HTSZAIvEV
1891. No. 152.
Zaterdag 26 September.
Vijfde Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
ëi
schoon geneesheeren, spoor-
en allerlei personen toescho-
t geruimen tijd voor de brand
;ebluscht.
ot twee kwam er een trein
Uleveland, werwaarts zooveel
>ge)ijk ter verpleging werden
i de dooden waren verschei»
Voor het overige is het
tenen nog onzekerhet hoog
genoemd wordt is 30.
aen is het in het laatst der
>o warm geweest dat 7 men-
inig werden door de hitte,
overleden weduwe van 92
,000 francs aan het Fransch
oken voor den persoon die
r er in slaagt de aarde in
,e stellen met Mars of een
lbol. Bij Gharlestown (N
lorwegviaduct ingestort ter-
ein overheen reed. Drie wag-
n den weg van een hoogte
Veertien menschen werden
;rtig gewond.
jselijk onweder heeft in de
landstreek Miklós gewoed,
baksschuur, waarin 160 veld-
schuilplaats hadden gezocht,
3t het droevig gevolg, dat 7
rouwen werden gedood, 14
4 licht werden gekwetst.
van Zanzibar heeft een vrij
k gehad. Toen hij het Cooper.
t, waarvan hij de openings-
ad geleid, in tegenwoordig-
Engelsehen admiraal en een
ie officieren, werd hem door
iet konings-saluut gebracht,
deed de paarden van des
aan het hollen slaan. De
uit het rijtuig en verwondde
n het hoofd en brak een been_
eldige wulkbreuk heeft de
Ekaterinoslav voor een groot
Honderdvijftig huizen en
werden door het water mee-
bij een groot aantal der be
ls. Negen en zestig lijken
orscbjjn gebracht. Het water
ofdstraten ter hoogte van 5
reiziger Charles Jones steeg
in den staat Ohio met zijn
'ijl een der helpers nog in
rward zat. De ongelukkige
m hoogte van 100 voet mee-
rtte toen zielloos ter aarde,
verloor het evenwicht, viel
et schuitje en bekwam ern-
ngen.
Rechtbank te Middelburg.
lag, zijn veroordeeld wegens:
L, G., 23 j., werkman,
euzen), tot 2 jaar, en N.
eider, Baarland, tot 14 d.
F. d. W., 14 j., arbeider,
12 b. s. 2 d. h.
S., 39 j., koopman, Hans-
erd te Middelburg, tot 2jaar
mindering van den door
ei'de bewaring doorgebrach-
K., 15 j., en G. N., 39 j.,
en Goes, de le tot 6 weken
d. gev. straf;
V. W., 54 j., hvr. van J.
ter, Ossenisse, tot f3 b. s.
B., 59 j., herbergier, Cam-
J.50 b. s. 1 d. h.
ghcid en beleediging van
L. P., 23 j., arbeider, en
erenknecht, beiden Kruinin-
7 d. gev. straf, en
godsdienstoefening W. G.,
ver, A. C., 25 j., B. P., 15
A. Q, 21 j., 1. A. 21 j.,
L., 16 j., kleermaker, allen
de le, 2e en 3e ieder 7 d.,
ieder tot 3 d. gev. straf
ot f3 b. s. 3 d. h.
kosten.
ift dier rechtbank van den
tar de openbare terechtzit-
G. B., oud 31 jaar werk
endjjke, thans gedetineerd,
j in den avond van 19 Juni
erput, gelegen in de Oos-
r Krabbendijke, heeft weg-
oesters, toebehoorende aan
of, met het oogmerk om zich
lerrechteljjk toe te eigenen,
is mr, F. M. C. E. Koksma,
is, ambtshalve als verdedi-
arbeider te Rilland-Bath,
irge in eene voor de Recht
heden gediend hebbende
daartoe strekkende vorde-
rmoeden van meineed rechts-
1 met bevel tot instructie.
STE BERICHTEN.
STATEN VAN ZEELAND,
ig van heden Vrijdag.)
opent de vergadering.
der notulen, wjjdt de voor
deerend woord aan den heer
het gisteren 40 jaren ge-
deze tot Lid van Ged. Staten
De Leden gaven blijk van
de heer v. d. Bilt zegt voor
nde belangstelling hartelijk
de vergadering over tot het
een buitengewoon Lid van
waartoe de heer J. M. Kake
üeuwing met groote meef,
£5
elken MAANDAG-- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummers/0.02s.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nommer behoort een Bijvoegsel.
Een proeve van toepassing.
Ëenigen tijd geleden trachtte de Prov.
N. Hollander haren lezers uit te leggen,
ho,e de verkiezing ends stemopening zouden
moeten geschieden, wanneer het stelsel der
proportioneele verkiezing werd ingevoerd.
Het blad stelde zich de zaak aldus voor
Er zijn geen kiesdistricten meer,
maar wel kies c o m i t 's. Deze laatsten
moeten officieel bij de Regeering bekend
zijn en door haar erkend worden. Zoo
dienen zich bij de Regeering aan «Het
Centraal Comité» der Antir. partij; «De
Algemeene Bond van R. Kath. Kiesver-
eenigingen» «De Liberale Bond» (de Unie);
«De Radicale Bond»«De Sociaal Detno-
ciatische Bond»«De Protectionistische
Bond» en zoovele «Bonden» en «Unie's»
als er zich nog meer wenschen aan te
dienen, want de vi-ijheid (een gewaardeerd
voorrecht) wordt onbelemmerd groot.
Er moeten gekozen worden 100 leden
^öflT'ljS^wt^dfilj^amer der S.-G. Aan de
sternbus komen (gestelu '000 kiezers
(ik neem gemakshalve ronde L-ijfës's). 'tls
duidelijk dat dan ieder gekozene 500000
stemmen100 is 5000 stemmen op zich
moet vereenigen. [Ieder kiezer brengt ééne
stem uit.
Nu komen voor de verkiezingen de «Co-
mité's,» «Binden» en «Unie's» samen en
maken hunne berekeningen. De Antirevo
lutionairen rekenen bijv. 19 leden gekozen
te kunnen krijgen. Met 19 namen aan de
kiezers voor te stellen zouden zij dus kun
nen volstaan. Doch hot kan hun meeloopen
en daarom nemen zij eenige namen meer,
b.v. 25. Deze lijst van 25 personen geven
zij aan de Regeering. Liefst alphabetisch
gesteld. Dat is gemakkelijk voor 't uitzoe
ken der stemmen. Zoo doen ook de andere
partijen. De R. Kath. geven b. v. 45 na
men de Liberalen 30de Radicalen 20
de Soc. Dem. 12de Protectionisten 8.
Iedere partij mag ook 100 namen geven.
Maar dat zou onzin wezen, daar zij toch
van te voren kunnen weten dat het ge-
heele land niet op hare hand is. Het zou
de telling alleen wat moeilijker maken. Ik
houd mij dus aan de boven gegeven cij
fers, 139 personen. De keuze is reeds
groot genoeg. De Regeering publiceert deze
':jsten in de Staatscourant. De betrokken
kiesvereenigingen zullen wel zorgen dat
hare lijsten bij de kiezers bekend, word m,
met de noofige aanbevelingen er bij, Cou
ranten en strooibiljetten doen goede diensten.
Als kiezer heb ik al deze lijsten voor mij.
Mijn keuze valt op de Antir. lijst. Op die
lijst vind ik de namen[bijv.]
Alphen [J. van
Asch van Wijck [Jhr. Mr. T. A. J. van]
Beelaerts v. Blokland [Jhr. Mr. G. J. Th J
Borch v. Verwolde [mr. A.P. R. C.baron v.ti. 1
Brantsen [Jhr. C. M.j
Brantsen v. d, Zijp [Mr. W. G. Baron]
Bijlandt [Mr. F. W. C. P. Graaf baron]
Dedem A. baron van]
Dedem Mr. G. W. baron van]
Donner J. H.]
Engelberts [Mr. D.]
Geer v. Jutphaes [mr. B. J. Lintelo baron de]
Glinderman [N.J
Heemskerk [Mr. Th
Ruber [Mr. U. H.]
Kempen [L. J. S. vanl
Keuchenius [Mr. L. W. C.]
Löben Seis [C. M. E. van]
Lucasse [mr. C.]
Mackay [rar. Th. Ph. baron]
Okma [R. K.]
Oppedijk [W. M
Seret [H.J
Schimmelpennink v. d. Oye J. E. N. baron]
Velde [mr. H. A. v. d.]
Ik neem mijn stembiljet en schrijf:
Mr. L. W. C. Keuchenius.
Zoo doen nog andere 19500 kiezers.
Mijn buurman schrijft op zijn biljet
Jlir. rnr. G. J. Ih. Beelaerts v. Blokland.
Zoo doen nog andere 9300 kiezers.
Weer een ander stemt op
A. baron v. Dedem.
Zoo doen nog 10600 kiezers.
Verder onderstelt het blad, zich voorstel
lende, dat op ieder stembiljet maar één
naam staat, dat het stemmencijfer op de
volgende candidaten zal bedragen, bij
voorbeeld
V. Alphen 4000
Van Asch van Wijck 7400
V. d. Borch van Verwolde 2200
Jhr. C. M. Brantsen *§200
Brantsen van de Zijp ïilGO
Graaf van Bijlandt f. 2800
mr. <B. W. bar. v. Dedein;* 1250
Conner 7300
1200
2500
600
5000
2850
950
1500
650
2000
1000
1800
1600
1900
3800
Engelberts
de Geer
Glinderman
Heemskerk
Huber
Van Kempen
Van Löben Seis
Lucasse
Mackay
Okma
Oppedijk
Seret
Schimmelpenmnck
Van de Velde
Bij de telling blijkt dat op de Antir.
lijst gestemd hebben 99000 kiezers. Bij
deeling door 5000 blijkt dat er gekozen
zijn19 Antir. leden en dan nog resten
4000 stemmen.
Maar -wie zijn nu gekozen
Wel, natuurlijk Keuchenius, A. baron
van Dedein, Beelaerts van Blokland, van
Asch van Wijck, Donner en Heemskerk.
Dat is duidelijkwant zij hebben 5000
stemmen of meer. Doch, nu verder, want
dal is nog maar zes. Welnu, laat ons
verder zien. Deze zes hebben zelfs 29100
stemmen over. Wie volgt nu op de lijst
Van der Borch van VerwolJe met 4200
stemmen. De 29100 overtollige stemmen
er bij gevoegd geeft 33300 stemmen. 5000
stemmen voor v. d. Borch e'A/ afgenomen
resten 28300 stemmen. Volgt van Alpben
met 4000 stemmen plus de 28300 geeft
32300. Af 5000 stemmen resten 27300. Volgt
v.*d. Velde met 3800 stemmen ptus 27300
geeft 31100 stemmen. Af 5000 resten 26100
stemmen. Volgt Brantsen v. de Zijp met
3100 stemmen plus 26100 geeft 29200
stemmen. Af 5000 stemmen. Blijft 24200
stemmen. Volgt Huber met 2850 stemmen
plus 24200 geeft 27050. Af 5000 stemmen,
resten 22050 stemmen. Volgt v. Bijlandt
met 2800 stemmen plus 22050 geeft 24850
stemmen. Af 5000 resten 19850 stemmen.
Volgt de Geer met 2500 plus 19850 stem
men geeft 22350 stemmen. Af 5000 stf rit
men, resten '17350 stemmen. Volgt Jhr. C.
M. Brantsen met 2200 plus 17350 stem
men, geeft 19550 stemmen At 5000 stem
men, resten 14550 stemmen. Volgt Mackay
met 2000 stemmen plus 14550 geeft 16550
stemmen. Af 5000 stemmen, resten 11550
stemmen. Volgt Schimmelpenninck met 1900
stemmen plus 11550 geeft 13450 stemmen.
Af 5000 stemmen resten 8450 stemmen.
Volgt Oppedijk met 1800 stemmen plus
8450 stemmen geeft 10250 stemmen. Af
5000 stemmen resten 5250 stemmen. Volgt
Seret met 1600 stemmen plus 5250 geelt
6850 stemmen. Af 5000 stemmen resten
1850 stemmen. Volgt van Löben Seis met
1500 stemmen plus 1850 stemmen geelt
3350 stemmen. Bat is geen 5000 stemmen
dus v. Löben Seis is niet gekozen Ja wel,
want er staan nog '1250 plus 1000 plus
950 plus 650 plus 600 plus 1200 stemmen,
d. i. met de voorgaande 3350 stemmen 9000
stemmen. Van Löben Seis is dus gekozen
en er blijven nog 4000 stemmen over. Zijn
die 4000 stemmen waardeloos 7 Dat moet
later blijken. Duidelijk is nu reeds dat 19
leden gekozen zijn en dat nu nog het
eerst in aanmerking komt de heer G. W. baron
van Dedem.
Om geheel duidelijk te zijn is deze lange
redeneering gekozen. Het ligt anders voor
de hand dat men in een oogwenk klaar kan
zijn met de aanwijzing der gekozenen. Het
geheele aantal stemmen wijst dadelijk het
aantal gekozenen aan en verder tellen is
volstrekt nief noodig men wijst slechts aan
in rangorde van bet aantal stemmen.
Evenzoo worden opgemaakt de lijsten
der andere partijen. Op de R. Kath. lijst
zijn gegaan 192000 stemmen. Alzoo ge
kozen 38 leden met een overschot van
2000 stemmen. Op die der Liberale Unie
101500 stemmen. Gekozen 20 leden - over
schot 1500 stemmen. Op die der Ra.iica-
73800 stemmen. Gekozen 14 leden; over
schot 3800 stemmen. Op die der Soc- Dem
21000 stemmen Gekozen 4 ledenover-:
schot 1000 stemmen. Op die der Protec
tionisten 5400 stemmen. Gekozen 1 lid
overschot 400 stemmen. Op de lijsten van
een paar afwijkende groepen «A» en «B»
zjjn gegaan respectief 4800 en 2500 stem
men. Aangewezen zijn nu reeds 42 plus
38 plus 20 plus 14 plus 4 plus 1 is 96
leden. Resten nog 4 leden. Daarvoor ko
men in aanmerking de overschotten. Na
tuurlijk met het grootste overschot te
beginnen. Van groep A 4800 stemmen 1
lid. Van de Antir. partij 4000 stemmen
1 lid. Van de Radicalen 3800 stemmen 1
lid. Eindelijk van groep B 2500 stemmen
1 lid en het honderdtal is vol. Van de
Antir. zijn gekozen .20 ledenvan de R.
Kath. 38 ltden; van de Liberalen_20. leden
van de Radicalen 15 ledenvan de Soc.
Dem. 4 leden; van de Protectionisten 1
lid en dan nog 2 leden die wij onathan-
kelijken zouden kuonen noemen.
Het blad beantwoordt de volgende be
denkingen.
Vraag 1. Hoe zal de telling geschieden
Daarvoor staan verschillende wegen open.
De stemming geschiedt, als tot nu, aan
de plaatselijke bureau's. Al de stembiljet
ten worden naar het Ministerie van Bin-
nenl, zaken gezonden en daardoor een bu
reau gesorteerd en genoteerd. Ook kan de
Minister aan elk stembureau een af
schrift zenden van de bij ZEx. ingekoiw n
ljjsten. Deze lijsten worden ingevuld met
de verkregen stemmen, aan den Minister
teruggezonden, die de totaalcijfers van al
de lijsten laat opmaken.
Vraag 2. Als een lid bedankt, ovei lijdt
of om andere reden uitvalt, hoe zal dan
de nieuwe stemming plaats hebben
Dan moet er niet op nieuw gestemd
worden 1 Iedere partij blijft op dezelfde
sterkte tot de nieuwe algemeene verkie
zing. Valt dus een lid uit dan moet een
ander van dezelfde partij hem vervangen
en wel weer in rangorde van de verkregen
stemmen. Gesteld een Antir. lid valt uit.
Na den heer mr. G. W baron van Dedein
volgt op de lijst de heer mr. D. Engel
berts met 1000 stemmen. Deze moet dus
invallen. Na den beer Engelberts de lieer
Okma. Na den heer Okma de heer van
Kempen enz.
Vraap 3. Als eens alle stemmen voor
eene lijst zich bepalen op een tiental per
sonen en geen der anderen krijgt één stem,
terwijl er '20 personen gekozen zjjn, als
b. v. bij de Antir. lijst, wie zijn dan de
gekozenen
Dit geval is haast ondenkbaar. Is het
echter het geval dan levert het nog geen
bezwaar. De niet aangewezenen kunnen ge
nomen worden in alphabetische volgorde
of naar den ouderdom, die aldan bij de
Regeering moet bekend zijn.
De lezer ziet dat deze proef nogal af
wijkt van wat inr. Heineken bedoelt. Zij
is dan ook in de eerste plaats slechts een
proef die bewast dat bet stelsel van even
redige vertegenwoordiging practisch uit
voerbaar is. Wij voor ons hou len ons liever
aan de wenken van de reeds vroeger door
ons genoemde rechtsgeleerdenSchrijf op
uw lijstje zooveel namen als gij wilt. Heeft
de bovenste naam 5000 stemmen op zich
vereenigd, dan wordt hij op de ai.dere brii fjes
geschrapt en wordt de r.aam gelezen van
hein die dan bovenaan staat. Zoo gaat men
voort, me', schrapping telkens van de namen
die in geen geval kans van slagen hebben.
Zoo bereikt men ongeveer hetzelfde wat de
schrijver in de «Prov. N. Hollander» be
doelt en komen de candidaten met een gro >-
tere meerderheid uit de bus.
De kiezers houden zich daarbij zooveel
mogelijk aan de volgorde der namen door
het kiescomité opgegeven. Zij hebben echter
ook het recht andere namen op de lijst te
plaatsen. Voor nadere inlichtingen of vragen
op dit terrein blijven wij ons aanbevelen.
Wij meenden goed te doen met eenigszins
uitvoerig bij dit onderwerp stil te staan. Het
is aan de orde, en het zal wel aan de orde
blijven tot ook in deze zaak recht gedam
zal zijn. Natuurlijk dient aan de invoering
van dit stelsel een principiëele herziening
der Grondwet vooraf te gaan. Principieel
ook in zake de kerkelijke quaestiewaar
over later.
23 September '91.
Tweede Kamer. De Tweede Kamer heeft
met algemeene stemmen het adres van ant
woord op de troonrede aangenomen. Bedoeld
adres is aan de Koningin Regentes aange-
bjden. H. M. was daartoe opzettelijk van
Het Loo naar de residentie overgekomen.
De commissie bestond uit den voorzitter,
Gleichman, de commissie die het adres ont
wierp, Kerdijk, v. Houten, de Beaufort, v.
Karnebeek en Roëll, en het traditioneele
drietal door den voorzitter aangewezen, thans
de katholieke heeren v. d. Schrieck en
Kolkman, en den antirevolutionair v. By-
landt. Het gezelschap zou dan ook al te
eenzjjdig zjjn samengesteld geweest: er.kel
liberalen.
De zinsnede omtrent het kiesrecht lokte
een gedachtenwisseling uit, die echter de
natie niet verder bracht. Namens de be
houdende liberalen die zoowat het deel
der partij uitmaken, voerde de heer de
Beaufort, en namens de vooruitstrevenden
onder hen, de heer Kerdijk het woord om
een ieder zijn eigen uitlegging omtrent de
bedoeling van deze^-if-nede te geven.
Vreemd toc'ug en stah£. 'n
commissie aan de tot stand koming van deze
■paragraaf hadden meegewerkt, niettemin de
uitlegging van mr. de Beaufort Ijjnrecht
tegenover die van mr. Kerdijk stond. Eerst
genoemde, die evenals de heeren v. Delden,
Gleichman, de Meijier, Roëll, e. a. tegen
uitbreiding van kiesrecht is, legde haar zoo
uit dat met de verklaring «wij beschouwen
de nadere regeling van het kiesrecht als
een onzer voornaamste plichten» eenvoudig
bedoeld is dat het kiesrecht niet voorop
behoort te gaan. Terwjjl mr. Kerdijk, die
met de hh. Heldt, Poelman, Veegens, Hartog,
Sanders, e. a. voor uitbreiding van kiesrecht
is, in de zinsnede meende te lezen dat het
kiesrecht niet behoorde achterop te komen
Begrijpt men nu waarom het adres, en
ook de kiesrecht-zinsnede met algemeene
stemmen werd aangenomen? Ieder kon
er immers zijn eigen opvatting in lezen?
Inmiddels is men van liberale zijde al aan
het voorrekenen, o. a. «Het Handelsblad»,
dat al werd het voorstel tot uitbreiding van
kiesrecht naar mr. Kerdijks wensch, in
1892 ingediend, het toch niet zou kunnen
in behandeling komen voor 1893, en eer
dan de beraadslagingen alloopen zoo zegt
het Handelsblad, is het 4894 geworden, en
dan is het 4jarig regeeringsljjdperk zoo
haast weer om.
In de redeneering van het liberale blad
is heel veel waars. Wat niet in het belang
der partij is, zullen de heeren niet licht
ter hand nemen, ook al hangt het lands
belang er aan. En lang praten over de
dingen, de discussiën rekken, honderd uit,
dat doen zij ook, wanneer partijafspraak of
partijbelang dit vordert. De provinciale staten
too.iden dit bij de behandeling der vraag
naar de wenschelijkhtid van herziening der
kiestabel; en in de Tweede Kamer trad
dit soort praatlustigheid bij schoolwet- en
legerwetdiscussiën aan den dag. Het kies
recht is r.ng niet uitgebreid. Wie weet of
de smadelijke besohuldiging aan zjjn voor
ganger: «zonder langere vertraging», het
Kabinet Tak nog niet eens in het aange
zicht terugvliegt. Er is ook in de staatkunde
eene Nemesis die nimmer slaapt.
Ten slotte vermelden wjj nog dat de heer
Pierson, minister van financiën gelegenheid
gevonden heeft om zijne woorden aan het
adres van de landbouwers die hjj van «lui
heid, domheid en nietsdoen» had beschuldigd
terug te nemen. De minister deed dit
echter niet door schuld te bekennen, doch
door te zeggen dat ujj zoo iets ge
zegd noch bedoeld had. En in plaats van
ziohzelven te kapittelen omdat hij het gezegd
had, bestrafte hjj zijne hoorders omdat zjj
het gehoord hadden. Hij ontzegde een
iegelijk het recht om anders te hooren dan
hij het zou gezegd hebben. Zjjn sympathie
voor den landbouw is groot en met be
wondering ziet hij steeds op tegen de flink
heid en kloekheid, door onze landbouwers
aan den dag gelegd.
Ik stel er prijs op, zoo ging de minister
voort, te verklaren dat de Nederlandsche
landbouw bjj mij te hoog staat "aange
schreven, dan dat ik dien in een ongunstig
daglicht zou kunnen stellen. Dit is nooit
door mij geschied. Ik heb voorspoed toege-
wenscht aan den landbouw in het alge
meen en als freetrader heb ik deze ver
wachting uitgesproken dat de buitenlandsche
concurrentie dien voorspoed van den landbouw
niet zou benadeelen, daar die concurrentie
een krachtig wapen is tegen de groote
vijanden van den landbouwonkunde en
luiheid.
De Nieuwe Rott. C.rt. dit mededeelende
voegt er bjj dat de liberale Kamerleden
na deze rede luid Bravobravogeroepen
hebben.
Dat zjj hiermede hun collega v. Kerkwjjk,
en andere liberale leden der Eerste- en
Tweede Kamer, de liberale verslaggevers en
de vele landbouwers uie het beter meenden te
weten, een slag in het aangezicht gaven, hin
derde hun dus niet. Niemand meene dan ook
dat de landbouwers door deze toegejuichte
banale tegenspraak van minister Pierson
overtuigd zullen zjjn.
Want volgens liberale verslaggevers in
Utr. Dagbl., Zutfensche en Arnhemsehe
Crt. heeft de minister, zij het ook al aan
een diné, den achteruitgang van den land
bouw geweten aan de luiheid, onwetendheid
en het niets doen der boeren hebben vele
landbouwers en Kamerleden zich daaraan
geërgerd, heeft een der aanwezigen den
minister toegevoegd dat hjj loog, en heeft
de heer v. Kerkwjjk hem over deze be
leediging van de boeren openljjk de waar
heid gezegd.
Dat een ander deel der pers, die zelfs
van doleerende dorpspredikanten en hulp
onderwijzers bévu's wereldkundig maakt,
dezen bluq^er van den minister verzweegj
