1891. No. 8.
Zaterdag 17 October.
Zesde Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
SCHOOLRAAD
V De revolutie gaat door.
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs per drie maanden franco p. p. f0.95.
Enkele nummersƒ0.02'.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
Bij dii nommer behoort een Bijvoegsel.
VOOR DE SCHOLEN MET DEN BIJBEL.
Definitief opgetreden 1 Juli 1891.
Deze Schoolraad is samengesteld uit 25
leden n. 1. 2 gedelegeerden, gekozen door
de Hoofdbesturen der vier Algemeene Ver-
eenigingec voor Chr. onderwijsa. de
Vereeniging voor Chr. Nation. Schoolonder
wijs. b. de Vereeniging voor Ger. Onder
wijs. c. de Unie een Sthool met den Bijbel.
d. de Vereeniging van Chr. onderwijzers
en onderwijzeressen in Nederland. 12 ge
delegeerden gekozen door de Schoolbesturen
die zich bjj den Schoolraad hebben aange
sloten en 1 lid, gekozen door de genoemde
gedelegeerden.
De taak van den Schoolraad is om de
Scholen met den Bijbel te hulp te komen
in al datgene, wat geacht kan worden aller
gemeensch. belang te zijn en wel met name
1. bij de bevordering van de oprichting
van scholen met den Bijbel. 2. bij de be
vordering van den paedag. bloei der scholen.
3. bij de beslechting van gewone geschillen
die in den boezem der scholen rijzen mochten.
4. bij de beslechting van kerkelijke geschil
len, die in den boezem der scholen moch
ten vooi komen. 5. bij de regeling van het
pensioenwezen der onderwijzers en 6. bij
de handhaving en verbetering van de rechts
positie dezer scholen.
De Schoolraad bestaat uit de volgende
leden
Br. J. Woltjer, J. M. Heij brock en H.
Bjjleveld allen te Amsterdam, vanwege de
Vereeniging voor Chr. nat. onderwijs.
Doc. M. Noordtzij te Kampen. Ds. J.
Nederhoed te Middelstem en A. W. van
Kluijve te Middelburg, vanwege de Vereen,
voor Ger. schoolonderwijs.
Ds. H. Pierson te Zetten, Voorzitter,
Jhr. Dr. L. de Geer te Velp, Penn., R.
Derksen, Rotterdam, Secr., vanwege de Unie.
A. Meqer te Gouda, J. Nobels te Zetten,
D. Wijnbeek te Zwolle, vanwege de Vereen,
voor Chr. onderw. en onderwijzeressen in
Nederland.
J. Douwes te Appingedam voor het le district.
Dr. J. J. A. Ploos van Am-tel te Reitsum
voor het 2e distr.
A. Elshout Kz. te Lollum voor het 3e distr.
Th. Pluyter te Assen 4e
Dr. H Bavinck te Kampen (2e voorz.) voor
het 5e distr.
P. Roodhuizen te Veenendaal voor het 6e
district.
Dr. J. J. Westerbeek v. Eerten te Mijdrecht
voor het 7e distr.
J. A. Wormser te Amsterdam voor het 8e
district.
Ds. J. J. Impeta te Alfen a/d Rijn voor
het 9e distr.
Mr. L, W. C. Keuchenius te 's 1 lage vpor
het 10e distr.
Mr. Th. Heemskerk te Amsterdam voir het
11e distr.
Mr. C. Lucassete Middelburg voor het 12e
district.
Het moderamen (uitvoerend lichaambe
staat uit den Voorz., Secr. en Pennm.
Op 1 Juli hadden zich in de 12 districten
240 scholen aangesloten.
Het plan om van regeeringswege den
democratischen stroom van ons volksleven
te leiden in christelijk historische bedding,
is door de jongste verkiezingen voor de
tweede kamer verijdeld.
Dit is te meer te bejammeren, naarmate
de sociaal democratische partij het al meer-
onverholen uitspreekt dat zij alleen van de
revolutie heil verwacht.
Het volgende is op een barer vergade
ringen, blijkens een verslag} in de Amster
dammer, door een harer leiders, Van Em-
menes, gezegd.
„Spr. somde de bekende [wettige] mid
delen op, die echter den hartader niet zou
den treffön, daar deze is de particuliere
eigendom, en tot afschaffing daarvan zou
niet één regeering overgaan,
Spr- twijfelde er aan of men tot die af-
afschaffing zou komen langs geleidelijken
weg. Het geduld van het volk was wel
raai, maar men kon het ook te lang tergen,
üet ontbindingsproces der Maatschappij kon
niet snel genoeg bevorderd worden, omdat
net volk niet kan wachten, en daarom
!vSpr" ,llat alleen een groote schok die
w-J1 r gveroorzaken en deze was de
ievolutie, die zeker zou komen.-
w.JZot r®yo,utie dadelijk voor het pro-
„r,,. ?n zou afwerpen, verwachtte
mfiór In ,?e ^tanden waren daarvoor
deer dan rijp. Hoewel niet alles op eens
zou worden bereikt, behoefde dit niet te
verhinderen om het maatschapplijke ge
bouw af te breken, het nieuwe gebouw,
dat men zou oprichten, altijd oneindig
beter zou zijn dan het bestaande.
Dat het volk nog niet rijp zou
zijn voor betere toestanden, betwistte spr.
wel viel er veel te doen, maar de om
standigheden vormden den mensch, en in
dien men den werkman in betere omstan
digheden plaatste, dan zou dit rijp zijn
van zelf wel komen. De tegenwoordige
toestanden, door de kapitalisten in het leven
geroepen, demoraliseerden het volk en nu
ging het niet op steeds te roepenhet
volk is niet rijp; dit was de weg om het
steeds groen te houden.
Bovendien, wanneer de heeren van den ge
leidelijken weg steeds op het mislukken
der revolutie wezen, dan verflauwden zij
steeds den revolutionairen geest, en toch
alleen door dien geest had men het
weinige verkregen, dat verkregen was. Ver
dwijnt de revolutionaire geest, zeide spr.,
dan zal de regeering niets meer geven.
Laat men, sprak hjj ten slotte, de mid
delen gebruiken die er zyn, maar laat men
deze nooit als doel beschouwen, dit moet
zijn de afschaffing van het kapitaal. Om
deze te bereiken moet er geagiteerd en ge
revolutioneerd worden.
De proletariërs hebben niets te verlie
zen, en al zou de revolutie geen nut af
werpen, dan zou dit hen niet hinderen,
maar er zijn honderd kansen dat dit wel
zal geschieden. Met een opwekking om zich
te vereenigen, ten einde gereed te zijn als
d# dag der groote volkeren-revolutie mocht
aanbreken, besloot spr. zijn rede."
Men ziet het ook hier alweer, dal de
revolutie wakker is en met hare zaakjes
doorgaat.
Kon de liberale regeering die wij thans
hebben, en die niet rekent met het chris
telijk volksbewustzijn, niettemin op deze
teekenen des tij ls acht geven en verbeteren
wat op verbetering wacht, zij zou tot op
zekere hoogte het gevaar dat van die andere
z(jde dreigt, zoo niet keeren, dan toch tij
delijk verschuiven.
Maar dan ook de broodnoodige, beloofde
hervormingen gebracht, in de eerste pl lats
een nieuwen grondslag in het leven ge
roepen voor het kiesrecht
Y Kan of mag een christen voorstan
der zijn van den Nieuw- Malthusiaanschen
bondl
Deze vraag is door den Herv. kerkeraad
te Haarlem en het classicaal bestuur aldaar
verschillend beantwoord.
Ter verduidelijking zij eerst kortelijk me
degedeeld welk doel bovengenoemde Bond
heeft, opdat een ieder wie het streven van
deze vereeniging nog niet kent, kunne oor-
deelen.
Deze Bond dan, waarvan de bekende ra
dicaal Gerritsen voorzitter, de liberale werk
man afgevaardigde Heldt, lid van het Dag.
Best, en Mr. van Houten eerelid is, stelt zich
ten doel de maatschappelijke ellende, die
volgens hen uit overbevolking, den kinder
zegen, voortspruit, te voorkomen, zoo moge
lijk op te heffen, er. tracht dit te bereiken
door op onnatuurlijke wijze het aantal ge
boorten te beperken.
De kerkeraad der Ned. Herv. gemeente
te Haarlem beantwoordde en welk chris
ten niet met hem bovengenoemde vraag
ontkennend.
Een lid der gemeente was een voorstan
der van den Nieuw-Malth. Bond en hielp
ijverig zijne geschriften verspreiden. Een
ouderling klaagde hem aan en de kerkeraad
veroordeelde den aangeklaagde wegens on-
christelijken wandel en verklaarde hem ver
vallen van de bevoegdheid tot het uitoefe
nen van kerkelijke rechten en bedieningen
voor onbepaalden tijd.
De veroordeelde, wel wetende hoe het in
de Herv. kerk met de tucht gestel! was,
berustte niet in het vonnis, maar kwam in
hooger beroep bij het classicaal bestuur.
Dit bestuur vernietigde de uitspraak vaD
den kerkeraad daar er volgens de kerkelij
ke reglementen geene aanleiding bestond
in dezen een tuchtmiddel toe te passen,
daar het verkondigen van theorieën van
den N. Malthusiaanschen Bond en het ver
spreiden zijner geschriften niet kan worden
aangemerkt als gelijkstaande met onchris-
telijken wandel.
Feitelijk neemt dit classieaal bestuur dus
dezen bond, wiens middelen door Gods Woord
zoowel als door het zedelijk bewustzijn des
menschen veroordeeld zjjn, in bescherming.
Het is droevig
Want wel zegt dit bestuur de theorieëp
van dezen Bond overigens af te keuren, maar
door deze leer niet als onchristelijk te brand
merken, spreken deze mannen het uit, dqt->
ze de quaestie tamelijk onschuldig vinden,
waarop in geen geval de kerkelijke tucht
mag worden toegepast.
Bovenstaande schreef de Oranjevaan, en
vraagt of het geen dreigend gevaar is voor
land en kerk, dat beide de vei kondigers van
zulk een schandelijke leer dulden
Dat de heer v. Houten gelijk nu laatst
in «De Vragen des Tijds» dezs dingen aan
prijst, is tot dauraantoe, daar is hij vrijden
ker voor. Maar leden eener kerk moest men
zulke schandelijkheden niet ongestraft laten
leeren.
16 October 1891.
Goes. Vergadering van den gemeente
raad op Donderdag 15 Oct., 's middags 2 uur.
Tegenwoordig 10 leden, 2 vacatures. Af
wezig met kennisgeving de heer v. d. Hoek.
Voorzitter de heer burgemeester. De notu
len gele/.en en goedgekeurd. Medegedeeld
wordt onder meer dat aan den heer J.
Fabery de de Jonge op zijn verzoek een
eervol ontslag is verleend als brandmeester
dat de heer mr. N. C, H. van Daalen
Welters zijn ontslag genomen heeft als lid
der plaatselijke commissie van toezicht op
het lager onderwijsdat van de provincie
als voorschot op den tweeden termijn van
het renteloos voorschot voor de werken aan
den mond der haven is ontvangen een niar.-
daat van f 23809,56dat, gedurende het
derde kwartaal van 1891, eenig oud mate
rieel is verkocht aan Th. van der Heil, tot
een bedrag van f 1,87 dat opzijn verzoek
eervol ontslag is verleend aan den agent
van politie J. Zwama en in zjjn plaats is
benoemd en in functie getreden Lucas Mulder
van Blankenhamdat tot waarnemend di
recteur der inrichtingen van het M. O.
gedurende den cursus 1891/92 is aange
wezen de leeraar J. Kieldat door de
hoofden der scholen D. H C. Ittmann, A.
R Breetvelt en A. van Schelven een adres
is ingediend om verhooging hunner jaar
wedde, hetwelk ter behandeling wordt
voorbereid en dat door M. H. Harinck eene
reclame is ingediend tegen zijn aanslag in
den H. O., wat later zal behandeld worden.
De geloofsbrief van het nieuw gekozen
raadslid den heer Fabery de Jonge wordt
onderzocht door een commissie bestaande
uit de hh. Ochtman, den Boer en Kake-
beeke, en met algemeene stemmen tot
toelating van dien heer besloten. Met zijn
lidmaatschap onvereenigbare betrekkingen
bekleedt hjj niet. Bepaald is dat door deze
toelating in de vacature De Meulemeester
is voorzien terwijl de heer Adam, die eerst
met 1 Januari a. zijn geloofsbrief wenscht
in te dienen zal gerekend worden de plaats
van het vertrokken raadslid Jonquière te
vervullen.
Het voorstel van den heer Hildernisse tot
wijziging van de verordening zoodanig dat
door B. en W. ook vrijstelling van school
geld op de Burgeravondschool kan worden
verleend, welke vrij stelling echter vervalt
zoo de leerling niet slaagt voor het over
gangsexamen, wordt na gunstig advies van
de commissie van toezicht op het middelbaar
onderwijs zonder hoofdelijke stemming aan
genomen. Tevens wordt goedgevonden ter
tegemoetkoming aan een ministriëel bezwaar,
de formule van een besluit der vorige ver
gadering tet heffing van schoolgeld zoo te
wijzigen, dat voor «de 3 hoogste en de 3
laagste klassen» der Hoogere Burgerschool
wat by een inrichting met 5 jarigen
cursus niet wel bestaanbaar schjjnt gelezen
wordt de 3 hoogste, 2 laagste klassen en
voorbereidingsklasse der H. B. S.
Omtrent het 2e voorstel van den heer
Hildernisse invoering van het fransch als
leervak aan school A alviseeren de
plaatselijke schoolcommissie en B. en \V.
afwijzend
De heer Hildernisse bespreekt het rapport
van de Commissie van Toezicht Deze liet
de beginselquaestie in het midden en doet
tal van vragen die slechts de uitvoering
raken, bjjv. of het onderwijs in de gewone
schooltijden gegevenhoeveel tjjd er aan
besteed zal worden, e. a. De vraag of ook
herlingen van andere scholen zullen toege
laten worden, zou spreker ontkennend be
antwoorden die onderwys in het fransch
voor zijn kinderen verlangt, zal ze op school
A dienen te doen. De behoefte bestaat
anders wel, bewijze het feit J dat kinderen
van school A in de avonduren elders onder
wijs in het fransch ontvangen. Spr. wil
het onderwys in de avonduren onderwezen
zienook tegen het straatloopen zou dit
een goede remedie wezen.
De voorzitter herinnert dat de heer Hil
dernisse ter verwezenlijking van zijn denk
beeld wenscht dat bij eene eerstvolgende
vacature een onderwyzer met acte fransch
zal worden aangesteld, op verhoogd salaris(
en onder gehoudenheid om in de avonduren
fransch te onderwijzen. De opmerkingen
der Commissie moesten zich derhalve be
wegen allermeest op het terrein der practijk.
Hoe zou met zoo beperkte kracht een ge-
wenscht resultaat mogelijk zjjn. Had de
heer Hildernisse als beginsel gesteld dat het
fransch op alle scholen als leervak dient
ingevoerd, dan ha 1 de bespreking zich meer
op het gebied van het beginsel kunnen be
wegen. Nu echter de wensch beperkt werd
tot school A moest in de eerste plaats met
behoefte en practische uitvoerbaarheid worden
gerekend.
De heer Ochtman toont aan dat de
Commissie van Toezicht wel degelyk het
beginsel heeft aangeraakt. De stukken be-
wjjzen het. In het rapport staat onder
meer en spr. leest er enkele zinsneden
uit voor dat het een der grootste pae-
dagogische ketterijen is te beweren dat
jongens van 12 jaar die de school verlaten
zooveel van een vreemde taal zouden weten,
dat zij er zich van kunnen bedienenboven
dien verloeren zjj het daarna geheel. Het
zou een weeldeartikel zyn zonder eenig
nut.
De heer Hildernisse zegt dat wat te
Middelburg en zelfs op het platteland, ge
tuige Kruiningen, mogeljjk is, ook kanvoor
Goes. Ook van de Hoogere Burgerscholen
zullen velen al het geleerde spoedig vergeten
zijn, als zij het niet meer by houden. Boven
dien hangt hier alles af van individuen en
omstandigheden.
De heer Ramondt brengt in het midden
dat de geest ven de tegenwoordige nieuwe
schoolwet voordert dat, als een vak wordt
ingevoerd, alle leerlingen daarvan moeten
mogen gebruik maken, en dus dit onder
richt toegankelijk zjj voor allen die t wen-
schen. Hoe kan hieraan worden voldaan
door één onderwyzer met acte fransch
De heer Hildernisse ontkent het eerste
en wat het laatste betreft, laat gebruik
maken wie wil, als zij maar mee bijdra
gen in de meerdere kosten.
De heer Ramondt herneemt dat bjj de
regeling der schoolgelden aan schoul E met
den geest der wet is rekening gehouden,
zoodat wel niet alle leerlingen van dat on
derwijs moeten gebruik maken toeh moet
het in ieder geval toegankelijk gesteld. Het
zal ook de vraag zijn of wel alzonderljjk
schoolgeld voor dit leervak zou mogen ge
vorderd worden.
De heer Hildernisse leest de toelichting
op artikel 16 uit het werk van den heer
H. J. G. Hartman.
De heer Lambrechtsen verklaart zicb te
gen het voorstel Hildernisse, niet om de
onmogelijkheid, want die is er niet, maar
om de overbodigheid. De voortgezet lagere
meisjesschool of hoe zij heeten moge, en
de hoogere burgerschool zjjn daar, om te
voldoen aan de wenschen van hen die aan
leg voor het fransch hebben.
De heer Hildernisse herinnert aan de
geschiedenis van zijn voorstel. Voor eenige
jaren waren op de H. B. S. verscheidene
leerlingen in de voorbereidingsklasse blijven
zitten. Spr. maakte daaruit op dat de stof
voor deze kinderen wel wat veel was. Kre
gen wjj nu op een derlagere scholen een
voorbereiding voor deze voorbereidingsklas,
dan zouden dergelijke ervaringen ophouden
en voor de ouders is het ook aangenamer
als hunne kinderen met ieder jaar naar een
hoögere klasse kunnen. Absoluut onnoodig,
zooals de heer Lambrechtsen zegt, is wel
wat sterk uitgedrukt.
De v >orzitter zegt nog dat wat de heer
Hildernisse verlangt wel in de behoefte van
enkelen zal voorzien, doch een algemeene
behoefte in zijnen geest is niet aanwezig.
Het voorstel wordt hierop met 9 stem
men tegen 1, die van den voorsteller, ver
worpen.
Op eenige reclames omtrent hun aanslag
in den Hoofdeljjken Omslag wordt beschikt,
dat Potter, Harmsen en der. Boer worden
vrijgesteld, wed. den Herder, v. Veen en
v. de Voorde teruggebracht van de 2e naar
le klasse; en Enters en Kievit worden
gehandhaafd in hun oorspronkeljjken
aanslag.
Thans komt ter tafel het voorstel van
B. en W. tot rooiing van 117 en het vol
gend jaar van 30 boomen aan den Oost
singel de eerste groep staande van de
Ganzepoortbrug tot aan het erf van Bui
tendijk, E 36de andere groep van daar
tot aan de gevangenis. De voorzitter zegt
dit voorstel met weemoed in te dienen, doch
dat er noodzaak is.
De heer Hildernisse twijfelt aan dien wee
moed van B. en W. niet, doch acht den
angst van het dagelijksch bestuur voorbarig.
Op het oogenblik zijn er in de Voorstad
3 zieke boomen en 1 doode. Aan de over-