1892 No18.
Donderdag 10 November.
Zevende jaargang.
V ERSCHIJ N T
G. M. KLEMKERK. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Schetsen over Middelburg.
UW
slken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs per drie maanden franco p. p.
Enkele nummers
De strjjd over de vraag wie in de eerst
volgende vier jaren president der republiek
der Vereenigde Staten van Amerika zal
zijn, is eigenlijk gisteren reeds beslist.
Den eersten Dinsdag in November komen
eens in de vier jaren in eiken staat de
kiezers ter stembus om de leden te kiezen
voor het kieïcollegie dat in Januari van het
daaraanvolgende jaar een president benoemt,
welke in Maart daaraanvolgende het bewind
aanvaardt.
Het kiescollegie telt zooveel leden als er
afgevaardigden zijn in het Congresdat is
in het geheel 444, als volgt over de 43
staten verdeeldAlabama 11, Arkansas 8,
Californiö 9, Colorado 4, Connecticut 6,
Delaware 7, Florida 4, Georgia 13, Idaho
3, Illinois 24, Indiana 15, Jowa 13, Kansas
10, Kentucky 13, Louisiana 8, Maine 6,
Maryland 8, Massachusetts 15, Michigan
14, Minnesota 9, Mississippi 9, Missouri 17,
Montana 3, Nebraska 8, Nevada 3, New
Hampshire 4, New Yersey 10, New York
30, Noord Carolina 11, Noord Dacota 3,
Ohio 23, Oregon 4, Pennsylvanië 32, Rhode
Island 4, South Carolina 9, South Dacota 4,
Tennessee 12, Texas 15, Vermont 4, Vir-
ginië 12, West Virginië 6, Washington 4,
Wisconsin 12, Wyoming 3.
Deze 444 leden van het kiescollegie onder
den naam electors [electoren] bekend, kiezen
in dezelfde richting als de kiezers die hen
afvaardigden. Die door eene democratische
meerderheid gekozen werd, stemt met 1 Jan.
a. den democraat Cleveland, die door de
republikeinsche kiezers de meerderheid kreeg,
stemt voor den aftredenden republikeinschen
president Harrison.
Gisteren is dus feitelijk de tweede hand
gelegd aan de presidentsverkiezing een
getrapte. De derde of laatste hand wordt
gelegd in Januari, a. Voor eenige maanden
kwam de verkiezingsconferentie bijeen - dat
zjjn de door de afzonderlijke staten gekozen
partij afgevaardigden, die candidaten voor
het president- en vice presidentschap aan
wijzen en tevens candidaten stellen voor het
electoraat.
Dit was de eerste stap. De tweede is de
verkieting van gisteren, zoodat iedere staat
nu weet van welke kleur de electoren (de
kiezers voor het presidentschap) zullen zijn.
De derde stap is de presidentskeuze.
Hebben de berekeningen niet gefaald, dan
0.95.
10.02».
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
FEUILLETON.
Een bladzijde uit de Kerkgeschiedenis.
Het aantal kerkgangers was op den schoo-
nen zomer-zondagavond 19 Juli 1676 in
Middelburg misschien verdubbeld. Uit den
omtrek waren een aantal belangstellenden
opgekomen. Of er vele heilbegeerigen onder
waren
De man die het voorwerp was geweest
van zooveel twist, zou bevestigd worden.
Ds. Momma was in letterlijken zin the
man of the day.
Geljjk we in ons vorig nummer zagen,
zou ds. J. de Mejj de bevestiger zijn. Aan
(demand beter kon in deze stormachtige
dagen die taak opgedragen worden. Ds. de
Mejj was niet de heftige man als zijn ambt
genoot van der Wagen, nog veel minder
de ruwe man als collega van de Velde. Eu
toch was hg een niet onbeteekenend man. Hg
was een der welsprekendste predikanten
en vreedzaamste Godgeleerden van zijn tijd,
«ook zeer gematigd omtrent zulken, die
in de leerstukken der Gereformeerde ker
ken verschillen»
Zjjn tijdgenoot Gerard Brandt zegt van
hem in zgn lgkdicht
«de leitsman van de vromen,
Wiens qulde ionq het onbescheijt kon
tomen,
Deleeraar, die meest op de liefde drong».
Ziedaar het beeld van ds. de Meg.
Hij trad op Zondag 19 Juli voor de
gemeente op en meende zjjne houding in
deze zaak te moeten rechtvaardigen met
de volgende apologie, die de geschiedschrijver
voor ons heeft bewaard
Beminde in den Heere Jesu Christi alhier
vergadert, al eer dat ik kome tot verhan-
delinge van mijn Text, soo moet ik de Ge-
mejjnte eerst voordragen, wat mjjn bewogen
beeft, om met deze Bevestinge voort te
gaen en ook om te voorkomen de op-
sprake van vele, die mij te laste souden
leggen, dat ik directeljjk soude aengaen
tegen de Missiven van Sijn Doorluchtige
Hoogheid den Heere Prince van Oranjen,
en ook tegen de resolutie van de E. Classis
van Walcheren.
Vooreerst dan, zoo hebbe ik hetghedaen
hit kracht van mijne belofte, die ik ghedaen
zgn de democraten met 50 stemmen in de
meerderheid gebleven. Reeds in ons no. van
23 April van dit jaar herinnerden wij dat
de sterkte der partij 270 tegen 170 zou zgn.
In vroegeren tjjd had het beceekenis om
tot een der twee partgen te behooren.
Men was republikein, als men op de oude
lijn wilde blijven der oude strijders voor
de republiek. Men was democraat als men
het volk meer invloed op de regeering, op
de staatsmacht wilde geven.
De zuidelijke staten voegden zich bjj de
democraten en doen dit over het algemeen
nog. De oorlog van '63 behoort zeker tot
een der aanleidingen. Thans is deze veete
vergetenen denken beide partgen in
staatszaken eenstemmig, behoudens enkele
punten als bijv. thans weder de quaestie van
bescherming van een deel der nijverheid,
als gevolg van de wet van Mac Kinley.
Het is echter lang niet zeker of Cleveland
deze wet wel zoo ver zal wegwerpen. De
geheele strijd tusschen republikeinen en
democraten is tot een kamp tusschen twee
personen teruggebracht. Het is zonde van
de millioenen die er voor worden wegge
worpen want èn Harrison èn zijn opvolger
- tevens zgn voorganger zijn verdien
stelijke staatslieden, die hun plaats in het
Witte Huis waardig innamen.
Voor eenige jaren werden de liberalen in
Frankrijk, op gevaar dat anders al hunne
candidaten bij de herstemmingen zouden
duikelen, door de anarchisten gedwongen
den anarchist Camelinat te stemmen voor
de Kamer van Afgevaardigden. Iets dergelijks
overkwam ten vorigen jare de Brusselsche
liberalen waar de radicalen met hen een
aceoord maakten om wederzijds elkanders
candidaten te steunen. En zoo stemden
de radicalen op hunne behoudende oomes
terwijl de liberalen den radicalen neef
Janson en nog enkele anderen op het
kussen brachten.
De gevolgen bleven niet uit.
De liberale Brusselsche afgevaardigden
Graux en Orban (oud ministers) moeten heel
wat van de algemeenstemrecht-mannen
hoeren, dewjjl zjj in strijd met hunne be
lofte (althans eerstgenoemde) thans tegen
't algemeen stemrecht spraken.
Maar er is nog meer.
Toen koning Leopold, van zjjn familie
hadde al eer de Missiven van Sjjne Door
luchtige Hoogheijdt waren gekomen. Diens
volgens soo en mitsdoen ik niet tegen de
Missiven van hooghgemelte Sijn Hoogheidt.
Alzoo het in het Collegium Qualificicatum al
van te voren besloten was, eer dat de Mis
siven van Sjjne Hoogheidt ghekomen waren
en doen ik daertoe van de Ed. Acht. Ma
gistraat van deze stadt al geordonneert was,
om te bevestigen.
Ten tweeden, dat deze gelegendhejjt van
tjjd sulks verejjschten, alsoo de tjjd na
geexpirecrt was, waar in sijn Gheboden ten
derde maal souden afgegeven werdensoo
dat de Ghemejjnte niet langer te stillen
was, ja dat het gheschapen stondt, dat,
soo men met de Bevestiginge niet voort en
gink, dat de Gemejjnte tot openbaer gewelt
soude ujjtgebroken hebben, ja ook wel tot
bloedstortinge, ghelijk wij daar al voorbo
den van ghesien hebben. Soo is 't dat wij
dese Bevestiginghe van ds Momma niet
langer hebben durven ujjtstellen, maar ben,
om geen oorsake van oproer te geven, met
de Bevestiginghe voortgegaan. En vertrouw
vasteljjk, S. D. II. dat soo hg hier selfs te
genwoordig en van de sake wel geinformeert
was, en al dese tumulte en bereerte aan-
sagh, vertrouwe anders niet of S. D. H.
soude zelfs, na zijn aengeboren wjjshejjdt en
verstant, oordeelen, dat de saek geen langer
uitstel konde ljjden, maar dat men abso-
luit daarmede voortginge.
Ten derde, om van mg af te weeren,
dat ik soude aengaan tegen de Resolutie
van de E. Classis van Walcheren, soo moet
ik eens seggen, wat macht de E. Classis van
Walcheren dese aengaande heeft.
De macht die het Classis van Walcheren
heeft, om een predikant te improbeeren,
die is een macht, die sjj liaer selven aan
matigt en sg is alleen getollereert, maar
noijt niet toegestaan, want de Classis die en
kan geen macht hebben, om een predikant
te improbeeren of sij moet Acte van autho-
risatie hebben van de Stater, van Zeelandt,
ende die macht hebben sg noijt niet ge
kregen Ook soo en bennen wij tot deze
Bevestiging niet voortghegaan, sonder voor-
gaende advjjs van Hare Edelmogende.
Het is wel waer dat S. D. H. gheseght
heeft, dat wjj ons souden refereren tot de
Synodus van Zeelandt. en ook de Staten \an
vergezeld, Maandag de zitting der Kamers
opende (in België geschiedt dit altijd in
begin November) waren het [juist de
Brusselsche liberale en radicale vertegen
woordigers, die weigerden voor den Koning
op te staan en niat instemden met de
algemeene toejuichingen. Toen de Koning
had uitgesproken, schreeuwden Janson en
anderen hem toe: leve het algemeen stem
recht! Zij werden echter overstemd door de
kreten leve de Koningleve de Koningin I
Zoo leven de Brusselsche volksvertegen
woordigers er mee. Ook de Belgische
liberalen hebben wind gezaaid, en zgn
bezig storm te oogsten.
Mr. Groen van Prinsterer tegenover
het Socialisme.
Welke gedragslijn moet thans tegenover
het socialisme gevolgd worden? Dit is voor
velen een vraag van zeer groot gewicht.
Evenwel de geestelijke zonen van den
Christen-Staatsman, Mr Groen van Prin
sterer, behoeven hieromtrent niet in het
onzekere te verkeeren.
De gedragslijn is ons aangewezen.
Met vaste hand heeft Groen ook hior de
ljjn, die wg hebben te velgen, geteekend.
Ze is te vinden in zgn Adviezen, Deel II,
pag. 590, en komt voor in een schitterende
redevoering, die op 19 December 1853
gehouden werd.
Hg sprak toen aldus
„Ik ben geen socialistik heb een weer
zin tegen het socialisme; maar niet alles
is afgedaan met dergelijke algemeene betui
gingen.
Ook thans moet men de valsche syste-
mata (de stelsels) mot de waarheid zelve
bestrijden, die in de dwaling gemengd is en
haar kracht geeft, en men behoort naar ver
betering te trachten ook van materiöele
(stoffelijke) toestanden, wier verkeerdheid den
invloed der dwaling verdubbelt.
Tegenover de socialistische begrippen lette
men op den inderdaad kommerlijken toestand
der lagere bevolking; men zij gedachtig aan
het nadeel hetwelk de hoogere standen door
zedenbederf en valsche wetenschap bij het
volk hebben gesticht.
Men zg op een tegenovergestelde werking
bedacht.
In deze woorden ligt een program van
actie, dat de belijders van den Christus
maar hebben uit te voeren.
Zeeland gepreseDteert hebben een Synodus
te laten vergaderen; maar geljjk wg boven
ghesegt hebben, dat de saken geen langer
uitstel konden lijden: soo en mitsdoen wij
in 't minst niet daar mede tegen de judica
ture van S. D. H., alsoo den persoon van
Momma alsoo wel, ja noch meer, zal staan
onder het oordeel van het Synodus, als hg
bevestight sal wesen, dan dat hg niet be-
vestight en ware.
Ten vierden, soo ben ik ook inmijnghe-
inoet overtuight, dat het beroep van ds.
Momma wetteljjk, met goede order, ende
met eenparigheidt van stemmen ujjtgenomen
eenige weinige, is toegegaen. En dat ook tot
noch toe niemant en is geweest, die iets wette»
ijjks tegen sjjn persoon,j leven ofteleere inge
bracht heeft. Ja ook noch op gisteren isser
in 't volle Collegium Qualificatum eenmaal
en andermaal om gevraeght, offer iemandt
was, die iets tegen sijn persoon, leven ofte
leer, waarom dat met de Bevestiginge niet
en soude worden voortgegaen, wist in te
brengen dat bjj soude spreken ende nie
mant sprekende, soo heeft de Magistraat
en het voornoemde Collegium Qualificatum
besloten dat men met de Bevestiging soude
voortgaen, ende hebben mg andermaal daar
toe geauthoriseerd zulks te doen, 't welk ik
ook heb aangenomen te doen, behoudens
in alle een goede concientie.
Ziedaar de voorafspraak van de bevesti-
gingspreek van ds. de Mejj.
Van de preek zelve, zoomin als van de
intreepreek van ds. Momma is ons iets bekend
geworden.
Alleen lezen we«Er was groote vreugde
en vergenoegen in de gemeente, kennelijk
aan de milddadigheid, bjj die gelegenheid
betoond, zoowel door rjjke, als door minder
vermogende lieden, daar de collecte bij de
intrede die der vier andere kerkeD verre
overtrof».
Vreugde en vergenoegen was er bg de
classis evenwel niet. Deze eerwaarde ver
gadering sprak de nietigverklaring der
bevestiging uit en citeerde de predikanten
de Mejj, van der Wayen en Momma voor
haar te verschijnen.
Nu werd de persoon van Momma minder
de strijdleus, de predikanten begonnen nu
letterlijk een verdelgingskrjjg tegen elkander.
De eerste kerkeraadsvergadering na de
Helaasdat men ook op het stuk van
het sociale leven Mr. Groen van PrinsÏerer
maar heeft laten praten, zonder naar hem
te luisteren.
Velen willen ook thans nog wel het hunne
bijdragen tot de oplossing der sociale quaestie
maar die bijdrage bestaat uitsluitend in
een soepkaartje of een tractaatje.
Maar dit is niet de weg, al willen wg
op deze wijze van weldoen niets aanmerken
en haar zelfs voor bepaalde omstandigheden
loven en prjjzen.
Wil men het socialisme bestrijden, dan
moet men volgens Groen dit doen met dat
deel der waarheid, dat er in schuilt en zgn
kracht uitmaakt; dan moet men volgens
zijn advies ingaan in de stoffelijke nooden
des volksdan moet men wijzen op het
nadeel, hetwelk de hoogere standen door
zedebederf en valsche wetenschap bij het
volk hebben gesticht.
Men heeft dan met andere woorden op
een actie in tegenovergestelden zin bedacht
te zjjn. Graafschap per.
ZVog eens de bedrijfsbelasting
Wat is nu de winst waarvoor men be
lasting verschuldigd is
Het zjjn de jaarljjksche zuivere baten in
geld, vrjje woning of in welken vorm ook
verbonden aan de uitoefening van het bedrijf.
Dit geldt den koopman zoowel als den
schoolmeester, den predikant met den kust
lichtwachter, als de «zuivere bate» maar
minstens f600 bedraagt.
Die minder dan f 13000 bezitten en daarbij
nog wat verdienen, moeten bg de verdienste
f4 bg tellen van elke f 100 die zjj bezitten;
dan hebben zjj de belastbare bate; tenzij
die natuurlijk minder dan <600 is, in
welk geval zjj vrjj van belasting zgn.
Die zgn geheele vermogen voor bedrijf
bezigt, die mag van zgn verdienste i4van
elke f 100 die hg bezit, aftrekken, en weet
dan zgn belastbare bate. Dus zalfs bg het
kleinste zaakje kan 4 pCt. over bjjv. f 12000
in effecten of onroerende goederen belegd
worden afgetrokken, wat de meest vermo-
genden ten goede komt. Dit is een der
mazen van de wet, die de minister zal dienen
te stoppen.
Maar hoe gaat het bjj de bedrjjven met
den aftrek wegens opgenome n gelden Men
mag in dat geval aftrekken de kan geld-
bevestiging werd gepresideerd door ds.
Thilenus. Hjj noemde bjj de stemming ds.
Momma niet.
Dat was het sein tot eene revolutie in
de kerkeraadsvergadering.
Terwijl een der leden protesteert tegen
de handeling van den Praeses begint een
ander te lezen met een stem dat men het
buiten verstaan kan, nog anderen rukken
elkander beurtelings de ingekomen stukken
uit de handen. Een onbeschrjjfeljjk rumoer
maakt alle leiding onmogeljjk, allen weige
ren te presideeren, totdat de Mejj, de raan
des vredos, eindelijk aan dit tooneel een
einde maakt, door de leiding op zich te
nemen, nadat de heetste hoofden ver
trokken zjjn.
De kerkeraad verbiedt de opgeroepen
predikanten zich voor de cla°sis te gaan
verantwoorden. Bjj resolutie van 9 Sep
tember worden de predikanten de Mejj en
van der Wayen uit de classis verbannen,
uit hunne bediening ontzet en hun het gebruijj
des Avondmaals ontzegd, omdat zjj na
herhaalde oproeping niet voor de classis
waren verschenen. Voorts werden alle leden
der beroepings-commissie die naar den Ham
waren geweest van hun lidmaatschap verval
len verklaard en eindeljjk ds. Momma afgezet.
De Magistraat spreekt zjjn diepe afkeuring
over dit vonnis uit, en raadt den gevonnis-
den zich daaraan niet te storen.
Goed voorgaan doet goed volgen.
De Coecejanen gaan nu precies met de
Voetianen doen zooals genen met dezen
hebben gedaan.
Van de Velde zal het moeten ontgelden.
Deze onttrok zich echter, na eenig has
pelen, aan den twist, door zijne weigering
om het rechterlijk gezag van den kerkeraad
te erkennen. Dit wekte in zoo hooge
mate den toorn der vergadering op dat de
vergadering alleen over deze weigering
van gezagserkenning drie lange avonden
zat. In de vierde zitting kwam een blief
in van Mevr. van de Velde, mededeelende
dat haar man naar het buitenland was
vertrokken, er bijvoegende eene missive
door hem tot zjjne verdediging achtergelaten.
Later hooren wg van deze onhebbelijke
kjjvagie niet meer, want de ontknooping
van het kerkelijk drama is nabjj.
(S lot volgt).
