1891. No. 99. Dinsdag 26 Mei. Vijfde Jaargang. VERSCHIJNT G. M. KLEMKERK. te Goes F. P. DHUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIES YR. De Toestand. "w te ia Dl ZEEUW. elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND Prijs per drie maanden franco p. p. /0.95. Enkele nummers/0.02'. UITGAVE VAN en van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Goes ook voor Kloetinge, 's Heer Hendrikskinderen en Van 26 Mei tot 2 Juni. Kattendijke, Wisse kerke. De politiek in Europa, dit behoeft geen nadere aanwijzing, is bezig een nieuwe ge stalte te zoeken. De oligarchie(') der finan cieel en intellectueel bevoorrechte klasse heeft uit. De massa is in gisting geraakt. Het sociaal belang is op den voorgrond ge treden. En met dreigende taal en nog dreigender gebaren vraagt het gedrukte volk den Liberalist rekenschap af, waarom, in dien dan het volk souverein is: dat souve reine volk in zijn massale afmetingen nog langer door deze oligarchen moet worden vertreden. Niet het politieke spel trekt hen aan, niet om de macht als macht is het hun te doen: maar om macht als middel om hun lot te verbeteren. Om brood, en meer dan brood, roepen ze. Ze zijn van oordeel dat van het «Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap», de Vrijheid te karig toege meten, de Gelijkheid altoos uitgesteld en de Broederschap ganschelijk uitgebleven is. Drang van nood en ellende, maar zonder heiliger bezielinghartstocht en verbittering maar zonder hooger ideaal, stuwt deze massa voort en verder. Ze doen niets dan de beginselen der Fransche revolutie, dezelfde beginselen dus als van het Liberalisme, toepassen maar ze doen dit zonder een edeler snaar in het hart te laten trillen met ijzeren meedoogenlooze consequentie. Dit kwaad nu jaagt onze politieke partijen als een nachtmerrie. Ze zien de lawinef2) neerko men en pogen haar te stuiten. Maar niets baat. Ook deze lawine werpt alles neder wat ze op haar weg ontmoet en drijft alles wat weerstand biedt, voor 'zich uit. En welke «doekskens voor het bloeden» onze Liberalisten ook aandragen, de Sociaal-de mocratie lacht er mee en holt voort. Deze actie nu zal, althans in ons land, nog niet zoo spoedig tot een gewelddadige omwenteling leiden. Daar is onze volksaard te kalm voor. Maar wel stuwt ze onze politiek onverbiddelijk in de bedding der Democratie. Onze Conservatieven verliezen eiken invloed op den gang van zaken. De Liberalisten stellen zich reeds zoo demo cratisch mogelijk aan. De Radicalen zijn het reeds op en top. En zoo gaat de stroom voort en voort, die ook onze staatsinstellin gen binnen korten tijd op het algemeen stemrecht zal doen rusten, en het overwicht brengen zal bij de min ontwikkelde massa. Men moge het erkennen willen of niet, maar het gaat aan op een heel andere Revisie van onze Grondwet, dan Heemskerk knutselde, en waarbij zelfs de Revisie van 1848 kin derspel zal heeten. Wat nu staat aan de Antirevolutionaire partij in dezen stand en gang van zaken te doen Zal ze zich er toe bepalen om tegen te houden, wat te ver zou gaan Of zal ze zich aan het hoofd der beweging plaatsenom die te leiden in veiliger bedding? Dus luidt metterdaad de hoofd vraag, die onze vaderlandsche actie bepalen moet. En dan zij het hier uitgesproken, uitgesproken met klem, en uitgesproken met al den gloed der innigste overtuiging, dat wie in den Christus gelooft en den Christus uit de hemelen verwacht, niet mag stil zitten en zich niet mag bepalen tot een meê kisten der dijken, maar van Christuswege verplicht en gehouden is, om, er kome van wat er van kome, moedig in de bresse zijns volks te gaan staan, en een Christelijke-democratische ontwikkeling van onzen volksstaat voor te bereiden. Nu kan dat nog. Maar als ge dit u van God gegeven oogenblik verzondigten onge bruikt voorbij laat gaan, dan zal op u de schuld zijn, dat ge de toekomst van uw vaderland verspeeldet en straks u te krom men zult hebben onder dien ijzeren vuist die u én in uw christelijke vrijheid èn in uw geld en goed, zonder sparen zal aantasten. Ik herhaal dus een c h r i s t e 1 ij k- democratische ontwikkeling moet aan onze staatsinstellingen gegeven, juist om de ochlocratie!3) in a n t i- christelijken geest tegen te houden. Want weet wel, tusschen aristocratische bevoor- reohting en democratische verbreedir.g hebt ge geen keuze meer. Die ure is lang voor bij. Met u of zonder uw toedoen, de ont wikkeling in meer democratischen geest komt toch. Die geest drijft ook de wateren van ons volksleven voort als een stroom die wast en aanzwelttot straks de dijken breken en alle akker wordt overstroomd. Dit nog te willen tegenhouden ware het spel der onnooz'len. En waarom zoudt ge dit ook? Of weet ge niet als Christenen uit Gods Woord, hoe ook in Israël heel het volk in al zijn stammengeslachten en gezinnen zelfs over de Koningskeuze stem had Ligt het niet in den aard van het constitutioneele staatsleven, dat de volksin vloed, eenmaal door de overheid in consult geroepen, in steeds breeder kring moet dijen, en niet kan rusten eer ze doorge zonken is tot op den bodem? Predikt niet heel de schrift, en leeren de historie en de ervaring niet, dat de zedelijke macht van het Geloof veel meer nog huist bij de «kleine luyden», die elk jaar tekort komen, dan bij de verrijkte burgery die elk jaar oplegt? Was het niet zoo in den Spaanschen tijd en is het niet steeds zoo gebleven, dat een smalle zoom van fijner bewerktuigde aristo cratie, gevoegd bij dat kleine volk, de wezenlijke macht van de christelijke religie in ons land representeerde Ja, is niet heel de calvinistische ontwikkeling, gelijk ze in Engeland, ten onzent en in Amerika aan het woord kwam, erop aangewezen om in verbreeding van den volksin vloed de sterkte juist der overheid te zoeken Gij weet toch, mijne heeren, hoe de fijne aristocraat Groen van P r i n- s t e r e r zich rusteloos op het «volk achter de kiezers» beriep en op het stuk van den census nog altoos een gulden onder Thorbecke bood. Het inslaan van dien weg is dus niet een wijken voor pressie, noch het laf bestaan om voor den waan van den dag een ons heilig beginsel te verloochenen. Integendeel, ge verloochent uw beginsel, zoo ge a n d e r s kiesten ook al ware de tijdgeest anti democratisch, dan nog moest g ij op ver breeding van den volksinvloed bedacht zijn. Doch nu te meer moet daar onzerzijds heengedrongennu de democratische strooming toch overweldigend is geworden, en, zoo het christelijk beginsel geen richting aan dien stroom geeft, in ruwe ochlocratie dreigt te verloopen. En vraagt ge dan ten slotte in wat richting we dien stroom te leiden hebben, dan steek ik ter af bakening deze vier staven in den grondDe R e 1 i g i e in eere de conscienti e-v r ij h e i d hersteld ons volk weer in zijn organisch verband gezet, en over geheel ons Staatsbestuur uitgegoten de geest des ontfermens. Uit Maranatha. (1) Oligarchie wil zeggende regeering van weinige personen die beheoren tot ze kere bevoorrechte klasse of standen, bui ten welke aan niemand eenig direct of in direct aandeel in 's lands bestaan is vergund. (2) Een lawine is een sneeuwklomp, die in het nederrollen van hooge bergen tot een verbazende grootte aangroeit en dikwyls de grootste verwoestingen aanricht. (3) Ochlocratie wil zeggen re geering van het gepeupel. V Zieriksee. Nu ook de a. r. kiesvereeniging «Vader. land en Oranje» te Brouwershaven den heer mr. D. P. D. Fabius candideerde, kan gezegd worden dat in het geheele kiesdistrict de heer F. de gewenschte man is. Zoo nu maar niemand den verkiezingsstrijd met een <ihij komt er toch niettegemoet ga. Immers van de overzijde denkt men er heel anders overgetuige de onwaardige en felle bestrijding van mr. F.'s candidatuur door de Nieuwsbode. Bovendien is de aanwezigheid van de heeren ds. Keulemans en ds. Gunst op de deputatenvergadering bewijs dat Zieriksee j daarin opgaan liberalen. Dit zouden ook wy een ramp achten. En daarom bedenke men zich tweemaal, voordat men zijne hulp ontzegt aan de antir. candidaten. Men vrage hun, hoe zy over een of an- der punt denken, indien men meent, dat t zij hierin niet te vertrouwen zjjn. Want n wij kunnen ook niet, inzien, dat het dr. Kuypers toeleg is in den Hoogen Raad personen te doen benoemen, die de reehts- beschouwing der doleerenden zjjn toegedaan. Ook wanhopen wij aan het tot stand komen eener nieuwe party. Zy zou in vele 2 opzichten gelyk zijn aan de anti-rev., ja. een werkzaam aandeel zal nemen in den strijd tegen het Zierikzeesche modernisme. Y Dit rijmt niet saam. Dezer dagen werd door het classicaal bestuur van Amsterdam, daartoe in een buitengewone vergadering bijeengeroepen, besloten de antirevolutionaire candidaten bij deze verkiezing te bestrijden. Over dit wel wat bisschoppelijk tucht oefenen over broeders uit eenzelfde kerk, hebben wij indertijd onze bevreemding uitgesproken. Maar nog meer verwondering wekt het feit dat onder datzelfde classicaal bestuur van Amsterdam drie moderne broeders pre dikanten ressorteeren, die veel meer dan de antirevolutionaire kamerleden een geduch te kerkelijke strafoefening verdiend hebben. De eerste is ds. Bax, hervormd predikant te Zaandam, candidaat voor de 2e kamer gesteld door sociaal democraten enz. Hij loochent de H. Schritt zoodanig dat zelfs het liberale Rotterdamsche Zondagsblad hem den raad gaf zijn toga maar aan den kap stok te hangen. De tweede is ds. v. Loenen Martinet, hervormd predikant te Santpoort die te Haarlem een rede hield ter verheerlijking van den achtuurswerkdag. De derde is ds. Tenthof, hervormd herder en leeraar te Edam die onlangs in het Sociaal Weekblad verklaarde dat de hoofd artikelen van Doraela Nieuwenhuis hem dikwijls dienen tot tekst zijner predikatie. «Een waardig klaverblad», zegt «De Hoop» terecht. Maar waarin zijn dan nu deze heeren predi kanten minder gevaarlijk dan b. v. de Voor zitter der Tweede Kamer? Een schoone verklaring. Voor eenige maanden zijn met kwistige hand verspreid twee brochureijes«Dy de stembus van 1891» door een «Hervormd Nederlander.» Het eerste dier twee hebben wij in ons blad besproken. Er werd onder anderen in geleerd dat het dr. Kuyper er om te doen is om den Hoogen Raad om te zetten. Wij hebben den schrijver een nederl. herv. predikant naar men zegt gevraagd hoe dit omzetten van dat onafzetbaar col lege dan wel zou moeten geschieden, doch hij is er niet op teruggekomenzoodat de belangstellenden op dat punt wel on bevredigd zullen blijven. Maar nu verscheen kort daarop een andere brochure, eveneens van een «Hervormd Nederlander»; getiteld «Politiek Panorama»; waarin op kalme en waardige wijs de verschillende bedenkingen zijner broederen tegen de antirevolutionare partij werden weerlegd. Deze brochure heeft allerwegen een aan- genamen indruk gemaakt -bij de oude of reclameerende vrienden der antirevolutio naire partij en werd ook door De Wa- géninger met genot gelezen. Gevolg er van is het volgende opmerkelyke advies dat dit blad geeft. „Wij moeten toestemmen, dat er ont zaglijk veel waars is in datgene, wat hier gezegd wordt. De afscheiding van velen van de anti-rev. party kan medewerken tot het bezorgen van den triomf aan de Verder zegt de schrijver treffelijke din- gen over de samenwerking met de Room- schen. Zyne woorden verdienen gehoord en overwogen te worden. Ja, wij moeten zelfs verklaren dat vele bezwaren, die wy er tegen hadden, gedeeltelijk zijn wegge-* nomen. Maar daarom kunnen wij nog niet- zelf besluiten, of aanraden om ooit een Room- sche te kiezen. Ten slotte waarschuwt deze brochure de' anti.-rev. pary tegen exclusivisme,- zoowel op godsdienstig als maatschappe-. lyk terrein. Niet alleen Calvinisten behoo-, ren tot haar, maar ook Lutherschen, syno-' dalen enz., aristrocraten en democraten.' Voorts moet zy waken voor de onaf-' hankelijkheid harer pari e-' mentsleden en voor de e e r 1 ij k-> h e i d bij de verkiezingen. Al zagen wij in de laatste 3 jaren wei nig van de practische houdbaarheid van het Christ.-Hist.-Staatsrecht, wat wij ervan leerden kennen, zegt de schrijver, doet ons zien, dat die beginselen uitvoerbaar zjjn. We zeiden het reeds, wy vinden deze brochure allerbelangrijkst en bevelen de lezing er van zeer dringend aan. Zy ver dient herlezen en verspreid te wor den, meer dan de twee nummers van „By de Stembus van 1891." Het zou te wenschen zijn, als de anti- rev. partij weder éen geheel werd, waarvan de twee deelen elkanders kerkel. richting eerbiedigden en op politiek gebied vereenigd streden tegen de liberalen. Want zy die zich van de anti-rev. party afwenden, staan haar toch het naast en kunnen zich niet vereenigen met de libe ralen. Zeer terecht wijst de schrijver op 't voorbeeld van den heer van Weede van Dijkveld te Utrecht. Maar zal dit kunnen geschieden, dan moet de Standaard nimmer meer de doleerenden voortrekken of begunsti gen. Dan moeten alle anti-rev. haai even lief zjjn op politiek gebied, 't Schelden op onze kerk moet danjjook ophouden. Moge de stem des vredes, die ons uit deze brochure tegenklinkt, geene roepende in de woestijn zjjn. De schrijver onthoude ons volk ook verder zijn raadgevingen niet. Zijn arbeid zij niet vergeefs geschied I" Dank aan De Wageninger voor dit nuch tere woord, dat niet nalaten zal indruk te maken. Trouwens het is bekend dat deze oude medestanders, hoe afkeerig ook var de partij die zy eertijds zoo warm steunder voor het meerendeel toch ook van de «li berale» party niet gediend zijn. Wel mogen wij den tegenstand dei Bronsveld party, waarin vooral de jeugdige predikanten zich kunnen vinden, niet lich tellen. Maar de oude vrienden, die Groet nog gekend hebhen, met Esser en v. Was senaar en v. Loon en nog zoovele andere getrouwe getuigen, zij vooral zullen di beroep van een vriend op hunne consiëntii niet zonder vrucht lezen. Contingent. Wij hebben indertijd gewaarschuwd tegei de taktiek van sommige «liberalen» om doo het op de dubbeltjes te werpen, ondank hunne aanvankelijke sympathie voor d legerwet, een motief tegen die wet te vinden De aanneming van het amendement vai Dedem heeft de juistheid onzer bewerin; bewezendoch ook onder onze antirevolutio naire Kamerleden is jdie knibbelgeest aai het licht getreden. Baron v. Dedem, voorzitter der club, heel den minister van oorlog herhaaldelijk op d

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1891 | | pagina 1