m
Sg
Ir. O
1893. No. 57.
Zaterdag II Februari.
Zevende jaargang.
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIE#
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Schetsen over Middelburg.
ONS BINNENHOF.
Kapelle. Aanstaanden Dinsdag avond
zal D. V. dhr. C. J. Hu vers, lid der Prov.
Staten, op verzoek van de antirevolutionaire
kiesvereeniging, eene lezing houden in het
gebouw der chr. jongelingsvereeniging (alhier.
De toegang is geheel vrij voor personen
boven de 18 jaar.
11
Amsterdam, 7 Feb.
leening en.
Vorig
2% 82% 823/4
8 98% 98i/g
8% 1023/g l0ü3/g
31/, 102% 102%
31/, 1001/, -
5 843/g 84%
5 99% 903/4
4 95 95%
41/, -
5 8 7 867/s
aaig 5
5
11000 5
5
5
4
5
4
1844 4
i. coup. 8
tiekct 3
5-89
20
83%
8%
81%
81%
81%
8SI/4
81% 81V,
807/g
973/4 961/,
907/8 903/4
V.
'54
aerie
5
5
5
5
25Z.R. 4
4
ope 4
otBch. 4
4
4
8
6
6
5
4
4
5
100
:h.
4
4
SOM. 6
4% 72-
l/a 71 721/4
21% 21%
203/g 20%
41/, 27% 281/4
5 691/4 693/4
1063/i
683/4 69VS
631/g 611/8
621/4
92% -
98% -
933/g 93%
92%
961/,
97 971/s
833/j
471/a 473/4
98% 98%
100% 1001/4
581/4 -
83% 833/4
891/,
22 22%
22% 22Vs
IO41/4
981/8 98I/4
80%
4%
4 663/4 67'
6 86S/8
43/4 «IV, 21%
4 816/8 31%
'tedeljjke Leeningen.
31/, 991/a 99%
8% 99% 991/g
3% 997/g
•Aëele Ondernemingen.
|d. 118
155 1543/4
flbr. 41/,
Pito 4 1016/g IOH/4
2 527/g
4% - -
4 1001/,
[Auad. 89% 90
4% -
4 100% -
3% 98
41/, IOU/4 IOIS/4
5 102
85%
75
4 101
41/, 102 1025/8
47
4
219
80
4% - -
1000
I. f.
3
5 96
,4% 95%
gleeningen.
land. 1071/4
8 937/g
81
3% 1036/g
81/, 991/,
162%
561/4
107%
180
128%
4% 99
4 91S/4
8 68%
5 976/a
4% 96
5 1013/4
5 104
4 86%
5 104%
1027/g
IO8I/2
1041/4
74%
71%
901/8
107/g
27%
1053/g
)M.
95%
104
993/4
637,
54'
107
124%
917/g
687/g
1037/8
87
104%
74%
72V4
10%
28
dig.
983/g 99
y. a.
'If.
5 1071/4
5 1067/g
5 92
7 1181/4
883/j
- IOU/4
4 109
- 77%
- 243/4
- 601/s
6 105
- 110%
109
6 112%
a. - 401/4
6 1051/4
5 95
ischappijen.
190
8% 977/8
4 83
89%
4% 973/8
ingen.
8 168%
00 3 106
3 1031/4
d. 667/g
21/, 100
100 21/a 991/,
fl. 100 1241/4
4 1217/g
5 1223/4
100 1611/,
100 1643/4
143
r. 100 1476/g
100 1391/8
fir. 100 843/4
400 22%
118V,
89%
l02b/8
1043/4
40%
97Vs
663/4
997/g
995/g
122
123
140
84%
UITGAVE VAN
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
van 1—5 regels 25 cent iedere regel meer 3 cent
Prjjs per drie maanden franco p. p.
f 0.95.
EN
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
10.02'.
meer 10 cent.
De totaal uitslag van de presidentsver
kiezing in de Transvaal is dat op Kruger
uitgebracht zijn 7364 en op Joubert 5950
stemmen. Te'Pretoria, de hoofdstad, waar
de Volksraad zijn vergaderingen houdt en
Kruger zijn woonplaats heeft, gaven de
kiezers een meerderheid van 108 stemmen
aan Joubert.
Nu verandert dit wel niet aan het feit
van Krugers herkiezing; doch de omstandig
heid dat hij zelfs in zijne naaste omgeving
zooveel aan invloed verloor, doet op gevoelige
wijze zien dat de kracht van dezen volksman
bg uitnemendheid gebroken is; dat de
dankbaarheid der Transvalers voor Krugers
verdiensten er niet grooter op werd, en dat
de groote toevloed van on-Hollandsche en
onfi-Hollandsche elementen in deze Hol-
landsch Afrikaansche republiek haar lang
zaam maar zeker terugvoert naar de dagen
van Burgers en zijn aanhang.
De Nederl. Amerik. Land- en Emigratie-
Maatschappij heeft blijkens mededeeling van
hare directie 30000 acres land gekocht.
Nu niet in de San Louis Vallei, maar in
de platte vallei, in den Noord Oosthoek van
Colorado.
Dit is dus nu de derde maal dat, blijkens
hare mededeelingen, land gekocht is.
Eerst in de mededeelingen van den heer
Zoutman en in het bekende boekje, was 15000
acres gekocht en 35000 in optie.
Toen in een telegram, voorkomende in de
N. R. C. van 23 December, en luidende
Prachtig land verkregen.*
En nu eindetgk dertigduizend acres, buiten
de hooggeloofde Vallei.
De Maatschappij stelt zich voor 25 dezer
weder emigranten te doen vertrekken.
Mogen we allen d-e ons blad bereiken kan
verzoeken de Maatschappij in hare bokke-
sprongen om land machtig te worden, te
laten begaan, en te wachten op nadere tij
dingen.
Onze correspondent in de Vallei, die in
overleg met de redactie, eerst wenscht den
Colorado-storm te laten uitrazen, heeft in zjjn
brief van 4 Januari gewaarschuwd tegen
emigratie op dat oogenblik. Zoodra de toe-
stand in orde is, en de verwachtingen zich
verwezenlijken zullen wij het weten en meê-
deelen ook.
Zoover is het intusschen nog niet. Tot
zoolang raden we persoonlijk en thans ook
door ons blad: heb geduld.
Bovendien binnen eenige dagen zal de in
Zeeland, vooral in Beveland, zoo goed bekende
heer J. van Boven te Rilland Bath zijn, waar
hjj en de heer Braamse, die sinds eenige
weken teruggekeerd is uit Colorado, zeker
bereid zal zgn aan belangstellenden alle ge-
wenschte inlichtingen te geven.
Tot zoolang, in ieder geval, wachte men.
Nog eens Colorado
In de Delvenaar komt een schrijven voor
van 18 emigranten uit de Vallei, waarin
zij hun wedervaren met de Maatschappij
FEUILLETON.
XIV.
Twee boden brachten in 1500 bericht
van de geboorte van «onzen Prins». Beiden
ontvingen van de stad bodeloon en te West
monster en te St. Pieter werd er geluid.
En nu, vijftien jaar later, wordt onze
Prins Graaf van Holland en Zeeland. In
1516 wordt hjj Koning van Spanje, in 1520
Keizer van Buitschland. In 1528 heer van
Utrecht en in 1548 was het bestuur der
Nederlandsche gewesten onder éen hoofd,
dat van Karei V, vereenigd.
Onder zijne langdurige regeering van
15151555 had de Kerkhervorming plaats,
en daardoor staat Karei V deels in den
tgd der Middeleeuwen, deels in den nieu
wen tijd.
De betrekkelijke rust der oude dagen
maakte plaats voor woeling en strijd op
ieder gebied.
De knaap dien we op dezen 25 Mei 1515
zullen ontmoeten, stond voor een stuk we
reldgeschiedenis, welks verloop de geheele
beschaafde wereld beheerschen zou, maar
toen nog voor aller oog verborgen was.
Later zullen de nevelen opklaren, nu
staan we nog slechts in den vroegen morgen
van een helderen dag die rijzen zal.
In de zaal der Abdij waar men de Hooge
Vierschaar hield vermoedelijk de Reken
kamer van Zeeland stond een stoel
«bedekt met Guldene lakenen», bjj wijze van
meedeelen, welke mededeelingen alle
overeenstemmen met de berichten door ons
van tijd tot tijd opgenomen. j
Zij melden tevens dat de winter die
volgens het boekje in Januari had moeten
invallen, reeds in November inviel, dat
echter de dagen tot nu toe prachtig zijn;
midden op den dag zelfs vrij warm maar
zoodra de zon onder is, erg koud.
Zij eindigen hun schrijven waarvan
echter de verdere inhoud voor onze lezers
geen nieuws bevat met den raad aan
belanghebbenden om zich te wenden tot
den heer J. v. Boven te Rilland, die thans
op reis is naar Nederland om het publiek
in te lichten. Het stuk is onder anderen
geteekend door C. Moerman van Ierseke,
G. Kloosterman van Rilland-Bath, J. Oranje
van Kloetingeen S. Hartog van Goes.
«Eene Vlissingsche familie of 't geestelijk
communisme in Nederland», was het on
derwerp waarmede de heer ds. Oosten van
Middelburg daartoe door de Chr. Jongel.
Vereeniging «Soli Deo Gloria» uitgenoodigd
gisteren avond voor een talrijk publiek,
te Vlissingen optrad.
De Zeeuwsche chocolade, begon spreker,
heeft eene goede reputatie gehad. Die ze
in Vlissingen het eerst verkocht was de
familie Mets. Zij had eene aarrige fabriek
en veel debiet; doch niet alleen fabriceerde
ze chocolade, ook op kerkelijk terrein heelt
ze iets gefabriceerd. Ze vertoefde in Vlis
singen niet lang te Zwgndrecht gekomen,
werd eene nieuwe chocoladefabriek gesticht
op den bodem van het communisme, eene
pauthëistische secte vormende.
Treurig was de toestand der kerk in 1816;
zjj was gesteld onder staatsvoogdij, gekneld
door onwettige en onnoodige banden. De
geestkracht was bij het volk weg. Tegen
het valsche kerkrechtelijk standpunt ver
hieven zich wel enkele stemmen doch het
gaf niet. Men sliep in. Dooh ook op geestelijk
gebied werd in andere richting gestuurd.
De bloeitgd der Geref. kerk was voorbij.
Het koude rationalisme kreeg heer
schappij. Dat nam liet leven der ziel weg.
Het supremanisme kwam. Hit was wat
vromer maar stond tegenover het Calvi
nisme. Er kwam reactie. Vergeefs waar
schuwden mannen als Schotsman en Mole
naar. Het Reveil kwam. Het was gespeend
aan het Calvinisme en nam een zeer alge
meen standpunt in.
Hooggeplaatsten als Da Costa, Bilderdijk
Capadose en anderen sloten er zich bij aan.
Doch als planting van uitheemschen bodem
kon het hier geen wortel schieten. Het volk
verliet de kerk. Het zonderde zich af. De
oefeningen werden door velen bezocht-
Er werd zelfs meer heil bij gezocht dan
in de kerk. Zoo ook de familie Mets. Dit
groepje had een communistisch idee. In den
geest begonnen eindigde het in het vleesch.
Zij waren de voorloopers der Groninger en
Moderne richting, zelfs van de mannen van
den Dageraad en kwamen bij de Mormonen
terecht.
Een dier hoofdpersonen was Stoffel Mulder
een troon. Daarheen begaf zich op Woensdag
23 Mei 1515 «voor den noen» de Graaf
van Zeeland. Hij was daar omgeven door
Baljuws en Ridders, hooge Geestelijkheid en
Zeeuwsche grootwaardigheidsbekleeders,
door de deputaten van steden en schutte
rijen. De Graaf ging daarheen en hield
blootshoofds [stand voor den zetel. Hem
werd de eed gelezen door Andries Andries-
senszoon, Rentmeester Bewesten de Schelde.
De Graal zwoer den eed met de linkerhand
op het Evangelie, ten overstaan van den
Abt. Onmiddellijk daarna sloeg hij tot
Ridders den genoemden Andries Andrieszoon,
Heer Jacob van Domburch en Lieven Hu-
geszoon, toen burgemeesters van Middelburg.
Toen ging de tocht naar het stadhuis,
daar groote menigte en ontellgk volk ver
gaderd was, en in de raadkamer van het
stadhuis was een zolder gemaakt van de
hoogte der zitbanken, bedekt met geel laken,
en twee fluweelen kussens in het midden
venster, daar onze Genadige Heer aanstond
en op lag, en de eed werd hem gelezen
en gestaafd bij Ewout Lievenszoon, alstoen
Baljuw van de stad, in de manier hierna
volgende
«Dat zweert Gg gerechtig landheer m
Zeeland te wezen, de heilige kerk recht en
der stad van Middelburg recht te houden,
te stijven en te sterken, weduwen en wee
zen te beschermen van onrecht, alle hand
vesten, keuren en privileges, rechte en goede
costumen die uwe edele voorvaderen, ko
ningen en koninginnen, hertogen en her
toginnen, graven en gravinnen en bezitters
's lands van Zeeland, de stad van Middelburg
van Puttershoek. Hg, was een eerste mijme
raar. Trouw bezocht hg de oefeningen, doch
vond geen licht. In het donkere jaar 1816
ging echter des nachts bg maanlicht het
licht voor hem op. Rom. 11 36 gaf de
oplossing voor al zijne mg meringen. Hij uit
God, hij door God, hij tot God. Ook de
wereld. Is de wereld uit God, ook de
zonde, onze afdwalingen uit God, God heeft
die gewild, opdat die zonde ons tot God nou
brengen.
Licht voor Stoffel MulderHij gaat het
zijne vrouw vertellen. De «nieuwe lichter»
ontvangt uit Hand. 2 44 weer nieuw licht.
Alle goederen gemeen, dat hoorde er bij.
De arme man vatte noch het wezen der
zonde, noch het wezen der genade, de
kantteekening las hjj niet eens.
Hg wordt verdreven uit Puttershoek.
Schout Valk te Waddingsveen ontvangt hem.
Valk vindt het nieuwe licht schoon. Hij is
ook een mijmeraar. Hg ziet telkens uit naar
het lOOOjarig vrederijk. Zjj zouden de
profeten van het nieuwe licht worden. Valk
had veel geld en dat is goed om het com
munisme te drijven. Het stroomt er vol
van arme lieden om bg burgemeester te
eten. Daar hij het nieuwe licht niet wilde
wegdoen, geraakte hij burgemeester af. Men
zal werkverschaffen; aken (schepen) zullen
worden gekocht. Mulder gaat naar Amster
dam. Hii komt in aanraking met eene
vrouw, eene profetesse van het nieuwe licht.
Die vrouw is Maria Leer.
Haar invloed was groot op Mulder.
Trouwens de invloed van de vrouw op alle
sectarisme is groot. Zij hoort van het nieuwe
licht en ontmoet Mulder. Over Haarlems
plassen gaat hij met haar naar Puttershoek
en Waddingsveen.
Een nieuwe gemeente wordt gesticht.
Uitgangspunt ishet Communisme, herstelling
der eerste christelijke gemeente. Een drijven
va.de Montanisten, Dooperschen wordt open
baar, ot zooals in Duitschland onder Gustaaf
Werner met de Chr. Communisten plaatshad.
Wat is het doel? Den scheidsmuur weg
te nemen, door het aardsche goed gebracht,
zoodat alle rangen en standen tot elkaar
kunnen komen in de gemeente van Christus.
Van Waddingsveen gaat het uit. Stoffel
Mulder, is gescheiden van zgn vrouwzich
beroepende op 1 Cor. 7 15 trouwt hij Maria
Leer. De grondslagen van het huwelijk
zgn volgens zijn uitlegging verkeerd. De man
en de vrouw zgn wedergeboren en geheiligd.
Dan mag men huwen, dergelijk huwelgk
is heilig. Het behoeft niet voor de overheid,
in den hemel wordt het gesloten.
Maar de gevolgen blijven niet uit. Ver
volging en haat breken los. Maria Leer
wordt voor de rechtbank gedaagd en krijgt
gevangenisstraf.
Doch nog meerdere dwaasheden neemt
de secte voor haar rekening. Gelijke
kleederen moet men dragen, zoo heet het.
Fluks Mevrou w Valks linnenkast geplunderd.
Als Jezus op de wolken kwam was die
linnenkast immers overbodig. Geen vloer-
kleeden op den grond, zelfs geen matten.
Van Waddingsveen naar Puttershoek gaat
men. Daar raakt het geld op. Stoffel
gegund, gegeven en geconfirmeerd hebben,
daarvan zij in tijden van wglen hertogen
Philips, Karei en Philips, koning van Castiliën
uwe voorvaderen Zaliger gedachten gebruikt
hebben, die te houden, te stijven, te sterken
en te confirmeeren en bezegelde brieven
daarvan te geven onder uw zegel.
Dat zult gij niet laten om geenerhande
zaken.
Alzoo moet u God helpen en alle heiligen».
Daarna deed de geheele gemeente haren
eed, een heraut trad voor een der vensteren
en deze wierp goud en zilver tot diverse
reizen.
Toen werd verder de dag gesleten met
volksspelen en maaltijden. Ieder heilige
kreeg zijn was, de zot van onze Genadige
Heere werd zoowel bedacht als de lakeien
van Vrouwe Margriet.
De palfeniers, fouriers en de maarschalk
van de ecurie, zoowel als de officiers van
de sausserie, pannetrge, fruiterge en de
keuken. Kortom, allen die behoorden tot
het burgerlijke of militaire huis des Graven
werden geschenken van stadswege aange
boden.
En Jan de Kleermaker en Wisse Willems
zoon, de beleeder van het St. loris gilde, en
de smeden, de oudkleerkoopers, de vleesch-
houwers, de kuipers, de droogscheerders,
de lakensnijders, de schrijvers, de metselaars,
de borduurwerkers, deze allen kregen ter
eere van den feestdag vele poortkannen
paillette, vele tonnen bier en vele schaaps
buiken. -»
Zekere quantiteit vuurpijlen en bnende
(brandende) stoeken warden ten gebruike
Mulder weet raad. Zwavelstokken maken,
waarnaar ze zwavelstokkenchristenen worden
genoemd. Ze vonden goeden aftrek. De
aak deed goed dienst bij den verkoop. Bg
het verkoopen van de zwavelstokken werd
het nieuwe licht gebracht, dat steeds meer
bloeideRgke familiën voegden zich bg
haar. Ook de familie Metz.
Tot in Friesland werd het nieuwe licht
ontstoken. Een atdeeling ging zwavelstokken,
een andere afdeeling Zeeuwsche chocolade
verkoopen. De aak was aller slaapzaal. Zg
was in 2 aldeelingen verdeeld, eene voor
de vrouwen en eene voor de mannen. Er
was ook een danszaal welke aan den duivel
ontrukt was.
De Zondagsbgeenkomsten werden uitge
breid; men zou voortaan alle dagen bg
elkander komen. Zoo besloot men en het
ging goed. De gedachte van den godsdienst
bond hen nog meer. Geene leer der ver
kiezing zoo riep Mulder. Dit is een fabel.
Uit Godj zgn alle dingenook de liefde.
God is liefde, de liefde van God rekent af.
Er is geen verdoemenis, geen hel. Alle
menschen worden zalig. God heeft ons lief
gehad, dus alle menschen. Geen egoisme.
Geene zondagsviering, zoo luidde het later.
Als men 24 jaar oud is, mag men huwen.
De gemeenschap moet het goedkeuren, men
geeft Mulder er kennis vanen dat is genoeg.
Ook aangifte van kinderen bg de overheid
is niet meer noodig. Geen militie mag er
zijn. Het zijn heilige kinderen want het
huwelijk is heilig. Geen overheid, geen sol
daten. Ik ben uit Go 1 zoo redeneerde Stoffel,
een deel van God. Er is daarom geen
opstanding. Naar God mijn lichaam bij den
dood, wij keeren terug naar God.
Woekerplanten hebben een snel verval.
Zoo ging het ook dezen nieuwlichters. Het
ging niet op. De schoone gedachten van
Stoffel Mulder gingen als rook daarhenen.
Niet van de bezitting maar van de inkomsten
wilde men geven. De rijken gaan heen.
De familie Mets komt bij de Mormonen in
Amerika terechtook Miilder gaat henen.
Hg vindt geene sterkte in die leer.
Te Varik sterft deze man van 't nieuwe
licht, doch een ander licht zou weldra
schitteren in Groningers en Modernen. Maar
ook hun licht is reeds verbleekt, gelgk eens
alle licht verbleeken zal voor het schijnsel
van het Licht der wereld, «de blinkende
morgenster», Jezus Christus, die steeds de
harten moge verlichten om in de Waarheid te
blijven.
10 Februari 1893.
- Bg Kon. besluit is pensioen verleend
aan P.: en P. J. de Krijger, kinderen van
wijlen R. de Krijger, laatst wachter bij de
kustverlichting te Borsele.
Bg Kon. besluit is benoemd tot commies
gegeven, en alzoo had de inhuldiging van
Zeelands laatsten Graaf plaats.
Thans valt het gordijn, en een nieuwe
wereld zal verrijzen voor ons oog.
Of, om te spreken in de taal van den
grootste der aan historieschrijvers zoo rgke
negentiende eeuw, mr. Groen van Prinsterer,
het zal geen ander, maar toch een verjongd,
vernieuwd, geadeld, een door het geloof
geheiligd vaderland worden.
De ontwaking van dat verjongde, ver
nieuwde, geadelde, door het geloof geheiligde
vaderland gaan we nu zien.
Ook de Abdij van Onze Lieve Vrouwe
te Middelburg zal deelen in dien algemeenen
storm die verplettert en verwoest, ter neder-
werpt en verstrooit. Reeds pakken zich de
wolken te zamen over dien eeuwen-ouden
kloosterhof.
Geen gunst van wereldlijke of kerkelijke
vorsten zal kunnen voorkomen, dat een
ontzetten! onweder boven haar losbarst.
Haar schatten zullen vernield, haar kunst
werken door ruwe handen tot gruis geslagen
worden haar rechten en privilegiën zul
len onherroepelijk verdwijnen en hare be
woners, hoog of laag geplaatst, zullen uiteen
stuiven naar de vier windstreken des hemels.
En als de bui zal zijn voorbijgegaan dan
zullen die uitgestrekte gebouwen, talrijke
torens en zware muren den naam der Abdg
voor het nageslacht bewaren, en verkondigen
hoe het eenmaal is geweest, maar de wezen
lijke Abdij van Onze Lieve Vrouwe te
Middelburg zal slechts een historisch
monument meer zijn.