iven s
KEN.
IJLER.
stilles,
SS,
n stellig de
e drank.
erwarmend.
DER."
IARST JJz.
1892. No. 6.
Donderdag (3 October.
Zevende jaargang.
iPONS en
LTTElV f 2,50
-1,50
u.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
LANDBOUW.
RECHTSZAKEN.
Gemengde Berichten.
tAAF
MIDDELBURG.
-1-
idhoudende kleur
[SLOTEN.
tiddelburg.
omnummer 164)
doos.
peveelt zich beleefd
an
Lardappelen, Steen-
Vnz. Verzekeringen
lijken, waarvoor de
porgkapitaal bezit
\lles op zeer voor-
Cz.,
Iruidapleii) C 172a.
I, Voei blom f 4.00,
hel f3.75, Erwten-
j kilo. Kippengerst
Kippenmais 35,
>kop. Witte Voer-
:6.75, oude Paar-
10.75, Tar weblom
n 50 kilo, nieuwe
ezochte puike 14
vitte, 7 cent per
Tarwebtom. 14 en
puilde Roggeblom
Middelburg.
lENST
.-ROTTERDAM.
tdsklokken.)
Zondags, v, Vlis-
elburg 8,45, van
«singen en Vrijdag
iiidd.-Vliss.
lew. tijd. Voorm,
I. Namidd. 12,20.
I-, 8,20.
aw. tjjd. Voorm.
Namidd. 12,40,
9,-.
Keersluis aan.
liet aan de Abeele
ÏENST
ÏRIKZEE.
ISpoorweg Goes,
li. na kloktijd.
Ig 7,15 en 2 uur.
lurg 7,15 u. Van
4ST
IVEER—GOES,
lg van Dinsdags,
lienst).
ae Voêi' 6.40-}-
[l-j-, 2,34f (Slot
igs:
Veer 9. 5.—.
pnde) 2.30,6.30
DE ZEEUW.
elk en MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p.p. f 0.95.
Enkele nummers /0.02e.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Onze overweging waardig zjjn de volgende
regels door ds. Gispen in het laatste nom-
mer der Bazuin geschreven.
„Rome en het liberalisme zijn te zanten
de macht, die op 't oogenblik het land re
geert en beheerscht.
De tegenwoordige regeering poogt waar
lijk meestal neutraal te zijn en zooveel
mogelijk de rechtvaardigheid te betrachten.
Haar houding tegenover de Gereformeerde
kerken is zoo welwillend mogelijk, en zeer
ondankbaar zou het zjjn zoo we dat niet
hoogelijk waardeerden. Maar toch, flink door
te tasten schijnt zjj niet te durven of te
kunnen. Dit komt vooral uit in zake de
regeling van het kiesrecht. Elke uitbreiding
moest, om zoo te zeggen, van 1848 af tot
heden afgedwongen worden
Niemand weet nog wanneer het thans
ingediende ontwerp in behandeling zal
komen, of wat het lot er van zijn zal.
Volgen sommige antirevolu
tionaire heeren dezelfde ge-
dragslijn als bij de Legerwet,
en stellen zij van ditenvan dat
bun stem afhankelijk, dan gaat
waarschijnlijk de Kieswet van
Tak denzellden weg op als de
Legerwet van Bergansius".
Wjj spatieeren,
12 Oct. 1892.
Inenting of gezond verstand
In dit jaar brak te Rotterdam de pok-
ziekte uit. In zoo groote stad een ver
ontrustend feit.
Heeft men toen geheel het Nederlandsche
volk angstig gemaakt, door in alle steden
en dorpen een ieder op te roepen tot
vaccinatie en hervaccinatie?
Och neen 1 De inspecteur van het ge
neeskundig staatstoezicht toch vermeldt
het volgende:
Dat de ziekte niettegenstaande haar
ernstig karakter geen meerdere uitbreiding
heeft verkregen, is zeker voor een groot
deel te danken aan de krachtige maatre
gelen, die in overleg met den burgemeester
genomen zijn. Door strenge afzondering
van de zieken en zoo noodig van hunne
gezinnen, door zorgvuldige ontsmetting van
gemeentewege, alsmede door onteigening
waar zulks wenscheljjk bleek, werd bij
voortduring ernstig gewaakt tegen verdere
verspreiding van de ziekte-kiemen. Waar
het mogelijk was werden die zieken met
hunne huisgenooten naar het ziekenhuis
vervoerd, de nog gezonde personen gerei
nigd en hunne goederen ontsmet en de
zieken in de barakken opgenomen. In-
tusschen werd de woning van gemeentewege
ontsmet
Ingeval van verzet tegen de overbrenging
naar het ziekenhuis, werd, waar de om
standigheden gunstig waren, de zieke in
een afzonderlijk gedeelte van het huis van
de overige huisgenooten gescheiden. Waar
zulks onuitvoerbaar was, heelt men getracht
de aanraking van andere personen met de
zieken en hunne huisgenooten zooveel
mogeljjk te Jvoorkomen of althans te be-
beperken. Zoo werd o. a. de woning van
eer.e der eerste lijderessen, gelegen in een
dicht bevolkte buurt, geheel geïsoleerd.
Voor de woning was een vaste politiepost
geplaatst, om ieder die de woning wilde
ingaan, te waarschuwen, terwijl de bewoners,
wegens gemis van verdienste van gemeen
tewege schadeloos gesteld, zich verbonden
hadden, hunne woning niet te veriatenen
niemand daarin te ontvangen, zoolang het
gevaar voor besmetting niet geweken was.
Meermalen bleek het, dat niet altijd eene
behoorlijke desinfectie had plaats gehad
voordat door den geneeskundigede verklaring
werd afgegeven, dat het gevaar voor be
smetting geweken was. In al die gevallen
werd op last van den burgemeester van
gemeentewege gedesinfecteerd.
In dat zelfde rapport lezen wij van in
enting niets anders, dan dat de aangetaste
personen deels gevaccineerd deels ongevac
cineerd waren. Voorts, en dit is niet zonder
belang, negen kinderen waren, met het oog
op de aan pokken lijdende huisgenooten,
weinige dagen voor het uitbreken der ziekte
gevaccineerd. Ofschoon meerdere ernstig
ziek waren, had er onder hen geen enkel
sterfgeval plaats.» Deze laatste woorden
zijn zeker troostvol, doch alleen indien men
aanneemt, dat die negen kinderen ook als
Zfl niet waren gevaccineerd, de ziekte zouden
hebben gekregen en gestorven zijn. Maar
zelfs dan beteekent dat feit, dat «onder hen
geen enkel sterfgeval plaats had,» niet zoo
heel veel, want ook van de overige patiënten,
95 in aantal, zjjn de meesten, nl. 60,
hersteld.
Doch, welke de invloed van de inenting
geweest moge zijn, «dat zij gedurende
korten tijd vaak praeventief schijnt te wer
ken wordt ook in «Vaccine-Vereering»
(bladz. 4) erkend, in elk geval blijkt
op nieuw, dat doelmatige afzondering
en ontsmetting voldoende middelen zijn
tot beperking van de ramp.
Vaccinatie daarentegen geeft valsche ge
rustheid.
Mocht toch eindelijk eens gezond verstand
zegevieren over vooroordeel 1
Goes. «De sociale quaestie» was het
onderwerp waarmede de heer J. K. v. d.
Veer uit Vlissingen gisteren avond in de
Prins van Oranje optrad voor een 25tal
hoorders welk getal later tot een meer tal
rijk gehoor aangroeide optrad. Spreker her-
innerde dat Gambetta's woord: er zijn we]
sociale quaestiën, er is geen sociale quaestie,
thans door niemand meer beaamd wordt,
dank zjj 't optreden der sociaal democraten.
Het bestaan der sociale quaestie, zich open
barende in den strijd tusschen bezit en
niet-bezit wordt ook door de toongevende
klassen, zelfs de meest behoudzieken onder
hen, erkend. Tot deze laatsten rekent spr.
den Duitschen Keizer en den Paus. In
de Encycliek van dezen laatste komt een
critiek op de hedendaagsche maatschappelijke
toestanden voor, die ee« sociaal democraat
niet zal verbeteren. Spreker leest enkele
citaten, die zijns inziens bewijzen dat men
van kerkelijke en kapitalistische zijde met
«ons, sociaal democraten, begint tecoquet-
taeren.»
De beide laatste winters hebben omtrent
de ellende der arbeiders veel treurigs aan
het licht gebracht. Ook de cholera com
missie; onder anderen die te Goes welke
een gezin ontdekte dat hoe ook vervuild,
weigerde zich naar elders te doen overbren
gen. Verdierlijkt waren deze menschen,
het menschelijke was ten gevolge der armoe
de uit hen gewekenzij waren onvatbaar
voor een beteren toestand.
Spreker heeft nog geen virslagen kunnen
bekomen omtrent de toestanden in Zeeland
doch neemt als maatstaf die in Friesland,
waar nog dezer dageo een flinke meid
opzending naar een rijkswerkinrichting kwam
vragen en toen zij ze niet kreeg, ze door
het vragen van een aalmoes afdwong; en
waar armenzorg en liefdadigheid toenemen.
In 1886 waren in Friesland 26695 bedeelden
en werd aan armenzorg opgebracht
f 1,357,663,93. In de volgende jaren be
droeg hun aantal achtereenvolgens 26035;
27049; 27147; en 30222ter wjj I de sommen
steeds klommen nameljjk f 1,416,995,92 in
4887; in 1888 f1429553,39; in 1889
1 1,491,049.63 en f 1,520,258,51 in 1890.
Op de 3 inwoners treft men er 1 bedeelde
aan, zoodat 2 menschen een moeten onder
houden. Het aantal veroordeelden is zoo
groot dat nog 2000 op plaatsing in de vele
groote gevangenissen wachten. Spreker
beweert dat zoovele delicten niet zouden
voorkomen als de menschen het wat ruimer
hadden en doen konden wat zij wilden.
De machine heeft den kleinen man in
de fabrieksplaatsen tot den bedelstaf ge
bracht het groot-kapitaal heeft alle
arbeidskracht en geldeljjk vermogen naar
zich toegezogentegenover de vermeerderde
rijkdom eenerzjjds, staat de vermeerderde
armoede, ook op he platteland, en dit is
de sociale quaestie. De enquête commissie
gaf geen rooskleurig rapport in deze. De
hypothecaire schuld groeide van f 69,072,267
in 1880 tot f81,562,275 in 1889 aan. Het
verslag zegt o. a. in betrekking tot den
toestand der boeren
«Van winst is geen sprake meer. De
kapitalen zijn renteloos. «De verdiensten van
den landbouw zjjn weinig. (Waar moet dat
naar toe als het zoo voortgaat).» De rentabili
teit van het bedrjjf is ook voor de besten zeer
achteruitgaand. De landbouwer moet met
voortdurende verliezen werken, het kapitaal
opteren, zjjn bestaan is een voortdurend
tobben. De pachten kunnen niet betaald
worden, de rentebetaling staat stil, de rente
moet ten slotte geconverteerd en zjjn land
verkocht worden. Zoodaalt de landbouwstand
al gewisser tot dien der daglooners. De
arbeider kan met zjjn f 6 's weeks niet
rondkomen;, maar de boer kan geen hooger
loon geven. Niet hij, de groot-kapitalist, de
groot-grondbezitter is de schuld van de
ellende. Hij trekt land aan land en slokt
den grond op van den eigengeërfden boer,
dien hij tot zijn pachter neemt en als
perspomp gebruikt op den arbeid om zijn
brandkast te vullen.
Spreker leest de illustratie voor door een
Engelsch blad dezer dagen geleverd op de
geboorte van een dochter uit de familie
Asthor in Amerika, welk kind gerekend
werd een rente van haar kapitaal te genieten
tot een bedrag vaB f75000 daags, een rente
waarbjj om ze op ze brengen 1200 duizend
menschen geïnteresseerd zjja, en waarvoor
400 duizend arbeiders hun arbeid dageljjks
te verrichten hebben.
Spreker geeft in een paar woorden een
critiek op de pogingen der kerkeljjke partijen
om deze maatschappelijke (niet politieke)
quaestie op te lossen, wat volgens spr. niet
kan zonder het wezen der maatschappjj
aan te tasten, zonder den grondslag daar
van te veranderen, verandering van staats
vorm of staatsmacht vermag daartoe niets.
Vooral de katholieken vonden bjj spr.
geen vertrouwen. De Paus, het hoofd der
kath. kerk, heeft veel waars gezegd, doch
stelt vast de onaantastbaarheid van het
privaat bezit; terwijl hjj de hervorming
der maatschappij van het individu laat
uitgaan. Volgens ons, sociaal democraten,
zegt spr. moet eerst de gemeenschap ver
beterd worden, dan wordt de individu van
zelf goed; want het vraagstuk der zonde
is een machtspreuk. De mensch is vau
zichzelf goed; de armoede maakt hem
slecht. Geef hem weer goede voeling,
kleeding, genot en gjj maakt hem weer
mensch.
Privaatbezit onaangetast! Maar dit is
juist de oorzaak der sociale quaestie. Eu
de vruchten van den arbeid komen toe aan
hen die den arbeid verrichten 1
Spr. las eens een boekjeDe kunst om
van f 1500 'sjaars te leven. Maar der
menschen moeten van 1500 centen 's weeks
leven. Als f 30 voor den rijke goed is,
dan toch zeker ook voor den arme wel?
De mannen van het tweekinderstelsel
en die heil zien in arbeidswetjes zullen al
evenmin de sociale quaestie oplossen. Spre
kers ideaal en dat zijner partjjgenooten is
het beste: Het privaat bezit moet gemeen
schappelijk bezit worden. De bodem die
allen draagt en voedt, worde eigendom van
allen. Dan eerst zal het Eden op aarde
hersteld worden. Met deze en andere met
gloed en niet zonder talent voorgedragen
theorieën en het versWij zijn zoo gemeen,
eindigde deze o.i. bescheiden sociaal-democraat
zjjn rede. Van de gelegenheid tot debat
werd geen gebruik gemaakt.
Mangelwortel als veevoeder.
De suikerbieten, die door landbouwers
niet zelden in groote hoeveelheden worden
verbouwd en dan eenige jaren aaneen, mer
gelen den grond dermate uit, dat de bouw
van deze plant een ware roofbouw mag
worden genoemd.
Geheel anders is het met de mangelwor-
telteelt, wanneer deze alleen geschiedt met
het oog op verkrijging van veevoeder
immers in dit geval wordt slechts een klein
gedeelte van den grond gebruikt, de planten
komen dan eerst na verloop van eenige
jaren op dezelfde plaats terug en de minerale
bestanddeelen, waaraan de mangelwortels
zoo rjjk zjjn, keeren dan in den mest tot
den grond terug. Als veevoeder is de teelt
van mangelwortels derhalve zeer aan te
bevelen, ja, het is zelfs jammer, dat zjj ten
onzent nog geene meerdere uitbreiding heeft
erlangd.
Men kan de mangelwortels onmiddellijk
zaaien op de plaats, waar ze moeten groeien
of men teelt eerst planten op eene beschutte
plaats en verplant ze, wanneer de worteltjes
de dikte eener gewone pen bereikt hebben.
In het eerste geval heeft men dit voordeel,
dat de plantjes niet behoeven te worden
uitgetrokken en de wortels dus in geenen
deele worden beschadigdin het tweede
geval, hetwelk voor kleine bouwerijen aan
beveling verdient, kan men het bewerken
van den grond tot het voorjaar uitstellen,
terwjjl men dit in het eerste geval in den
herfst moest doen.
In het eerste geval maakt men op het
effen gerolde land met een vorentrekker of
eenig ander daarvoor bestemd werktuig
rijen, die 50 a 60 cM. van elkander zjjn,
terwjjl de zaden op een afstand van 50 cM.
van elkander moeien liggen en met eenige
aarde bedekt moeten worden. Men vergete
niet, vooraf de zaden een a twee dagen
in water te weeken, omdat zjj anders te
lang in den grond liggen.
Als veevoeder zijn aan te bevelen: 1.
de roode of oorspronkelijke mangelwortel,
die in twee verscheidenheden voorkomt,
waarvan de een slechts weinig, de andere
bijna geheel boven den grond groeit; 2.
de Oberndorfsche, die lichtgeel is, gedeelte
lijk boven den grond greeit en vooral voor
het vetmesten van vee zeer veel waarde
heeft; 3. de bolronde Duitsche, waarvan
de schil hoog- en hel vleesch lichtgeel
is en die geheel in den grond groeit. De
witte mangelwortels worden voor de be^
reiding van suiker gebruikt; de overigen,
vooral de gele, zijn verkieseljjk voor vee
voeder. Zij zjjn voedzamer, omdat zjj meer
stikstof verbindingen bevatten dan de witte.
Men moet zoo mogeljjk {weinig waterhou
dende wortels hebben deze kan men ver
krijgen door de planten nauwer bjjeen te
zetten dan doorgaans geschiedt. De man-
gelwortels bljjven daardoor minder groot,
maar worden vaster en voedzamer en beter
voor bewaring geschikt.
Middel tegen brand in tarwe!
Naar het schjjnt wordt in sommige
streken nog het kalken als middel daartegen
gebruikt, in Zeeland ook wel een zeer duur
Engelsch middel, zoogenaamd «Down's far
mer friend.»
Niet overal schjjnt het tot nog toe meest
practische middel, de blauwe of kopervitriool,
dus bekend te zjjn. Ook de heer G. de
Jager te Nieuwolde, schrjjft ons dit en
het mag niet ongepast zjjn, hier de ge
bruiksaanwijzing volgens genoemden heer
op te nemen.
«Men neme voor elk te zaaien mud tarwe
twee ons blauwe of koper «itriool, lost dit
op in twee liter kokend water, besprenkele
er, na voldoende afgekoeld te zjjn, de tarwe
mee, schept ze twee a drie keer goed dooreen
en de bewerking is afgeloopen. Na aan
wending van dit middel, 't welk thans
slechts acht cent per mud kost en 't welk
steeds gebleken is onfeilbaar te wezen, kan
men de tarwe direct, zelfs met de machine
zaaien. Men beloopt dus in het geheel geen
risiko en kan ze nog zelfs aan de beurs,
voor de stjjfselmakerjj verknopen, indien men
iets overhoudt, al moet men ze dan ook zes
a zeven stuivers beneden de noteering
wegdoen. N. L. W.
Arrondissements-Rechtbank te Middelburg.
Gisteren, Dinsdag, zjjn veroordeeld wegens:
oplichting P. J., postlooper en telegram
besteller, Cats, thans voortvluchtig, tot 6
m. gev. straf
diefstalA. I., 15 j., arbeidster, St. Jan
steen, tot f3 b. s. 3 d. h., en P. M., 16
j., Camperland, tot 1 b. s. 1 d. h.
misha delingT. d. P.. 18 j., arbeider
Hoofdplaat, tot 21 d., J. d. W„ 26 j., B.
F. (ook wel genaamd P.) H., 23 j., beiden
Hoofdplaat, en C. d. W. 21 j., Biervliet,
allen boerenknechts, ieder tot 14 d., en
A. G., 19 j., werkman, Zaamslag, tot 7
d. gev. strat
belecdiging van een ambtmaarC. D.,
65 j., koopman, Sluis, tot 13 b. s. 3 d. h.
het plegen van ontuchtige handelingen
met een meisje beneden de 16 jaren J. S.,
20 j., arbeider, Middelburg, tot 3 m. gev.
strat) en
verduisteringA. A. d. S., 39 j., horlo
gemaker, St. Jansteen, tot 6 m. gev. straf.
Allen in de kosten.
Vrjjgesproken: J. G., 16j., dienstknecht,
Dael ^België;, beklaagd van overtreding der
drankwet en mishandeling van een amb
tenaar.
Gortgene. De leden der Steenko
len vereeniging «Helpt elkander» bjjna een
jaar geleden in deze gemeente opgericht
met ongeveer 200 leden betalen voor de
gewone kachelkolen 60 ct. per hectoliter
met inbegrip van meten en op den wal
zetten voor thuis bezorgen wordt 3 cent
in rekening gebracht.
Vermits de vereeniging geene kolen aan
de leden aflevert dan tegen contante beta
ling, en niettegenstaande dat bjjna alle
leden, voornameljjk de werkman, hun win
tervoorraad bezitten, kan niet anders dan
het bestaan der vereeniging als een wel
daad beschouwd worden. Door de vele
uitgaven die de vereeniging te doen had
voor aanschaffing van het noodige materieel
als balen, schoppen, bascule, zoo mede voor
eene geschikte bergplaats die alleen bjjna
200 gld kost, is op de kolen een winst ge
rekend van 4 ct. ongeveer per hectoliter.
In het voorjaar van 1892 toen de vereeniging
nog geene kolen lev rde, betaalde men
haar 90 ct. per hectoliter.
Geen natte muren meer!
Tegen de muren plante men klimop.
Deze plant zuigt alle vochtdeelen uit de
fondamenten op en beschut den muur bo
vendien tegen regen.
Een groote, fraaie hond, die gisteren
te Rotterdam door een koopman op de
Botersloot te koop werd aangeboden, ont
vluchtte plotseling zjjn geleider en sprong
kwispelstaartend bjj een voorbjjgaand heer
op. 't Bleek dat de hond onder de talrjjke
