IIS.
NIUS
:nius,
s.
DORT,
lius
Lid,
fenigingen te
ebben bij ver
lid voor de
l te houden op
uur,
Heer
It aanbevolen,
ïr stembus te
belang van
raardrijk be-
|j in zijn veel-
trots do ver-
steeds met
ip van Christus
behartigd,
aan
|n.
DEND LID,
svereeniging
het lidmaat-
aeneraal ge-
te Goes,
land en volk
ndste wordt
Voorzitter,
retaris.
1891. No. 104.
Zaterdag 6 Juni.
Vijfde Jaargang.
VERSCHIJ AT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER A D VERTE ATI E A
mr C LUCASSE
N GLINDERMAN.
mr D P. D. FABIUS.
mr. L. W. C. KEUCHENIUS
Jhr. mr. J, J. POWIPE VAN
NIEERDERVOORT,
Het politiek debat te Veere.
|ing Voor Nederland
te GOES.
Voorz.
ÏR.
TOE Jz. Secretaris.
)ORP heeft voor
I DINSDAG 9 JUNI
evolen.
i r e en i g i n g,
1 V OOTZa
Secr.
n
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Pigs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummers/0.02».
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij ditnommer behoort een Bijvoegsel
Voor de verkiezing op 9 Juni a. s.
voor de Tweede Kamer, wordt door
ons, in aansluiting aan de keuze der
antirevolutionaire kiesvereenigingen
aanbevolen
Voor MIDDELBURG:
{aftredend lid,)
Voor OOSTBURG:
aftredend lid.)
Voor ZIERIKSEE:
Voor GOES:
{aftredend lid.)
Voor HONTEN1SSE:
{oud-lid der Kamer.)
Al deze candidaten betuigden hunne in
stemming met het program van actie der
antirevolutionaire partijzooals dit is
vastgesteld in de vergadering van Depu-
taten op 12 Mei jl.
Donderdagavond 8 uur trad te Veere in
«den Kampveerschen Toren» voor een
veertigtal kiezers, waaronder enkele uit
Vrouwepolder, op de heer Herman Snijders
uit Middelburg.
De heer Snijders begon met te wijzen
op de beteekenis van de verkiezingen,
waarin van weerszijden een meerderheid te
herwinnen of te behouden is. In 1888
was aan de anti liberalen de meerderheid
bezorgd, dank zij de malaise, de speculatie
op de ontevredenheid die dit aan het
«veertigjarig» liberaal «wanbeheer» toe
schreef en de verspreiding van de leugen
dat de liberale partij tegen den godsdienst
zou zijn. De Standaard en De Zeeuw
(extra verkiezingsnommer) uit dien tijd had
den daarin meegedaan, wat werd aange
toond.
Uit deze actie was de tegenwoordige re
geering voortgekomen. Natuurlijk was
men nieuwsgierig naar de eerste troonrede,
het program der regeering. En watlbleek
hieruit? Dat van wanbeheer geen sprake
was geweestwant de regeering vond den
toestand der schatkist bevredigend. Tal van
hervormingen waren in het program van
actie, enz. voorgespiegeld, die binnen korten
tijd zouden worden vervuld. Doch alles
bleef bq het oude.
Trouwens het bleek dat van de verschillende
grieven tegen vorige regeeringen niets aan
was geweest. Het verbond tusschen Room-
schen en antirevolutionairen liep op niets
uit. In Kamer en Pers werd de verdeeld
heid, de naijver tusschen beide geconsta
teerd, ja in heftige artikelen wederzijds
werden beide partijen tegen elkander ge
waarschuwd.
Ouder anderen mr. Bahlmann verweet
mr. Keuchenius zijn strijd tegen den vac-
cinedwang. Voorts citeerde Spr. Maas
bode, Scheldebode, dr. Bronsveld, e. a.
Spreker laat de regeering in haar geheel
en ieder minister in het bqzonder recht
wedervarenvoor wat zij in het landsbe
lang tot stand brachten. De schoolwet ont
nam aan den partijstrijd zijn scherpte en
bevat vele goede bepalingen. Trouwens vele
liberalen stemden er voor. Toch bevredigt
deze wet niet alle antirevolutionairen en
kost 8 ton meer.
Nog andere wetten en besluiten kwamen
tot stond, waaronder Spr. er enkele zeer
waardeert, maar zij waren voorbereid
door commissies door vorige regeeriogen
benoemd, en ontleenden er de bouwstof
aan. Niet veel, en behalve de schoolwet
niets van het den volke in program van
actie beloofd, werd gegeven.
Daar tegenover stelde spreker het groote
tal van wetten dat de liberale minister
Thorbecke en na hem andere ministers tot
stand brachtenen noemde vele zaken in
verband met handel, nijverheid, financiën
die wij aan liberalen danken. Ook voor
het volk was door de liberalen veel gevoeld
en gedaan. V. Houtens wet op den kin
derarbeid, en Borgesius' voorstel in zake
enquête enz. bewijzen het. Daarentegen
stemde eens Kuijper tegen de wet v.
Houtenen Lohman tegen de instelling
van een enquête.
Groen stemde tegen de afschaffing der
belasting op het gemaal. Elout tegen af
schaffing van een der accijnsen.
Thorbecke gaf onder meer een kieswet.
Herziening van kiesrecht, door Minister
Mackay beloofd, is deze 3Vs (lees 3'/i2) jarige
periode niet gekomen.
Het volk zou minder belastingen betalen
en de belastinghervorming laat zich wachten.
Dr. Schaepman heeft in verband met der
liberalen klacht over dit breken der stembus
beloften gezegd dat men, het met wat bij
verkiezingen gezegd wordt, zoo nauw niet
nemen moet. Spr. betreurt dergelijke on
waarheid zeer.
Hoeveel goeds deze regeering ook deed,
in het noodigste is zij te kort geschoten.
De liberalen die ook hun fouten hadden,
zullen door tegenspoed geleerd en door het
program vereenigd, deze noodzakelijke dingen
tot stand brengen.
Spr. wqst vooral op de lijnrecht teger
elkander overstaande beginselen van Rome
en Dordt, die alle samenwerking onmoge
lijk maken. Tusschen deze partijen kan geen
eenheid zijn. Hun regeering bleek, vooral
in den laatsten tijd onvruchtbaar, en zij zou
het ook in de nieuwe periode in nog meer
dere mate blqken te zijn. Na de schoolwet
herziening is er geen enkel beginsel meer
dat hen vereenigt.
Spr. wekte allen op den liberalen candidaat
te stemmen.
Plaatsgebrek noopt ons van deze rede
slechts een zeer kort verslag te geven.
Thans gaf de voorzitter der liberale kies-
vereeniging, de heer v. Beveren, gelegenheid
tot debat. De heer W. A. de Rijcke uit
Middelburg betuigde zijne ingenomenheid
met het zoo humane optreden van den heer
Snijders, die die de kunst verstaat zijn
tegenstander ridderlijk te bestrijden. Hij
moet echter als antirevolutionair met veel
van wat referent zei verschillen. De oorzaak
ligt in het groote feit dat de «liberale»
partij de Souvereiniteit Gods ontkent en
huldigt de Souvereiniteit der Rede. Wat
referent gezegd had omtrent de beschuldiging
inzake den godsdienst, spreker kon dit niet in
trekken; de Godsdienst toch moet niet alleen
in de binnenkamer, ook in de Staatkunde, in
het geheele openbare leven uitkomen. Dit
is de principiëele zijde der quaestie. Voor
de materiëele zijd^ zou hij gaarne het woord
zien verleend aan den heer Buijse uit Goes
(redacteur van de Zeeuw) doch aangezien
deze niet woor.t in het district, vraagt hij
den voorzitter verlof daartoe.
Het bestuur en de referent hadden geen
bezwaar daartegeneD de vergadering
waaronder minstens 30 liberalen hoorde
een half uur lang «met belangstelling en
geduld de tegenwerpingen var. den heer
Iiurjse aan.
Deze begon met de liberale partij in het
district te feliciteeren met een zoo recht
schapen tegenstander als de heer Snijders
toonde te wezen.
Hij verklaarde gaarne dat hij niet alles
zal goedkeuren wat in verkiezingstijden ge
sproken en geschreven wordt. Ook aan
sprekers zijde werd wel eens vreemd vuur
op den altaar gebracht, doch ook de libe
ralen hier en elders hadden gezondigd wat
Spr. aantoonde.
Als redacteur van de Zeeuw herinnert
hij nog even dat hij niet met de zorg voor
verkiezingsnommers is belast, dit doet een
daarvoor aangewezen commissie in elk dis
trict. Toch zou hij, misschien in anderen
vorm, in hoofdzaak de daarin gewraakte
klachten onderschrijven; vooral in zake den
godsdienst. Spr. erkent er zijn godsdien
stige liberalen. Maar gelijk onze strijd tegen
beginselen en niet tegen personen gaat,
zoo ook mogen wij niet tevreden zjjn met
een partij waarin enkele godsdienstige per
sonen zjjn. De partij als partij moet den
Godsdienst eeren en wel den dienst van
God die zich aan zondaren geopenbaard
heeft in Jezus Christus Zjjnen Zoon. En
dien godsdienst heeft men ondermijnd door
de huldiging van het neutrale. Spr. verwijst
naar de brochure van dr. v. d. Wijck „de
Schoolstrijd» waarin de consequentie van
de tactiek die denftegenstander «niet uitlacht»
wordt oesproken.
Spreker ontkent dat een bondgenootschap
inet Rome bestaan heeft. Wel een tijdelijke
samenwerking ter bereiking van eenzelfde
doel, ondanks geschilpunten bij vergelijking
van elks program.
Groen, en wij na hem, verwerpen elk
denkbeeld van fusie, samensmelting, waartoe
zulk een verbond leidt. Spr. erkent de
klove die ons van Rome scheidt, ook in zake
vaccin ed wang.
Rome haat den dwang niet, wij wel, dat
is verschil in beginsel.
't Is waar de schoolwet heeft ons niet
geheel en zelfs Marnix in 't geheel niet be
vredigd.
Toch is er een a. r. beginsel door gehul
digd, zoodat wij voorloopig tevreden zijn,
doch ons ideaal blijftdoorvoering van dat
begin«el ook bij hooger- en middelbaar
onderwijs: namelijk dat de Staat ophoude
te bevelen welken godsdienst de school
belijden zal om door hem gesteund te worden.
Wel kost de schoolwet 8 ton meer, doch
zij zou meer gekost hebben zonder de wij
ziging. Ook compenseert deze meerdere uit
gaaf met de mindere uitgaven der gemeenten
voor het onderwijs,
Spoedig kan ook de wet worden inge
wacht op de gemeentebelastingen, waarbij
f2000.000 van hun eigen belastingen aan
de gemeenten zal worden teruggegeven en
onder anderen Veere f 487 minder hoolde-
lijken omslag zal heffen.
Vooral wat Havelaar voor 'ie ambtenaren
deed in zake Zondagsrust, tractementenver-
belering, en pensioen, ook aan weduwen en
weezen van reeds lang gestorven ambte
naren wordt door vele liberalen gewaardeerd.
Spreker erkent dat de meeste dezer wetten
waren voorbereidmaar dat is het lot van
alle wetten waaraan twee stel ministers
werken. Deze regeering heeft veel werks
dat de liberale en conservatieve regeeringen
veertig jaren onaangeroerd of onafgedaan
hadden gelaten, gemaakt of afgewerkt. In
3 jaar tijds. Wat deden de liberalen In
de eerste 10 jaren prof. Buys zegt het
zelf veel, later zoo goed als niets. En
in de laatste jaren voor 1888 niets. En dan
deze regeering te verwijten dat zij niet alles
deed wat anderen en zij beloofden, is niet
billijkvooral daar de actieve en passieve
tegenwerking der eerste kamer, ziekten, en
dood des konings enz. zooveel tegenhielden.
Spr. erkent in De Zeeuw gezegd te hebben
dat gemeentewet, provinciale wet o. a. door
Thorbecke uit Belgische staatswetten zijn
gecopiöerd. Men leze hierover de brochure
van «Een oud man», een liberaal.
Toch erkent ook hij de verdiensten dier
wetten. Principiëele quresties zijn betrokken
geweest bij de wet van Houten. W aai om
anders zou Kuyper, de vader van 't denkbeeld
Arbeidskamers er tegen kunnen stemmen
Spr. veronderstelt dat referent de geheele
discussie over die wet Van Houten heeft
gevolgd, en hoe Kuyper door de liberalen
om dit principiëele denkbeeld is uitgelachen.
Maar ook zijn eigen geestverwanten lieten
hem alleen staan toen hg de taak der
ouders uit de handen der overheid wilde
houden. En wijl nu de wet V. Houten de
taak der ouders geheel op de overheid legde,
stemde hq tegen.
Lohman is nooit tegen enquêtes geweest,
maar dan moesten zq van de Regeering
uitgaan, niet van de Kamers. Bovendien
is niet Borgesius maar Fabius. een antire
volutionair, de vader van het denkbeeld
eener enquête, zelfs had Borgesius zich
daartegen eerst verzet. En had referent
gewezen op het strafwetboek door een li
beraal tot stand gebracht, dan komt toch
een groot deel van den dank daarvoor toe
aan twee ministers uit dit KabinetRuys
en Lohman.
Referent had ook aangehaald uit De
Standaard de klacht dat de a.r. staats
lieden op alle punten nog zoo onvast zijn.
Spreker meent dat wij hiermede weder
op de beginselquaestie terugkomen. De
Staat toch heeft door zijn neutraal, ei
genlijk modern hooger-, en middelbaar onder
wijs het den Christenen onmogelijk gemaakt
van zijn scholen te profiteeren. Zoo werden
op die scholen tal van rechtsgeleerden en
andere bekwame mannen gevormd, door
liberalen. Slechts enkelen als Lohman,
en anderen zijn of bleven hunne opvoeding
getrouw, niet door, maar ondanks dit
Staatsonderwijs. Onze mannen hebben dan
ook heel weinig te toonen tegenover de
vele mannen van intellect aan de overzijde.
De antirevolutionaire partij is ook op dit
punt pas in de eerste ontplooiing harer
kracht. Zegt dus Kuyper dat het de schuld
der liberalen is, dan heeft hij daarin gelijk in
zoover deze het moderne beginsel hebben
geëxploiteerd.
Spreker heeft geen enkele verwachting
van de liberalen dan den leerplicht en dien
kan hij van de liberalen niet aannemen.
Langs zedelijken weg kan nog genoeg gedaan
worden. Wat is de liberale partij verdeeld.
Spr. herinnert aan de teekening die de Am
sterdammer er van gafhoe zal men die vier,
vijf verschillende groepen samen warm
maken voor de in het Liberale Manifest
beloofde hervormingen. Overigens is er veel
in het Liberale Manifest dat met het Pro
gram van Actie overeenstemten dus kan
spr. niet anders raden dan dat men deze
regeering bestendige, die zooals door ref.
zeiven was erkend, goed gewerkt heeft.
De beer Snqders repliceerde, voorzoover
de tqd toeliet, op bijna alle punten.
Hij handhaafde zijn meening dat de
godsdienstquaestie ten onrechte op het
tapijt gebracht werd. Hq ontkende dat
conservatisme en liberalisme (volgens ref.
behoud en vooruitgang) op éénzelfden wor
tel, dien der revolutie zooals dhr. Buijze
beweert stoelen. Hij toonde nader aan
dat Rome en Dordt onmogelijk kunnen
samengaan. Wat dhr. B. een principieële
quae«tie noemt in zake het stemmen van
Lohman en Kuijper tegen arbeidswet of
enquête, is volgens spr. slechts een vorm-
quaestieom daarmee een mogelijk uitstel
dat gevaar oplevert voor zqn rekening te
nemen, schijnt spr. een onbarmhartige
1 staatkunde toe,
