de regeering, hetzij
uit eigen beweging, hetzjj door de regee
ring daartoe aangezocht omtrent vragen
die zich op het gebied van den arbeid voordoen.
Ten allen tijde moet een Kamer van
Arbeid, gelgk elke Kamer van Koophandel
dit recht heeft, zich met hare wenken en
grieven en concepten voor mogelijke wetsvoor
stellen tot de regeering kunnen vervoegen.
Een enkele maal gebeurde het reeds dat
de regeering haar bouwstof voor een wet,
de arbeiders rakende, bij de arbeiders zeiven
ging opdoen. Minister Tak zocht en verkreeg
nog kort geleden de voorlichting van arbei
ders op het gebied van pensioenen e. a.
awiwmi'Ma—Bi inii'ii— n nhir■riiijHMBaMueaittiflg-azA'.-a
FEUILLETON.
XX.
Den dag voor dat de prediking der
Gereformeerden in het bekende pakhuis
in ons voorlaatste hoofdstuk beschreven
plaats had, dus op 10 Augustus, was de
oeruchte beeldenstorm in Vlaanderen aan
gevangen. Antwerpen, Gent en IJperen
deden een tooneel van verwoesting aan
schouwen, en als op de vleugelen van den
wind verbreidde zich deze tjjding door
Holland en Zeeland.
Wat jeukte menige hand om dat heele
v.Santenkraam» eens kort en klein te
slaan. Wat booze woorden werden ge
sproken over die papenmet hunne <s.pop-
perije.»
Ook in Middelburg.
Het kwam den bisschop wel ter oore
hoe velen in Middelburg gezind waren want
hg zond op den 14en of 15en Augustus
mr. Jan, zjjn secretaris, naar de burgemees
ters, met verzoek eens bjj hem te komen.
De burgemeesters, Adriaen Claesz. en
Adriaen Jacob Jooszoon, kwamen en werden
door den bisschop ODtvangen in de tgroote
SaletteDe bisschop vertelde aan heeren
burgemeesters dat hg verstaan had, dat
men ook in Middelburg eene linvasie in
de abdie, brekinge ende stooringe van
de beelden in de kerckenop *t oog had.
Hjj wilde weten hoe daar best tegen te
voorzien. De burgemeesters evenwel ver
klaarden te hopen dat het zoo'n vaart niet
loopen zou. Mijnheer de Bisschop kon
gerust zgn.
Maar de bisschop, lang niet gerust, zegt:
t ick ben zekerlick gewaerschouwt, 'f es tijd
dat ghij toesiet, ghij behoort wel met u
schutteren ende gilden te spreken, dat zij
mochten lieden gereet houden, omme
zulck te belettene, indient noot was.» En
de burgemeesters gingen heen met de
De wet op de Arbeidskamers zal van deze
vrijwillige regeeringsdaad een verplichting
maken een verplichting trouwens die niet
strijdt met de belangen der wetgeving,
integendeel die eene goede wetgeving op
menig punt zeer zullen bevorderen.
Men kan nergens beter terecht dan bij de
mannen der praktijk.
De kamers zullen hun raad te geven
hebben aan departementen van algemeen
bewind niet alleen, maar ook aan provin
ciale en gemeentebesturenen dat niet alleen
op het stuk van wetgeving, maar wat ge
daan dient te worden bijvoorbeeld bjj de
uitvoering van groote werken.
De Kamers van Arbeid zullen dus altijd
een waakzaam oog dienen te hebben voor
alle belangen van handenarbeid, handel en
landbouw, die te zamen de bronnen vormen
van onze nationale welvaart.
Maar ook verzoening ligt in haar plan.
Door zooveel mogelijk het gemeen over
leg tusschen de twee noodzakelijke deelen
van den arbeidkapitaal en handenarbeid
te bevorderen, zullen zjj botsingen kunnen
voorkomen, en door betrouwbare scheids
rechterlijke uitspraken vele moeilijkheden
uit den weg ruimen. Bemiddeling) in geval
van strijdige belangen kon evenzeer veilig
aan haar worden opgedragen.
Reeds nu ondervindt men dat moeilijk
heden tusschen patroons en arbeiders hier
en daar niet zouden ontstaan, indien deze
Kamers van Arbeid er reeds waren.
Wat is bgv. nu kort geleden weder te
Vlaardingen gebeurd
Eenige kuipersgezellen vormden daar het
plan tot het oprichten eener vakvereeniging.
Enkele patroons namen zich voor hunne
knechts te ontslaan, wanneer zjj lid werden
van deze vereenigingen zulks niettegen
staande zjj van het doel, de beteekenis noch
het reglement iets af wisten.
Ja zelfs hadden zjj het reglement gekend,
niemand hunner zou dezen vakmannen
hebben kunnen beschuldigen van het plegen
van verraad jegens hunne patroons.
Artikel 1 toch van het reglement dezer
vakvereeniging schrijft voor, dat de leden
kuipersgezellen tot eensgezindheid gebracht
worden dat zg den stofleljjken en zedeljjken
toestand hunner vakgenooten verbetereu
aan leden boven de 60 jaar een weekgeld
uitkeeren; weduwen van leden voor armoede
behoedenen trachten «door bespreking der
vakbelangen op bijeenkomsten het vak te
verhoogen de misbruiken te bespreken welke
de werklieden zeiven begaan, waardoor zij
zoowel zichzelven als hun vak benadeelen
en een slechten invloed op hun stand uit
oefenen.»
boodschaptwij zullen op de saicke letten,
verhopende dat zoequaet nyet zijn en zal.y>
Een dag drie, vier daarna worden de
burgemeesters weder bij den Bisschop
ontboden, nu in tegenwoordigheid van den
Baljuw en hua gevraagd of zg al eens
met de schuttertje gesproken hadden om
te helpen tresisteren mogelijke inconve-
nientiën, ende henlieden daartegens ge-
reet te houden.
Dat neen zeggen burgemeesters
want zg wisten niet hoe die van de schut-
terjje gezind waren, de een zou mogelijk
medevallen en de ander tegen. Maar dan
zei de bisschop is het zooveel te
meer uw plicht de schutterijen eens te
ontbieden en te onderzoeken, wie men ver
trouwen mag en wie niet, en hen eens
te doen vernieuwen den eed om Z. K. M.,
de heilige kerke en de religie voortestaan
en te beschermen. Maar Burgemeester
Joost zei: dat zou niets goeds uitrichten,
daardoor zou oproer in de gemeente ontstaan.
Wel dan zoo was 's bisschops laatste
woord twel dan, hoe sal ic blijven zender
hulpe ende beschermen, ende men zal dit
quaet volck al loeten gewerdenen de
burgemeesters repliceerden nog eens: dat
zg hoopten als vooren, dat zoo quaet nyet
en wezen zoude, ende Mijnheer hem gerust
houden zoude».
En Donderdags morgens te zes uren, daar
had men 't leven in de glazen. Toen werden
met kalseysteenen de neuzen der beelden
afgesmeten, het beeld van Ons Heer op een
ezel gelegd, en weggebracht, Onze Lieve
Vrouwe altaar tot gruis geslagen de een
brekende ende d'ander dairop siende,
eenige daeromme lachende en d'ander
daeromme crytendezegt Thomas van
Merevoirt, Kanunnik der St. Maarten kerk
en kapelaan van Z. D. H. den Bisschop
van Middelburg.
Maar laat ons in geregelde volgorde
trachten te verhalen wat gebeurde.
Vooreerst zg aangestipt dat de Bisschop
hier nooit een welkome gast was geweest.
Hij was, zoo men zeide, een basterd, van
Thans melden de bladen dat enkele
gezellen wegens hun lidmaatschap van
genoemde vereeniging door hunne patroons
ontslagen zgn.
Hiertegen staat nu iedereen machteloos.
Daar kan de gezel, de plaatselijke overheid,
de pers, de burgerij, de kerk, de sociëteit,
de regeering tot zelfs de Koningin-regentes
niets aan doen. Had men daarentegen
Kamers van Arbeid, dan konden deze de
zaak onderzoeken, een scheidsgericht benoe
men en de patroons en de arbeiders weder
tot elkander brengen.
En het is dan ook juist om dit voordeel
dat de werkman niet langer de onbeschermde
zwakkere tegenover den sterken patroon
zal zgn, dat wij ons van het voorstel Pyt-
tersen-Schimmelpenninck wel iets goeds
voorstellen.
Minister Tak ontmoet op zgn weg naar
kieswetuitbreiding een drietal tegenstanders,
de heeren Levy, Vrolik en Schepel.
De heer Levy klaagt dat 's ministers
ontwerp verder gaat dan de Grondwet toe
staat; de heer Vrolik dat aan den orgel
draaier evenveel stemrecht wordt gegund
als aan den professorde heer Schepel dat
uit de noordelijke provinciën slechts twee
afgevaardigden ter tweede kamer gaan, tegen
drie uit de overige.
De grootste populariteit valt nu reeds
aan den tweeden der drie opponenten ten
deel. Het door hem aangeprezen stelsel
verdient dan ook de aandacht, die door bladen
van allerlei kleur er aan geschonken wordt.
De heer Vrolik is niet tegen kiesrechtuit
breiding, maar wil er het cumulatieve stelsel
bg toegepast zien.
Dat cumulatieve stelsel zouden wg vrjj
vertaald kunnen noemen het stelsel van
een-twee-drie of het een-twee-drie-stelsel.
De heer Vrolik wil Damelgk drie soorten
van kiezers. Kiezers die een stem uitbren
gen dat zijn de menschen van gowone
middelen. Kiezers die twee stemmen uit-
brengendat zgn zg die iets meer dan
gewoon zjjn in zake bezit en kennis. En
eindelijk kiezers die drie stemmen uitbren
gen, dat zgn zjj die den hoogsten graad
van geschiktheid als geleerde of als patroon
hebben bereikt.
De heer Vrolik geeft een stem voor
welstand een voor menschwaardigheiden
een voor geschiktheid. Het tweede kenmerk
beschouwd als verdienste. Menschwaardig
heid is die zekere meerderheid, welke de
eene mensch boven den ander door eigen
inspanning zich verwierf. Dit geldt ook
voor het derde kenmerk.
hooger hand of van buiten af hier ingezet.
Hij was geen Zeeuw maar had den naam
een protégé te zg'ü van den Kardinaal de
Granvelle, wiens naam ook na zgn vertrek
den meesten Nederlanders niet liefelijk in de
ooren klonk.
Bisschop de Castro scheen de gave niet
te bezitten om zich door persoonlijke eigen
schappen populair te maken, en wat wel
het meeste afdoet misschien, hg was in
deze onrustige tgden de zondebok.
Hg was de incarnatie van het kerkelijk
gezag dat men begon te haten met een
volkomen haat. Hg de hoogstgeplaatste,
de eerste van Zeeland, stond ook het eerst
en het meest bloot aan den invloed der
gewijzigde volksopinie, die het buigen en
knielen had verleerd, en als beschuldiger
begon op te treden.
Zoo werd de bisschop beschuldigd in de
dibrarey (bibliotheek) van den Convente
te hébben zeker rolleken oft pompier, daer-
inne geschreven souden zijn wel drie
hondert burgers, genoteerd als hereticken.n
Zoo had zich het gerucht door Middelburg
verspreid dat de Bisschop vreemd krijgsvolk
ingenomen had, om zich en zgn convent
bg voorkomende gelegenheid te beschermen.
En dat gerucht maakte in hooge mate
de woede der Middelburgers gaande. Er
ontstonden volksoploopen vflor de poort van
de Abdjj en daar kon men onder het volk
uitspraken hooren als dezewij willen desen
bisschop quyt zijn, men zal hem meteen
boghe uitdragen.
Of die het uitdragen te mooi vonden,
verklaarden hem te zullen uitsmijten.
Dat gerucht van krijgsvolk in de Abdjj
kostte heel wat beweging.
Op zekeren dag, de datum wordt niet ge
noemd, maar zeker was het ook een dezer
dagen geschiedde het dat terwijl eenige van
de wet vergaderd waren, de stedsbodeAnthonie
Janse Royaert bij Burgemeesters binnen
kwam, zeggende dat een groote menigte van
volk binnen de poort gekomen was, die aan
genomen zouden zgn door den Bisschop en in
de Abdij getrokken waren. Daar komt
Het stelsel "Vrolik, schertsend een vroolgk
stelsel genoemd, wjjl men er zich vroolgk
j over maken kan, of wgl het de eentonigheid
van het «een man een stem» breekt, is
wel de overweging waardig, al zien wg niet
in dat het «met goed gevolg genoten heb
ben van meerder onderwijs» deugdelijke
factor voor dubbel of verdriedubbeld kies
recht mag zgn.
Het is een premie op de geldovermacht
eene verkleining van de capaciteiten van
zoovelen uit de lagere volksklasse die, schoon
minder geleerd, met meer gezond verstand
begaafd zgn om tot het uitbrengen vaneen
dubbele stem gerechtigd te wezen.
De heer Vrolik zal naar andere factoren
moeten omzien, wil hg ons althans winnen
voor zgn stelsel van een-twee-drie.
In Spanje hebben de verkiezingen Voor
de Cortez (onze tweede kamer) plaats ge
had. De republikeinen wonnen verscheidene
zetels, onder anderen 6 van de 8 plaatsen te
Madrid, de hoofdstad, waar de koningin-
regentes woont, waar het hof en de ministers
en een heele trits van ambtenaren hun
invloed doen gelden. Daar bleef de regee-
ringspartjj met 3000 stemmen in de min
derheid.
Eene der laatste regeeringsdaden van den
nu afgetreden president Harrison was het
teekeuen van de wet op de landverhuizers,
welke door den heer Chandier was voorge
steld en Vrgdag door het Congres werd
aangenomen. Bij deze wet wordt aan drie
nieuwe categorieën van landverhuizers de
toegang tot de Vereenigde Staten ontzegd,
te wetenpersonen boven de 16 jaar, die
verminkt of blind zgn en wier opvoeding
geheel is verwaarloosd; personen met
lichaamsgebreken, waardoor zij ten laste
van den staat zouden kunnen komen leden
van vereenigingen, die onverwerping der
maatschtppeljjke orde begunstigen en het
leven en den eigendom van burgers bedreigen.
8 Maart 1893.
Op verzoek eervol ontslagen, met aan
spraak op pensioen, P. R. Van Visvliet,
ontvanger der belastingen te Middelburg.
Benoemd tot ontvanger te 's Graven
polder P. Lucieer, thans te Tubbergen.
Zaterdag deelden wg in het kort mede,
dat de Belgische minister De Bruin voor
nemens is de Belgische grenzen voor den
invoer van Hollandsch vee weer open te
stellen.
Nader vernemen wg daaromtrent nog
het volgende: De heer Van Ufïelen, Rjjks-
intusschen Anthonius Brabander haastig
naar den Baljuw geloopen en zegtHeer
Baljuw, haast u, laat ons met alle macht
gaan naar de Abdjj, waar wg een groote
menigte van volk zullen vinden, want het
geldt ons lijf en goed. En dan naar de
Burgemeesters.
Maar de burgemeesters volhardden bg
hunne houding en baden den schepen met
gevouwen handen, zeggende, gaet thuijs,
zijt tevreden, denkt oen desen pericklosen
tijdt, ende en maekt geen rumoer'f en
es maer droncken stedebodens werck, wg
hebben met mijnheer den Baljuw gesproken
ende maecken ons slerck, datter gheen
quaet geschieden en sal.
Schepen Brabander spreekt zeer usediteu-
selijck ende straffelickbromt in zgn baard
het woord verraders en vertrekt.
Intusschen komen eenigen van het volk
waaronder Andries Jacob Aaertsz en
Symon Jansz. van Rome met hunne geweren
aan en zeggen houdt goede wacht, alzoe
lieff als ghij ulijff'ende goedt hebt, want
het zal gelden».
Hot volk had overal de lantaarns uitge
hangen en Symon Jansz. kwam aange-
loopen met een <.<.rinck-craech ende had
een bloot slaclitsweert op den schouwer
en voorzeide Andries had nog een helle-
baerde, weten machtig te worden, en weer
klonk het «den bisscop moeteruyt! men
zal hem met eenen bot ofte hotte uyt-
dragen.»
Wet en Raad nam toen het besluit om
de Abdjj te doen onderzoeken, waartoe de
Bisschop tot herstel van rust en vrede ver
lof gaf, en men vond niet dan
's Bisschops domestieken.
Uit deze staaltjes zal men evenwel voldoende
kunnen ontdekken den geest die daar leefde
in Middelburg in de dagen van den Beelden
storm.
De geest van verzet zocht een uitweg,
het nieuw ontluikende leven doorworstelde
de barensweeën.
1566 vertoont ons de kraamkamer der
geestelijke vrijheid in dp Nederlanden.
