1892. No. 57.
Donderdag II Februari.
Zesde Jaargang.
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIES
G. M. KLEM KERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Drie maanden fabrieksarbeider,
m.
DE ZEEUW.
UITGAVE VAN
elk en MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Prijs per drie maanden franco p. p.
f 0.95.
en
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
.o
o
meer 10 cent.
Bij al deze dingen wachte men zich nu
evenwal om de conclusie te trekken, dat
het op alle fabrieken zoo zou zijn.
Gelukkig zjjn er vele inrichtingen waar
het beter toegaatmaar, helaas, zjjn deze
toestanden, vaak ook zonder dat de fabri
kanten, door malaise in den handel, er iets
aan kunnen doen, aan de meeste fabrieken
niet vreemd.
Het zoeken van werk is in onzen tijd een
van de pijnlijkste bezigheden van den werk
man.
Aan de groote fabrieken wordt hij, die
om werk komt, gewoonlijk reeds door den
portier afgewezen.
Advertentiën plaatsen eu zich laten inschrij
ven op hot centraalbureau voor werkzoe
kenden helpt doorgaans al even weinig.
Vooral voor vreemden in een stad is het
zoeken het moeilijkst.
Wie bekend is, kan allicht, door den
portier van een fabriek geld te geven, van
hem vernemen, wanneer aan de fabriek
volk noodig zal wezen, of hij verneemt het
van zijn vrienden, die werk hebben. Doch
ook voor dezulken is het hoogst moeilijk
aan het werk te komen.
Het is ontzettend ontmoedigend, vruchte
loos van fabriek tot fabriek, van werkplaats
naar werkplaats te gaan, steeds zijn dien
sten aanbiedend, met smeekende woorden,
en immer weder tevergeefs.
Gedwongen werkeloosheid, ook waar de
honger nog niet met zijn ijzeren vuist aan
de deur klopt, is het verschrikkelijkste, dat
een ijverigen man, die met hart en ziel
voor zijn gezin w 1 werken, overkomen kan,
en dit is te bitterder, naar mate hij ijveri
ger is en meer karakter heeft.
Over 8e fabrieks-reglementen zegt Göhre,
dat zij, hoewel iedere fabrikant het recht
heeft ze zoo te stellen, als hij wil, terwijl
het den werkman-, vrijstaat, het werk onder
die voorwaarden te aanvaarden of niet,
deze reglementen geheel een verkeerd ka
rakter dragen.
De patroon is ook bijjhet vaststellen van
zijne bepalingen verantwoording aan God
verschuldigd, terwijl het voor den werkman
een dwangmiddel is, daar hij andeïs geen
brood heeft.
Tegen deze bepalingen geldt geen ander
protest van den werkman, dan het opzeggen
van zijn dienst; zjj zjjn de gevolgen van
een overheerschende macht, die alle vrij
heidsgevoel in den werkman doodt. Hier
door zijn zij voor een groot deel oorzaak
van de onzelfstandigheid en het weinige
karakter van den tegenwoordigen fabrieks
arbeider.
De verhoudingen onder h' t werkvolk zijn
gewoonlijk goed en wie het met zijn mak
kers niet vinden kan, heeft het door den
regel aan zichzelven te wijten.
De karakters van de onderbazen zijn
onderscheiden. De een is vriendelijk tegen
- '18t werkvolk, terwijl hij achter hun rug
met de directeuren kwaad van hen spreekt;
anderen zijn met geld goedgezind te maken;
weder anderen doen recht en slecht hun
plicht, zien niets door de vingers, terwijl er
gelukkig ook nog zijn, die in een vriende
lijke verhouding tot het werkvolk staan en
zoowel in het belang van patroons als werk
lieden handelen.
Door b. v. steeds bij het komen in de
fabriek het werkvolk te groeten en aller
hande kleinigheden meer, weten zij zich
bemind te maken, en hierdoor krijgen zij
ook alles gedaan, wat gedaan moet worden.
Ondanks alle gunstige verhoudingen en
toestanden in de onderdeelen kleeft het ge-
heele fabriekswezen echter een vooral
voor den werkman smartelijke fout aan,
dit nam.,dat het uitsluitend een instelling
is, om zooveel mogelijk geld te verdienen
voor de eigenaars, en zoodoende een totaal
materialistisch karakter draagt.
Wat er goeds in gevonden wordt, is
ondanks het stelsel en niet door het karakter
van het fabriekswezen daarin gelegd.
De adel ontbreekt er aan, die er in zou
liggen zoodra de hoogere belangen zouden
behartigd worden van hen, die hier van
den directeur tot den minsten werkman
veraenigd zijn in een levens- en arbeidsge
meenschap, die de schoonste gelegenheid
aanbiedt om d® geestelijke belangen van
me allen, ieder naar zjjn stand, tot hun
recht te doen komen.
f ust dan, wanneer het fabriekswezen,
g willig of onwillig, hierop ingericht wordt,
."J" ^stemming bereikt hebbenen
n' W'Tckr!' ora het menschdom
een geweldige schrede voorwaarts te brengen.
Gohre twijfelt en niet aan, of deze ge-
wenschte toestand is te hereiken, wanneer
de directeuren der fabrieken, en wjj kunnen
er gerust bijvoegen alle andere patroons,
«enigermate doordrongen worden van het
bewustzijn, dat zij tegenover hun werkvolk
een verplichting hebben om hen opvoedend
te leiden zoowel in het belang van volk en
vaderland, als om des Heereu wil.
Daartoe zijn zij evenwel niet anders te
brengen, dan door zelf opgevoed te worden
door den invloed van een nieuwe, betere,
Christelijke meening, die zich krachtig uit
spreekt.
Hoe gelukkig zouden wij, Nederlanders,
zijn, wanneer het Sociaal Congres eens
diea invloed mocht hebben
Met de sociaal-democratie, die in Duitsch-
land zich nogandersopenbaart, dan bij ons,
heeft Gohre ook nader kennis gemaakt.
De indruk, dien hij over het algemeen
van de socialistische beweging ontving, is
deze, dat het meerendeel der socialisten
niet weet, waarin eigenlijk hun politieke
geloofsbelijdenis bestaat.
Enkele lieden voeren de vereenigingen
aan en de socialistische pers doet veel
kwaad.
Dan worden volksfeesten gegeven om pro
paganda te maken.
Een program van zulk een feest kan een
eigenaardig denkbeeld geven van de wijze,
waarop het daar toegaat.
Hier volgt er een:
VRIENDELIJKE UITNOODIGING
tot het
GROOTE ZOMERFEEST
van de
Werklieden- en Vak vereenigingen ïan Ein-
siedeln en omstreken, met vermakelijkheden
Toor groote en kleine kinderen van beiderlei
geslacht.
Zaterdag 3 Augustus 1990,
in het Keizershof te Einsiedeln. Bij regen
als een wolkbreuk, 14 dagen later.
PROGRAMMA.
Eerste Gedeelte.
2 uur. Verzameling van groote en kleine
kinderen in het Keizershof.
3 uur. Ontvangst van de bezoekers, die
per trein van Chemnitz komen
daarna gemeenschappelijke tocht
naar het feestterrein.
3 uur 4 Vs min. Aankomst aldaar.
Tweede Gedeelte.
1Groot feestconcert van de wereld
beroemde Huiskapel, genaamd «De
Achturen kapel».
2. Groot prijsschieten door alle kleiae
kinderen, jongens en meisjes.
3. Mastklimmen om prijzen; niemand mag
echter hooger klimmen, dan de mast is.
4. Werkzaamheden van den wereldbe-
roemden snelphotograaf.
5. Kluwwinden om prijzen voor groote
meisj es.
6. Bezichtiging van het beroemdste rari
teitenkabinet van de wereld.
7. Terugtocht naar de stad te '7 uur of
lOVs uur des avonds.
8. Alle 36 uur moet ieder éénmaal naar
huis gaan.
9. Ieder kan deelnemen, wanneer hij
uitganoodigd is, doch mag niet onder
de drie dagen of boven de 90 jaar
oud zijn.
10. Het feestcomité is aan de leege ma
gen en vereelte handen te herkennen.
11. Honden mogen niet medegebracht
worden, aangezien er reeds genoeg
speurhonden tegenwoordig zija.
Ten besluite groote fakkeloptocht en af
scheid van de gasten, die met den
trein van 10 naar huis gaan.
Zulk een program wordt op groote roode
biljetten overal aangeplakt.
De inhoud is vrij kinderachtig; toch is
het voor minder ontwikkelde lieden zeer
aantrekkelijk, en om het doel, waaraan het
dienstbaar wordt gemaakt, gevaarlijk.
Stel u voor een groot aantal mannen en
vrouwen, die den ganschen dag doorbrengen
met het zingen van socialistische liederen
het aanschouwen der voortbrengselen van
den snelphotograaf, dia steeds caricaturen
teekent, die alles belachelijk makeneen
rariteiten kabinet, waar de knods van Kaïn
wordt tentoongesteld naast een vat arbeiders-
zweet. Het een met het ander brengt de
gemoederen in beweging en vooral door
zulke feesten wordt de krachtigste propa
ganda gemaakt voor het socialisme. Natuur
lijk niet in ket opwekken tot studie van
de socialistische ideeën, maar door het bij
elkander houden en steeds uitbreiden van
een kring ontevredenen, die zich door be
kwame leidslieden tot alles laten leiden.
Slechts 3 a 4 procent van de socialisten
hebben een doel, weten wat zij willen.
Nu is het socialisme in Duitschland we|
uitgebreider maar niet zoo anarchistisch als
b. v. het Nederlandschevan daar b. v. te
Brussel het verschil tussehen Domela Nieu-
wenhuis en de Duitschers, en vooral door
dat geen der andere partijen zich van de
arbeidersnooden veel aantrekken, vindt men
onder de sociaal democraten ook zeer velen,
die redeneeren, zooals een hunner tot Göhre
sprak
«Weet gij», zsi hjj, «ik lees geea enkel
socialistisch boek en zelden een courant,
Vroeger heb ik mij in het geheel niet met
de politiek bemoeid. Maar sedert ik getrouwd
ben en vijf flinke jongens in huis heb, moet
ik het doen.
Hoewel ik niet voor een roode vlag, groote
ronde hoeden en zulke zaken ben, heb ik
toch mijn eigen gedachten. Ik wil volstrekt
niet den rijken en voornamen gelijk worden.
Rijk en arm moet er altoos zijn. Dat deert
ons ook niet. Maar wij willen een betere en
rechtvaardige regeling in de fabriek en in
den Staat, en wat ik daarvan denk, zeg
ik open en vrij, of het gelegen komt of
niet. Iets onbehoorlijks doe ik daarmede
niet.»
Men gevoelt, dat zulk een man niet bij
de sociaal-democraten tehuis behoort; toch
zijn er zoo velen onder hen.
Een bloedige revolutie is niet het doel
van deze lieden. Toch acht Göhre het zeer
wel mogelijk, dat hunne beginselen bij de
inwendige verzinking der Kerk en de ver
waarloosde sociale toestanden, hen hier een
maal toe brengen zullen.
Wat de opvoeding der arbeiders aangaat,
verdeelt Göhre ze in drie groepen.
Zij ligt in de school.
De dorpsschool (in Duitschland, volgens
Göhre, onze school met den Bijbel).
De zoogenaamde burgerschool en
De volksschool der groote steden.
De dorpsschool is door den regel Christe
lijk en de opvoeding is daarnaar den Bijbel.
Onderricht in den Bijbel en de Christe
lijke belijdenis neemt op deze school een
hoofdplaats in. Echter dit nietalleen, het is
ook de sterke ruggegraat van al het overige,
dat geleerd wordt. De geest en de uitdruk
kingen der Schrift worden door de persoon
lijkheid en dehoudingvan den onderwijzer
in alles, wat geleerd wordt, ingedragen en,
hoe het ook zjjin ieder geval geldt voor
de oogen der kinderen Gods Woord als regel
bij alle onderwijs.
Bij den zang worden, behalve vaderlandsche
en volksliederen, die trouwens ook een
Christelijk karakter dragen, psalmen en
gezangen gezongen.
Het leerboek, dat gebruikt wordt bevat
in hoofdzaak christelijke verhalen.
In schrijf- en rekenkunde, bij de aardrijks
kunde en natuurkunde, overal is het hoogste
gezichtspunt, waaruit deze wetenschappen
bezien worden, het Christelijke.
Bij de leerlingen, die deze scholen bezoeken,
heeft de opvoeding in den regel op dezelfde
wijze plaats.
Hierdoor worden de gedachten van deze
kinderen, later mannen en vrouwen, geleid
in het spoor der Heilige Sehritt.
De burgerschool is de plaats, waar het
Bijbelsch onderricht scherp afgescheiden
wordt van alle leervakken, terwijl de volks
school geheel het karakter draagt van onze
openbare school, met dit onderscheid, dat
de Bijbel er niet geheel contrabande is.
Nu moeten onze Hollandsche lezers zich
geen onjuiste voorstelling van deze drie
soorten scholen maken.
Was de dorpsschool juist, zooals zij hier
wordt voorgesteld, dan zouden de gevolgen
van zulk een opvoeding geheel anders zijn.
Ook Duitschlands Christendom is nagenoeg
geheel opgegaan in dat oppervlakkige ge
voelsleven, dat veel spreekt van een geloof
in den levenden Christus, zich den persoon
des Heiland» echter geheel voorstellend gelijk
de zoogenaamde Vermittelungstheologeu, die
zeggen den Bijbel te houden voor Gods
Woord en daarnaar te willen loven manr
er een wijze van Schriftverklaring op na
houden, die eigen gevoel en inzichten hooger
leert stellen, dan een verklaring der Schrift,
zooals deze zichzelf opheldert.
Vandaar dat het ons niet bevreemdt, dat
Göhre mededeelt, hoe de leerling der dorps
school, in de fabriek gekomen, bezwijkt in
de geestelijke crisis, die hij moet doormaken
onder zijn medearbeiders; dat de leerling
der burgerschool de meest oplettende leiding
noodig heeft, om geen schipbreuk te lijden
aan het geleof in Gods Woord, waarin hij
is onderwezen geheel onafhankelijk van al
het andere, dat hij geleerd heeft, en dat
hem vaak is onderwezen in tegenstelling
met de Schrift; terwijl de leerling der volks
school het eerst wordt overgeleverd aan
twijfel omtrent de Goddelijke dingen en
met zijn makkers, afkomstig uit burgerschool
of dorpsschool, volgeling wordt der sociaal
democraten.
Deze zorgen toch voor een volksliteratuur
die er op is aangelegd, om Christendom en
Bijbel in den kortst mogelijken tijd uit hoofd
en hart te bannen, kon het geschieden, zelfs
uit deze wereld te verdrijven. Zij heeft geen
plaats voor het geloof in een levenden, per
soonlijken God, noch in een eeuwig leven.
Zjj spreekt nimmer over zonde en schuld,
van genade, verlossing en heiligmaking. In
plaats van de zedenwet des Bijbels, stelt zij
de koude natuurwetin plaats van de liefde
gemeenschapsgevoel. In plaats van het ideaal
der zedelijkheid, de macht van de zedelijkheid
naarmate zij wisselt in de verhoudingen van
een volk.
Met graagte werpt zich de menigte, die
is gaan twijfelen aan het op de school
geleerde, aangaande God en Zjjn VVoord,
op de nieuwe spijze, die haar wordt aan
geboden.
En wat is vooral oorzaak, dat men op
deze wijze het slachtoffer van de sociaal-
democratie werd
O, Rijken in Nederland, hoort het!
De ongeloofstheerieën, die aan deze litera
tuur ten grondslag liggen, zijn het eigen
dom van de rijken en, zoolang dan hun geld
en goed nog niet het eigendom van den
arbeider kunnen worden, moet deze tenminste
hetzelfde weten, als de hoogere in macht
en rijkdom, om den strijd met hem te kun
nen strijden met gelijke wapens.
10 Februari 1892.
Tot lid der Eerste Kamer is door de
Provinciale Staten van Noord Holland ge
kozen de heer A. A. Prins, (liberaal) oud
lid der Eerste Kamer, met 30 van de 59
geldige uitgebrachte stemmen.
Zierikzee. Tot gemeente heel- en verlos
kundige alhier is benoemd de heer dr. A.
Van der Hoeven niet zes stemmenJe
heer Dorst verkreeg er 3.
Ierseke. De verzending der leverbare oesters,
is thans als gevolg van den kleinen voor
raad en hooge prijzen niet zoo druk als
vorige jaren. Het schijnt dat afnemers zich
ook vooraf goed bedenken voor zij oesters
van f 90 per 1000 bestellen. Zoogenaamde
«imperialen» die f100 en hooger genoteerd
worden, vinden nog minder afnemers dan
de 20 a 25 kilo lichtere le soort. Da
handel in afsteeksel wordt steeds leven
diger.
Goes. Heden vergaderden de ingelanden
en gevolmachtigden van ingelanden van den
polder «De breede Watering bewesten Ier-
seko», onder voorzitterschap van den oudsten
gezworen den heer J. Vereeke, die een woord
van hulde bracht aan de nagedachtenis van
den overleden dijkgraaf mr. B. V. v. d.
Bilt, die in de 17 jaren welke hij aan het
hoofd des polders stond, de belangen van
den polder met kracht had bevorderd,
waarvan zoo sprak de voorzitter wjj
thans als ingelanden de vruchten genieten.
Er waren 105 personen aanwezig, uit
brengende te zamen 185 stemmen. In de
commissie tot het arresteeren der notulen
werden benoemd de heeren J. M. Pilaar,
J. A. Bevier de Fouw en Z. D. v. d. Bilt
La Motthe. Als stembureau werden aange
wezen de heeren W. J. v. Dam, I. D.
Fransen v. d. Putte en P. Lir.denbergh.
Medegedeeld tverd dat de notulen van de
verg. van 24 Aug. 1891 zijn goedgekeurd.
Daarna had de stemming plaats van 3
candidaten op de voordracht voor dijkgraaf.
De volstrekte meerderheid bedroeg 93. Uit
gebracht werden op de hh. J. M. Kakebeeke
121, P. Dekker 84, J. Vereeke 75, J. Oele
Hz. 60, A. Njjssen 35, A. M. Peman
Kakebeeke 33, J. Welleman 6, S. Wisse
3, C. Dominicus 3, J. Zegers 3, J. de
Jager 2, M. J. Kakebeeke 2, en W. Vereeke,
Jan Rottier, J. Fransen v. d. Putte, W. A.
de Laat de Kanter, P. Lindenbergh, A.
Lindenbergh, J. Nieuwenhuijze eu A. de
Broekert ieder 1 stem: zoodat de heer J.
M. Kakebeeke onder applaus der meerderheid
als len candidaat werd aangewezen. Daar
geen der overige heeren de vereischte
meerderheid verkregen had, werd een 2e
stemming gehouden. Uitgebracht werden
181 stemmen, waarvan van onwaarde 7,
dus geldige stemmen 174, volstrekte meerder
heid 88. Uitgebracht werden op de hh. P.
Dekker Jz. en J. Vereeke resp. 117 en 111
stemmen, zoodat de heer Dekker als no. 2
en de heer Vereeke als no. 3 op de candi-
datenlijst werd geplaatst. Voorts bekwamen
de hh. J. Oele Hz. 53, A. Nijssen 19, A.
M. Peman Kakebeeke 16, C. Dominicus
8, M. J. Kakebeeke 2 en J. Dekker, S.
Wisse en W. J. v. Dam ieder 1 stem.
De voorzitter sloot hierop de vergadering.
Staande de vergadering werd goedgekeurd
een besluit van het bestuur om dan heer