1891. No.
Zaterdag 16 Mei.
Vijfde Jaargang.
VE RSC HIJ XT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. DHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTEXTIEN
YK
Het Program van Actie,
Strijd en Zegepraal.
ZEEUW.
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummersƒ0.02*.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dii nommer behoort een Bijvoegsel.
Wegens het Pinksterfeest verschijnt
Maandag geen nommer van ons blad.
Goes ook voor Kloetinge, Kattendijke,
's Heer Hendrikskinderen en Wissekerke.
Van 21 Mei tot 2 Juni.
Het definitieve program van aciie luidt
nu als volgt:
Nog even beslist van oordeel, dat onze
staatkundige toestand dringend eene meer
afdoende Grondwetsherziening eischt, al
ware het slechts om de samenstelling der
Eerste Kamer te verbeteren en de rechten
der minderheden duurzaam te waarborgen,
spreekt de Antirevolutionaire partij bij de
stembus van 1891 als hare overtuiging uit,
dat 's lands belang het meest gebaat zal
worden, zoo in de nieuwe parlementaire
periode onze politieke gedragslijn in dezer
voege bepaald wordt
1. Voortzetting van de poging om een
einde te maken aan de overheersching,
waarmee het Liberalisme, in zijn onderschei
dene schakeering, bijna heel deze eeuw lang,
ons Christenvolk verdrukt heeft, en bij ver
nieuwing dreigt te verdrukkenen zulks
door, in zoover onze beginselen dit gedoogen,
het thans zittend Kabinet te steunen.
2. Bevestiging van onze constitutioneele
vrijheden door invoering nu reeds, voor
zoover de door de Grondwet gestelde grenzen
dit gedoogen, van een kiesstelsel op den
algemeenen grondslag van een kiesrecht der
gezinshoofden, opdat de bestaande over
heersching van de ééne klasse der maat
schappij door de andere een einde neme
30) FEUILLETON.
Schetsen uit den Fransch üuitschen oorlog.)
XXI.
GEVECHTEN IN DEN ELZAS.
Behalve aan de Loire hadden de Franschen
ook te Lyon een aanzienlijke nieuwe
troepenmacht gevormd, de armee van Lyon
genoemd. Toen de tijding van Straatsburg s
val zich verspreidde, wilde men door een
tegenslag den ontmoedigenden indruk dier
tjjding wegnemen.
Het plan was om naar de Vogeezen op
te trekken en daar den toegang tot het
Duitsche rijk te bezetten, en den eenigen
verbindingsweg af te snijden, waarlangs
den Duitschers levensmiddelen konden toe
komen. Maar de dappere belegeraar van
Straatsburg, de generaal Von Werder wist
dit gevaar te voorkomengelijk Von der
Tann den doortocht van het Loire-leger
belettende, het gevaar dat uit het zuiden
dreigde, wist af te wenden.
Terstond na de inneming van Straatsburg
begonnen de Duitschers maatregelen te ne
men om zich van den geheelen Elzas meester
te maken. Het beleg werd geslagen voor
Schlettstadt, Nieuw Brisach en Mühlhausen.
Vooral in deze laatste plaats koesterde men
een fanatieken haat tegen de Duitsche
stamverwanten, gevolg van het feit dat deze
fabrieksplaats voor haren handel vreesde,
wanneer zij van Frankrijk werd afgescheurd.
Generaal Von Werder was schrander ge
noeg de bevolking in deze zelfzuchtige va
derlandsliefde te dragen en bestelde na de
inneming 60.000 flanellen hemden voor de
soldaten. Zoo konden de fabrieken aan het
werk blijven en trachten zich met hare
aanstaande verandering van nationaliteit te
verzoenen.
De kleine maar sterke vesting Schletts' adt
hield het beleg slechts enkele dagen uit.
Het scheen dat de korte duur moest toege-
maar tevens met dien verstande, dat elke
overheersching in omgekeerde orde worde
voorkomen.
3. Herstel voor zooveel dit aan de Over
beid staat, van den Godsdienstvrede in tiet
land, door de uitvoering van Art. 20 van
het Antirevolutionair program, zoo spoedig
mogelijk, bij organieke wet voor te bereiden.
A. Voortgaande vrijmaking van het
Onderwys, ook op Middelbaar en Hooger
gebied, en op dit laatste meer bepaaldelijk
door wijziging van de wetsbepalingen, waai bij
de Godgeleerde faculteit en de bevoegdheden,
uit de Academische graden voortvloeiende,
geregeld zijn.
5. Rechtsverschaffing aan den stand onzer
Landbouwers en Arbeiders, door naast de
Kamers van Koophandel en Nijverheid, thans
ook Kamers van Landbouw en van Arbeid
in te stellen, ten einde, deze Kamers gehoord,
aan beile deze takken van ons volksleven
zoodanige bescherming bij de Wet te ver-
leenen, als door de tijdsomstandigheden
wordt geëischt.
6. Herziening van onze Financiëele
wetgeving door het heffen van een degres
sieve belasting op het roerend vermogen
de afschaffing der staatsloterij en van de
accijnzen op zout en zeep, wijziging van
de patentwetde versterking van onze
tarievenen wijziging van de mutatie
rechten, met inachtneming van het aantal
jaren, dat sinds de laatste mutatie verliep.
7. Stuiting van het Militarisme door
betere regeling van de rechtspositie van den
soldaat, en wegneming uit het kazerneleven
van wat met godsdienst, zedelijkheid en
welvoegelij kheid in strijd isen zulks zoowel
in Nederland als in de Koloniën.
8. Sneller en goedkooper rechtsbedeeling,
vooral in het belang van den minder gegoede;
regeling van het reclamerecht voor den
schreven worden aan de wanorde die in het
bezettingsleger heerschte. Er heerschte eene
vreeselijke wanorde. Fransche soldaten plun
derden en roofden in de stad en legden
kruitleidingen naar de kruitmagtzijnen.Bijna
allen waren dronken zij stoorden zich.niet
meer aan de bevelen, ja gingen zelfs de
officieren te lijf. Zoo erg en ergerlijk waren
de tooneelen, dat reeds vóór de voorwaarden
tot capitulatie geteekend waren, de fransche
gouverneur de hulp van drie pruisische
bataljons moest inroepen om de kruitmagazij
nen te komen beschermen. Een aanzienlijke
krijgsbuit viel den Pruisen in handen.
Ook te Nieuw Brisach, dat na een hevig
bombardement werd ingenomen, waren
sommige Fransche soldaten zoo dronken
dat de Pruisen hen niet eens als krijgsge
vangenen begeerden maar hen als dooden
in de kazematten lieten liggen.
Na een reeks van gevechten die alle in
het nadeel der Franschen uitliepen, sloeg
Von Werder het beleg voor Dijon, dat na
hevige schermutselingen werd overgegeven.
Doch al deze wapenfeiten waren slechts
zeer geringe schaduwen van het plan dat
volgdede verovering van Belfort, een sterke
vesting, in een vlakte aan de Savoureze
gelegen, die door verscheidene bergtoppen
omringd de toegangen tot den Elzas tus-
schen Jura en Vogeezen verdedigt, en den
weg verspert die uit den Beneden-Elzas
naar het dal van de Doubs geleidt. Een
bijna loodrechte rots draagt eene citadel
die de stad beheerscht, terwijl een sterke
legerplaats met 20.000 man, behalve tal
van forten baar beschermen.
Niet alleen om het krijgskundig voordeel,
ma-ar ook om het historisch gewicht
Belfort was tot 1792 een Duitsche stad in
den Elzas geweest hadden de Duitschers
wel lust deze stad te veroveren. Maar deze
poging zou bloed kosten, en Belfort tot het
graf der Duitschers stempelen. Wij hopen
hierop terug te komen.
XXII.
ANDERE WAPENFEITEN.
Garibaldi had niet veel pleizier van zjjn
aanbod om de Franschen te helpenen
dezen hadden weinig voordeel van Gari
baldi's ongevraagde inmenging. De bevol
king in het Zuiden haatte den rooden re
publikein en weigerde hem allen leeftocht.
Zijn saamgeraapte troepenmacht, met in
begrip van het handjevol ontkomenen aan
de in het vorige hoofdstuk beschreven ne
derlagen, bedroeg niet meer dan 2500 man
die nog niet eens allen met dezelfde ge
willigheid hunnen rooverhoofdman gehoor
zaamden.
Trouwens dit laatste was 's mans eigen
schuld. Want zelfs in dit bevriende land,
ter wiens hulp hij was toegesneld, kon hij
zjjn ouden haat tegen de kloosters niet
inhouden. Zjjn eerste wapenfeit was de
verdrijving der Jesuiten uit het klooster te
Döle!
In de groote steden uit den omtrek was
alles niet minder in wanorde.
Lyon, de fabriekstad aan de Saone, had
om de bevolking der landstreek te helpen,
alle beschikbare soldaten naar het slagveld
gezondendoch daardoor tegelijk de deur
opengezet voor allerlei oproeren.
Deze bleven dan ook niet uit. De arbei
dersbevolking stak het hoofd op. En waar
de republiek het driekleurige vaandel had
aangenomen, daar meenden zij het wel met
het éénkleurige te kunnen doen. Zij plant
ten de bloedroode banier op de wallen
en riepen de roode republiek uit, die on
afhankelijk zou zijn van de regeering die
in de hoofdstad zetelde.
De mobiele garden voegden zich bij hen,
zeiden hunnen officieren de gehoorzaamheid
op, plunderden kloosters en het geestelijke
seminarium en bedreven de beestachtigste
gruwelen. Een gelukzoeker, die vroeger
officier in het Fransche leger was geweest
en het met Garibaldi niet vinden kon,
plaatste zich aan hun hoofd. Doch deze,
ondergeschikte, en invoering van de admi
nistratieve rechtspraak.
9. Eindelijke invoering van eene Chris
telijke staatkunde in onze Koloniën door
vrijlating der zending; betere regeling van
den rechtstoestand der inlandsche Christenen;
opheffing der Indische staatskerkafschaf
fing van de opiumpachten verbetering
van het zedelijk en maatschappelijk lot der
aan ons Rijk onderworpene bevolking.
Ten slotte verklaart de Antirevolutionaire
partij alleen daarom van de gemeentelijke
financiën; van den vaccinedwang; van de
afschaffing der plaatsvervanging in dit
Program te zwijgen, dewijl over deze onder
werpen reeds voorstellen van wet bij de
Staten-generaal aanhangig zijn gemaakt.
Welk een taal
Een onderwijzer schrijft het volgende in
Recht voor Allen
Toen onze partijgenoot Helsdingen
kort geleden in den Haag eene redevoering
in „Walhalla" hield, toen heb ik mjj er
over verwonderd, hoe hü toch er toe komen
kon om te zeggen, dat er onderwijzers ge
noeg waren. Misschien heeft hij zich even
versproken, want wanneer hij gerept had
van een voldoend aantal gekroonde mon
sters, een te groot aantal vetgemeste kapi
talisten, een onafzienbare rij van vuile,
smerige luie, lekkervretende godsdienstver-
spreiders, altemaal parasieten, die als lijflui
zen vreten van hetgeen de arbeider schept
ten koste van zijn zweet en zjjn bloed, dan
had ik die meening met hem gedeeld, doch
genoeg onderwijzers, dat kan er bij mij
niet in.
Waartoe zelfs een bestudeerd man komen
kan, wanneer hemde christelijke ondergrond
ontbreekt of wegzinkt, leert men ook weer
uit dit geschrijf van dezen onbekenden
onderwijzer-socialist.
15 Mei 1891.
Onderzuek verlofgangers.
Door den commissaris des konings in
Zeeland is het in de maand Juni a. te
houden onderzoek der in de provincie zich
bevindende verlofgangers van de militie te
land bepaald als volgt:
Te Axel, Dinsdag 2 Juni, v. m. 9 uren,
voor verlofgangers uit Axel, Hoek, Koe
wacht, Overslag, Phil.ppine, Sas van Gent,
Terneuzen, Westdorpe, Zaamslag en Zuid-
dorpe.
Te Hulst, Woensdag 3 Juni, v. m. 9
uren, voor de uit Boschkapelle, Clinge,
Grauw, Hengstdijk, Hontenisse, Hulst, Os-
senisse, Sint Jansteen en Stoppeldijk.
Te IJzendijke, Vrijdag 5 Juni, v. m. 9
uren, voor die uit Biervliet, Breskens, Groede,
Hoofdplaat, Nieuwvliet, Schoondijke, Water
landkerkje en IJzendijke.
Te Sluis, Zaterdag 6 Juni, v. m. te 10
uren, voor die uit Aardenburg, Caizand,
Eede, Oostburg, Retranchement, St. Kruis
Sluis en Zuidzande.
Te Zierikzee, Maandag 8 Juni, v. m. 9,
uren, voor die uit Bruinisse, Dreischor,
Nieawerkerk, Oosterland, Ouwerkerk ei
Zierikzee.
Te Brouwershaven, Dinsdag 9 Juniv. m.
10 uren, voor die uit Brouwershaven,
Burgh, Duivendijke, Eikerzee, Ellemeet,
Haamstede, Kerkwerve, Noordgouwe, Noord-
welle, Renesse, Serooskerke en Zonnemaire.
Te Cortgene, Donderdag 11 Juni, v. m.
10 uren, voor die uit Cats, Colijnsplaat,
Cortgene en Wissekerke.
Te Goes, Vrijdag 12 Juni, v. m. 9 uren,
voor die uit Baarland, Borssele, Driewegen,
Ellewoutsdijk, Goes, 's-Gravenpolder, 's-Heer
Abtskerke, 's-Heer Arendskerke, 's-Heeren-
hoek, Heinkenszand. Hoedekenskerke Kat
tendijke, Kloetinge, Nisse, Oudelande, Ove-
zand en Wolfaartsdyk.
Te Veere, Zaterdag 13 Juni, v. m. 10
uren, voor die uit Aagtekerke, Domburg,
Grijpskerke, Oostkapelle, Serooskerke, St.
Laurens, Veere en Vrouwepolder.
Cluseret geheeten, werd door de nationale
garde, die aan de regeering te Parijs ge
trouw gebleven was, opgepakt en naar het
stadhuis gevoerd.
Wel werd hij door het grauw bevrijd,
en het stadhuis door hem in bezit genomen
doch kort daarop viel hg weder in handen
der getronwen, om nu niet zoo spoediger
uit te komen.
Nu werd een nieuwe prefect door de
regeering aangesteld; doch deze plaatste
zich veel te veel op onafhankelijk stand
punt voerde op eigen hand belastingen in
en bevorderde de luiheid en roofzucht van
het canaille.
Duizenden arbeiders liepen langs de straten
rond of lagen in café's en restauraties, om
van daar uit iederen fatsoenlijk gekleeden
voorbijganger te beschimpen.
Ook te Nimes en Marseille pleegde het
volk de laagste gruwelen. In laatstge
noemde stad bestormde het 't stadhui?, een
zuidelijke bond werd gevormd aan welks
hoofd zich Cluseret plaatste, die inmiddels
uit Lyon ontsnapt was. Het geheele zuiden
stond weldra in vlam. En de nederlaag
bg Metz gevolgd door de proclamatie van
Gambetta met den aanhef«Soldaten, uwe
officieren zijn lafaards en verraders,» strekte
natuurlijk niet om de hartstochten te doen
bedaren.
Hoe zag het er intusschen in het Fransche
noorden uit
Aan generaal Von Manteuffel was de
vijfvoudige taak opgedragen de 150 duizend
Fransche krijgsgevangenen naar Duitschland
te geleiden en ze daar te doe a bewaken
de vesting Metz bezet te houdenhet na
bijzijnde Thionville te belegeren en de
overige vestingen op de Belgische grenzen
in het oog te houden, noordwestelijk op te
rukken, de aldaar verzamelde strijdkrachten
te verslaan en de vestingen Verdun en
andere die op zijn weg lagen te veroveren.
Wordt vervólgd.)
