1892. No. 110.
Zaterdag 18 Juni.
Zesde jaargang
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIES
G. M. KLEM KERK. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
KERKELIJKE VEREENIGING.
V Noodlijdende gemeenten.
LANDBOUW,
BE ZEEUW.
UITGAVE VAN
ei.ken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Prjjs per drie maanden franco p. p.
ƒ0.95.
en
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
0.02'.
meer 10 cent.
Die met het nieuwe kwartaal
dat met 1 JULI aanvangt, zich wenscht
te abonneeren op ons blad, ontvangt van
nu af tot op dien tijd, de nog verschij
nende nummers gratis.
Was het niet een lid der Ned. Herv.
Synode die eenmaal zeidealles wat daar
gist in de maatschappij behoort ook na te
werken in de kerk.
Indien men het woord «behoort* wegneemt
en aldus dezen volzin uit den gebiedenden
in den aanwijzenden vorm overbrengt, dan
is er weinig tegen te zeggen. De wederkee-
rige inwerking van maatschappij en kerk
behoeft niet betoogd te worden. Zij wijst
zichzelf aan.
Uit het oogpunt van ons maatschappelijk
belang is dan ook de vereeniging, dezer
dagen tusschen twee kerkelijke groepen in
ons land tot stand gebracht, van te groote
beteekenis om enkel bij wijze van kerknieuws
onder de aandacht der lezers van de Zeeuw
gebracht te worden.
Onze kerkelijke toestanden leverden nu
meer dan een halve eeuw lang stof tot hart
verscheurende klachten aan velen. Schier
niemand was tevreden. Terwijl de een
in luid misbaar troost zocht, wendde de an
der zich van zoo hepelooze verwarring af'.
Ten onrechte toch misschien.
Aan al het strijdgewoel en wapenge
kletter dat wij op kerkelijk terrein
hebben gehoord en gezien, lag toch éene
groote gedachte ten grondslag. Door al die
woelingen die nu eens aantrokken dan eens
afstootten, nu eens eenig succes beloofden
dan weder hopeloos verloren schenen liep,
als door het touwwerk der Engelsche marine,
éen roode draad, overal aanwijsbaar. In die
storm- en drangperiode was het leven toch
ook door den strijd geteekend.
En welke was die éene groote gedachte,
dat bezielende element in den bijna 80-
jarigen kerkelijken strijd van ons geslacht
Welke anders dan die van strijd tegen
reglementen die leervrijheid mogelijk maken.
Strijd tegen neutraliteit in éen woord.
Ziet, het is alleen het voorrecht van den
onverschillige tevreden te kunnen leven daar
waar alles geljjk gesteld wordt. Hij, die
gelooft kan zich met gelijkstelling niet con-
tenteeren. Drang des harten drijft hem tot
propaganda voor hetgeen hem goed, proef
houdend is gebleken.
Die éene gedachteStrijd tegen neutra
liteit, heeft de christelijke school het aanzijn
gegeven, maar vroeger reeds den kerkelijken
strijd doen ontstaan. Die gedachte bezielde
zoowel het Reveil als de Scheidin<* in de
eerste helft onzer eeuw.
Beide geestelijke stroomen liepen even
wijdig en groeven al dieper bedding in ons
volksleven. Of de vaderen der scheiding hun
protest doen hooren tegen de vrijheid aan
de wolven in de schaapskooi Christi tot
verwoesten gegund, dan wel of ge den
grooten dichter van het Reveil «zijn be
zwaren tegen den geest der eeuw» hoort
ontvouwen of ge den beroemden histo
ricus en staatsman dier dagen ziju «Recht
der Hervormde gezindheid» hoort bepleiten
of wel den toon beluistert van den eenvoudige
wiens levensernst u weldadig aandoet, altijd
en overal is de eene groote gedachteStrijd
tegen neutraliteit ook op kerkelijk terrein
grondtoon van alle verzet, schering en inslag
bij alle klachten.
Het geslacht dat liet Reveil heeft aan
schouwd en de scheiding heeft zien geboren
worden, is bijna geheel ten grave gedaald,
maar hun strijd is voortgezet en wordt nog
steeds voortgezet. De scheiding breidde zich
uit het Reveil, zonder vaste formatie, verliep,
om' zich voor een groot deel op te lossen in
de Doleantie van '86.
En geen andere dan die eene gedachte
Strijd tegen neutraliteit, was ook nu weder
de strijdleus.
Niet ieder evenement in den strijd was
opwekkend, niet iedere greep gelukkig, maar
,je solidariteit was onmiskenbaar.
Terwijl in de kerken der scheiding met
krachtige hand het vaandel der belijdenis
werd omhoog gehouden, werd hetzelfde
vaandel, met ijver en trouw, in de aloude
kerk der vaderen ontrold.
Deze twee groepen, onder hetzelfde vaan-
del, en met hetzelfde doel strijdende, maar
op verschillend terrein, vereenigden zich nu
dezer dagen-
Een Arabier zoo verhaalt zekere anec
dote had de stellige belofte gekregen,
dat hem een groote schat zou gegeven wor
den Hij st*arcie zoolang ten hemel, van
waar hij de vervulling der belofte wachtte,
totdat hij viel over den schat.
Hij was gekomen langs ongedachten weg.
Zoo gaat het ook velen onder ons. Zij, voor
wie de, iederen rustdag herhaalde, belijde
nis van hun geloof aan de gemeenschap
der heiligen geen ijdele klank is, hebben
gehoopt, dikwijs tegen hope, dat eenheid
in plaats van scheiding komen mocht onder
allen die één geloof en éene hoop hebben,
en ziet, langs ongedachten weg is die hoop,
althans ten deele, vervuld. De eeuw die
scheiding zag geboren worden, heeft ook
voor haar einde het begin der hereeniging
aanschouwd, en alzoo wordt dit fin de siècle
profetie van het fin des siècles waarop de
christen zijn hoop bouwt.
Vereeniging wat schoone gedachte
Vereenigd met zoovelen wier leven we
medeleven, wier strijd we medestrijden,
wier uitzicht ons bekoort, wier hope we
deelen, wier gaven we zoo noode misten.
Vereenigd dat wil zeggen, niet levende
in groepen of groepjes wier kleinzieligheid
hun kleinheid verraadt, maar in aantal
groot, in overtuiging éen, in belijdenis on
gedeeld zijn.
Vereenigd dat wil zeggenéen in
geloof aan de groote waarde van het chris
telijk onderwijs voor onze jeugd éen in
overtuiging omtrent de redding van de
sociale nooden van onzen tijd éen in
gevoel van roeping tot barmhartigheid tegen
over zooveel ellende als deze rijke eeuw te
aanschouwen geeft éen ook in liefde voor
het aardsche vaderland waar onze wieg eens
stond en eens ons graf zijn zal.
Vereenigd dit is de groote beteekenis
van dat feit voor ons maatschappelijk leven,
dat er onder de Protestanten in Nederland
althans éene Keik zal kunnen bestaan, niet
verscheurd door partijschappen, vast van
gang, en toegerust met zoodanige talenten
als noodig zijn om in den strijd onzer dagen
invloed uit te oefenen.
Vereenigd dit is de groote beteekenis
dat er onder de christenen in Nederland
weder eene Kerk zal kunnen bestaan, waar
meer plaats is voor wat liefelijk is en wel
luidt dan voor bekrompenheid, die trouwe
gezellin van verbrokkeling en partijstrijd.
Eene kerk wier bazuin geen onzeker geluid
geeft maar steeds roept tot het ideale.
Vereenigd o 1 aanschouwde het einde
dezer eeuw nog eens de vereeniging van
allen die nu rechts en links uitwonen, van
allen die nog niet over persoonlijke antipa
thieën of verloren traditiën kunnen heenzien
om zich te scharen daar waar ze behooren
en waar hun gemis wordt betreurd
M. d. K.
V Roomsche stemmen.
Aan bovenstaand schrijven van de K. te
M. sluit zich aan het oordeel dat wij indertijd
lazen uit «De Katholieke Stemmenover
de vereeniging dezer twee kerkengroepen:
„Wij, als "Katholieken, zullen de laatsten
zijn, om hun deze vreugde te misgunnen
en kunnen zelfs eenigermate deze vereeni-
niging der geloovige elementen in het Pro
testantisme met blijdschap begroeten, in
zooverre zij namelijk de geloovige partij
versterkt in haar strijd tegen het voort
woekerend ongeloof en het van allen gods
dienst vervreemdende liberalisme.,,
En «Het Centrumeveneens een katho
liek blad, voegde er aan toe
Volkomen zijn wij het met de „Neder-
landsche Katholieke Stemmen" eens, dat
wij als Katholieken deze Vereeniging der
geloovige elementen in het Protestantisme
met blijdschap begroeten kunnen. Herhaal
delijk toch hebben wij als onze meening
geuit, volstrekt geen heil te zien in toe
nemend ongeloof, zooals dit b. v. in de
zoogenaamde Nederl. Hervormde Kerk voort
woekert, en waarin zelfs de brutaalste Chris
tusverloochening door de nevelachtigste ora
kel-taal geheeld wordt.
Waar de roomsche pers de beteekenis
van het feit niet miskende, daar kan immers
de anti-revolutionaire pers niet achterblijven.
Vooral in den strijd voor christelijke staat
kunde en verheffing van den arbeid, armen
zorg, en plichtsbetrachting op zoo velerlei
terrein zal de vrucht dezer vereeniging gezien
De Eerste Kamer heeft, ondanks de groote
bezwaren van vele leden, de wet tot tüde-
lijken onderstand aan hulgbehoevende
gemeenten met slechts 8 stemmen tegen
aangenomen.
De heer De Sivornin Lohman bestreed
het ontwerp als oeconomisch en staats
rechterlijk onverdedigbaar, wat hij glashelder
aantoonde.
Wie beter dan hij kon dezen naar veler
meening gevaarlijken maatregel principiëel
en met zaakkennis bestrijden
Terecht vroeg de afgevaardigde uit Gelder
land aan minister Tak waarom hij niet den
arbeid der vorige regeering had voortgezet.
Deze toch had de herziening der gemeentewet
op menig punt voorbereid. En had niet
minister Tak het in zijn «memorie van
toelichting» aan de Tweede Kamer zeiven
gezegd
«De ervaring heeft ten overvloede bewezen
dat in dien hoogst ongewenschten en op
den duur onhoudbaren toestand slechts door
eene wijziging der gemeentewet en eene
herziening van het rijksbelastingstelsel ver
andering is te brengen.»
Waarom dan het onvoltooide werk van
zijn voorganger zoo maar klakkeloos afge
broken
Of was dit soms een reden, door minister
Tak in diezelfde memorie genoemd:
«Om deze ingrijpende maatregelen tot
stand te brengen, is tijd noodig».
Maar bij zulk een opmerking paste de
intrekking van het ontwerp Godin— Lohman
toch in het geheel niet. Het was het
tegendeel van tegemoet komen aan het eigen
bezwaar. En de thans aangenomen noodwet
is er de bestendiging van, in weerwil zelfs
van de ministriëele toezegging dat de maat
regel over drie jaar niet meer noodig zou zijn.
Algemeen belang.
Wie ook voor leerplicht zij, hij zij het
niet uit het oogpunt van «algemeen be
lang».
Zeer terecht merkt het Vaandel op
dat met dezen term «algemeen belang»
door den Staat menigmaal de meest fana
tieke dwang in uitgeoefend en tot verzet
werd geprikkeld
Of dan de Staat niet iets goeds mag
voorschrijven schoolbezoek is toch goed.
't Is een algemeen belang. En wat is las
tiger en nadeeliger voor het onderwijs dan
schoolverzuim Mag de Staat dit niet be
vorderen 't Is toch in het algemeen be
lang. Zoo spreken honderden.
Op Staatsrechtelijk gebied zijn dit nog al
gevaarlijke theorieën. In naam van het alge
meen belang, verbrandde Pilips de ketters;
schafte de Pransche revolutie den godsdienst
af; liet Robespierre een paar jaren later,
bij deereet weer uitroepen„Er is een God."
In naam van het algemeen belang beval
men in Pruisen jaren geleden, dat een
vrouw geen zuigelingen beneden de twee
jaar bij zich in 't bed nemen mochtiu naam
van 't algemeen belang schreef men zelfs bij
de bebouwing van den grond de producten
voor. De uitdrukking „algemeenbelang" is een
van die termen, waarvan de consequente
toepassing tot de allergevaarlijkste dingen
zou kunnen leiden. Daarom geen schooldwang,
geen bevorderen van 't algemeen belang
door Staatsmacht. Voert men schooldwang
in, men zal een kolossaal verzet wekken.
Die dat niet meent, kent ons volk niet.
Men werke door overtuiging en overreding.
Men blijve er dus bij.
Leerplicht moet er zijn, doch hij biede
zich aan langs zedelijken wegen ga iederen
huisvader die wettige bezwaren heeft stil
voorbij,
Deze bezwaren zijn vele en velerlei.
Daarom mag de liberale partij door 1878
geleerd, zich wel tweemaal bedenken, al
vorens dezen leerplicht of schooldwang,
wat hetzelfde zou zijn, de natie op te
leggen.
17 Juni 1892.
Men verzoekt ons de voornaamste ver
anderingen in herinnering te brengen, welke
gebracht zijn in de wet op de Nationale
Militie, bij de noodwet van 4 April jl. Zij zijn
lo. Dat de loting voor hen, die in Januari
zijn ingeschreven vier maanden vroeger zal
plaats hebben en wel tusschen 7 October
en 7 November. Anders geschiedde dit
tusschen 7 Februari en 7 Maart.
2o. Dat de zitting van den Militieraad
zal worden gehouden in December en Januari
a. s.vroeger had dit plaats in Maart en
April.
3o. Dat de inlijving reeds in Maart zal
geschieden in plaats van in Mei.
Kolijnsplaat. Gekozen by herstem
ming tot lid van den gemeenteraad de heer
P. C. W. Snemer (lib.) met 60 van de 118
stemmen. De heer M. Noordijke (a.) bekwam
58 steramen.
Prostitutie. De gemeenteraad te Schie-
damjheeft de conceptverordening tegen het
bestaan vanhuizen van ontucht met 11 tegen
7 stemmen aangenomen.
Zooals wij reeds meedeelden, is de houder
van zulk een huis nu strafbaar geworden
met zes dagen hechtenis, en z(jn de politie
beambten belast, om tegen openbare of clan
destiene overtreding van deze verordening
te waken. Standaard
Een nieuw keuringschandaal, zegt
het Bat. Handelsblad. De eerst kortelings
bij de militaire magazijnen in Indië ont
vangen nieuwe mouel helmhoeden zijn bijna
allen bezoedeld door wandgedierte. Niet
temin worden de militairen gedwongen die
hoofdbedeksels te ontvangen en, desverkie-
zend, zelf te reinigen.
De minister van justitie heeft aan den
wachtmeester der koninklijke marechaussee
A. v. d. Ameele te Terneuzen bijzondere
tevredenheid betuigd wegens zijn beleidvol
optreden tot ontdekking der daders van den
moord op P. de Kraker te Zaamslag, en
heeft hiervan eervolle vermelding gedaan
in het Algemeen Politieblad.
Het 45ste Nederlar.dsch Landhuis-
houdkundig Congres, vergadert te Wuge-
ningen, heeft zich voorwaardelijk voor
leerplicht verklaard, door aanneming der
volgende motie
«De invoering van leerplicht tot het 13e
jaar is zeer goed mogelijk voor de land
bouwende bevolking, mits de gemeentebe
sturen het recht verkrijgen hoogstens voor
3 maanden ontheffing te verleenen. Verder
ge wenscht dat het herhalingsonder-
wjjs zich ten plattelande uitstrekke tot liet
15e jaar.»
Hij Kon. besluit zijn benoemd tot
dijkgraaf, J. Marcusse Mz. van den polder
Heer Jansz.M. Maris van den jiolder
boelekerke J. T. Hendrikse van den Nieuwen
PassageulepolderI. Bevelander, van den
Gouweveer- en ZeikepolderP. de Waal
van de Vereenigde polders van Ossenisse
G. Born van den ElisabethpolderJ. Mesu
(plaatsvervangend) van den Elisabethpolder;
A. Van der Have van den polder Ooster
en Sir Jansland; F. Bouman van den polder
de Vier Bannen van Duiveland H. C. Poley
van het waterschap Waarde; P. Dingemanse
van den polder Nieuw- en St Joosland; L.
Leenhouts van den Nieuwerhavenpolder' en
M. G. van Stapele van de Vrjje polders
onder Tholentot gezworen J. Butijn, van
het waterschap Waarde; I. Flohil Jz. van
den polder Ooster- en Sir JanslandI
Bevelander en D. A. Labrijn van den polder
de Vier Bannen van Duiveland.
De eerste kamer heeft het Biliton-
contract aangenomen met 35 tegen 2 stem
mer,. Tegen stemden 2 liberale leden (v.
d. Breggen en Alberda).
Middelburg. Woensdag avond had
alhier eene talrijke vergadering plaats van
de gasverbruikers, die zich tot den gemeen
teraad hadden gewend met klachten over
het gas.
Na voorlezing van een brief van B. en W.
waarbij deze de beslissing van den Raad
op het laatst ingediend adres aan reques-
tranten mededeelen, wees de voorzitter er
op, hoe zich hier wederom het verschijnsel
voordeed, dat bij wetgevende lichamen niet
zeldzaam is, dat de meerdere vergadering als
de Middelburgsche Gemeenteraad, bestaande
uit jiersonen, die in het dagelijksch leven
niet onbeschaafd of onwelwillend zijn, en
bloc om zich van eene netelige kwes
tie af te maken zich schuldig maken,
bij de uitoefening van hunne wetgevende
macht, aan de meest boersche onwellevend
heid.
De Voorzitter meende dan ook, nu de
gemeentelijke autoriteit tegenover de argu
menten in het adres aangevoerd, geen enkel
argument stelde, maar eenvoudig botweg
weigerde gehoor te geven aan een b i 11 ij k
verzoek, de adressanten op self-help waren
aangewezen.
De vergadering beaamde dit ten volle
en met algemeene stemmen werd het uit
voerend Comité der gasverbruikers gemach
tigd een photometer aanteaoopen, eene lo
kaliteit te huren om dezen te plaatsen en
zoodra een en ander geschied was met eene
geregelde controle van de lichtsterkte en de
drukking van het gas aan te vangen.
Donderdag werd van wege de «Ver
eeniging tot verbetering van het paardenras
in Walcheren en Nieuw- en St. Joosland
op een mst vlaggen gesierde weide van den
heer Reijnierse, Seissingel, Middelburg de
eerste tentoonstelling gehouden van venlens
toebehoorende aan leden der genoemde ver
eeniging.
Er waren 2 categorieën, de eerste van
veulens geboren voor, en de tweede van veu
lens geboren na 1 April jlmet hunne
fokmerriën.
Van de eerste waren aanwezig 13 veulens
waarvan 10 (5 hengst- en 5 merrieveulens)
Marnix en 3 (2 hengsten en 1 merrieveulen)
Cesar tot vader hebben. Tien veulens zijn
te koop.
Van de tweede vond men 17 veulens,
