s.
1892, No. 23.
Dinsdag 22 November.
Zevende jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. O'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Kerk, School en Zending.
gekomen een
|iaar verzoek
aat enz., om
nge. Zonder
een voorstel
|es in handen
ne van advies.
|G. P. Wattez
telefoonpaal,
en de Ligny
es geen reden
iten om het
het Dag. Be-
vTooting en de
'.49 sluitende
v, wordt over
een lid der
Issie, waartoe
en dr. J. P.
Meijers. Be-
aet 13 stem-
bracht op den
Inger nog in
f.t de 'korting
bij afneming
n het gratis
ilanders 5 cent
ging de ver-
[penisse heeft
ngenomen.
elken MAANDAG- "WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs per drie maanden franco p. p. f 0.95.
Enkele nummers /0.02L
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Nederland betaalt jaarlijks minstens 38
miljoen gulden voor het onderhoud van zijd
vloot en zijn leger. De begrooting over 1893
wijst ongeveer dezelfde uitgaaf aan.
Het leger vraagt twee en twintig mlllfoon,
vijf honderd acht en negentig duizend en
tweehonderd zeven en twintig gulden
f22,598,227. Marine (oorlogschepen c. a.)
vijftien millioen, zes honderd zeven en
negentig duizend, vierhonderd en drie en
twintig gulden; f 15,697,423. Dit maakt
te zanten de som uit van f38,295,650. Te
land en ter zee kost ons het krijgswezen
dus acht en dertig millioen twee honderd
vijf en negentig duizend zes honderd en
vijftig gulden!
De Minister van Financiën schat de
inkomsten van het rjjk, d. i. de som, die
de belastingschuldigen opbrengen, op 128
millioen. Hieruit blijkt, dat wjj bijna 1/3
van deze inkomsten noodig hebben voor
«oorlog».
Onze Nationale schuld eischt circa 32
millioen rente; dat komt er dus nog bij,
en zoo betalen wij voor oorlogskosten en
rente ruim 70 -millioen jaarlijks. Dat is
meer dan de helft van wat wij samen op
brengen
Denk hierbij dat de minister van marine
thans nog een crediet van 37 miljoen
gulden heeft aangevraagd tot sterking onzer
zeer kranke vloot, overigens een noodige
uitgaaten men zal begrepen dat het er
ook op dit gebied in ons kleine land, met
zijn gedrukten handel en kwijnenden land
bouw, niet rooskleurig uitziet.
Het boek «Drie maanden fabrieksarbei
der» van den Chemmitzer predikant Paul
Göhre, heelt een pendant gekregen in de
uitgave; «Drie maanden fabriekarbeidster»
van Mevrouw Minna Wett-stenAdelt, een
der meest begaafde strijderessen voor de
rechten der vrouw in Duitschland.
Deze beschaafde, jeugdige, gehuwde vrouw
heeft drie maanden lang in een der Sak
sische fabrieken gearbeid, gezwoegd en ge
leden, ervaren en geleerd van de gewoonten
en levensgebruiken der vrouwelijke fabrieks-
wereld.
Met afschuw heeft zij van nabij gezien
de onzedelijkheid, waartoe deze vrouwen en
meisjes door gewetenlooze mannen worden
verleid. Zij zelf werd meermalen door laag
hartige voorstellen vervolgd. Meestal gingen
deze voorstellen uit van den opzichter zei ven
in de fabriek, die als zoovele eer-en deugd-
vertreders ook in onze omgeving langs
's Heeren straten wandelt met het air van
iemand van groot fatsoen en fleren adel.
Slechts de omstandigheid dat. z(j uit de
verte door haar man gevolgd en aange
moedigd werd, deed haar tot volharding
besluiten.
Zij doet voorts tal van mededeelingen
over de inrichting der woningen, de leef
wijze, den godsdienst en andere bijzonder
heden dezer nijvere bevolking van het in
dustrieel zoo hoog ontwikkelde Saksen die
ons leeren dat beschaving en ontwikke
ling, zonder vreeze Gods, niet de ware deugd
aanbrengt.
De vorige week werd een treurig feit
uit ons maatschappelijk leven voor de
rechtbank te 's Hage behandeld.
Ook in het weelderige leven onzer schoone
residentie wordt naamloos ellende veelgeleden.
De parken en het Bosch zjjn schoon, Sche-
veningen en de htstorische plekjes zijn
bekoorlijk en de wandelaar vertoeft daar
met genot, maar menige plek van armoede
en ellende is voor zijn oog verborgen. En
onder die verborgen plekken door geen
vreemdeling voor zijn genoegen bezocht,
behoort ook de Slijkstraat met een gebouw
van sombere muren, traliën en kleine glazen.
Het is het Krankzinnigengesticht.
En dat krankzinnigengesticht is in het
laatste jaar door menigeen met een oog
van weemoed aangezien.
Daar is menig lijdens-drama afgespeeld
terwijl op korten afstand de comedie in
vollen gang was.
In het krankzinnigengesticht te 's Hage
heerscht geen christelijke liefde tegenover
lydenden, maar de zucht alleen om een
schamel stuk broods te verdienen.
En zou er wel zwaarder taak op aarde
zijn dan het verzorgen van krankzinnigen
indien men in deze ongelukkige lijders en
lijderessen niet ziet schepselen Gods?
Eene dame was er, men herinnert het
zich wellicht, die het zwarte gordijn heeft
opengeschoven, en die wereld van ruwheid
en ongerechtigheid voor de oogen van het
publiek heeft geopend.
Een kreet van verontwaardiging en af
grijzen ging op toen Mevr. Stuten de houding
der directie en de handelingen van oppas
sers en oppasseressen beschreef.
W\j zullen die gruwelen niet herhalen.
Gelukkig zjjn ze algemeen bekend geworden.
En al is het dat de reentbank ook niet
vele feiten heeft kunnen vinden, die feiteljjk
bewezen, en rechtens gestaafd, aanleiding
kunnen geven tot veroordeeling der mis
dadigers, het feit mag geconstateerd worden,
dat door de jjselijke openbaringen uit het
Haagsehe krankzinnigengesticht de publieke
opinie is wakker geschud, en meer dan
vroeger de waarde heeft leeren gevoelen
van christelijke verzorging van krankzinni
gen, christelijke verzorging d. w. z. eene
verzorging waarvan nietegoisme, jacht op een
baantje, maar dienende liefde hoofdmotief is.
Het Haagsehe gesticht in de Slijkstraat is
alweder een bewijs te meer, hoe spoedig
en hoe jjselijk een hel op aarde is, overal
waar Christus als verlosser en als Trooster
niet wordt gekend.
Met een ijver een betere zaak waardig
drukt de eene courant na de andere een
eensluidend stukje af, bevattende de mede-
deeling dat het eerste deel der beroepstelling
van 1890 is verschenen.
Dat deel bevat de beroepen en bedrijven,
uitgeoefend in de provincie GroningeD, en
mededeeling of die beroepen en bedrijven
door mannelijke of vrouwelijke, door rneerder-
of minderjarige personen worden uitgeoefend.
Dit deel bevat 545 bladzijden.
Royaal, staat er bjj.
Nu, dat gelooven we gaarne. Dat zal
ongetwijfeld royaal geld kosten om zoo'n
boek samentestellan, en wie zal er ooit
gebruik van maken
Wien zal zoodanige opgave interesseeren?
"Wie zal de juistheid controleeren
Onze lezers zullen ongetwijfeld niet ver
langen dat wij van het verschijnen der
volgende negen deelen melding maken.
Het ontwerp samenstelling der landmacht
vraagt dat de mobiele- of veldtroepen bestaan
uit 3 divisiën, elk van 12 bataljons infante
rie met de noodige cavallerie, artillerie, genie
en hulpdiensten. Hiertoe zijn 44300 man
noodig, waarvan 36 duizend miliciens.
Voor de bezettingstroepen (eigenlijke leger)
vraagt het48 compagnieën infanterie, 46
comp vesting-artillerie, 4 comp. pantserfort-
aitillerie, 2 comp. torpedisten en 4 comp.
vesting-genietroepen, totaal 21750 hoofden,
waarvan 3900 vrijwilligers, zoodat 17850
ingelijfden bij de militie tot de bezettings
troepen moeten behooren.
De totale sterkte van de korpsen van het
leger met de staven en de depötskaders,
thans 19100 vrijwilligers en 44980 dienst
plichtigen, zal bjj aanneming der wet worden
13400 vrijwilligers en 52700 dienstplichtigen.
Dit getal kan worden bereikt door aan te
nemen een jaarlijksch contingent van 11000
man en een zesjarigen diensttijd. Het getal
zal met het oog op mogelijk te kort aan
vrijwilliger? b(j de bereden korpsen op 11500
moeten worden gesteld.
De eigenlijke diensttijd bedraagt echter
9 jaren, dewijl er nog 3 reserve jaren bij
konten, zijnde 1 jaar depót- en 2 jaar
aanvullingsreserve; dat zijn anders de
schuttersjarenterwijl men in de eerste
jaren 3 maal voor herhalingsoefeningen
opgeroepen wordt. Men wordt dus op zijn
29ste jaar van alle militaire verplichtingen
geldig voor vredestijd ontslagen.
De schutters krijgen gelijken diensttijd
als de «soldaten».
Jaarlijks 20700 man waarvan 19000 vijf
jaren lang beschikbaar zijn, alleen infanterie
en vestingartillerie zjjn noodig.
Dej depots-reserve der schutterij wordt
gerekend op 15770 en de aanvullingsreserve
op 13970 man.
Een en ander zal slechts 88 duizend
gulden meer kosten dan de tegenwoordige
regeling.
Als wij er echter maar mee verbeteren.
ZwerversEr wordt vreeseljjk veel ar
moede geleden. Stel u eens henjvoor, die geen
huisvesting hebben; 's nachts is hun toestand
afschuwelijk. Dan richten zij hun moede
schreden naar het politiebureau, om ten min
ste een dak boven het h iofd te hebben, en bren
gen den kouden winternacht door op een
harde brits. Ot zij bezitten nog een paar
dubbeltjes of een kwartje, waarmede zij een
slaapplaats in een slaapstede kunnen betalen
waar in den regel de allernoodigste hygiëni
sche inrichtingen ontbreken. Die onzinde
lijke slaapplaatsen zonder licht en lucht
zjjn broeinesten van allerlei ziekten en werken
niet weinig de onzedelijkheid in de hand.
Er heeft zich verleden winter een comité
gevormd tot het verleenen van huisvesting
aan onbehuisden in Nederland met het doel
eerst alle noodige inlichtingen in te winnen
en dan geld bijeen te brengen, om overal
waar het noodig mocht blijken doelmatige
gebouwen te zetten, waar een ieder tegen
zeer geringe betaling een goed onderkomen
kan vinden.
Zulk een gebouw zal bestaan uit vier
verdiepingen waarvan de onderste een
badkamer, eetkamer, en een ruime werk
plaats bevat. Een ieder die er den
nacht wil doorbrengen zal, indien hij
onzindelijk mocht blijken te zjjn ge
noodzaakt worden een bad te nemen, terwijl
zijn kleeren alsdan tevens grondig zullen
worden gereinigd. In de eetkamer zal men
tegen billijken prijs goed voedsel kunnen
bekomen. Het doel der werkplaats is
degenen, die het noodige geld niet hebben
om zich voedsel en een onderkomen te
verschaffen, in de gelegenheid te stellen het
te verdienen.
Op de eerste en tweede verdieping wor
den kamertjes gemaakt voor éen, twee of
meer personen. Eindelijk op de bovenste
verdiepingen zal men groote luchtige zalen
aantreffen, die des winters goed verwarmd
worden. De matrassen, die van leder gemaakt
worden, zijn van een doelmatig dek voor
zien, zoodat ook de armste hier een gezond
en warm nachtverblijf zal vinden.
De prijzen, vooral van de bovenste ver
diepingen, zullen zeer laag worden gesteld.
Men stelt zich voor het geld voor de
oprichtingskosten bijeen te brengen door
het plaatsen van rentelooze aandeelen. Als
het gebouw eenmaal staat, moet de inrichting
zich zelf bedruipen.
Het comité zal zich tot de hoogstaange
slagenen in ons land wenden, teneinde alle
aandeelen te plaatsen en voor de overige
uitgaven wordt een beroep gedaan op de
algemeene liefdadigheid.
21 Nov. '92.
Wij vestigen de aandacht op achterstaande
Spoorwegregeling, winterdienst, welke 1
Dec. a. intreedt.
MIDDELBURG. In de raadsverg. op
Woensdag te 1 uur, van de onderstaande
zaken aan de orde
1. Resumtie notulen. 2. Ingekomen stuk
ken. 3. Adres van J. K. Van der Veer en
2 anderen betreffende de heerschende wer
keloosheid van sommige werklieden in de
gemeente met advies van burg. en weth.
dienaangaande. 4. Voortzetting behandeling
verordeningen inkomstenbelasting. 5. Af- en
overschrijving gemeente-begrooting 1892.
6. Begrooting 1893 Middelburg—Vlissingsche
rflweg. 7. Adres dr. A. Van dei Swalmo
om ontslag uit zijne betrekking van lid der
commissie van toezicht op de gymnas-
tieksGholen. 8. Adres W. P. van Pagé om
het bouwterrein tusschen de perceelen P
141 en P 141d aan de Loskaai voor f10
te mogen koopen. Voorstel van burg. en
weth. dienaangaande. 9. Voorstel van Burg.
en weth. tot aankoop vau een stukje grond,
thans doel uitmakende van het trottoir
van de Loskaai. 10. Voorstel van burg. en
W. betreffende vernieuwing huur van grond
bjj het Veersche bolwerk, met rapport der
commissie van financiën. 11. Adres J. Au
gustijn om grond te mogen koopen b(j de
Kalvermarkt. Voorstel van burg. en weth.
daaromtrent. 12. Adres Van der Klip en
Jolmers om te mogen beschikken over een
gedeelte openbare straat met voorstel van
burg. en weth., om advies van de commissie
van financiën. 13. Rekening 189192 en be
grooting 1892/93 concertgebouw. 14. Concept
verordeningen lager onderwijs met adressen
van onderwijzers enz. betreffende verhoo
ging van jaarwedden. 15. Vooistel van den
heer W. J. J. Koole tot wijziging van de
artt. 100 en 105 der verordening van al
gemeen plaatselijke politie met advies der
commissie, bedoeld in art. 166 der gemeen
tewet. 16. Adres P. Zevenhuizen Az. om
eervol ontslag uit zijne betrekking van op
zichter bij de gemeente-fabricage, met voor
stel van B. en W. 17. Benoeming van een
leeraar in de geschiedenis aan het gymnasi
um. (Vacature H. Snijders). 18. Benoeming
van een tijdelijk leeraar in de wiskunde
aan de burger avondschool.
Ned. Herv. Kerk.
Koudekerke. Ds. L. Hijmans van
Nieuw Lekkerland zal D. V. den 25 De-
cember alhier zijne intrede doen.
Ger. Kerken.
Bedankt voor Ernmelenkamp (graafschap
Bentheim) door ds. J. Gommer te Grijps-
kerke.
Nieuwdorp. De heer P. van Hekken
onderwijzer a/d openbare school alhier, is als
zoodanig benoemd te Nieuwerkerk op Dui-
veland.
Voor de hoofdonderwijzersakte zjjn van
de opgekomen candidaten geslaagd in het jaar
1881 39,9 percentin het jaar 1882 33,2
perc.in 1883 27.4 pet,in 188432,7
pet.; in 1885: 30.9 pet.; in 1886 30.8
pet.in 1887 26.2 pet.in 1888 28.4
pet.; in 1889: 30.6 pet.; in 1890: 33.1
pet.in 189136.6 pet. en in 1892 39 pet.
Utrechtsche Zendingsvereeniging.
Zend. Jens te Dorch neemt sedert Woelders'
verscheiden met den helper Johannes ook
den post Anday waar. 't Volgend jaar hoopt
de Z.-V. de opengevallen plaats te bezetten
en eene nieuwe statie te vestigen. Ook
Van Hasselt is af en toe lijdende aan de
zelfde krankte, waaraan Woelders bezweken
is (waterzucht). W. is nl. zooals thans
gemeld wordt niet door influenza wegge
rukt.) Aan Woelders' laatste verslag) dd. 1
Maart '92; ontleenen wij nog 't volgende:
24 Juni mocht hij 4 bejaarden en 5 kinderen
doopenonder de eerstan een bejaard man,
Bani, reeds voor 19 jaar bearbeid, steeds
afgedwaald toch eindelijk (naar wij
hopen) terechtgekomen, waar hij zjjn moest.
26 Febr. stierf te Anday na 14 dagen
lijdens eene vrouw die zichzelven vergeven
had doch te weinig vergif had weten
te bemachtigen, om zich onmiddellijk te
dooden. Nadat men haar begraven had,
kwamen des nachts de Moreezen en namen
haar afgehouwen hoofd medezjj stelden
zich nu bjj hunne stamgenooteo aan, als
helden, die eene vrouw vermoord hadden,
vierden feest, en hingen 't hoofd als
sieraad in hunne woning.
Van Hasselt (Mansinam) meldt, dat de
Papoea's tegenwoordig tobben moeten, om
aan den kost te komen, wegens den
geringen sago-invoer enz. Zoo at en toe
komen er op N. Guinea gruwelijke moord
en rooftochten voor, waarbij de inlanders
meestal niet nuchter zijn. 14 Maart ging
eene van V. Hasselt's gemeenteleden, in
't geloof aan haren Heiland de ruste in, die
voor 't geestelijk Israel overblijft, dat ook
onder de Papoea's zijne leden telt.
Zend. Hendriks (Boeroe) schrijft o. a.
«Den 20en Dec. (1891) mocht ik weer 12
paren op Christelijke wijze in den echt
verbinden, 7 paren daarvan waren van
Waitoeren en 5 van Waitoefoe Vowali.
Hoe meer zulk trouwen hier zijn beslag
krijgt, des te meer zal de zaak des Chris
tendoms hier wortel schieten in het volks
bestaan, en des te eerder is hare heer
schappij verzekerd over de polygamie
(veelwijverij). Daarom houden wij niet op
tegen de laatste te getuigen en in 's Heeren
kracht iederen gedoopte te vermanen een
Christelijk huwelijk aan te gaan met de
vrouw, die door hem reeds op heidensche
wijze is genomen». "f"
Nederlandsche Zendingsvereeniging.
Br. A. de Haan te Tjideres doopte op
't Paaschfeest eene weduwe met 2 kinderen.
Hij deelt uit zijn gemeenteleven een treffend
verhaal mede, dat we hieronder verkort
laten volgen. Kastar, de man van Sadjera,
een lid der gemeente, was in overspel
gevallen. Hjj beloofde beterschap", doch te
laat naar den zin der vrouw, die echtschei
ding vroeg. Deze wist de zendeling echter
te voorkomende echtelingen verzoenden
zich met elkaar en Kastar beleed schuld in
den kring der gemeente. Doch Sadjin had
niet van harte vergeven en plaagde haren
man onophoudelijk.
Eindelijk wilde zij hem voor eenigen tjjd
verlaten, en r.aar hare Mohammedaansche
zuster gaan. Zij vroeg echter eerst den
Zendeling verlof, waarbij zij te kennen gaf,
dat zij door haren man verkeerd werd
bejegend. De Haan stond haar verzoek niet
toe, doch noodigde haar, Kastar en diens
familieleden voor den Kerkeraad. Ofschoon,
allen haar met tegemoetkoming bejegenden,
bleef zij onverzoenlijk en keerde werkelijk
naar hare zuster (naar wie zjj reeds in
stilte vertrokken was) terug. Zij kwam
niet meer ter kerk en ging formeel tot den
Islóm over. Nu wilde Kastar weten, of
hiermede zijn huwelijk ontbonden was.
De Haan deed Sadjêm vragen of zij't nog
erkende, Christen te zijn, en nog tot
Kastar terug wilde keeren. Beide vragen
werden ontkennend beantwoord. Doch te
avond van dienzelfden treurigen dag, toen
zij zoo 't Christendom verloochend had
kwam zij in 'szendelings kamer binnen
geslopen. Halfweenend gaf zij te kennen,
dat zij geen rust had gehad, sedert zij
vertrokken was dat hare afval slechts
gedwongen was geweest. Dat deze bekentenis
oprecht was, bleek. Zij verzoende zich met
haren man en werd opnieuw in de Gemeente
opgenomen. f
Zending der voormalige Chr. Ger.
Kerk. Zend. Pos te Melolo (Savoe) deelt mede,
dat hij bij 't betrekken zijner nieuwe woning
