1892. No. 132.
Zaterdag 6 Augustus.
Zesde jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
DRIE STAATSLIEDEN.
ZEEUW.
UITGAVE VAN
PRIJS DER ADVERTENTIEN
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
van 4 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Prjjs per drie maanden franco p.p.
f 0.95.
en
Familieberichten van 4 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
f 0.02'.
meer 40 cent.
In den laatsten tijd wordt er nogal veel
gesproken over een drietal groote mannen,
leiders hunner partij, dragers van een be
ginsel, die om dat beginsel werkloos ge
maakt werden, doch weder kans hebben er
bovenop te komen.
In de staatkundige loopbaan die achter
hen ligt, hebben zjj ruimschoots de blijken
gegeven van hunne overgroote werkkracht
en onschatbare talentenhun terugkeer
op het staatstooneel, althans van twee hun
ner, zou hun volk ten goede komen.
Wie wij dan bedoelen?
De tjjding dat de liberalen het bjj de
verkiezingen in Engeland gewonnen hebben
is door de antirevolutionairen met ingeno
menheid ontvangen.
Hoe dit mogelijk is
Dit kan alleen hij vragen die niet te onder
scheiden weet tusschen liberaal en eliberaab.
Die het woord eliberaab alleen beschouwt
bg het licht van sommige politieke drijverijen
van Nederlandsche liberalen voor en na 1848,
die krijgt er een geheel onjuiste voorstelling
van. Voor hem staat liberaal gelijk met
tiranniek. Het woord is evenwel van vrij
wat edeler atkomst. Het beteekent vrijgevig;
en in Engeland heeft het deze milde be-
teekenis nog.
Daar zijn de politieke liberale beginselen
veel meer takende aan die der Nederlandsche
antirevolutionairenen de onvermoeide
strijder voor de ware liberaliteit, mr. Glad
stone is ondanks zijne 83 jaren weder bereid
om ter wille daarvan de moeilijkheden
van het ministerschap te dragen. Wat men
op het vasteland onder liberalisme verstaat,
vrucht van de revolutiebeginselen van 1789
dit heettin Engeland zich nog niet zoo kun
nen baan breken, dank zij de nawerking
der calvinistische beginselen, door onzen
stadhouder Willem III te goeder uur daar
ingedragen.
In den principieelen strijd zijn sinds eeuwen
door de beide groote staatspartijen en een
derde is er niet gevoerd steeds beurtelings
conservatieven en liberalen aan het roer ge
weest. En het waren juist deze laatsten die
hunne partij wisten te bezielen voor een chris-
teljjken strijd wisten te streven naar ver
beteringen in christeljjken geest en het
voeren eener christelijke staatkunde. Het
waren liberalen die - de afschaffing der sla
vernij eindelijk bewerkten liberalen die de
overheersching van het romanisme tegen
hielden liberalen die de liefde voor de Zen
ding kweekten; liberalen die tegen den
sterken drank getuigden liberalen die het
op alle terreinen opnamen voor de vrijheid
en tegen de tirannie.,
Het was Gladstone, de man die jaren
lang onderwijzer aan eene Zondagschool en
lid eener christelijke jongelingsvereeniging
was en als getrouw belijder onder de chris
tenen van Hawarden bekend staat, die zich
een partij, een meerderheid wist te scheppen,
die voor deze beginselen den strijd wilde
aanbinden. Onder zijn ministerschap werd
aan de onderdrukking der Trausvalers een
einde gemaaktterwijl onder het zelfzuchtig
bestuur van zijn tegenstander den conser
vatief Disraeli de groote Egyptenaar Arabi
Bey, die het voor de verdrukte Bellahin
opnam, door Engelsch geweld onschadelijk
werd gemaakt.
Voor de Engelsche liberalen hebben wjj
sympathie het kan niet anders dan nuttig
zijn voor Kerk en School en Maatschappij,
voor Engeland en Koloniën, niet het minst
voor Ierland, als stuurman Gladstone, «de
groote oude man» weder aan he tioer komt.
Ierlandl Dit is het land, het lang ver
drukte uitgemergelde «groene Erin», voor
welks wederopleving hij zichzelven heeft
veil gesteld. Hjj wil Ierland een eigen
bestuur geven, echter met behoud van de
rechten der Koningin en de plichten des
volks jegens zijn wettige Vorstin. Voor
eenige jaren mislukte zjjn pogen en werd
hij genoodzaakt zich terug te trekken.
Thans mag men hopen dat hjj zjjne laatste
krachten zal inspannen, om het arme Iersche
volk te helpen aan zjjne lang begeerde home
rule.
Gladstone is een flink figuur in de
wereldgeschiedenis.
Boezemvriend van Manning, was hjj meer
gehecht dan deze aan zjjne kerk, de Engel
sche Staatskerk, in wier boezem het ongeloof,
ondanks hun protest, krachtig voortwoekerde.
Toen in 1850 de hoogste kerkeljjke recht
bank de leervrijheid had geproclameerd,
verdroot dit hem zeer. «Het Centrum»
chrjjtt, dat Manning, toen nog anglicaansch
Aartsdiaken, bij het vernemen van dit
vonnis de schrijfkamer van Gladstone bin
nenstormde en het hem meedeelde, en dat
Gladstone toen met uitgestrekte arme»
uitriep: «Dan is de Kerk van Engeland
verloren, reddeloos verloren.»
Kort daarop ging Manning tot de room-
sche kerk over. In de kleine kapel bij
Buckingham Palace Road aan de zijde van
Gladstone nedergeknield, zeide hjj tot hem
niet langer te kunnen avondmaal vieren in
zulk eene kerk, en noodigde hem uit hem
te volgen. Gladstone weigerde, en zoo liepen
hunne wegen uiteen. Toch bleven zjj op
elkander met wederzijdsche belangstelling
toezien. Het vertrouwen van katholieken en
liberalen in Gladstone is groot, maar hij is
het ook waardig.
Een ander groot man, met wien gere
kend wordt, is Von Bismarck. Met Glad
stone heeft hij gemeen dat beiden tijdelijk
van het staatstooneel verwijderd, toch voort
gaan met invloed uit te oefenen.
En nu moge Bismarck niet zoo dicht bij
de revanche zjjn als de Engelsche staatsman,
ook hjj schjjnt het einde zjjner miskenning
meer dan ooit nabjj te wezen.
Sinds zjjne gedwongen verwijdering uit
het staatsleven heeft de 77 jarige staats
man rust noch duur. Hjj kan zich maar niet
in de hem opgelegde werkloosheid schikken.
«Die mjj in den weg treedt, zal ik verplet
teren», heeft Keizer Wilhelm, blijkbaar op
hem doelende, gezegd; wat de gewezen
rijkskanselier met een «ik zal nooit zwijgen»
heeft beantwoord.
Bismarck is te veel vaderlander, te veel
de vriend der Hohenzollerns, heeft te veel
eerbied voor de nagedachtenis van Keizer
Wilhelm, om tot revolutionaire geweldple
ging de toevlucht te nemen. Toch legt hjj
het er blijkbaar op toe den invloed zijn.s
opvolgers te'verkleinen; en is politicus ge
noeg om daarbij zijn eerbied voor het
keizerlijk gezag te luchten.
HÜ is een geboren opportunist. Dat wil
zeggen hg neemt het goede waar hjj het
krijgen kan. Steeds toch was zjjn streven
de macht van het parlement tegenover die
van den rijkskanselier te verzwakken;
thans nu hg kanselier of lid van het par
lement is, zoekt hij de macht van het par
lement uit te breiden ten koste van dat
van den rijks kanselier.
Van waar deze verandering?
Zou het ook kunnen zjjn dat de rijks
kanselier vroeger Bismarck heette en thans
Von Caprivi genaamd is
Bismarck heeft nog een grooten aanhang.
Het bleek reeds bjj het huwelijk zjjns zoons.
Te WTaenen wachtte hem wel geen otfici-
eële ontvangstdoch in Saksen vergoodde
men hem nagenoeg. Duizenden te Jena en
elders hebben hem bewierookt en de
oude man bleek er niet afkeerig van.
Zgne, redevoeringen verrieden den toeleg
om zich van eene nieuwe macht te verze
keren, zij het ook in het parlement aan
het hoofd zijner gekortwiekte nationaal-
liberale partij.
Het Duitsche liberalisme is al even on
waar en partijdig, dwingziek en zelfzuchtig
als het Nederlandsche. De figuur van den
Duitschen staatsman treedt dan ook verre in
de schaduw voor die van den Engelschen;
Gladstone, schoon aan het Engelsche hof
immer met een scheef gezicht aangezien,
is grooter dan Bismarck, hoe ook bewie
rookt door keizers en koninginnen.
Toch kan men van dezen laatste nog
wonderlijke dingen beleven. Als groote
mannen klein worden, zjjn zjj tot alle dingen
in staat.
In de derde plaats noemen wjj den oud
president der republiek «De Vereenigde
Staten van Noord Amerika» Roger Cleve
land. Van 1884 tot 1888 vervulde hjj deze
hoogste staatsbetrekking te Washington
doch in 1888 moest hjj zjjn zetel afstaan
aan zijn mededinger, generaal Harrison.
Evenals in Engeland strjjden ook in
Noord Amerika slechts twee partjjen om
den voorrang.
Het zjjn de republikeinen en de demo
craten. Met de conservatieven en liberalen
zjjn zjj niet te vergelijken. Van beide ver-
toonen zij de kenmerken. Het gaat bjj den
strjjd dezer twee partijen dan ook in den
regel niet over staatkundige beginselen, maar
om zaken van meer rechtstreehsch practisch
belang.
Het hoofdverschil tusschen de republikei
nen en democraten ligt in hnnne opvatting
omtrent de machtsoefening. De republikein
is autoritair, dat wil zeggen hjj wil het
gezag van den president aan de natie op
gedrongen zien. Daarbjj is hjj voor centra
lisatie van het gezag, dat wil zeggen hjj
wenscht dat Amerika van uit een centrum,
van uit Washington bestuurd worde. De
democraat daarentegen, met al zjjn liefde
voor het gezag, voor het vaderland en
voor den republikeinschen regeeringsvorm,
strijdt voor de zelfstandige machtsoefening
der 44 staten, die te zamen de republiek
vormen (autonomie). Nu mag niet ontkend
dat onder het bondsbestuur der republi
keinen Amerika groot geworden is. De
verschillende baanbrekers onder ben waren
republikeinen. Teederder van staatkundig
geweten dan de democraten, streden zij
altjjd voor rechtvaardige wettende afschaf
fing der slavernjj was hun werk; drank,
spel, verkiezings- en andere konkelarijen
breidelden zjjZondagsheiliging en alles
wat het christelijk element versterkte,
bevorderden zjj. Aan mannen als Adam,
Lincoln, Grant en Garfield heeft de republiek
veel te danken.
Helaas, de republikeinsche partjj is de
bezielde christelijke partij van vroeger niet
meer. Haar goud is verdonkerd. Hare beste
mannen keerden haar den rug toe, en
versterkten de gelederen der democraten,
met wier beginselen wij ons als antirevolu
tionairen thans veel meer vereenigd zouden
gevoelen.
Cleveland bewoog zich dan ook steeds in
de Ign van zijn republikeinschen voorganger;
en de christelijke beginselen vonden bjj
hem warme verdediging. Vele Hollandsche
gereformeerden, verreweg de meesten waren
met zjjn bestuur ingenomen. Zjj zijn dan
ook oprechte democraten, en wenschen
niets liever dan dat Cleveland uit zjjne
gedwongen ledigheid tot het hoogste staats
ambt worde teruggeroepen. Hjj is althans
minstens een even beslist belgder dei-
christelijke beginselen als de tegenwoordige
president, de oud-Zondagschoo'onderwijzer
Harrison, doch drjjft een rechtvaar
diger handelspolitiek dan deze. De Mac
Kinleywet, door de republikeinen doorge
dreven, heeft den arbeid niet de beloofde
verliehting gebracht en benadeelt den han
del. De republikeinen zjjn verstokte protec-
tionisten; zjj wierpen in 4888 Cleveland
er om uit. Toch is hjj geen vrjjhandelaar in
de*» volstrekten zin. Dit zou een slag zjjn
in het aangezicht der historie die de noodza
kelijkheid van bessherming der nationale
producten bewijst. Doch de MacKinleywet
gaat hem te ver.
Zoo ziet men dat de vergeljjking tusschen
Amerika en eenigen staat van Europa niet
opgaat.
Men kan in een klein land als het onze
het denkbeeld van protectie terecht als dwaas
bestrijdenen het voor een groot land als
Amerika dat zichzelf helpen kan, aanprijzen.
Zoo kunnen dan ook antirevolutionairen
in Nederland verschillen over de vraag
voor welke staatkunde zjj, in Amerika
zijnde, zouden partij kiezen. Voor het oogen-
blik zouden wij de voorkeur geven aan den
democraat, die met moed de tyrannie van
het Groot Kapitaal heeft betreden en in
4888 zijne niet-herkiezing dankte aan on
eerlijke republikeinsche invloeden.
Nog korteljjk beantwoorden wjj de vraag
hoe de presidentsverkiezingen plaats hebben.
In Amerika heeft men nog de getrapte
verkiezingendat wil zeggen dat een staats
lichaam niet rechtstreeks door de kiezers
gekozen wordt.
Bij ons heeft dit plaats ten opzichte van
de eerste kamer. De leden der eerste
kamer worden niet rechtstreeks door de
kiezers gekozen maar de kiezers benoemen
eerst de leden der provinciale staten en de
provinciale staten kiezen of vaardigen leden
ter eerste kamer at. Dit heet een getrapte
verkiezing. De kiezers «van den tweeden
trap» zijn dan in Amerika de zoogenaamde elec
tors (kiezers). Deze worden gekozen door de
kiezers van den eersten trapdat zjj n de
gewone kiezers, die daartoe den eersten dag
van November ter stembus gaan.
Doch deze kiezers stemmen niet in den
blinde. Er heeft eene verkiezingsconventie
plaats, waarin de afgevaardigden der sta
ten, wjj zouden zeggen de gezamenlijke
eerste- en tweede-kamerleden, bjj elkaar
komen om een candidaat te stellen voor
het presidentschap. Zooals we voor eenige
weken meldden, heeft de democratische
conventie Cleveland, de republikeinsche con
ventie Harrison aangewezen.
Nu zullen binnenkort in elk der 44 staten
de conventie der republikeinsche en die der
democratische partjj bjjeenkomen om can-
didaten te stellen voor bovengenoemd elec-
torschap, nameljjk zooveel als er door dien
staat leden naar het Congres, wjj zouden
zeggen naar de 4e en 2e kamer worden
afgevaardigd. Er zjjn dus twee ljjstjes
waaruit de kiezers in November a. hebben
te kiezen.
Zoo moeten 444 electoren gekozen wor
den, waarvan in New-York 36, wijl het 34
leden naar het Huis der Afgevaardigden
(2e kamer) en 2 naar den Senaat (4e
kamer) zendt. De democraten meenen dat
zjj totaal 274 electoren kunnen afvaardigen,
en daar de electoren een president kiezen,
spreekt het van zelf dat Cleveland alle kans
heeft gekozen te worden, tenzij tweedracht
het voor hem bederft.
De electoren moeten hun keuze doen in
Januariterwijl in Februari het Congres
(«de 4e en 2e kamer») bijeenkomt om de
uitgebrachte stemmen te tellen en den offi-
ciëelen uitslag mee te deelen.
Reeds twee malen heeft eene republikein
sche meerderheid, al knoeiende, de nietig
verklaring van enkele stemmen doorgedre
ven, zoodat de candidaat die de meeste
stemmen had, toch niet gekozen werd. Dit
overkwam in 4876 den democraat Tilden
die het ondanks dat tegen den republikein
Hayes moest afleggen, terwijl in 4888 Cle
veland met 233 tegen 463 stemmen bjj
Harrison in de minderheid bleef, niettegen
staande op den eersten trap 400.000 demo
cratische stemmen meer dan republikein
sche waren uitgebracht (5,536,524 tegen
5,444,932), Dit laatste was echter gevolg van
het kiesstelsel. Men begrjjpt dat een meer
derheid van 4 stem bjj de stembus beslissen
kan of 36 electoren, bijv. in New-York, of
32, geljjk in Pennsylvanië in het kiescollegie
hunne stem aan den democraat dan wel aan
den republikein zullen schenken.
5 Augustus 8924-
Naar men meldt is mr. Treub benoemd
tot redacteur van het Sociaal Weekblad
in de plaats van den heer Kerdijk, die
wegens ongesteldheid het redacteurschap
moet neerleggen.
Den kunstschilder Bisschop te 's Gra-
venhage is opgedragen het maken van
een levensgroot portret ten voeten uit van
de koningin-regentes, om te worden geplaatst
in een der ledige vakken in de trouwzaal
van het stadhuis te Leeuwarden.
Men schrijft uit Friesland aan De
Standaard
Jhr. Roosmalen Nepveu van Doorn stelde
niet namens H. M. de Koningin-Regentes een
onderzoek in naar de arbeiderstoestanden in
Friesland, maar deed dit, om te zien of
met vrucht aldaar emigratie naar Canada
kan bevorderd worden.
Zooals bekend is, is Jhr. Roosmalen Nepveu,
lid van het hoofdbestuur van het comité
ter bevordering dier emigratie, dat poogt
vooral in Friesland oppassende arbeiders
tot landverhuizing naar Canada aan te
sporen en hen finantiëel te steunen.
Ds. de Hoogh van Njjehaske werd door Jhr.
Nepveu om advies gevraagd, met het gevolg,
dat deze beide heeren pogingen aanwenden,
comité's in Friesland op te richten. Bij tal
van invloedrijke personen werd medewerking
en hulp gevraagd en met het gewenschte
gevolg. Dat Jhr. Roosmalen Nepveu adjudant
is van H. M. de Koningin-Regentes, gaf
aanleiding tot de onjuiste mededeeling, dat
deze namens H. M. optrad.
lerseke; De tegen Dinsdag belegde
raadsvergadering werd door slechts 3 leden
bezocht, waarom zij verdaagd werd tot
Woensdagmiddag 4 uur. Toen waren 9
leden present. Voorzitter de burgemeester.
I. De notulen worden gelezen en goed
gekeurd.
II. De voorzitter leest voor 3 adressen
om traktementsverhooging 4e van de hoof
den der scholen 2e van de onderwijzeres
aan school 4 en 3e van een onderwijzer
met acte. Fransch aan school 2. B. en W.
stellen voor de beide eerste adressen aan te
houden tot bij de begrootingen h.et laatste van
de hand te wijzen. De heer Cupéryjwil het ver
zoek liever terstond behandelen, doch B. en VV.
zeiden bjj de begrooting ook nog andere
tractementen te willen herzien. Beide voor
stellen werden aangenomen nadat de heer
Sinke omtrent den onderwijzer aan school
2 nog had betoogd, dat diens salaris in
vergeljjking met dat der andere onderwijzers
voldoende was.
III. De voorzitter deelt mede, dat hem
gebleken is, dat de 2 in de vorige verga
dering besproken slooten geheel aan parti
culieren behooren. De heer Van Oeveren
zou misschien nog nadere inlichtingen
kunnen geven.
De heer van Oeveren maakt den heer van
Harmeien opmerkzaam dat deze het gemeente;
verslag verkeerd gelezen heeft. Er staat niet,
dat de slooten niets te wenschen over laten
maar dat van den toestand geen nadeelige
invloeden op de volksgezondheid zjjn opge
merkt, en op een andere plaats, dat rioleering
met het oog op typhus en malaria wordt
aanbevolen. Verleden jaar zijn de slooten
niet uitgebaggerd zooals gewoonlijk, doch
