it Goes, SSEN, IEN, Visser 1892. No. 21. Donderdag 17 November. Zevende jaargang. ii geleverd. DER. eunge, ende goed 'oman. iloo. mets. raaf MIDDELBURG. ETTEN f2,50 -1,50 -1- dienst Midd.-VIiss. LEGRAAF." veer—goes, ing van Dinsdags, dienst). V ER8CII I.I NT G. M. KLEMKERK, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIES Schetsen over Middelburg. ijn van HEM, aderstaande Dépot- ST. HENDRIKSE. RUIJNE. ZANDEE. J. GOEDHALS. NHOUWER. lN sprang. ,NS. )ER MADE. SCHURE. •ratis verkrijgbaar ïpots gerestigdj zijn vra igd ndhoudende kleur SlOTEH. inMiddelbar;. ertrekuren rtjjd)5,25, 6,30, nra. 12,35, 1,20, 20, +5,05, 6,-, 10,20, 11 kte uren rijdt de Alle treinen rijden tijd)vm. 4,55, r 11,40, nm. 12,30, 30, 4,15, 5, >,15, 10,15. smerkt wordt van /erige treinen rijden DIENST en Zierikzee. Spoorweg Goea. Greenwich.) !C [an ler. Van Zierikzee 'smorg. 'smid asd. 15 6,40 1,30 oens.16 7,30 1,30 nd. 17 7,30 1,30 ijd. 18 7,30 1,30 19 7,30 1,30 ad. 20 7,30 ran. 21 7,30 1,30 nsd. 22 6,40 1,30 oen8.23 7,30 1,30 ind. 24 7,30 1.30 25 7,30 1,30 26 7,30 1,30 nd. 27 7,30 lan. 28 7,30 1,30 B.-ROTTERDAM, 'adsklekken.) i Zondags, v. Vlia- delburg 8,45, van na. 6,30, 7,55,9.15, 10, 4,10, 5,50, 7,20. 11. 7,15, 8,30,9,55, 5, 4,50,6,35, 8,— tan Antwerpen asd. 15 's morg.4, nd. 17 4,30 nd. 20 5,30 nsd.22 6, ENST sche Veer 6.40f 8.1+, 2,34f (Slot 0. J ags: he Veer 9.—,5. istende) 2.30,6.30 elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND Prijs per drie maanden franco p.p. f0.95. Enkele nummers/0.02f. UITGAVE VAN en van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent Familieberichten van 1 5 regel? 50 cent, iedere regel meer 10 cent. De Dubbeldam passeerde Maandagmorgen 1.15 kaap Lizard, de uiterste grens van Europa. Op den verjaardag van ds. Hasebroek schreef de Nieuwe Prov. Groninger Crt. t. Jonathan Wie kent de Waarheid en Droomen niet Al had «Jonathan» nooit iets anders ge schreven dan dezen eersteling uit zjjnüber- sprudelnde jeugd, dan zou hij reeds door dit boekske vol poëtische opvattingen en diep menscheljjk gevoel, zich een eereplaats verworven hebben in de Nederlandsche fraaie letteren. Maar Hasebroek is niet enkel humorist in den edelen zin van het woordhjj is ook dichter gebleken, en heeft zijn plaats op onzen zangberg tot op tachtigjarigen leeftijd met eere gehandhaafd. Zijn dichterlijk talent, dat in alles wat hjj schreef doorschemerde, in zijn meesterlik kanselwerk zoowel als in zjjn losse letter kundige schetsen, is nog van dat oude echte gehalte dat helaas schijnt uit te sterven, en tegen het radicalisme van het jonger geslacht uitkomt, als een weemoedig avond rood tegen grauwe regenwolken. Hasebroek als dichter roept dien gelukki gen tjjd in het geheugen terug, toen de poëzie nog hoog stond in de schatting der beschaafdentoen de dichters als bevoor rechte wezens werden beschouwd, om den too verstaf waarmee zjj u in hunne schoone wereld overbrachten en het ideale waas, dat hun bezielde woord over de werkelijkheid wierp. Waar zjjn, o eeuw van materialisme en gouddorst, die gulden dagen gebleven In zjjn Vesper, een bundel uit het jaar 1887, komt een Dichterklacht voor, waarin Hasebroek den aanvang dezer eeuw con trasteert met dezen haren cndichterlijken afloop. Toen «een goudrivier van poëzie» die Europa doorvloeide; terwijl men nu, als men kon, Pegasus tot een trekpaard zou maken en Hooft's zilveren snaren munten tot zilvergeld Wie dergenen die zich het leven niet FEUILLETON. VII. Een bladzijde uit de Kerkgeschiedenis. Weinige dagen na de opzienbarende ker kelijke handelingen van de classis verspreid de zich in Middelburg een gerucht, dat de aandacht van de kerkelijke quaestie afleidde. Prins Willem III zou Middelburg be zoeken. De groote Oranjevorst, toen in "een oorlog met Frankrijk gewikkeld, was'nog slechts twee jaren stadhouder. Hij die voor 't oog van Europa Lode wijk XIV vernede ren en dertien jaren later de kroon van Engeland dragen zou, stond nog niet op het toppunt van zjjn roem. Toch, behalve het prestige dat in alle Neerlands steden en dorpen den naam van Oranje omgaf, was de Prins-Stadhouder reeds be kend als een kundig diplomaat en een bekwaam veldheer. Zijn komst werd met belangstelling verbeid. Op 29 November, des avonds te negen uren kwam Z. H. te Middelburg aan in een «bootje met een lantaarntje» onder het losbranden van het geschut. De Prins kwam hoofdzakelijk om de kerkelijke geschillen bjj te leggen, en maakte dan ook korte metten. Op 30 November kwamen verschillende burgerlijke en kerkelijke collegiën hem begroeten. De Magistraat kreeg onmiddel lijk eon uitbrander over het verzet tegen zijn wil. De vergadering der Staten besloot op denzelfden dag om van af 1 December aan Momma het prediken te verbieden. Op Woensdag 2 December was het maandeljiksche biddag. De Prins en de geheele hofstoet woonden de voormiddag godsdienstoefening in de Nieuwe Kerk bij, waar ds. Gravius predikte over Openb. 18 4. Deze maakte het echter zoo slecht naar den zin van den Prins, dat hij des namiddags in de Oude Kerk reeds op den predikstoel staande dooreen bode een brief van den Prins ontving, waarin deze hem zijn misnoegen over de gehoorde predicatie betuigde, en beval des namiddags een anderen toon aan te slaan. Intusschen ging de prins des namiddags ter keik bij ds. Hoornbeek. Vrijdag daaraanvolgende werd de zaak in een plechtige vergadering der Staten denken kunnen zondei het '1riondelijk geleide der Poëzie, is die klacht niet uit het hart geschreven Het moet den tachtigjarigen Dichter wel eenzaam te moede zijn geweest, geen Da Costa, dien hij zoozeer vereerde, geen Ten Kate, die zijn tweelingbroeder naar den geest was, op zjjn feestgetij meer de hand te kunnen drakkeD, en bij de ledige plaatsen om hem heen, geen jonge dichters met het wordend lied in de borst welkom te kunnen heeten, om hem en de vrienden zijner jeugd te vervangen. Toch had hjj zjjn Hildebrand nogen zoolang deze beide patriarchen nog onder ons omwandelen, zijn we gelukkig dit dich terlijk verleden niet geheel kwijt. Op een dichterfeest is kritiek een wanklank. Toch dringt bij het staren op dit tweetal de vraag zich onweerstaanbaar op, wat vruchtbaarder is gebleken voor onzen letterhof het geloof dat hun levensstaf en de ziel huaer verzen is geweest, of het overmoedig ongeloof, dat onze latere dichters tot een vleugelloos, gelijkvloersch realisme, indien maar niet tot een soms walgelijk pessimisme heeft geleid? «Jonathan» althans mag het weten, dat op zjjn feestdag velen nog dankbaar gevoeld hebben, dat die dichters de ware opvoeders huns volks zijn, welke hun genie gedoopt hebben in de bron de eeuwige waarheid en der eeuwige jeugd en die de wereld hunner schooue idealen niet losgemaakt hebben van God. Voor elk lied dat op zijn lange loopbaan zijn God hem gat te zingen, tot opheffing van de geesten uit stof en draf, tot heen voering der gedachten zijner tijdgenooten naar het oord «waar 't eeuwig schoon zjjn vormen zal onthullen», ontvange hjj, ook nu zjjn feest reeds gevierd is, een woord van oprechten dank; met den wensch dat zijn levenszon niet moge dalen, eer hij in het steeds stiller wordend dichterwoud, den nachtegaalsslag opnieuw gehoord hebbe. dir in «antieke zangen op nieuwe melodieën» een herleving der Poëzie spelt Tot veler verbazing werd dezer dagen door beslist. Momma werd afgezet, en van der Wayen evenzeer van zijn dienst ontzet, en gelast ten spoedigste de stad en de provincie te verlaten. Hij kreeg van dit vonnis bericht door het volgende briefje van Z, H.: Eersame bijsondere! Nademael U E. een van de voornaemste autheuren is geweest, die de bevestiginge van Ds. Momma tot predikant binnen desa stadt voortgedreven heeft, niettegenstaende onse serieuse aanschrijvinge ende contrarie gegeven order, waerdoor ghjj 't recht van de hooge overheijt ende kereke, ende onse authoritejjt ende hoogh gesach als stadt- houder, niet ontsien hebt te violueeren ende te vilipendeeren, soo hebben wij, op expresse ende speciale authoriteijt van de heeren Staten van Zeelandt, goedgevonden;; U E. bjj desen van doszelfs bedieninge als pre dikant binnen dese stadt Midde'.burgh te deposteeren, ende vervolgens te gelasten sich tot rusten van de goede gemeijnte der voorschreven stadt, uijt dese provintie ende stadt tot onse nader order te begeven, waertoe ons verlatende, beveele U E. hier mede, eersame bjjsondere, in de protectie Godes. G. H. PRINCE d' ORANGE. Van der Waijen deed nog eene poging om bij den Prins toegelaten te worden, ten einde zjjne zaak te bepleiten, maar slaagde niet. Momma en van der Wayen vertrokken per scheepsgelegenheid op Zondagmorgen 13 December, begeleid door een groote menigte, die hare tranen niet weerhou den kon. Momma zou Middelburg niet weerzien, hg overleed reeds op 10 September van het volgende jaar te Delft, waar hjj als ambteloos burger leefde. Van der Wayen predikte in later jaren nog eens te Arnemuiden en ook zelfs te Middelburg, toen hij als hoogleeraar aan de Franeker Academie als leeruur in de He- breeuwsche taal en iri de theologie roem had verworven. De Meg, de bevestiger van Momma werd in zijn dienst geschorst. Hjj schreef echter den volgenden brief aan den Prins Doorluchtige, Hooghgeboren Vorstl De gedurige en overgroote pjjne, welke mij nu heeft negen Dagen opgehouden, heeft mjj de gelegentheijdt ontnomen om de Prev. Staten van Noord-Brabant tot lid van de Eerste Kamer gekozeneen liberaal, Mr. A. Sassen. De 'lijd, Maas bode en Noord-Brab. Dagblad zjjn daarover ontstichtmaar het Centrum verbaast zich over de verbazing dier bladen. Van de bekende leidende kringen in Brabant toch is de nieuwe leer uitgegaan, dat een liberaal nog zoo kwaad niet is, mits hg een voor stander zjj van het plaatsvervangingsstelsel bjj het leger. «Hun orgaan, dat in zjjn meest rumoerige periode beweerde, lange lijsten van abonné's te krijgen onder Noord-Brabantsche Staten leden, burgemeesters en andere autoriteiten, beval zelfs liberalen aan voor de Tweede Kamer en deed al het mogeljjke, om beproefde Katholieken tegen te werken met behulp van liberale candidaten. Daar weten de getrouwe lezers van de Tijd, helaas, weinig, bitter weinig van en nu staan ze ontnuchterd, hoewel de leiders, die het Noord-Brabantsche kiezersvolk zoolang hun nieuwe politiek hebben voorgepreekt, eigen- Ijjk niet anders hebben gedaan dan een voorbeeld geven, hoe ze moet worden toegepast. «Welk een deceptie! Maar ook welkeen na'ieveteit bjj een blad als de Tijd, dat eerst door een inzender tot ontnuchtering moet worden gebracht. «De heer Sassen is liberaal en heeft dit openlijk getoondhem dus treft, naar onze meaning niet de blaam, dat hjj een liberaal-Katholiek zou zjjn. Als liberaal gekozen, vertegenwoordigt hjj nu de katholie ke provincie Noord-Brabant in ons Hoogerhuis. En hij is niet gekozen door opgezweepte of misleide kiezers; hij is geen product van het algemeen kiesrecht, maar dankt zgn zetel aan de Noord-Brabantsche élite, aan wie men nog altijd de politieke leiding des volks toevertrouwtdie bjj moties en ma nifesten het ostracisme toepast op alleman, welke zich eenige vrjjheid voorbehoudt in zijne handelwijze, om te komen tot wat hg het rechtvaardigste en billijkste acht In Noord Brabant schijnt men zelfs op de nuchterheid der statenleden niet altijd UE. Doorl. Hooghejjdt te komen mjjnen schuldigen plicht van Congratulatie, en vertoogh van eerbiedinghe te bewjjzen. UE. Doorl. Hoogheijdt gelieve aan te nemen dese mjjne oprechte verklaringe, dat ik niet alleen nojjt de handt gehad hebbe in de hedendaagsche geschillen ende be roerten, maar ook na mjjn vermogen desel.e hebbe genoogt te voorkomen. Of als er waren, rnet alle gevoeghlijkhejjdt wech te nemen. Wat de Bevestiginge van Ds. G. Momma aengaet, ik ben door de burgerljjke capi- tejjnen, Collegium Qualificatum en d' Achtbaere Magistraet, soo eendrachteljjk, met soo veele redenen, soo langen en soo hardt overdrongen geweest, dat ik niet langer haer versoek en konde afsetten. Ende alsoo alle dese dingen mg geljjekeljjke over vielen op den Saterdagh voor de Bevestiginge tot laat in den avondt, soo en heb ik geen tjjdt gehadt om mg selven nader te beraden. Voorts heb ik ik al op dien selfden tjjdt in de oprechtighejjt voor God en 't C. Q. verklaert, geljjk ik noch doe bjjdesen,dat ik geen de alderminste ghedachte, veel min intentie, ghehadt hebbe van iets te doen 't geen UE. Doorl. Hooghejjdt mogte eenige reden geven van misnoegen; maerin tegen deel wierd mg van alle sijden met sterke assurante redenen aengeseght, dat hoewel de Bevestiginge mochte geschieden tegen de letter of Aenschrjjven van Z. H. dat men nochthans niet en konde andersints oordeelen van UE. D. H.'s goedertierenthejjdt wjjshejjdt ende voorsigtighejjt, of in gevalle UE. D. H. geweten hadde den staet onser stadt en kerke op dien tijdten hoe dat S. D. H.'s missive was geschreven op on waarachtige en quade informatiën, dat U. D. H, selfs de Bevestiginge soude ge last hebben. Dese en veele andere redenen meer, heeft men mij op het gemoedt gheleght in de volle vergaderinge, en bij aldien dat door het nalaten der gemelte Bevestiginge, eenige merkelijke onheilen en misnoegen onder het volk tegen U D. H. mogten ontstaen, dat men mij dat soude imputeeren, geljjk in de Acte hier over gestrekt, bljjken mach. Indien echter mochte gheoordeelt worden dat van mij in desen iets mochte wesen misdaen, soo betujjge ik andermael in op- rechtighejjt, dat het niet alleen van mjj is geschiedt door onwetenhejjt, maar ook tegen mijne intentie. Versoeke derhalven aan te kunnen. Te oordeelen althans naar de wjjze waarop dit collegie, waarin geen enkele liberaal zitting heeft, den heer Sassen in de Eerste Kamer binnenloodsde. In een roomsch blad lezen wjj dat mr. Sassen een eerljjk liberaal niet eens geweten heeft dat hij gekozen zou worden. Vóór de Staten bjjeenkwamen, schenen zjj niet gereed met de voorbereiding hunner keuze. Wat te doen? Op den dag der verkiezing werd hem tweemaal getelegrafeerd of hjj de candidatuur aannamen tweemaal werd den afzender teruggeseind dat mr. Sassen niet thuis was. De afzender gaf van dit tweede telegram geen kennis aan de ledenen toen hebben dezen, zonder nader antwoord af te wachten, eenvoudig maar op mr. Sassen gestemd en hem een derde telegram gezonden met de boodschap dat hij gekozen was. Eerst eenige dagen later toen het nieuwe Kamerlid persoonljjk werd bezocht, moet hij gezegd hebben: «Nu ze mij toch be noemd hebben, zal ik het maar aannemen; doch had men het mg te voren gevraagd, dan zou ik er voor hebben bedankt.» «Een lid der Staten» verklaart in De Tijd dat de beweegreden bjj deze roomsehe heeren tot het kiezen van een liberaal ia geweest een hak te zetten aan de partjj van het Verbond met de antirevolutionairen en haar den genadeslag te geven. Over zooveel beginselvastheid zoo er ooit eenig staatkundig beginsel in deze menschen is aanwezig geweest zullen zjj eens zeiven verbaasd staan. Ons verwondere zjj echter niet. De roomschen hebben ten vorigen jare voor de tweede kamer, en nog dit jaar voor de provinciale staten de liberale candidaten openlijk aanbevolen en bjj monde van het kamerlid Haifmans hunne «bljjdschap als der engelen» betuigd over het welslagen hunner pogingen. Deze liberale keuze voor de eejste kamer is de kroon op het werk en de benoeming van den heer v. Nunen tot minister in een liberaal kabinet, waarvan zekere Haagsche correspondent reeds droomde, zal eens een parel in die kroon zjjn. Als in 1830 geldt ook thans leve de roomsch-liberale coalitie! seer demoedeljjk, dat UE. D. H. mjj in dese saeke gelieve, na sjjne goedertierenthejjdt te excuseren, en 't selve gunstelijk .te oversien. UE. Doorluchtige Hoogheijts en Hooghgeboren Vorst, verplichtsten en geaffectioneersten Dienaar, J. DE MEIJ. Middelburgh, den 9 December 1676. De Prins nam met deze verklaring ge- noegen, en toen de Meg schrifteljjk de Opperhoogheid der classis had erkend, kon hjj in zgn ambt big ven 't welk hjj tot zjjn dood vervulde. In de week die volgde op het ontslag der predikanten werden door den Prins ook zever, leden der ovetheid en vjjftien of zestien officieren der burgerwacht afgezet en door Voetianen vervangen. De gisting in de stad was dientengevolge zeer groot. Men iging sommige leeraars naroepen, terwjjl sommigen versierd met kleine houten «Stejjle oortjes» langs de straat liepen. Een poging door eenigen beproefd om de afzetting ongedaan te maken gelukte niet, al had men ook om Sjjne Hooghejjt het verzoek smakelijk te maken, een kasse met appelen van China mede genomen. De laatste echo van den strgd kwam voor op Zondag 20 December, toen ds. Hoornbeek in de Vismarkt-kerk preeken moest. Deze brave, maar onbeduidende predikant scheen door de algemeene agitatie aangegrepen. In psalmen en preek gaf hjj zijn overkropt gemoed lucht over het afzetten en uitbannen sonder reden. 's Avonds in de Koorkerk predikende bad hjj dat sjjne Hooghejjt mochte bedenken, dat hjj geen heerscher was van de kereke, maar een dienaar des levendigen Gods, opdat onse vjjanden haer over ons niet mogen verblijden, maar willen sjj haer verbljjden, dat sjj haer in Godt verbljjden. Bjj het uitgaan onstond confusie, waardoor sommighe onder malkander handtgemeen wierden. En alzoo eindigde eene geschiedenis die de gemeente van Middelburg een geheel jaar in beroering gebracht heeft. Het verhaal van deze gebeurtenis wensch ik te besluiten, met mijne lezers in herin nering te brengen de woorden te vinden in Prediker 710. Zeg nietWat is er dat de vorige dagen beter geweest zijn dan dezel Want gij zoudt naar zulks niet uit wijsheid vragen. M. d. Kj

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1892 | | pagina 1