'891. No. 16.
Donderdag 5 November.
Zesde Jaargang.
VERSCHIJ XT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. IE HUI J, te Middelburg.
RRIJS DER ADVERTEX'HEX
,r,
SOCIAAL CONGRES
elk en MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prgs per drie maanden franco p. p- ƒ0.95.
Enkele nummers10.025,
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
te houden te AMSTERDAM op 9
10, 11 en 12 November.
Op uitnooJiging van de Christen Werk-
liedenvereeniging «Patrimonium» heeft het
Centraal Comité van Antirevolutionaire Kies
verenigingen besloten, eerlang voor Belij
ders van den Christus eene gelegenheid te
openen om op eenigszins geregelde wijze
van gedachten te wisselen over de vraag
W elke onze houding als Christen moet zijn
tegenover de sociale nooden van onzen tijd.
De grondslag waarop dit Congres wordt
saamgeroepen, is saamgesteld uit de volgende
artikelen van het Antirevolutionair Pro
gram van beginselen
Art. 1De anti-revolutionaire of christelijk
historische richting vertegenwoordigt, voor
zooveel ons land aangaat, den grondtoon van
ons volkskarakter, gelijk dit, door Oranje
geleid, onder invloed der Horvorming, om
streeks 1572; zijn stempel ontving; en wenscht
dit, overeenkomstig den gewfjzigden volks
toestand, in een vorm, die aan de behoeften
van onzen tijd voldoet, te ontwikkelen.
Art.2. Noch in den volkswil, noch inde
wet, maar alleen in God vindt zij de bron van
het souvereine gezag, en verwerpt mitsdien
eenerzijds het beginsel van volks-souv:reini-
teit, terwijl zij anderzijds de souvereiniteit
van Oranje eert, als onder de leiding Gods in
0nze geschiedenis geworteld; door de mannen
van 1813 in den Nederlandschen staat tot
ontwikkeling gebracht: en door de grondwet
als zoodanig bevestigd.
Art. 3. Ook op staatkundig terrein belijdt
zij de eeuwige beginselen van GodsWoord;
zóó evenwel, dat hst staatsgezag nocli recht
streeks, noch door de uitspraak van eenige
kerk, maar alleen in de consciëntie der over
heidspersonen aan de ordinantiën Gods ge
bonden zij.
Art. 4. De overheid, zoo leert ze, is, als
dienaresse Gods, in een Christelijke en dus
niet-godsdienstlooze natie, gehouden tot ver
heerlijking van Gods naam.
Art. 5. Zij belydt, dat de overheid regeert
bjj de gratie Gods, en hieraan haar regee-
ringsmacht ontleent.
Art- 6. Op zichzelf geen enkelen staats
vorm den eenig bruikbare keurende, erkent
zij het aan de grondwet gebonden koning
schap, gelijk zich dit ten onzent geleidelijk
uit de republiek der vorige eeuw heeft ont
wikkeld, als een voor Nederland meest ge-
schikten regeeringsvorm.
Art. 7. De grondwet, gelijk die in 1848
(en nader in 1887) gewijzigd is, aanvaardt zij
als uitgangspunt om langs wettigen weg tot
hervorming van onze staatsinstellingen naar
eisch der Christelijk-historische beginselen
te geraken.
Art. 8. Zij verlangt daartoe bevestiging
van den rechtmatigen volksinvloed, die,
krachtens den zedelijken band tusschen kie
zers en gekozenen, door de Staten-Generaal
naar eisch van onze historie, op het staats
gezag wordt uitgeoefend.
Art. 9. Op de overheid, zoo oordeelt ze,
rust de plicht om te waken voor de publie
ke eerbaarheid op den weg en in publieke
plaatsende gelegenheid tot het gebruik
van sterken drank te beperkenden uitstal
te verbieden van onzedelijke boek-, plaat- of
prentwerken; verleiding van minderjarigen
tot onzedelijke daden strafbaar te stellen
en met de hoererij op geenerlei wijze, noch
preventief, noch beschermend, en derhalve
anders dan werend, in aanraking te treden.
Onder dien verstande echter, dat ze zich bij
eiken maatregel, die uit deze verplichting
voortvloeit, stiptelijk verre houde van wat
tot het terrein des huiselijken levens behoort
Art. 10. In het belang der openbare ge
zondheid acht ze, dat de overheid te waken
heeft tegen vervalsching van levensmidde
len tegen verontreiniging van den publie-
ken weg en tegen vergiftiging van den
dampkring of van het waterzorg heeft te
dragen voor zindelijkheid in eigen huishou
ding, en een eerbare begrafenis der lijken
en voorts bij het zich vertoonen van besmet
telijke ziekten [behoudens de vrije beschik
king van een iegelijk over zijn eigen lichaam
en zijn eigen consiëntie] al zulke maatre
gelen heeft te nemen, als strekken kunnen
en onmisbaar zijn om te voorkomen, dat
iemand, onwillens of onwetens, met de smet
stof dezer ziekten in eene voor hem gevaar
lijke aanraking zou treden.
Art. 11. Zij erkent de noodzakelijkheid
om ook door middel van onze wetgeving,
beter dan thans, er toe mede te werken,
dat de verhouding tusschen de verschillende
maatschappelijke standen zooveel doenlijk
beantwoorde aan de eischen van Gods Woord.
Deze grondslag scheen ruim genoeg om
toegang aan allen te geven, die op dit ge-
bied kunnen samenwerken en tevens be
paald genoeg, om alleo uit te sluiten, met
wie vooralsnog geen vruchtbare gedach-
tenwisseling mogelijk is.
Hieruit volgb dat alleen zij leden van
het Congres kunnen worden en zoo zijn
Zittingen als bijeenkomsten kunnen bijwo
nen, die verklaren zich op dezen grondslag
te plaatsen.
Het Congres zal in drie sectiën zijn in
gedeeld, waarin onderscheidenlijk de Sociale
quaeslie en de Christelijke Religie, de So
ciale quaestie en het particulier initiatief
en de Sociale quaestie en de roeping van
de Overheid aan de orde zal komen.
De gewone leden van Patrimonium heb
ben vrijen toegang. Buitengewone leden van
«Patrimonium» die insgelijke hiervan ge
bruik wenschen te maken, kunnen zich
tot het verkrijgen van kaarten aanmelden
bij het bestuur van «Patrimonium».
De «Handelingen» van het Congres zullen
tot later te bepalen prijs worden uitgegeven
en voor betalende leden van het Congres
tot verminderden prijs verkrijgbaar worden
gesteld.
Uit den aard der zaak kan dit eerste
Congres niet dan een eerste zwakke poging
wager., om de Christenen in den lande tot
helderheid over zoo gewichtige vraagstukken
te brengen. Het zai dan ook door meerdere
Congressen moeten gevolgd worden.
Toch durft de Regelingscommissie nu
reeds bij dit eerste Congres een beroep doen,
voor alle zittingen, op de belangstelling van
mannen en vrouwen uit allen rang en
stand. Alleen uit veler samenwerking kan
iets goeds geboren worden. Gebrek aan
belangstelling, waar de nood zoo hoog steeg,
zou tegen ons getuigen.
Geheel in overeenstemming met hel ka
rakter van het Congres zal elke zitting
geopend worden met een godsdienstige wij
ding, en zal bovendien een ure des ge beds
voor de nooden der lijdende volksklasse op
zulk ee r plaats worden gehouden, dat ook
r.iet-leden van het Congres hierbij tegen
woordig kunnen zijn.
Het programma luidt aldusMaandag
avond 8 uur in het gebouw «voor den wer
kenden stand» Kloveniersburgwal bij de
Raamgracht 87/89. Te 8 uur opening van
het Congres door dr. A. Kuijper. «Des mor
gens te uur in «Frascati.» Oude Zijds
Voorburgwal bij de Enge Lombartsteeg 304
en de Nes bij Enge Lombardsteeg 52, bid
stonden te leiden doordinsdag ds. Gispen,
woensdag ds. v. Hoogstraten, donderdag ds.
B. van Schelven. Telkens aldaar te 40 uur
sectievergaderingen, 1 uur pauze, 2 uur
aigemeene vergadering tot 4 uur. Dinsdag-
ai ond 8 uur openbare bidstond indeGroote
Walekerk Ouderzijdsashterburgwal bij de
Hoogstraat (Walenpleintje) door ds. v.Glieel
Gildemeester. Woensdagavond 8 uur gelijk
tijdig 3 samenkomsten
Io Bijeenkomst van Christelijke patroons
in «Frascati». Tot leiding va» deze ver.
gadering zijn uitgenoodigd de Heeren W.
Ilovy, voorzitter, H. Groenewegen en Lh
Schut te Amsterdam G. J. Knottenbel,
te Barneveld A. G. van Deth te Brussel
J. C. van Schaardenburg te DordrechtH'
M. Dercksen te Gouda, G. P. Ittmann Jr'
en A. W. Sterkman te s' Gravenhage, J'
Anema te Leeuwarden, A. E. van Kempen
en J. M. van Kempen te Leiden, J W.
Koning te Leiderdorp, H. Schoonejongen
te Middelharnis, A. J. de Waal Malefijtta
Overveen, E. G. Wentink te Schalkwijk.
H. W. Schippers te Vlaarclinger, G. N.
Tieleman te Zoeterwoude.
Onderwerp: De Vereeniging van Christe
lijke patroons in België. Rapporteur: Ds.
H. Pierson.
2o. Bijeenkomst van vrouwen in liet ge
bouw voor den Werkenden Stand, Leiding
Mevrouw de Savornin Lohman, geb. Eime-
rins, Mevrouw Wed. J. P. Esser, geb. Hovy,
Mevrouw Wed. J. L. ten Boekei, Mejuf
frouw Wiegand, geb. van Deth.
Te behandelen ondet werpen Ce vrouw
in het gezindoor Mevrouw Douarière
Iilerck geb. van Hogendorp, De vrouwen
het onderwijs, door Freule de Bo'ch Kem
per, De vrouw en de beuordering der zede
lijkheid, door Mej. Wiegand geb. van Deth
Dt vrouw en de philantropie, door Freule
W. van Hogendorp, De vrouw en de strijd
tegen de dronkenschap.
3o. Bijeenkomst van Christelijke journa-
listen in «Frascati®. onder leiding van het
Bestuur der Vereeniging «De Kleine Pers»
de Heeren A. Brummelkamp Jr., voorzitter
J. Buijse, J. F. Stroom en H. de Wilde.
Donderdag 3 uur sluiting van het Con
gres in «Frascati». De volgende punten
zullen worden behandeld
In de le sectie: (De Sociale quaestie
van haar christelijk godsdienstige zijde)
1. Welke aigemeene beginselen beheer-
schen, volgens de H. Schrift, de oplossing
der Sociale quaestie, en welke vingerwij
zing voor die oplossing ligt in de concrete
toepassing, welke deze beginselen voor Is-
rae 1 in het Mozaïsch recht gevonden hebben?
Rapporteur: Dr. H. Bavinck.
2. Welke beginselen stelt de H. Schrift
voor het bezit van Goed en de beteekenis
van den Arbeid 2Rapporteur Dr. F.
var. Gheel Gildemeester.
3. Welke beginselen stelt de H. Schrift
voor het huisgezin en zijn onderscheidene
leden, met het oog op den arbeid
Rapporteur: Ds. J. C. Sikkel.
4. Welke beginselen stelt de H. Schrift
voor de roeping der Kerk tegenover de
sociale noodenzoowel wat aangaat de
Kerk zelve, als den Dienst des Woords
RapporteurA. Brummelkamp.
5. Welke beginselen stelt de H. Schrift
voor den Dienst der Barmhartigheid Rap
porteur Prof. Dr. W. Geesink.
In de 2e sectie (de Sociale quaeslie van
hare maatschappelijke zijde;.
4. Wat vermag het particulier initiatief
ter bestrijding van de sociale volkszonden.
Particuliere PhilantropieRapporteur
Ds. S. Ulfers.
2. Wat vermag het particulier initiatief,
om door vrije corporatiën het organisch ver
band ook op het terrein van den arbeid te
herstellen Vereenigingen van patroons.
Vereenigingen van arbeiders. Recht van
werkstakingRapporteur A. Wier-
singa.
3. Wat vermag het particulier [initiatief,
in het belang van den kleinhandel, de lagere
ambtenaren, klerken en dienstboden
Rapporteur P. van Vliet Jr.
4. Wat vermag het particulier initiatief
tot sterking] van den nationalen arbeid,
door verhooging van den kunstzin, verbete
ring van het leerlingenstelsel, het openen
van wedstrijden, en het handhaven van
het nationaal karakter ook in den arbeid
Rapporteur T. E. Kuypers.
In de 3e sectie (De Sociale quaes* ie
van hare staatkundige zijde):
4. Welke houding moet onzerzijds aan
genomen tegenover de vraagstukken van
burgerlijk recht, die invloed oefenen op
de sociale verhoudingen Eigendoms
recht, erfrecht, landbezit, huwelijk. Rappor
teur Pref. Mr. D. P. D. Fabius.
2. Kamers van arbeid. Arbeiderscontract.
Gilden. Rapporteur Prof. Jhr. Mr. W. H.
de Savornin Lohman Az.
3. W at vermag de Staat, om de sociale
misstanden op het gebied van den Landbouw
weg te nemen lRapporteur A. Baron
van Dedem.
4. Regeeringszorg voor den arbeider. Duur
van den arbeid. Arbeid van vrouwen en
kinderen. Verzekering tegen ongelukken.
Arbeiderspensioeneo Staatsarmenzorg. Rust
dagen. Rapporteur J. H. de Waal Malefijt.
5. De wetgeving voor het belastingwezen
en de heffing van accijnzen en invoerrechten.
Rapporteur: Mr. Th. Heemskerk.
De bijeenkomst van Christelijke patroons
is alleen voor patroons en landbouwers, die
ondergeschikten in vasten dienst hebben,
toegankelijk. Daarvoorzijn afzonderlijke kaar
ten bij de Boekhandelaren, die Congreskaar-
ten verkoopen en aan het Gebouw verkrijg
baar.
De toegang tot de bijeenkomst van vrou
wen is voor alle vrouwen vrij.
Gelegenheid zal worden geboden op Dins
dag en Woensdag te vijf uur, a f 2.— de per
soon voor het aanzitten aan een gemeen-
schappelijken maaltijd [ook voor dames].
Eene mededeeling, welke de aandacht
van afschaffers zoowel als van wijn
gebruikers verdient.
Deze mededeeling is van den Engelschen
Consul te La Roebelle, tot voorlichting zijner
landgenooten. Hij bericht, dat in de beide
Charentes de opbrengst, die vóór de ver
woesting door de druifluis 850,000,000 liter
was, in het laatste jaar tot 55,000,000 liter
gedaald is. In gelijke mate neemt de in
voer van vreemd product in La Rochelle
toenu van 45,000 vaten in 4889 tot 20,000
vaten in 4890. Indien thans de geheele
opbrengst der beide Charentes tot cognac
brandewijn werd verwerkt, zou dit nog geen
zestiende deel van de vroegere opbrengst
bedragen. Daar voorts het gebruik van dit
vocht in Frankrijk zelf niet verminderd is,
kan nauwelijks een twintigste van de vroe
gere hoeveelheid voor uitvoer beschikbaar
blijven. Toch bedraagt de uitvoer nog «teeds
de helft van vroeger, en moet dus uit andere
bron afkomstig zijn. Echte cognac is in
Frankrijk voor niet minder dan 25 francs
per flesch verkrijgbaar, en al wat voor
minder verkocht wordt is geen vrucht van
den wijnbouw maar van de scheikunde,
die een mengsel weet te vervaardigen, waar
aan hoogstens wat echte cognac den geur
geeft. Verder bericht de Consul, dat het
kunstmatig maken van w(jn uit allerlei,
behalve druiven, in Frankrijk zulk eene
hoogte bereikt heeft, dat alleen bij de aller
zorgvuldigste ontleding echte wijn van kunst
wijn te onderscheiden is. Roode wijn wordt
vermengd met of bereid van witten wijn,
wordt naar den eisch van het merk ge
kleurd, ter wij) de witte wijn uit niets dan
gerst vervaardigd is. Deze gerstenwijn weet
men aan alle mogelijke soorten van drui
ven wijn gelijk te maken. Sedert men tot
de ontdekking is gekomen, dat de bouquet
en stijl van gegist vocht niet afkomstig is
van de gebruikte stof, maar van de bijmeng
sels bij het gisten aan de grondstof toege
voegd, kan men van rozijnen, krenten, gerst
enz. elke wijnsoort, die verlangd wordt, naar
soort en jaartal, en in elke begeerde hoe
veelheid leveren. Wanneer nu deze kunst
wijn in brandewijn wordt omgezet, behoudt
hij den geur van het aan dien wijn toege
voegd bouquet.
Ieder kunstwijn drinkende afschaffer heeft
dus niet de minste zekerheid, dat hjj on
der den naam wijn iets anders drinkt dan
uit gerst of aardappelen gestookte brandy-
grog. Voor wie een naam en de schijn ge
noeg is, moge een toestand als deze voldoende
gerekend worden, een christen kan toch
daarmede niet voor God en zijn geweten
volstaan. De drankslaaf of zwakke zal door
den als wjjn gedoopten cognac niet minder
geschaad worden, of door het mengsel op
nieuw ten val komen, dan wanneer hij het
onder zijn eigen naam «sterke drank» had.
gebruikt. (De stem der liefde.)
4 Nov. '91.
Middelburg. De groote zaal van het
Schuttershof was Maandag avond stampvol,
toen aldaar voor «Luctor et Emergo» de
af.l. van het Ned. Chr. Werkliedenverbond
«Patrimonium», als spreker optrad, de heer
Joh. van de Steur, van Haarlem, over het
onderwerp «De middernachtzending. Wjj
zijn allen belanghebbenden. Zijn wij ook
allen belangstellenden
Met gebed en het zingen van Ps. 1195,
werd de verg. geopend, en leidde Dr. J.
L. Heldring met een kort woord, en na
het voorlezen der gelijkenis van den ver
loren zoon, den spreker in.
Alleen de moreele zijde van het prosti
tutievraagstuk besprekendbehandelde
spreker de vraagWat kan en moet gedaan
worden tegen de ontucht, die worm, welke
knaagt aan ons volksgeluk, zoowel bij aan
zienlijken als armen, bij ouden als jongen
wordt aangetroffen, en ook meer dan men
vermoeden zou, in 't stille Middelburg, op
't vrome Walcheren, ontzettende afmetingen
heeft genomen. Kon spreker de vorige
week, toen hij hier optrad, alleen over de
middernachtzending in t algemeen spreken,
thans, nu hij na enkele dagen hier te
hebben gearbeid, den toestand te dezer
stede kon beoordeelen, achtte hij het van
hoog belang daarover in 't bizonder te
spreken, 't Was hier dringend noodig, even
noodig als in groote en drukke plaatsen
dit kan spreker met overtuiging zeggen, nu
hij in enkele dagen hier meer dan twaalf
publieke huizen wist, dikwerf bezocht door
kinderen van 44 jaar, die de liederlijkste
taal slaan en in ongebondenheid vaak oude
ren overtreffen, 't Is Gods bevel daartegen
ten strijde te trekken, zooals de midder
nachtzending ook hier is begonnen te doen
met een vriendelijk woord en een helpende
handreeds zoo menigeen is daardoor
teruggekeerd. In 't bizonder richtte nu
spreker het wooid tot de ouders; bij hen
lag zooveel schuld door gezelligheid in 't
huisgezin tecbrengen, door te trachten de
kinderen aangenaam en nuttig bezig te
houden, kan zooveel kwaad voorkomen
worden. Ouders prent uwen kinderen toch
ook in dat liet huwelijk rein is en dat het
heilig moet zijnlaat uwe kinderen geen
kennis aanknoopen op straat; die is daar
voor geen terrein, dit moet in 't huis worden
gedaan. Hoe vaak gebeurt het niet in
Middelburg dat een paartje zijn eerste
kennismaking heeft te danken aan 't fla-
neeren des avonds in de Langedelft En
waar wordt die kennismaking dikwrf
voortgazet In een bierhuis, zooals er hier
een bestaat, waar jonge paartjes vaak 2
uur in een donker prieëel zitten. O, dat
ontzettend scharrelen 1 riep spreker, hoe
menigeen is daarvan reeds het slachtoffer
geworden.
Oudersgaat uwe kinderen na, en weest
niet langer zoo onachtzaam omtrent de
uwen, want wat g« zaait, zult ge ook
maaien. Waar de ouders tekort komen,
daar voorziet vaak de chr. liefde, daar moet
ieder helpen die Jezus lief heeft, het woord
van den apostel betrachtende «Ik ben allen
alles geworden, opdat er eenigen zouden
behouden worden.» Er is ontzaglijk veel te
doende middernachtzending kan slechts
tot heden toe op kleine schaal arbeiden,
omdat ze den steun ontbeert die haar toe-
