JJ NIEUWEJAAR. 1892, No. 37. Zaterdag 24 December. Zevende jaargang. a* Lange Vorststraat, C 220. a 88% 88^ VKRSCHIJ iY T G. M. KLEMKERK, te Goes F. P. ITHUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIES ■3c* Wegens Kerstfeest verschijnt Maandag geen no. van ons blad. Wederom stellen wij, en wel in het no. dat MAANDAG 2 JANUARI a. s. verschijnt, voor belangstellenden de ge legenheid open om tegen den prijs van 25 CENTS (mits niet grooter dan 6 regels druks) hun nieuwjaarsgroet aau Fa milie, Vrienden of Begunsti gers als advertentie te doen opnemen. Den geabonneerden die gewoon zijn met 1 Jan. hun abonnement op dit blad te be talen bij den ondergeteekende, zij herinnerd dat het adres is: Goes. G. M. KLEMKERK. Schetsen over Middelburg. ONS BINNENHOF. sterdam, 20 Dec. eningen. Vorig 2% 83 83 3 97% 977/8 3/s 101% 102% 3% 1021/8 102% fk 100% IOOI/2 5 841 /4 84 5 99 99 4 95% 956/8 41/s 996/g 5 5 1000 5 5 5 4 5 4 844 4 oonp. 3 ieket 3 l S7% 87V« 84!/2 92% - 81% 816/ OU J? 8l% 8lS/8 856/8 80% 807/g S91/2 90 22 22% 19 5 4 5 erie 5 5 5 Z.R. 4 4 >pe 4 4 >tsch. 4 4 3 6 6 5 4 4 5 4 bbi. 6 21% 21% 4% 28% 28% 5 67% 5 107 10 60/ 82»6 61% 61% 62 621/2 92% 92% »3% 93% 93 92% 96% 93% 96% 813/4 44% 983A 983/4 99% 99% O® 01% 82% 881/" 88% 217/8 22 22% 22% 104% 937/8 98% 80 41/s 72 4% 71% - 4 667/g 67% 6 35% 353/® 4% 21% 4 35% 35% delijke Leeningen. 3% 98% 93 3% 99% 99 3% 99% 99% ëefe Ondernemingen. 1131/4 113% 158% 4% 101% 4 101% 2 52% 4% 1043/4 4 100% 100 □d. 87% 87 4% - 4 1006/g 100% 3% - - 4% 102% 102 5 102 - 973/4 - 74 4 101 4% IO21/4 493/4 493/g 4 91 216 30 4% IO21/4 102% 3 5 95 4% 94% leeningen. rad. 1081/s lig. 3 93 30% 3% 997/S 3% 997/a 00 1593/4 «3% 8 53% 8 55% 115 f. 130 5 128% 4% 983/4 4 91 8 68% 5 951/4 4% 947/g 94% 93 .0. K- 102% 5 102% 4 86% 5 1036/g 5 101% 5 103 f 104% 3 75l/2 5 68% 4 883/4 5 8% - 273/4 6 105% 5 97% i 1067/g 106 93% 114% 35 5 a. 100 69% !04% 7 1073/4 6 1121/8 38% 6 1051/4 5 93% latschappijen. 190 97% 4 816/g 351/s 4% - eeningen. 3 113 3 105% 3 103 67 2% 99% 0 21/g 99 100 121 4 1157/8 5 120% 100 1563/j 100 1651/4 jgg 100 144% 100 132 100 333/4 400 21% /JD 8®6/8 1147/g 123 98% 90% 63% 95% 95 102% 86 101% 1027/g 276/' 97% 85% 95 100 693/4 104% 1077/g 37% 118% 1083/4 67 120 145 132 38 2X% UW. eiken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND Prq? per drie maanden franco p.p. f 0.95. Enkele nummers /0.02s. UITGAVE VAN ek van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Bij dit nommer behoort een bijvoegsel. Als naar gewoonte zal in datzelfde no. van ons bUd een Nieuwjaarswensch voor komen: BIJ DEN AANVANG VAN HET JAAR 1893 enz. onder welken een ieder tegen betaling van 10 CENTS zijn naam, beroep en woonplaats kan doen zetten. DE UITGEVERS. ADTERTENTIEN en NAMEN voor den Nieuwjaarswensch worden ingewacht] uiter lijk tot Vrijdagavond 30 December bij den Drnkker-Uitgever, Lange Yorststraat C 220. Goes, G. M. KLEMKERK. Het Nieuwjaarsuo. wordt D. V. Zaterdag, avond of Maandagochtend 3 Januari 1893 bij al onze nbonné'sj bezorgd. FEUILLETON. II. De Witte Heeren woonden alzoo in de Abdij en genoten van de voorrechten der Graven. Vooral Willem II, Roomsch Koning, Graaf van Holland en Zeeland begiftigde deze Abdij. Het was dezeWillem II, wiens beeltenis, hoe wel op popperige wijze, op de fontein in het Haagsche Binnenhof prijkt, die de grondlegger is geweest van vele onzer steden en dorpen. Hij stichtte 's Gravenhage, dat op gelijke, maar door gunstiger ligging krachtiger, wijze het Binnenhof omringde, als Middelburg rondom de Abdij gebouwd werd. Hij gaf Middelburg en tal van andere steden Privilegiën. Zijn gebeente, en ook dat van graaf Floris ,11, ■rust in Middelburg, de stad die zooveel aan •deze Graven uit het Huis van Holland heeft •te danken. Twee gedenksteenen in de -Abdijkerk bewaren onder de Middelbur gers van later eeuwen de gedachtenis der Vorsten die hunne stad schoon en rijk hebben gemaakt. De Abdjj bezat in Willems dagen alleen aan landerijen 3541 gemeten. De Abt had de hoogste macht en het meeste gezag in Zeeland. De Graven, als zij ingehuldigd werden, waren gewoon aan de voeten van den Abt een eed te doen op Gods heilige Evangeliën. Bovendien had de Abt van Middelburg het recht van voordracht voor alle mogelijke en kerkelijke vacatures in Holland en Zeeland. De Abt was dus in het midden der dertiende eeuw een zeer hoog en invloedrijk man, en de Abdij was bet Paleis van aardsche grootschheid, de sterke burcht van het kerkelijk gezag. Een schoone bouw, op ruime schaal aangelegd was ons Binnenhof. Eéne hoofd poort, die aan de Balans, thans gerestau reerd, voor rijtuigen en voetgangers, toen van deuren voorzien, gaf toegang. Daar was de hoofdwacht gevestigd. De zjjpoort naar het Koorkerkhof en de Muntpoort maakten deel uit van de Abdijeerst in later eeuwen is de Mant van Zeeland gevestigd en zijn particuliere woningen onder de Abdijpoort De directeur der Ned. Land- en Emigra tie-maatschappij te Utrecht, thans de heer F. J. Dekker, deelt naar aanleiding van het in ons vorig nommer medegedeelde telegram uit de N. R. C. mede dat moeilijkheden zijn gerezen zijn bij de overdracht van gron den met de kanaal-maBtschappij aldaar. De gronden van den Staat Colorado ge kocht door eene kanaal-maatschappij aldaar gevormd, zijn geirrigeerd en tot cultuur ge reed gemaakt. Blijkens mededeelingen dor bekende bro chure en van den heer Zoutman persoonlijk is een uitgestrektheid grond ter grootte van het eiland Walcheren in koop aan de N. A. Land- en Emigratie Maatschappij gegeven. Deze heeft op hare beurt aangekondigd dat dit land voor kolonisten te koop was, maar verkocht is hier niets. Ook uit de mededeelingen van den directeur blijkt dat niemand hier land heeft gekocht of gelden daarin gestoken. Van welken omvang de moeilijkheden zijn is den directeur niet bekend, zoodat eerst nadere inlichtingen opheldering zullen kun nen geven. De strijd tegen de Vivisectie. Wq hebben reeds vroeger onze bezwaren gezegd tegen een samen blijven in ééne vereeniging met hen, die met de schrijvers in «De Tribune» heidensche gevoelens propageeren en niet al te vriendelijk zijn jegens hen die daartegen opkomen. Enkele persproducten van dat blad zijn door den bond overgenomen en verspreid, ofschoon niet onder alle orthodoxe leden wat wel pleit voor zijne voorzichtigheid, doch hem niet ontslaat van de verantwoor delijkheid voor de uitgave, waarin bijvoor beeld de stelling voorkomt «dat mensch en dier wel in ontwikkelingsgraad verschillen, maar derzelfde natuur deelachtig zijn, die voor steeds toenemende volmaking vatbaar is». Ook hindert ons de uitspraak eet.-er dierenvriendin, kennelijk met instemming aangehaald: aEen dierenziel is een men- schenziel in wordings*. Voorts wordt in bedoelde uitgaaf gepro testeerd tegen de «ultra-behoudende» richting in de Kerk die met een beroep op Genesis de leer dat wij van,, de apen afstammen, zoo maar klakkeloos verwerpt. gebouwd. De poort tegenover de Botermarkt met de letters S P Q M is eerst in 1592 door het stadsbestuur gesticht. De Abt woonde niet in het huis waai de Commissaris der Koningin verbliji houdt, gelijk men meent maar in de Kamers, thans ingericht voor de bureau's van het Provinciaal bestuur. De Koorheeren bewoon den de vertrekken ter weerszijden van de hoofdpoort, bekend als de Rekenkamer van Zeeland, en de Provinciale Bibliotheek en het archief De monniken bewoonden de Munt en hadden hunne eetzaal in de tegeu- woordjgeGymnastiekschoolopdeGroenmarkt. De tegenwoordige Staten-Zaal was toen waarschijnlijk ook reeds de zaal waar de Abt met de Edelen en Ridderschap tot het bestuur van Zeeland vergaderde. Maar toen een holle, kille zaal met witte muren. Het huis thans door den Commissaris der Koningin bewoond was het Logement van die Graven van Zeeland. Dat huis herbergde alleen den Graaf als hij te Middelburg ver blijf hield of zijn gasten. En vele vorstelijke gasten heeft dit «open Huys des Graven» geherbergd. In 1478 Maximiliaan, Keizer van Duitschland; in 1496 Filips I Koning van Spanje; in 1515 Karei V Keizer van Duitschlandin 1556 Filips II, Koning van Spanje; in 1570 Anna van Oostenrijk, Koningin van Spanje; in 1576 Willem van Oranjein 1588, Maurits van Nassau; in 1688 Willem III, Koning van Engeland; iu 1766 Willem V, Stadhouderin 1809 Lodewqk Napoleon, Koning van Holland; in 1810 Napoleon Bonaparte, Keizer der Franschen, en later de drie Koningen uit ons Oranjehuis. Ziet ge wel dat de eeuwen dezen kloos terhof tot een merkwaardig stuk vaderland- sche geschiedenis hebben gemaakt? Deel uitmakende van deze rijke Abdij was de Abdij-kerk. Een kerk waarvan naar de geschiedenis meldt, «de timmeraadje, de outaaren, de schilderijen en het maakzel der kerke, altemaal ongemeen prachtig en kunstig was, en de oogen verrukte der toekijkers, die van alle kanten kwamen toegeloopen». De Abdij-kerk kon geen Calhedraal zijn, omdat het niet een Parochie kerk was, maar privaat bezit van de Abdjj van onze Lieve Vrouwe. Wanneer de Bond dergelijk boed dhisme en darwmisme te hulp roept om den strijd tegen de goddelooze gruwelen dei- wetenschap tegen de dieren daarmede te wijden en te sterken, dan zal hij terrein verliezen, want dan zullen de christen strijders die zich onvoorwaardelijk houden aan Gods Woord de gelederen verlaten. Des christens devies, in Hugenholtz' eerste brochure zoo juist geteekend, is Spreuken 12 10a; zjjn wensch: de zuchtende creatuur vrjjgemaakt te zien van alle juk door de zonde hem opgelegd. Zjjn drqfveer de onnoodige wreedheid te fnuiken waarmede de «wetenschap» het arme dier noodeloos en nutteloos foltert, en lafhartig vermoordt met allerlei onge oorloofde experimenten. Op dat standpunt kunnen alle strijders, van welke richting ook, elkander steunen. Maar dan houde men alle dogmen van zielsverhuizing, alle gefilosofeer over evolutie theorie of iets dergeljjks, er buiten. Dat behoort niet op het terrein van de Anti- Vivisectie. 23 Dec. 1892. Bjj de behandeling der begrootingen voor waterstaat en justitie drong de heer Lucasse aan, in het belang van den petroleum- handel te Vlissingen, op de plaatsing van dukdalven in de haven te Veereen de heer Hennequin op betere regeling der jaarwedden van de maréchaussée. De heer Hennequin betoogde tevens de noodzakelijk heid tot verbetering van de haven te Breskens reeds nu. Hij wees op de, minder noodige, groote kosten, die gedaan warden voorliet havenstation te Vlissingen. Aan den heer Conrad antwoordde de minister dat eon voorstel zal gedaan worden om tot oplossing te geraken van het geschil tusschen ge deputeerde staten van Zeeland en de regee ring omtrent de zeewering en oeverver- dedigiog. De post instelling van een Landbouwraad samengesteld oit landbouwmaatscnappijen, werd aangenomen, na bestrijding door den oud minister Havelaar die de landbouw-maat schappijen daartoe niet geschikt achtte. De heer Tijdens besprak de heerschende werkloosheid, en sloot zich aan bij het adres van baron Tindal. Hjj noemde eenige mid delen ter verhelping. Er zijn in Nederland volgens hem nog 600 duizend hectaren De St. Pieterskerk, staande op het ons bekende Hofplein, was in naam de Hoofdkerk van Middelburg, in werkelijkheid evenwel was de Abdijkerk, de tegenwoordige Nieuwe- en Koorkerk te zamen, de tempel van Middelburg, de cathedraal van Walcheren zelfs. Daar, in die reusachtige ruimte, verga derde zich op hooge feestdagen de menigte. Daar was de Arke des Verbonds, het Nob der woestijn, het Patmos van den Nieuwen Dag voor menige vermoeide van ziel. En als dan de christenheid de groote feestdagen des Heeren, der heiliga Moeder Gods, der heilige beljjders of maagden vierde dan tooide zij haar kerk met het stille wit, het symbool der geestelijke vreugde, zoowel als der reine, onbesmette onschuld. Rood is de kleur der kracht, rood is schitterend als het vuur, helder als het bloed. Daarom sloeg de kerk een rooden mantel om, als zij, gedenkende aan de vlammende uitstorting des Heiligen Geestes haai' Pinksterfeest vierde, daarom hulde zjj zich in het rood, als zjj de heilige martelaren gedacht, die hun bloed hadden gestort, zoo kostbaar ter bevruchting des geloofs. Tusschen het stille wit, en het heldere, krachtige rood ligt het zachte groen, helder, vroolijk, frisch, levendig «Is de zoete hope die het gemoed met blijde verwachtingen vervult. Dan kleedt zich de kerk in 't groen als geen feesten invallen. Van den dag der heilige Drie Koningeu tot op Zondag Septuagentis, en van Pinksteren tot den advent. Nog niet droef en donker, maar toch somber en ernstig is het paarschof violet. Niet de rouwe des doods teekent het, maar de rouwe der boetvaardigheid. Niet het onbezielde der gestorvenen, maar de bleek heid der vastenden. Daarom wikkelt zich de kerk in 't paersch als zjj boete- en vastendagen houdt of quatertempers viert. En als het koor der kerk geopend wordt, de begraafplaats voor Edelen en Grooten, dan ziet ge de kerk getooid in de somberste der vijf kleuren het zwart Zwart het symbool van treurigheid en duisternis, van dood en boetvaardigheid. Het zwarte gewaad der dienaars en grond, min of meer geschikt om in cultuur te worden gebracht Inpoldering is als aangewezen, evenals ontginning van heidegronden. Ook wees hq op de tjjdelqk overstroomde gronden, die men, door het graven van kanalen uiterst vruchtbaar maken kan. Zjj zjjn bijna onuitputbaar door hun groot stikstot- gehalte. Voorts op de zandgronden, die door zoigvuldige bemesting en aanvoer van faecaliën door kanalen uit de steden geschikt kunnen gemaakt worden voor de aardappel teelt Dan is er nog da Zuiderzee, de Dollart, enz. Hjj vroeg o. a. aan den minister van binnenlandsche zaken of deze zoo spoedig mogelijk een crediet wil aanvragen voor de gemeenten, die in de werkloosheid willen voorzien en daarvoor hun toevlucht moeten nemen tot minder productieven arbeid, te steunen. De minister antwoordde dat het moeilijk te zeggen is of de werkloosheid dit jaar erger is dan 't vorige. Een middel tegen werkloosheid in een paar woorden aan te geven is moeilijk. Wat de gevraagde steun aan de gemeenten betreft, waar het noodig is, zal de Regeering, na voldoend onderzoek en in verband met de bepalingen onzer wet geving, niet aarzelen om die hulp te verleenen. Doch dit moet bij bepaalde gevallen worden beoordeeld en verschillende vragen dringen zich hierbij op dpn voorgrond. Reeds bjj de Begrooting van Binnenlandsche Zaken heeft de Minister medewerking toegezegd voor de ontginning van heidegronden. De heer Tjjdens was met dit antwoord niet bevredigd.; Hjj drong op spoedige hulp aan. Bjj kon. besluit van den 20en dezer is bepaald dat het bedrag der rijksbijdragen, die aan gemeentelijke en aan bijzondere normaallessen en aan hoofden van scholen zullen worden verleend, voor elk der door hen in don loop van het jaar 1893 ter opleiding tot onderwijzer aangenomen per sonen, nadat deze in den loop van 1895 of later de akte, bedoeld in art. 57, onder a, der wet op het lager onderwijs, wordt vastgesteld als volgt: lo. voor hen, die bjj gemeentelijke en bij bijzondere normaallessen zjjn opgeleid a. gedurende ten minste 2 jaren f 300 b. gedurende ten minste 3 jaren f 400, en c. gedurende ten minste 4 jaren f500 2o. voor hen, die door hoofden van in—Bgaea—g—mwi ■ommmmm—— priesters, het geopende graf, het weemoedig flikkerende waslicht, de treurige en sombere stoet die daar in het halfduister Tan een Romaansch kerkgebouw voortschreden, stemde dat alles niet tot somberheid? Maar ook in die duistere Middeleeuwen ruischte langs die stille gewelven, als langs die prachtige tomben de stern van Christus «Ik leef en gjj zult leven»en dat onze voorvaderen de beteekenis van dit woord hadden verstaaD, getuigt hunne onver anderlijke gewoonte om te begraven met het gelaat naar het Oosten van waar de verrijzenis komen zou. En nu tomben en ljjkgesteenten, graf zerken en Mausoleums zjjn vergaan. Het stof van hen die daar sluimerden is gansch en al vermengd met het stof der aarde, deze steenan zuilen en steenen gewelven zijn stof geworden of zullen stof worden. Dat alles predikt vergankelijkheid. Hier beneden is niets wat blijft. Dat is de les die we, wandelende tusschen de graven, hebben meê te dragen. Nog een monument blijft mjj ter be schrijving over, eene beschrijving die langer wordt dan ik mij had voorgesteld. Het is de Abdjj-toren. Onze schoone, ranke Lange Jan. De oorsprong van dit bouwwerk verliest zich als dat van de Abdij, vermoedelijk in den nacht der tijden. De oudste afbeeldingen uit de I3de eeuw doen dezen toren veel kleiner zien met een naald gedekt. In 1476 brandde deze naald, door den bliksem getroffen, tot op hetsteenwerk af. In 1512 herbouwd, trof hem in 1568 dezelfde ramp. Door de ellenden van het beleg duurde het tot 1590 eer hq van stadswege herbouwd werd. Toen werd het klokkenspel [er in geplaatst. Op 1 Augustus 1712 brandde de toren nog eenmaal tot op het muurwerk tegeljjk met het dak der koorkerk at. Toen is bjj den wederopbouw het koperen dak en de bliksemafleider daarop geplaatst. Toen is de bekende, merkwaardige trommel in de uurwerkkamer voor f 17000 geplaatst. Toen zq'n de 41 klokken, wegende te zamen 34340 kilo ingehangen. En sinds dien tjjd is de Lange Jan in zq'n tegenwoordigen vorm door gansch Zeeland te zien. Zjjn kruis en zijn kroon vormen als eertqds het Centrum van Zeeland.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1892 | | pagina 1