1893, No. 41.
Donderdag 5 Januari
Zevende jaargang.
Lange Yorststraat, C 220.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Schetsen over Middelburg.
w
ei.ken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. 0.95.
Enkele nummers/0.02f.
UITGAVE VAN
en
van 4 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 centj iedere regel
meer 10 cent.
Den geabonneerden die
gewoon zijn met 1 Jan.
hun abonnement op dit blad te be
talen bij den ondergeteekende, zij
herinnerd dat het adres is:
GOES. G. M. KLEMKERK.
Terwijl de politieke strijd rustte als zelden
ging het jaar 1892 onder, en verrees het
jaar 1893 te midden van een steeds heftiger
wordenden socialen strijd.
De geschiedenis van het verleden is een
geschiedenis van vorstendaden en veldslagen,
de geschiedenis van heden is er eene van
het volk.
Niet de politieke maar de ceconomische,
de Staathuishoudkundige geschiedenis dei-
volken is er het brandpunt van.
En in de oeconomische beweging daalt al
meer en meer de nacht, en worden de sterren
ai zeldzamer te zien.
Een dynamietontploffing als te Dublin,
eene werkstaking als te Dublin eene
werkstaking als te Saarbrucken en Metz
revolutionaire bewegingen als in Frankrijk
en Spanje, en onrast in onze Noordelijke
provinciën, met moeite door een steeds talrij
ker optredende militaire macht in bedwang
gehouden.
Ziedaar de treurige voorloopers van den
socialen strijd bjj de wisseling der jaren 1892
en 1893.
En intusschen
„Het sneeuwt-de sneeuw daalt licht en zacht
Maar stadig neer den ganschen nacht,
En dekt paleis en rieten daken.
Ja daalt, verbergt voor Zijn gezicht
Een wereld die in 't booze ligt,
En lastrend spot met God Almachtig."
De buitenlandsche geschiedenis is niet
alleen eene geschiedenis van socialen strijd,
maar ook eene van fmancieële schandalen.
Het reuzen-schandaal van de Panama
fopperij is nog in vollen gang, en reeds
weder wordt de aandacht gevestigd op een
ONS BINNENHOF.
IV.
Komt, mqne lezers, het verdriete u niet,
als we nog eenige oogenblikken vertoeven
in de Abdijkerk op den u bekenden morgen
van Maria-Hemelvaart.
De kruistochten vormen het belangrijk
ste feit in de Middeleeuwen. Zij vormden
het evenement, dat de oude wereld be-
weegde. Die kruistochten, godsdienstig van
oorsprong, brachten eene maatschappelijke
verandering van grooten omvang.
Voor velen onzer is het steeds of de
vaderlandsche geschiedenis begint met den
tachtigjarigen oorlog. Zij kennen de oude
wereld niet, «n onbekend maakt onbemind.
En wat erger is, eene oppervlakkige kennis
leidt zoo dikwerf tot partijdige beoordeeling.
Schoon en wa?r heeft dr. Beetseens gezegd:
„Men scheldt steeds op der Middeleeuwen
nacht
'tl» waar. Euroop lag in een nacht ver
zonken,
Die afschuw baart aan ons verlicht geslacht;
Maar 't was een nacht waarin de sterren
blonken,
Van riddereer èn heldenmoed en kracht,
Die 't duister met hun .schoonen glans be-
A schonken,
Zij gingen wel niet onder aan den trans,
Maar z\jn verbleekt voor onzen zonneglans.»
Zoo is het.
Een andere wereld, een ander leven ver
rijst voor onzen blik naarmate we ons
verdiepen in dat grijs verleden. Een wereld
gansch ander»' van vormen, maar in hoofd
zaak toch met dezelfde deugden en gebreken
als de onze.
Onder de hoorders van den weispreken
den ridder waren eenige edelen, bezield
met de zucht naar den heiligen oorlog. Zij
hechtten onmiddellijk op den schouder des
mantels of op de borst van den lijfrok een
kruisvormig lapje laken, dat geldt als een
openbare eed, afgelegd voor het oog van
God en de menschen, om het zwaard
aantegorden in dienst van den Heiland, en
heen te trekken naar Palestina ter bevrijding
van het heilige graf.
Daar waren ook kooplieden, in wier oog
niets wichtigers is dan de weegschaal, en
niets ernsligers dan de handel, en niets
belangrjjkers dan de winst en ook zij
laten zich teekenen met het teeken der
verplichting.
nieuwe knoeierij.
Ditmaal in Pruisen.
In 1867 werd Hanover bij Pruisen inge
lijfd. De blinde Koning George van Ha
nover verzette zich heftig, maar moest
bukken voor de overmacht.
Zijn particulier Termogen, circa 16 mil-
lioen Mark werd in beslag genomen, en
onder den naam van Welfenfonds, als
spaarpotje door de Pruisische regeering
beheerd.
Over den intrest van dit kapitaal werd
naar willekeur door de regeering beschikt.
Het geld zou gebruikt worden om de woe
lingen der Hanoveranen te keeren. Maar
het schijnt nu te blijken dat het geld
besteed is tot het geven van fooitjes aan
hooge ambtenaren, officieren, hovelingen,
leden van den Rijksdag, journalisten enz.
Ach, het geld is wel ieder even na, maar
niet iedereen nut.
Een man, wiens huisgezin bestaat uit
man, vrouw en 7 kinderen, en wiens loon
f 2,50 per week bedraagt, vergrijpt zich en
wordt gearresteerd.
Deze lucratieve betrekking was de eonige
die hij te Middelburg in den laatsten tijd
vinden kon.
Staatsliedenen hooggeplaatsten in Frank
rijk en Duitschland vergrijpen zich aan
sommen voor hen gelijk in waarde aan
bet weinige klein geld dat deze arme tot
zich nam, en
't Is eene oude geschiedeuis die altijd
nieuw blijft.
De candiJaatsteiling van den heer A. Plate
fe Rotterdam is een politiek evenement.
Door het overlijden van mr. Levysohn
Norman is eene vacature ontstaan in de
Tweede Kamer voor het district Rotterdam.
Nu bezit Rotterdam in mr. van Gilse een
liberaal van groote bekwaamheidmaar
radicaal getint. Bij vorige verkiezingen werd
mr. van Gilse steeds door een kring van
liberalen aanbevolen, maar hij bleef steeds
in de minderheid.
Bij de laatstvoorgaande verkiezing werd
de liberaal-conservatieve heer van Karne-
beek gekozen en als 't ware beloofd dat
bij een volgende verkiezing de linker
zijde haar zin hebben zou, door de verkiezing
Ook zijn er burgers, voor wie nooit hooger
eerzucht heeft bestaan dan «overman» van
hun gilde te worden, ook zij laten zich
werven voor het kruis, en nemen het teeken
daarvan met blijmoedige geestdrift aan.
Maar nog heeft de Ridder te weinig be
zielden rondom zich geschaard. Te velen
gingen heen. Nogmaals neemt hij het woord
en zegt
«Te morgen of te avond als een wereld
lijke heer u oproept zijt gjj verplicht het
zwaard aantegorden en voor hem op te
trekken ten strijde. Zult gij dan aarzelen,
wanneer gij wordt t«n strijde geroepen
door uwe oppersten Heer in den hemel, die
u naar uwe bereidwilligheid zal oordeelen
ten jongsteD dage, wanneer gij voor Hem
zult moeten staan in 'tgericht, om aan te
hooren uw vonnis van heerlijkheid of ver-
doemenisse voor eeuwig
Weest dan strrjdknechten des levenden
Gods I Leent hètoor aan de verzuchtingen
van het lijdende Sion en gedenkt wat de
Heer gezegd heeftWie vader of moeder
bemint meer dan mij, is mijner niet waardig.
Wie zijn huis, of zijne moeder, of zijne
vrouw, ot zijne kinderen, of zijne goederen
verlaten zal om Mijnen naam, het zal hem
honderdvoudig worden beloond, en heteeuwi-
ge leven zal zijne erfenis zijn».
Jongelieden en mannen buigen zich voor
hem neer als voor een Godsprofeet, hij
neemt hen aan, hij bevestigde het kruis
der gelofte op hun gewaad, en hij geeft
hun zijn zegen voor den naderenden strijd.
Maar de ouden en zwakken wijst hij af,
doch niet zonder troost of bemoediging.
Niet in uwe handen, zegt hij, past meer
de scherpte des zwaards, of de spitse dei-
lans, of de prikkelen der knodse. De
krijgsmanshouding die u past, is liet ge
bogen hoofd en de gekromde knie, en uw
wapen zij het gebed. Blijft waar gjj zjjt
maar richt onophoudelijk uw schreden tem-
pelwaarts, stort u daar neer voor het altaar
des Heeren, en smeekt Hem met tranen
en innigheid, dat hij da wapenen moge
zegenen van hen die uittrekken in Zijn
dienst.
En nog eens als een volleerd orator boeit
hij zijn gehoor aan zijne lippen en bezielt
de nog overgeblevenen met zijn machtig
woord.
Nog eenmaal, nu voor het laatst, hooren
■wij zijn ernstig woord. Na den plicht en de
heilige roeping te hebben voorgesteld komen
van mr. van Gilse.
Nu breekt de tijd' van candidaatstelling
aan. Zeven leden van het bestuur der
invloedrijkste liberale kiesvereeniging van
Rotterdam bevelen mr. van Gilse aan
Nog 167 leden der kiesvereeniging, alzoo
de linkerzijde, gaat met hen mede en
stemt op mr. v. Gilse. Maar 238 stemmen
worden uitgebracht op den heer A. Plate.
Hij is alzoo de candidaat.
Nu lapte Tak's kieswetontwerp het hem,
maar duidelijker wordt het dat eene nieuwe
partijformatie komende is. De radicalen
en de conservatieven in den boezem der
liberale partij gaan uit elkander. De
Rotterdamsche candidaatstelling is slechts
een stap op dien weg, maar een belangrijke.
Dit jaar zullen tenzij bijzondere
gebeurtenissen in den weg komen geen
verkiezingen voor Tweede Kamer ot Pro
vinciale Staten plaats hebben. Wel de
verkiezingen voor de gemeenteraden.
Te Middelburg treden af de heeren v-
Dunne, J. J. en L. K. v- d. Harst, Snijders
en v. Voorst Vader-te Goes de heeren
Ramondt, Lenshoek, Hildernisse en Qant
te Zierikzee de heeren Mu.ock Houwer, v
d- Vliet, de Vos v. Steenwijk, Fokker; te
Vlissingen de hh- Mortier, Kalbfleisch, Del-
voye, Chevalier en Harder; te Terneuzen
de hh. Dronkers, Visser, Harder en Grenu.
4 Janurri 1893.
Heden ontvingen wij jden almanak»
uitgegeven door de «Maatschappij tot be"
vordering van landbouw en veeteelt in Zee"
land» voor 1893. Deze almanak, die thans
zijn 17en jaargang beleeft, is uitsluitend
verkrijgbaar gesteld voor de leden der
maatschappij, bij wie hij met ieder jaar
een welkome bode en goeden-raadgever is.
Wij dringen er zeer op aan dat toch
onze landbouwers zich aan die maatschap
pij aansluiten. Zlj heeft aanspraak op dien
steun. De contributie bedraagt slechts f 2
'sjaars. Men heeft daarvoor genoemden
practischen landbouwalmanak met vele
inlichtingen; tevens ingericht voor aanteeken-
boek met potlood. Men heeft vrijen toe
gang tot de tentoonstellingen der maat-
de beloften.
Hoort nogmaals z(jn eigen woord
«Met het grootste vertrouwen op de God
delijke barmhartigheid en op de macht vau
den heiligen Petrus en Paulus, ontheffen
wij alle diegenen, die de wapenen tegen
de ongeloovigen zullen opvatten, van de
eeuwige straffen, die zij wegens hunne zon
den hebben verdiend, en zij, die daarginds
op de heilige aarde in ware boetvaardigheid
zullen sterven, hebben geenszins aan de
vergeving hr.nner zonden en aan eene
eeuwige belooning te twijfelen.
«Zij allen die tot deze heilige daad be
sluiten worden opgenomen in de bescher
ming onzer heilige moeder de kerk en der
heilige Apostelen Paulus en Petrus. Gods
stedehouder op aarde zelf, en wij, zijne
gevolmachtigden, bevelen dat de personen
en goederen van allen die het kruis aanne
men en opgaan ten gewijden tocht, in
volkomen zekerheid zullen blijven, zoodat
hij die het wagen mocht zich daaraan te
vergrijpen, door den Bisschop zoolang in
den Ban zal worden gedaan, totdat hij ge
noegzame veldoening zal gegeven hebben.
De priesters, ja de Bisschoppen zelfs, die
zich tegen zulk eenen niet ernstig genoeg
verzetten, zullen geëxcommuniceerd worden».
De prediker eindigt met een dertiende
eeuwsch«Het is verboden op straffe bij da
(kerkelijke) wet bepaald».
En wat dit beteekende verstonden gewis
de hoorders van den kruisprediker beter
dan wij.
Onhoudbaar was de stelling van ieder
door den banvloek getroffen openbaar of bij
zonder persoon. De excommunicatie of Groote
Ban sloeg den veroordeelde met een soort
van maatschappelijke melaatschheid, boycotte
hem, verklaarde hem vogelvrij.
Ziehier het formulier dat hen vonniste:
«Dat geen christen hemgroete, of ondersta
hem den broederkus te geven, geen priester
in zijne tegenwoordigheid de mis bediene,
of hem toelate tot de heilige gemeenschap
van Chrisli lichaam en Christi bloed. Dat
niemand met hem in aanraking kome,
niemand zaken met hem doe, niemand hem
ontvange in zijn huis, niemand met hem
ete, drinke of spreke, tenzij om hem tot
bekeering te manen. Hij zij gevloekt van
God den Vader, die den mensch geschapen,
gevloekt van God den Zoon, die voor den
mensch geleden heeft, gevloekt van God
den Heiligen Geest, die bij den doop over
schappij en verschillende vergaderingen in
het belang van den landbouw.
Krachtiger geldelijke steun zou het hoofd
bestuur met meerdere ruimte doen beant
woorden aan de vele aanvragen om zedelijke
en stoffelijke hulp, die met meerderen klem
en in grooteren getale bij hem inkomen.
Het volgend jaar herdenkt de maatschappij
haar 50jarig bestaan. Moge zij dit onbezorgd
en met een graoter ledental dan ooit kunnen
tegemoet zien.
Bij kon. besluit is eervol ontslag ver
leend aan J. C. Lantsheer als burgemeester
van Domburg.
lerseke Vergadering van den Gemeen
teraad van Vrijdagavond 30 Dec. Tegen
woordig 9 leden, afwezig de heer Van
Oeveren- Voorzitter de Burgemeester.
jj^De notulen der vorige vergadering worden
ongewijzigd gearresteerd. De voorzitter deelt
mede, dat de verkoop van eenige goederen
van de gemeente heeft opgebracht de som
vau f 21.25. Het proces-verbaal der laatste
kasopneming bij den gemeente-ontvanger
wordt voorgelezen. Er was in kas f 1015,82,
een som overeenkomende met de boeking
Ingekomen zijnle van Ged. St. goedkeu
ring der gemeenterekening over 1891, 2e
mede van Ged. St. goedkeuring van de
nieuwe regeling der traktementen van
onderwijzeressen, 3e. Van den koffiehuishou
der Wagenaar verzoek om vergunning.
Omdat dit verzoek aan den Raad is gericht
in plaats van aan B. en V\. waar het
behoorde, wordt het op voorstel van den
voorzitter niet ontvankelijk verklaard. 4e
Van het Burg. Armbest. eene aanbeveling
tot benoeming van een lid voor dat Best.
De heer W. Van Oeveren Jr. aftredend
lid, wordt met algemeene stemmen op één
na herkozen. No. 2 der aanbeveling was de
heer J. C. Van der Burght.
5e. Van den onderwijzer J B. Eekman
verzoek om eervol ontslag tegen 1 Jan. B.
en W. stellen voor het ontslag te verleenen
met ingang van 1 Mrt., of zooveel vroeger
als in de vacature zal zjjn voorzien. Na
eene bedenking van den heer Cupéry wordt
alzoo besloten.
6e. Van den gemeentegeneesheer verzoek
om verhooging van zijn salaris tot f 1000
o. a. op grond, dat geneesheeren uit omlig*
ons wordt uitgestort, gevloekt van alle
heiligen, die sedert de grondlegging der
wereld in Gods oogen genade gevonden
hebben. Hij zij gevloekt waar hij ga of sta,
te huis en op het veld, aan den grooten
weg en op binnenpaden. Hij zij gevloekt
in zijn leven en zijn sterven, slapend en
wakend, in zijn arbeid en in zijne ruste.
Hij zij gevloekt in alle krachten van zjjn
lichaam, in het samenstel zijner ledematen,
zoodat van zijn kruin tot zijn voetzolen geen
gezonde plek aan hem zij. Met Dathan
en Abiram, en met allen die tot den Heer
gezegd hebben «ga weg van ons», worde
hij overgeleverd aan deeeuwige straf. Gelijk
water h»t vuur uitdooft, zoo worde voor
altijd zijn levenslamp gebluscht, tenzij hij
boete doe en voldoening geve.
Amen».
Ziedaar de beteekenis van de straf dooi
den Tempelier tegen den enkelen persoon
bedreigd.
Maai' de vurige man sprak ook van straffen
aan priesters, aan Bisschoppen zelfs opte
leggen.
Ook dit vereischt nog eenige toelichting.
Als een stad of land of bisdom door den
Paus onder het interdict werd gelegd, dan
mochten daar geen andere personen begraven
worden dan geestelijken, bedelaars, vreem
delingen en kinderen beneden de twee
jaren gestorven. Anderen moesten boven
aarde blijven staan. De openbare godsdienst
oefeningen werden veranderd in geheime, en
alleen ter sluiks mochten de priesters, wan
neer ouders het verlangden, den doop bedienen,
's Morgens te negen ure begonnen de klokken
van alle kerken te luiden, en dan moest
een ieder, met het aangezicht ter aarde,
God om verzoening bidden. Stervenden
konden de uiterstegenademiddelen ontvangen,
maar in de kerken werden, als op Goeden
Vrijdag de altaren van hare versierselen
ontdaan, de kruisen weggenomen. Missen,
bij overdekte altaren, mochten door de
priesters alleen gelezen worden in de zorg
vuldig gegrendelde voorportalen der kerk
gebouwen. Zoolang het interdikt duurdej
mocht er niet getrouwd, geen vleesch
gegeten, geen andere spijze dan in den
Grooten Vasten genuttigd worden, en mocht,
ten slotte, niemarids haar geknipt of baard
geschoren worden, van leeken zoomin als
van geestelijken.
Ziedaar de tuchtmiddelen der Kerk uifj
de Middeleeuwen.