n
Gabriel Bolier Gzn.
Zaterdag (7 September.
Zesde jaargang.
|892. No. 150.
G. M. KLEM KERK te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DEK ADVERTENTIE!*
Bezwaren en Bezwaarden.
uw.
VERSCHIJNT
ci ken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs "^er drie maanden franco p. p. f 0.95.
Enkele nummersf 0.02'.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regel? 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met 1 October
a. s. op ons blad abonneeren,
ontvangen de tot dien datum uitkomende
nommers GRATIS.
Voor de verkiezing in het district
TOLEN op Dinsdag 4 October, e. k.
van een lid der provinciale staten,
bevelen wij met aandrang aan den
candidaat der antirevolutionaire kies-
vereeniging den heer
Geljjk elke groote onderneming wordt ook
het plan van eenige gezinnen in Zeeland,
om naar Colorado te gaan, druk besproken.
Sommigen meenen zelfs wijs te doen met
hun dien stap te ontraden. Nu, tot deze
laatsten behooren wij niet. Maar wel
wenschen wij alle toekomstige landverhuizers
aan te raden zich flink op de hoogte te
stellen van de toestanden in het nieuwe
vaderland dat zjj zoeken; vertrouwbare in
lichtingen in te winnen ook bij hen die
niet tot de. land- en emigratiemaatschappij
in betrekking staan; en met van God
gebeden nuchterheid en voorzichtigheid de
gevolgen te overzien, die uit het op dit
onderzoek gegronde besluit voor hen en de
hunnen kunnen voortvloeien.
Vele en velerlei zijn ae bezwaren die
tegen emigratie in het algemeen worden
ingebracht. Jeremiades over langdurigheid
van den overtocht, het gevaar van den
oceaan en de moeilijkheid om het gewoon
te worden, kunnen hierbij veilig buiten
bespreking blijven. Nu men den eenen
Maandag op reis kan gaan om den volgenden
Maandag de kusten der nieuwe wereld te
zien en den derden Maandag reeds lang
en breed op de plaats der bestemming te
zijn, is het bezwaar over langen duur der
reis als vervallen te beschouwen, Gevaar
voor ongelukken biedt het kanaal immers
evengoed als de zee, en een reis van zes
dagen niet minder dan een van een dag:
terwijl men bij elke verhuizing, ook in ,de
eigen woonplaats, het heimwee naar 'de
vroegere woning nog lang bewaren kan en
ook in ons eigen vaderland de trek van
stad tot stad gepaard gaat met loslating
van gemakken, en worsteling met onvoor
ziene omstandigheden.
Meer gewicht kenne men toe aan de
bezwaren aan bloedverwantschap en vader-
lantsliefde ontleend. Het is eene inderdaad
bedroevende gedachte zoovele familiebanden
te moeten losrukken, zoovele geliefden te zien
scheiden, die elkander in dit leven niet of al
thans niet licht zullen nederzien. Eenstuitende
gedachte voor iemand die zijn kerk en zijn
vaderland lief heeft, de beste leden zijner
kerk, de flinkste zonen van Nederland te
moeten afstaan voor de nieuwe wereld. Een
ontmoedigende gedachte, zoovele warme,
milde medestrijders voor het goed recht en
de instandhouding onzer christelijke school,
bezielende voorvechters bij de verkiezingen
voor Kamers en Staten en Gemeenteraden,
te zien henengaan, zonder eenig uitzicht op
vervanging.
Hierop valt niets af te dingen. Het is de
slagschaduw op de zaak der emigratie.
Maar mag men het op zijne verantwoor
ding nemen, ter wille der gemeenschap aan
de enkelen om die reden landverhuizing te
ontraden Neen, en nogmaals neen, nu de
tjjden zoo bedenkelijk slecht zijn en de
toekomst der kinderen zoo donker is, nu
mag men dezulken niet terughouden. Nu
moet de stem der zelfzucht, der liefde voor
vaderland en kerk het zwijgen opgelegd en
denzulken toegeroepen Gaat broeders, zoo gij
roeping gevoelt, zoo de Heere alles voor u
geëffend heeft; zoo gij vrede hebben kunt
op uwen weg. Hoe hard ook voer het
vleesch, maar dan moet ook de stemme der
bloedverwantschap zwijgen. De Schrift be
wijst het op zoo menige bladzijde dat de
wegen van broeders en aanverwanten vaak
uit elkander moeten loopen. Sem en Jafeth,
Abram en NahorAbraham en Loth Izaak
en IsmaelËzau en JacobManasse en
Efraïm Mozes en Aaron Orpa en Ruth
Sadrach en Daniël en zoovele anderen kun
nen het getuigen.
En ook onze vaderen hebben den zegen
ervaren, die aan landverhuizing, mits in de'
rechte bedding geleid, verbonden is.
Toen wij voor enkele jaren de landver
huizing naar Transvaal verdedigden, ontvin
gen wij enkele brieven uit New-York, die
wij dan ook geplaatst hebben, om de emi
gratie naar de nog weinig bevolkte staten
van Noord-Amerika te bepleiten.
Pc ondervinding heeft den Amerikaanschen
inzender gelijk gegeven en onze hoop be
schaamd. Landverhuizing naar Transvaal is
thans niet aan te bevelen. Die er heengingen,
hebben er brood, doel» velen zijn teleurge
steld. Ook zijn dehooge reiskosten een groot
bezwaar.
Naar de Oost-of West Indiëzaggen wij
natuurlijk liever onze emigranten heen
trekken. Zij bljjven dan immers Nederlanders.
Doch de temperatuur en de geheel verschil
lende leefwijze konden daar wel eens
beletsel zijnterwijl het niet zeker is of
Nederland nog wel zoo heel lang zijn ge
zag in Indië zal kunnen handhaven. Bo-"
vendien de Staat laat zich er niet mede
in dus zien wjj vooreerst van de emigratie
naar de Oost niets komen.
Noord Amerika blijft dus het eenige land
waar voor het oogenblik wat te verdienen
is, waar de landbouwer door Gods genade,
met stalen vlijt en volharding vruchten kan
trekken uit den vruchtbai'en grond en zijne
jongens nuttige mannen in de maatschappij
kan zien worden.
Verschillende nederzettingen in New-York,
Yowa, Wisconsin, Michigan, Illinois en Ne
braska hebben bewezen dat dergelijke on
derneming geen waagstuk is.
Van de landverhuizers die van 1846 tot
1853 ons door mi-lukte oogsten geteisterde
land verlieten, zijn nu velen, of althans hun
kroost, welgestelde bewoners der nieuwe
wereld.
Vele en groot waren de moeilijkheden, die
zjj te overwinnen hadden, doch de bosschen
door kolossale boomen gevormd schrikten
hen niet af. Zij hielden met Gods hulp
stand; en na eenige moeilijke jaren door
worsteld te hebben, geraakten zij in de door
hen gestichte steden thuis.
Later werden deze streken van spoorwegen
voorzien tal van fabrieken vei'rezen in Mi
chigan nieuwe steden werden gestichten
alles kreeg het aanzijn van Eurepeesche
steden, waren deze zelfs, wat beschaving
en verlichting aangaat, vooruit.
Uit Pella vestigden zich in 1870 eenige
honderden in een ander deel van Jcwa,'
waar zjj de stad Oranjestad (Orange City)
in Sioux County [het land der vroegere
Sioux Indianen] uitlegden. Ook deze kolonie
kwam tot grooten bloei, schoon zij in de
eerste jaren vreeseljjk geteisterd werd door
sprinkhanenwelke insecten daar thans
schijnen uitgeroeid te zijn.
Van dat oogenblik af kwam er welvaart.
De grond is er ook zeer vruchtbaar
de prjjzen van het land zijn er dan ook
reeds zoo hoog dat alleen menschen met een
flink kapitaal daar nog kunnen koopen.
Nu rijst de vraagkunnen wij de reis
naar Colorado aanraden.
De landverhuizers doen wijs wij her
halen dit door een zoo alzijdig mogelijk
onderzoek in te stellen en zoo uigebreid
mogelijken raad in te winnen.
Voorzeker, tegen de emigratie naar dat
land zullen ook wel bezwaren zijn. De vraag
luidt echterzijn deze onoverkomelijk?
Van verschillende zijden wordt den land
verhuizers toegeroepen weet toch wat gij
doet: vertrouwt die zaak toch niet.
Wij achten dit een gelukkig verschijnsel.
Zoo toch worden de menschen gedwon
gen zich wel viermaal te bedenken, alvorens
den gewichtigen stap te doen.
Niemand kan dan ook beweren er ge
dachteloos in geloopen te zijn.
Wij zouden het dan ook zeer betreuren
wanneer maar éen landverhuizer deze zaak
aangegrepen had in eigen kracht, of met
eenige andere bedoeling dan om tot eenige
lotsverbetering te geraken.
Enkelen uit onze omgeving zullen er heen
gaan om zich persoonlijk van de toestanden,
daar te overtuigen. Hunne voorlichting
waarvan veel zal athangen, zalmeer uitwer
ken dan de aanprijzing of afmaning van
vrienden die er niet geweest ziju en nu
slechts afgaan op deu goeden naam der
deelhebbers in de land- en emigratie
maatschappij, of op de verzekering van hen
die Colorado van nabij kennen.
De voorlichting van de heeren Braamse
en v. Boven kan echter eerst die landver
huizers ten goede komen, die in het voorjaar
de reis hopen te doen; maar zij die reeds
in dezen winter hopen te vertrekken
hetzij op, hetzij na 15 October hoe zullen
z(j voorlichting ontvangen? Zoo hun ver
trouwen eens beschaamd werd!
Laten zij deze mogelijkheid vooral goed
in de oogen zien; ja laten zij zich op vele
meeilijkheden en teleurstellingen voorberei
den; en zich vooraf bij deskundigen verge
wissen of er doorkomen aan is.
Die in Colorado geweest zjjn, verzekeren
ons dat het klimaat er gezond ishet kan
er soms heet en zeer koud zjjn; doch
zoo de irrigatie er zoo gemakkelijk is als het
boekje zegt dan is de grond er zeer
vruchtbaar.
Dit wil nu niet zeggen dat de bezwaren
niet zouden mogen meetellen van hen die
erniet geweest zjjn. Integendeel, zij moeten
gehoord en overwogen worden. Wij be
ginnen met uit een brief uit Amerika, in
de Prov. A. Brabanter geplaatst, betgeen op
Colorado betrekking heeft over te nemen:
Orange City Jcwa.
Mijnheer de Redacteur
Ik acht het mijn plicht mijn oude
landgenooten te waarschuwen voor den mis
stap kolonisatie van Hollanders in Colo
rado. Niet om hpt comité, dat deze zaak
leidt, van oneerlijkheid of zelfzucht te ver
danken, doch optimisme en min volledige
kennis leiden evenzeer tot misstappen.
Wat de vereenigde Staten aangaat, durf
ik zeggen dat hier geen uitgestrekte open
liggende vruchtbare gronden te vinden zijn,
of zjj hebben geduchte schaduwzijden. Het
is waarwest van de Missouri is de bevol
king zeer schaarseh. Montana, Wyoming,
Idaho,Nevada,Colorado, New Mexico, Arizona
hebben eindelooze vlakten, die nog onbe
bouwd zijn, maar ze zijn helaas onbebouw-
baar 1
Waarom Omdat men West van den
lOOsten meridiaan Westel. van Washington
(wij rekenen hier niet naar Greenwich of
Ferrol) tot aan het Cascade gebergte in
Oregon-Californië geen voldoende regenval
heeft om een oogst te verzekeren. Wes
telijk Nebraska, Westelijk Kansas en de
Dacotah's zelfs lijden hierdoor zoozeer, dat
deze streken hunne bevolking gaandeweg
zien verminderen. Streken die vroeger, zes
a tien jaren geleden, door eeie hoopvolle be
volking ontgonnen werden, zagen meerma
len deze handwerkende en toch gebreklij-
dende pioniers van honger omkomen of van
alles beroofd en ontmoedigd naar hunne
vroegeer woonplaatsen terugkeeren.
Het was in Juni 1891, dat ik door
Westelijk Nebraska reizende, streken zag,
op 'toog zoo schoon als men wenschen kon
en met een niet onvruchtbaren bodem, waar
haver en tarwe bijna rijp gdbn voet hoog
stond, en duizenden en duizenden verlieten de
ze strekei. arm en berooid in 't hetzelfde
najaar; on dit jaar was niet ereer dan vele
andere. Hoe verder Westelijk men gaat hoe
minderde regenval- New-Mexico,Colorado,
Montana, Oostelijk Oregon, Oostelijk Califor
nia en Utah, zijn Staten waar men volstrekt
niet zonder irrigatie den lanbbouw uitoe
fenen kan. Volkomen waar is het, dat de
geïrrigeerde landen als ze goed zjjn een
rijken oogst opleveren, maar het water is
eerstens gelimiteerd, ten tweede het kost
van 25 tot 100 dollar per acre om de noo-
dige kanalen en geleidingen te maken, ten
derde men kan dit voor fijne vruchten, boom
gaarden enz. doen, doch is te kostbaar om
voor granen te doen, uitgenomen in bij
zondere omstandigheden en eindelijk ik ge
loof, dat onze Hollanders over 't algemeen
voor irrigatie door ongewoonte en anderzins
volkomen ongeschikt zijn. Althans toen
de Maxwell Compagnie in Holland he
laas te wel bekend een jaar of vier ge
leden een kanaal groef en trachtte Hol
landers uit Jowa, Michigan en Illinois te
krjjgén, waren er verscheidene van hier, die
ook derwaarts gegaan zjjn om het land
te bezien doch op heden denk ik niet dat
er een enkele meer is.
Veel velschil zal er denkelijk in het land
niet zijn, want de Maxwell landgraad ligt
niet zeer ver van San-Luis Port; klimate-
risch zijn ze zeer zeker gelijk, en waarom
zal het eene een succes zijn als 't andere
eene mislukking is? Doch laten we indi-
viduëele oordeelvellingen weg en nemen we
de Encyclopedia Brittanica 't geen zeker een
standaardwerk is van internationaal ge
wicht. In het artikel Colorade zegt de Brit
tanica vol. 4 o. a.: Waar irrigratie mogelij k
is, is de grond van Oostelijk Colorado wel
geschikt voor landbouw in de hoogere
districten, de parken en de bergvalleien wordt
een grooter gedeelte van den bodem voor
weide van schapen en vee gebruikt, de
hoofdplaag van den landbouwer zijn de sprink
hanen een ander insect is de Coloradoke
ver, die in den jongsten tijd berucht gewor
den is.
In het Amerikaansche supplement van de
Brittanica deel II, vindt men o. a.: In op
brengst van gerst is zij de 24ste; in tarwe
27; in haver 32; in corn (mals) 37; in paar
den 36. Toen dr. de Groot dit schreef
waren er 38 Staten, dus het maakt geen
prachtig figuur.
Verder zegt hijHet groote nadeel voor
den landbouw is de noodzakelijkheid van
irrigatie zonder welke geen oogst noch van
graan, noch moeskruiden, noch vruchten
tot rijpheid komen kan. Teére vruchten of
groenten kunnen in den Staat niet goed
verbouwd worden door de late vorst in de
lente en vroege vorst in den herfst. Be
halve de ontijdige vorst en de dorheid van
klimaat heeft de Colorado landbouwer en
tuinier eene menigte schadelijke insecten te
bestrijden.
Doch genoeg om te bewijzen, dat Colorado
geen paradijs is voor Hollanders, integendeel,
dat het geheel tegen onze gewoonte en land
aard indruischt. Mogen deze regelen de directie
van genoemde Maatschappij tot nader en
nauwer onderzoek nopen en sommige land
bouwers bewaren voor het ongeluk van on
doordachte emigratie, dan is het doel volle
dig bereikt van
Uwen bestendigen lezer,
MARTIN P. VAN OOSTERHOUT.
Het antwoord van de redactie nemen wjj
in een volgend artikel op.
V In het laatste nummer van Patrimo
nium komt een brief voor van Jhr. Mr. A.
F. de Savornin Lobman.
Onze oud-minister schrjjft
Geachte Redactie!
Met vele van onze Chiïstelijk-historische
bladen zijt ook gij warm voorstander van
kiesrecht-uitbreiding bepaaldelijk van huis-
nianskiesrecht. Ik ben dat niet, en wensch
de reden mijner onverschilligheid u mede
te deelen.
Waarom juist aan u
Omdat ik in ons blad, als orgaan eener
Vereeniging als Patrimoniumbjjzonder
belang stel. Immers is Patrimonium niet
alleen ot hoofdnoodzakeljjk eene vereeniging
van klagers, maar eene vereeniging die
gevoelt, dat het volk zelf de moeilijkheden
die het in zijn sociaal bestaan ontmoet,
behoort te overwinnen. Zjj vraagt niet enkel
om hulp, maar brengt zelve die aan. Zjj
is op een goeden weg.
En nu wenschte ik haar toe te roepen:
Och 1 houd u bij dat kiesrecht niet te
lang op.
Voorzeker acht ik het met u wenscheljjk,
dat zjj «die van Christelijk historischen
haize zijn, zich niet tegen kiesrechtuit
breiding stellen», omdat zij dit niet kunnen
doen, zonder den schijn te doen ontstaan,
dat zij het volk niet vertrouwen.
En nu is het mjjn vaste overtuiging, dat
op het antirevolutionair program «vertrou
wen in het volk» artikel één behoort te zjjn.
Ja ik zou zelfs wenschen, dat allen die nog
steeds droomen van «alles voor het volk,
niets door het volk», bjj de stembus beslist
wctdcii UmUutlcn, tila AIj ZtCtl tOOleii U1UI
den naam van antirevolutionair.
Veel te lang reeds is men op het vaste
land van Europa uitgegaan van de meening
dat alleen de meer gegoeden en de «mannen
der wetenschap» weten wat goed en heil
zaam is. In ons land niet het minst is
duideljjk genoeg aan het licht gekomen,
dat het volk ook de mingegoeden
wilskracht en toewijding genoeg bezit om
voor eigen zaak zelf te zorgen. Elke stoot
aan staatsvoogd jj toegebracht, elke uitbreiding
van zei/regeeriog ten bate vnn alle klassen
des volks juich ik van harte toe. Steeds
heb ik er warm voor gestredenik mag er
bjjvoegen: niet met het woord alleen.
Maar juist daarom zie ik in kiesrecht
uitbreiding zoo weinig heil.
Voorzeker zal zij den invloed ook van
de minder gegoede klassen op 's lands
regeeriug doen toenemen.
Maar welken invloed Hoogst waarschijn
lijk van hen, die dezelfde beginselen zjjn
toegedaan als de thans regeerende party
en die dus, wel verre van eigen zelfstandig
heid des volks te bevorderen, steeds strakker
de koorden van de staatsalmacht zullen aan
halen. Wel zullen er andere belangen dan
tot dusver op den voorgrond tieden; maar
het zal bljjven centraal gezag; een gezag
datoveial ingrijpt, alles éénvormig natuur
lijk in T belang of naar de zienswijze der
meerderheid regelt, en daarbij het mate
rieel welzijn boven alles stelt. Het socialisme
en het materialisme vinden beide een wel
toebereiden bodem, en reeds nu bespeurt
men het zoodra de volksmassa volksmacht
daarom nog niet volkskracht zal
zjjn geworden, zal de groote liberale pers,
nu nog schuw, meezingen in het groote
koor. Wie is tegen die groote macht be
stand
Doch misschien vergh ik mij, Op uw
gezag wil ik aannemen dat de «niet kiezers»
voor verreweg het grootste deel behooren
tot die kringen, voor wie Gods Woord
gezag heeft; die een hooger leven kennen
dat meer waarde heeft dan materiëel wel-
zjjn, en die voor alles souvereiniteit in eigen
kring vooral in eigen huisgezin verdedigen.
Maar wat zullen de kiezers met hun
meerderheid uitrichten Zjj staan voor
tal van moeielijke quaestiën, waarvan de
oplossing nog niet gevonden is, en slechts
gevonden kan worden, indien het volk
leert zichzelf te besturen en zelf den weg
te vinden.
Als bedoelde Christelijke kringen de
meerderheid zullen hebben verkregen, zal
men ondervinden, dat ook zjj van staats
wege niets kunnen doen dan de kwalen
verplaatsen of verergeren, zoolang niet het
volk zelf de verbetering zijner toestanden