1891. No. 113.
Zaterdag 27 Juni.
Vijfde Jaargang.
VEKSCII IJ IV T
G. M. KLEMKERK. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTE\TlEi\
„Getuchtigd doch niet gedood
V
N-.
ELKEN MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs per drie maanden franco p. p. 0.95.
Enkele nummers/0.02f.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
De electorale, de verkiezingstrijd is ge
ëindigd met de nederlaag der anti-liberale
partjjen, en voornamelijk met ernstige sla
gen aan de antirevolutionaire partij.
Zij toch verloor de leden Heemskerk,
Engelberts, Brantsen, Glinderman, Van Kem
pen, De Vries, Okma en van Wassenaer.
De conservatieve heer Schimmelpenninck en
de eminente Dr. Schaepman moesten mede
het veld ruimen voor liberalen. Zoodat de
liberale partij thans met de radicalen mede
55 leden telt, de antirevolutionaire 20 in
plaats van 28en de roomschen 25 in
plaats van 26.
Dat Dr. Schaepman, die voor 10 leden
telt, volgens de N. R. O., werd uitgeworpen,
werpt weer voor de zooveelste maal een
eigenaardig licht over Nederlandsche toe
standen en stembus-manieren, en zal ,onder
de gelederen der Roomschen heel wat op
schudding veroorzaken. Als de antirevolu
tionairen zich nu maar van leedvermaak
onthouden. Dr. S. zou zeker niet zijn ge
vallen, als hij met de fractie Vermeulen
HarteBahlmann had willen medewerken
om de z. g. belangen der kerk of hoogere
klassen ondergeschikt te rekenen aan die
des Vaderlands. Dat hij dit niet deed, en
daarom viel, strekt hem tot eere. En dia
den val van hun hoofd en leider veroor
zaakten, zullen wel eens, bij meer nuchteren
blik op de dingen, vragen wat zij deden.
En de Liberale partij zal dus nu weer
de teugels in handen kunnen krijgen. Of
ze ze nemen zal, moet Nederland afwachten.
Van waar nu de overwinning door de
krijgsscharen der Liberalen behaald
Zeer zeker mag de Legerwet als een
voorname oorzaak worden aangemerkt. Zulk
een wet is nooit populair, en het mag den
Raadsleden der Kroon wel tot eere gerekend
worden, dat zij onzen Koning hebben gead
viseerd toch die wet in te dienen, wijl het
landsbelang dit eischte, al moest het dan
zijn ten koste hunner zetels.
Alle verschillende oorzaken zullen we niet
nagaan. Dat twee minderheden nooit den
strijd zullen kunnen volhouden, tegen een
aangesloten meerderheid, zoo zij ook niet
de gelederen, voor tijd en wijle, sluiten, is
klaar als de dag. Daarom mag het ons
als reeds meer gezegd -r- nog verwonderen
dat in zoovele districten onze candidaten zon
der hulp der Roomschen gekozen werden,
en in andere bij de herstemming bijna zon
der dat de Roomschen medewerkten, toch
onze vertegenwoordiger het pleit won.
Toch zou het ons kunnen smarten, maar
niet mogen verwonderen, als èn liberalen
èn roomschen hun wapens tegen onze be
ginselen, tegen ons keerden, indien werke
lijk der liberalen en roomschen beginselen
meer belijders telden dan die de onze
omhelzen. Doch dan zouden ook on
verbloemd die liberale en roomsche wapenen
moeten zijn gebruikt. Van de laatste zwij
gen we nu, wijl de beschouwing en ver
houding van en ten opzichte der legerwet
den strijd derwijs hebben verval&cht, dat
van beginselen-strijd geen sprake kan zijn,
tenzij dat opoffering van land en toekomst
aan hersenschimmige gevaren voor de kerk
beginselen-strijd heeten moge.
Maar de Liberale partij, nu als overwin
naar uit den strijd, gekomen, mag wel be
ginnen met hare wapens te verbergen en
te verkoopen, als er koepers voor te vinden
Zi.n, want zooals zij streed is wellicht nim
mer gestreden. Wij zwijgen van het praatje
van niets-doenvan de vrijmetselaars- en
pokkenfabeltjesvan varkentjes- en jenever
argumenten, van al die onverkwikkelijke
en misère dingen waarop het denkend deel
ons ditmaal vergast heeft. Maar wat niet
mag worden voorbijgegaan, maar in het
volle licht gesteld is de persoonlijke strijd
tegen Dr. Kwjper, en het gebruiken der
Hervormde Kerk.
De persoonlijke strijd tegen Dr. Kuyper
dan is zóó grof geweest, en zóó alle grenzen
van betamelijkheid overschrijdende, dat, wie
niet veel meer couranten leest dan noodig
om op de hoogte te blijven, er zich geen
denkbeeld van kan maken. De partij van
den heer Kuyper, vooral tegen den heer
Kuyper, als één man tegen Dr. Kuyper
zoo luidde het in de advertentien en
manifesten. Natuurlijk om op de hand te
krijgen allen die wegens de doleantie Dr.
Kuypers naam niet te best kunnen verdra
gen. Maar weet ge wat een treurig ding is
Ditdat de belijders van den Christus,
het doet er niet in welke kerkelijke groep
zij ingedeeld zijn, niet hebben begrepen dat
de steenen en pijlen, op den veldheer ge
richt, bedoelen het leger te vernielen. Niet
yvat Dr. Kuyper onderscheidt van anderen,
maar wat hem verbindt met allen, is de
steen des aanstoots. Dr. Kuyper heeft ge
lijk Groen van Prinsterer èn Da Costa èn
Bilderdijk èn Stöcker en wie nog meer,
één fout gehad, om nl. een woord in het
hart te werpen, «een conscientiekreet voor
het recht van den almachtigen God, tegen
het onrecht van den machtoverschrijdenden
Staat».
Dat is het, waarom alle wapens op
hem zijn gericht. Of is men nog zoo on-
noozel om te denken dat het den liberalen
belang inboezemt ef iemand ethisch, gerefor
meerd, darbist of in doleantie is, wanneer
hij weigert te buigen voor der liberalen
afgod, wetenschap of Staat, al naar men
wil Wie gelooft dit
En daarom dienen bij ernstige belijders
van den Christus, bij antirevolutionairen,
zulke lasteringen geen plaats te kunnen
vinden. De geschiedenis is daar om jte be
wijzen, hoe de liberalen in al hun ssha-
keeringen, van de deftige conservatieven af
tot de ultras toe, onze mannen steeds tot
mikpunt van hun spot en hoon hebben
gekozen. Men leze eens bij Dr. Vos, op dit
punt zeker wel betrouwbaar, hoe onze
uitnemende Groen van Prinsterer ge
hoond en gesmaad is,» hoe Tielsche, Arn-
hemsche Crt., IJselbode, Herkauwer, en
Fakkel en tutti quanti hun gal spuwden op
dezen edelen en strijder voor recht en waar
heid. En Groen doleerde toch nietwas
niet eens afgescheidenmaar Hervormd,
tot het laatst toe.
«Indien zij Mij vervolgen, zij zullen ook
u vervolgen», heeft de Heere Jezus een
maal gesproken. Maar indien nu wie Zijn
volgelingen wezen willen, zoo kleurenblind
zjjn, dat zij den aard der vervolging niet
meer onderscheiden, en de vervolgers zij
delings steunen door nota van hun laster te
nemen, wat moet het dan worden?
Er loopt een ondankbare trek door ons
volkskarakter, schreef Dr Kuyper dezer dagen.
En dat hebben allen ondervonden die voor
de geestelijke belangen in de bres stonden.
Voor Piet Hein, die zilver in de schatkist
brengt, een standbeeld, maar de anderen
Of zou geld wezenlijk het «Summum bonum»
het hoogste goed zijn
Men zou het haast gaan denken.
Vóór ons hebben we liggen een ernstig
woord tot de kiezers in Bergum. Daar trad
de heer de Vries, Hervormd af. De heer
mr. de Kanter, ongeloovige, is candidaat
van de liberalen. En wat moet nu de kiezers
bewegen, niet op de Vries maar op de
Kanter te stemmen
De meerdere voortreffelijkheid van de
liberale beginselen boven de onze, voor
maatschappij en sociale leven
O neenDe goederen der kerk, weet
uOnze Ned. Herv. kerkEn het hart
der mannen die het schreven, trilde van
angstDe goederen en traktementen worden
als lokaas gebruikt om liberalen te doen
kiezen, liberalen, die nog al rondbazuinen
dat de politiek niets met den godsdienst te
maken heeftNiets, weet ge
Vóór ons ligt een woord tot de kiezers
in Amersfoort. Wat is daar der liberalen
strijdleus? De «oude Groote Kerk» (met
hoofdletters) Candidaat, der onzen was de
niet aan doleeren denkende Schimmel
penninck. Maar de «Kerk» ziedaar de onbe
taalbare hefboom, die alle andere argumenten
overbodig maakt
Vóór ons ligt een stuk aan de Franekersche
kiezers. Daar trad af de heer Lieftinck,
vroeger bedienaar van den Godsdienst, maar
modern, thans om geen lief ding iets
van Boven verwachtend, als hij zelf zich
uitdrukte dezer dageneen spotter, die de
grenzen van het betamelijke zelfs niet meer
kent, en van wien we niet meer zeggen
zullen. legenover hem stond de christen
werkman van Vliet. En hoe heeft men
Lieftinck in de Kamer gebracht?
Luister«Dat dus ieder, die het wel
meent met onze kerk en nog niet vergeten
is, welke belofte hij eenmaal afleqde
toen hij in de gemeenschap der kerk is
opgenomen, zjjn stem nooit mag geven aan
den heer van Vliet, maar met een gerust
geweten mag kiezen den kandidaat der
liberalen.»
Wat dunkt ons De Nieuwe Sprokkelaar
schrijft: «Waarlijk, als onze Ned. Herv.
00 ,diep gezonken was, dat zij tot
zelfbehoud de handen moest uitsteken naar
mannen als de heer Lieftinck, dan ware
zij onvoorwaardelijk verloren. God zij ge
loofd dat het niet zoo is.»
Goeddit laatste zij zoomaar waarom
ging dan van de mannen aan het roer, van
de mannen van gezag, geen woord uit van
Wjj onderstreepen.
ernstig protest, van geschokt en veront
waardigd gemoed als men zag dat op
dusdanige wijze de lieden bedrogen werden 1
Waar bleven de herders, toen de schapen
misleid en verkocht, gerooid en geschoren
werden Hadden ze dan geen kennis aan
deze dingen, of hadden ze geen gevoel
Of wisten zij niet dat hier een gruwelijk
spel is gespeeld? Maar van waar die on
kunde? Zeker, verschil van beschouwing,
van waardeering is mogelijkmaar een
lijdelijk aanzien, als men weet wat met
deze dingen gemoeid is voor volk en vader
land als men weet dat hier door z. g.
protestanten de gewetensvrijheid wordt be
laagd, om welke te verkrijgen onze vaderen
ter bloede hebben gestreden, wij vragen,
is dat te verklaren
Is het hun dan onbekend dat er in de
staatsleer der liberalen voor alles plaats is,
behalve voor de vrijheid des gewetens; be
halve voor de ontwikkeling van het leven
der kerk of gemeente Den liberalen mogen
wij die vrijheid des gewetens slechts af-
eischen, zoover de wet het toelaatwij weten
dat hun beginselen tegen de onze staan
als de wolven tegen de schapen. Maar
van belijders van den Christus mag ge-
eischt, en moet geeischt dat zij deze hoogst
gewichtige dingen niet verdonkeremanen
of neutraliseeren. Voor noch tegen is tegen
Of men ga een anderen weg, beter dan
de onze, maar doe het dan als 't u belieft
spoedigvóór de Herv. kerk instrument
van het Liberalisme worde.
En dat de liberale partij slaagt met haar
gebruiken van de Herv. kerk als stormram te
gen de antirev. partij, is een hoogst bedenkelijk
teeken des tijds. Welk een onkennis spreekt
daaruitEn hoe gemakkelijk laat men zich
dan exploiteeren door vrijdenkers en joden,
die gedekt zijn door de namen van heusche,
orthodoxe, hervormde, nederlandsche pre
dikanten
4
Maar wij vertsagen nietOnze sterkte
ligt niet in het getal leden in de Kamer.
Onze beginselen zijn niet aan menschelijke
wijsheid ontleend, en zouden niet zoo en
zóódanig bestreden worden, als zij niet het
kenmerk droegen van in Gods Woord te
zijn gegrond. Als wij maar weer nauwer
de gelederen sluitenen zal dan wellicht
nog meer moeten worden gestreden tegen
wie met ons op den zelfden bodem zeggen,
en behoorden te staan, ons past getrouw
heid en vertrouwen. Het gaat vaak door
nederlaag tot verwinning. De dijken van
liberalisme en clericalisme zullen hoe langer
hoe minder bestand bljj ken tegen de woeste
stroomen van socialisme en anarchie. Alleen
wie Gods geboden bewaren, en alleen van
die geboden ook voor de Regeering, voor
een volk, voor ons volk, heil verwachten
en zich aan het Kruis vasthouden, als het
geneesmiddel tegen de giftige vruchten van
den z. g. vrijheidsboom; alleen zij staan
sterk en onwankelbaar.
Het Kruis regeertterwijl 't Jeruzalem
en Romen
Laag aan zijn voet verwelken ziet!
Zijn heerschappij is niet van menschen
voortgekomen,
't Regeert en sterven kan het niet
Het Kruis heeft menig storm bedreigende
aan zien rukken,
Maar 't stond altijd, en overal.
Geworteld in God i zelf en zonder ooit
te bukken
Als onverwinlijk koning, pal 1
Kerkbeschermers
In aansluiting aan ons hoofdartikel vestigen
we de aandacht op wat inzake de kerkelijke
goederen van de Ned. Herv. Kerk te Kam
pen geschied is.
Te Kampen toch bestaat het geval, dat
de gemeente iti het bezit is der k e r-
kelijke goederen en daardoor ook
zedelijk gebonden is tot betaling der tracte-
menten en pensioenen aan de predikanten
der Ned. Hervormde Gemeente aldaar.
De gemeente wilde echter van dien last
ontheven zjjn, en benoemde daarom eene
commissie om rapport over deze zaak uit te
brengen.
Die commissie bestond uit de heeren F. O.
v. d. Dussen [lib.] Tak [lib. en M. Noordtzij
[antirev].
De laatste zelfs niet eens lid der Ned.
Hervormde, maar der Chr. Geref. gemeente.
Daar deze commissie niet tot eene eens
luidende conclusie kon komen, besloten de
meerderheid en de minderheid een rapport
aan den raad uit te brengen.
De beide liberalen adviseerden niet
langer de predikantstractementen uit te
betalen en daar er geen gevaar bestond dat
de gemeente de goederen zou moeten af-
■'•"«n, behoefde er dus ook niet van af-
■>mke te zjjn.
h_.
De minderheid der commissie [de
heer Noord tzij antirevolutionair) advi
seerde om met eerbiediging van historische
rechten, een einde te maken aan den on-
regelmatigen en onzekeren toestand.
De heer Noordtzij adviseerde den gemeen
teraad het college van Burgemeesters en
Wethouders der gemeente opdracht en
machtiging te verleenen, om behoudens be
krachtiging van de wetgevenue macht in
naam der gemeente.
en met de Hooge Regeering in naam
van het Rijk en met de Ned. Herv. Kerk,
naar eigen reglementen daartoe wettig ver
tegenwoordigd,
aan te gaan eene overeenkomst, primo
Jan. 1892 in werking tredend, waarin wordt
verklaard en bepaald
dat door de Gemeente in de
G rootboekender Neder 1. Staats
schuld ten name enten bateder
Ned. Herv. Kerk te Kampen zal
worden ingeschreven de som
van...
Let nu wel op lezer, de beide libera-
1 e n adviseerden de goederen te behouden
voor de gemeente, de anti-revo
lutionair adviseerde de goederen aan
de Hervormde Kerk te geven als haar wet
tig eigendom.
Dit rapport verscheen 15 October 1890,
doch de behandeling van het rapport werd
tot 26 Mei 1891 van de agenda gehouden.
Toen kon men niet langer het stuk van
tafel houden, want er moest een besluit
genomen worden tot al of niet betaling
der vacatuurgeldeu in de vacature
L i n d o n k.
Het voorstel hield den Raad tot 6 ure bezig.
De Voorzitter, de heer Boele [lib.] was
tegen afdoening.
Op voorstel echter van den antirevoh, den
heer Noordtzij werd met 9 tegen 7 stemmen
besloten tot afdoening.
Nu achtte de Voorzitter 't noodzakelijk,
de ingekomen memorie van den archivaris
voor te lezen, ten einde alle leden vóór de
beslissing er kennis van kregen.
De lezing van het lijvige stuk hield ge-
ruimen tijd aan. Doch al liepen ook zes
[waaronder niet minder dan vier liberale
leden] weg, er bleven nog tien leden
tegenwoordig, zoodat de vergadering niet
kon verdaagd of gesloten worden.
Het mooiste van de zaak is nu dat de
liberalen zich onthielden van stemming
of tegen stemden.
De heer Dujjmaer van Twist bracht dit in
een debat te Gouda den heer Zaaijer onder
het oog. Zeer zeker een beteekenisvolle ge
schiedenis èn voor de verhouding der z. g.
liberalen tot de kerkgoederen en voor de
z. g. booze plannen der Antirevolutionairen,
de eigendommen der Herv. kerk betreffende.
26 Juli 1891.
--In betrekking tot het Zuiderzendings-
feest, 8 Juli te Liesbosch te houden, berich
ten wij nog dat het Nederl. Zendelingge
nootschap belangrijke voorwerpen afstond
uit zijn museum, die op het feestterrein
ter bezichtiging gesteld worden.
Drie muziekkorpsen zullen het zingen
begeleiden.
De feesttreinen loopen LeidenRotter
damDordrechtBredaLiesbosch ;Gorin-
chemDordrecht; 's-Bosch en Roozendaal
Lage ZwaluweTilburg—Breda Vlissin-
genLiesbosch en terug. Aan alle tusschen-
stations worden reizigers opgenomen, doch
door iederen teesttrein slechts aan énkele
stations, dewijl twee of drie treinén óp een
zelfde lijn rijden.
Men lette vooral op de kleur der plaats-
kaarten als in de programma's is aangegeven
en voor het verlaten van het feestterrein
op de kleur der seinvlaggen, die overeen
stemt met die der plaatskaarten van den
feesttrein die gereed staat.
In de prjjzen der plaatskaarten is die van
een programma begrepen. De plaatskaarten
met programma's zijn aan de stations ver
krijgbaar van 28 Juni tot 6 Juli, 's namid
dags één uur of eerder, indien het bepaalde
getal is uitverkocht.
De Tilb. Crt. verneemt uit de beste
bron dat de heer Mutsaers, gekozen voor
Waalwijk en Eindhoven, voor Waalwijk
zal aannemenvoor Eindhoven moet dus
een nieuwe verkiezing plaats hebben.
Uit Wijk bij Duurstede wordt aan
het Centrum geschreven: De strijd is
door de katholieken verloren, maar op eer
volle wijze. Niet door ontrouw van eigen
partijgenooten, maar door het verval der
antirevolutionaire partij, die op geweldige
wijze door de synodalen is bestookt gewor
den, is de val van den «Roomsche» b'
werkt. De liberale party en de synode
