I
1891. No. 79.
Dinsdag 7 April.
Vijfde Jaargang.
Strijd en Zegepraal.
I
I
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENT1EN
GENERAAL BOOTH.
ELKEN MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummers0.02f.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
(Niet gebruikenmaar <idienem>.)
Aan het inleidend woord van ds. Pierson
in «Mannen van Beteekenis» over generaal
Booth ontleenen wij het volgende
«Onze 19e eeuw is een merkwaardige
eeuw. Aan het begin staat Napoleon die
zichzelven tot generalismus kroont van half
Europaaan het einde Booth die zich ge
neraal maakt van een leger, waarmee hij
de geheele wereld aandurft.
Booth staat hooger dan Napoleon. Niet
slechts om zjjn doel, dat vrij wat schoo
ner is niet om hetgeen de Oorlogskreet
van 2 Augs. 1890 zegt«Napoleon was
de generaal van den Duivelde generaal
is de Napoleon van God», maar omdat
hij over meer krachten weet te beschikken.
Hij kent de menschelijke natuur vrijwat
beter dan Napoleon, die geen oog had voor
de Godsdienstige krachten die er in schui
len. Trouwens deze leefde ook in een
tijd toen de belangstelling in Godsdienstige
vraagstukken tot het nulpunt gedaald was.
Dit is anders geworden. En zij die meenen
dat de Godsdienst heeft afgedaan, toonen
slechts dat zjj hun tijd niet ,begrijpen.
Booth kan hen wakker schudden.
Toch kan hij hen op een dwaalspoor
brengen, want het blijjkt uit zijn pas ont
worpen plan dat hjj geen Godsdiensther
vormer is, maar zijn eigenlijke beteekenis in
de sociale vraagstukken het meest uitkomt.
Booth is geen Godsdiensthervormer. Hij
is dit niet omdat hij zijn God gebruikt in
plaats van Hem te dienen. Hij begrijpt
maar al te goed, dat men goddelijke krach
ten dienstbaar kan maken aan het wel
slagen van sociale hervormingen, en dat
er geen beter middel is om der. mensch
te brengen waar men hem hebben wil;
24) FEUILLETON.
Schetsen uit den Franscli Duitschen oorlog)
Thans had men gelegenheid de ver
woestingen te overzien die de belegering
had aangericht. Vele der voornaamste
gebouwen waren zoo goed als geheel in
puinhopen herschapen. Onder deze waren
de schouwburg, het stadhuis, de nieuwe
kerk en de bibliotheek. Vooral het,verlies
van deze laatste was onherstelbaar te
achten, wereldberoemd als zij was door
hare wetenschappelijke schatten. Ook het
museum met zijne schoone schilder- en
beeldhouwwerken, dat bijna een geheele
zijde van het groote Kleberplein innam,
was in rook opgegaan.
In het geheel waren geen honderd huizen
staande gebleven. Men zag huizen zonder
gevels, en gevels zonder huizen. Men zag
overal steenhoopen met gebroken meubels
daartusschen. Overal viel een onaangename
brandlucht waar te nemen. Geheele straten
waren totaal onbewoonbaar geworden. En
dan tusschen al deze ruïnen de geruineerden.
Acht a tienduizend menschen waren van
alles ontbloot; zij hadden geen dak meer
boven hun hoofd, geen bed om eenige
uren van rust en vergetelheid op door te
brengen.
Ook in den omtrek bleek alles verwoest
te zijn.
Het beleg had aan belegeraars en be
legerden ieder 900 mannen gekost. Hoog
was de nood in de stad gestegen. Half
September kostte een kilo paardevleesch
circa twee gulden, een kilo rundvleesch
vier guldenéén aardappel 5 cent, een
halve flesch melk 35 cent. Ten laatste
was er geen melk meer te verkrijgen en
stierven in enkele dagen 300 kinderen door
gebrek aan dit voedsel.
Daar het kerkhof vol was, had men
den plantentuin moeten aanspreken. In
dan door het diepste en teederste naar
buiten te brengen en te huwen aan allerlei
wereldsche en zelfs minder edele aandoe
ningen.
Het voordeeligste in deze wereld is
altijd het hoogere en het lagere met veel
takt samen te doen gaan.
«Al deze koninkrijken zal ik u geven;
indien gij maar een kleine kniebuiging
voor den tijdgeest maakt»dit oude
Satanische woord heeft Booth niet van
zich kunnen afschudden, het is hem in
alle opzichten te macütig geworden. Hij
zou er stellig niet op geantwoord hebben
«gaat weg van mij, Satan, want erj staat
geschrevenden Heere uwen God zult gij
aanbidden en Hem alleen dienen.»
De tijdgeest wil sociale hervormingen,
de tijdgeest gaat steeds meer uit naar
aaneensluiting en dus oplossing van de
persoonlijkheid in het geheel, in de een
heid der deelen. Welnu, Booth werkt in
die richting, en weet daartoe de harten te
bewegen, niet door ze onmiddellijk en
persoonlijk tot God te brengen, maar zich
te plaatsen tusschen God en de ziel. Open
bare schuldbelijdenis en volstrekte gehoor
zaamheid zijn daartoe de aangewezen mid
delen. De tijdgeest wil bovendien vóór
alle dingen succes. Men moet slagen,
men moet iets uitrichten, men moet op
vruchten kunnen wijzen, zichtbaar, hoor
baar, tastbaar. Hoe zou men dan iets beters
kunnen doen dan dien tijdgeest te huldi
gen en tevens een beroep te doen op het
beste en diepste van het menschelijk hart
Booth zal slagen, daar is geen twjjfel
aan, bij hem behoeft gij nooit te verwachten
de bittere klacht: «De ure komt dat gij
mij allen alleen zult laten,» of de diepzin
nige uitspraak«Als ik zwak ben, dan ben
ik machtig.» Hjj is machtig, dit is zijn
ieder graf rustten drie of vier lijken; en
nog stonden de kruizen dicht opeenge
drongen. In dien tuin rust ook een
Badensch grenadier die vermoord werd bij
den intocht na de overgave der stad.
Enkele brooddronken Franschen hadden
namelijk op de Duitschers gesehoten na de
capitulatie; en verscheidenen gedood. De
moordenaars werden echter met behulp
van de bevolking opgespoord en terecht
gesteld.
XVIII.
DE OVERGAVE VAN METZ.
Gedurende al deze gewichtige voorvallen
lag daar prins Frederik Kaïel rustig en
wel voor het machtige tot nog toe on
overwonnen bolwerk Metz, wachtende op
het beriebt van Bazaine die zich daar met
zijne 150000 ingesloten zag en te avond
of morgen zou genoodzaakt zijn zich over
te geven. Sinds zijn mislukten uitval bij
Noisseville was hij rustig binnende poorten
gebleven, wel wetende hoe gevaarlijk het
is met zulk een groot leger door een nog
grooter heen te breken.
Slechts twee heusche uitvallen werden
door hem verricht in de maand Septem
ber, waarvan die van den 27sten de beste
mag hetten.
Weet gij waar het hem om te doen was
Bij Courcelles hadden de Duitschers aan-
zienlijke voorraden proviand opgestapeld.
Ook weidde daar een kudde vette ossen en
in dezen vooral hadden de Franschen zin.
Immers de levensmiddelen begonnen reeds
schaarsch te worden binnen de vesting. Het
plan leed echter schipbreuk op den moed
der Oost Pruisen. De boeren van Peltre,
een dorpje nabij Courcelles, hadden bij deze
beweging der Franschen als spionnen ge
diend en door uitgestoken vaantjes den
vetten beet verraden. Voor straf werd hun
dorpje door de Duitschers in de asch gelegd.
De uitval geschiedde door omtrent 10
duizend man, snel, onverwacht en met de
eer en zijn schande tegelijk, en hij staat
met iederen dag minder alleen.
Wie het ideaal pasklaar weet te maken,
voor de groote massa, heeft de wereld in
handen, maar hij verspeelt het ideaal. Dit
oordeel over' hem mag scherp schijnen, het
is gegrond op hetgeen van hemzelven uit
gaat. Wanneer iemand zich bij het leger
aansluit en eenigen rang daarbij hoopt te
verkrijgen, moet hij onder meer verklaren
volkomen te begrijpen dat het Leger in
geen geval iemand in zijn dienst kan hou
den die de noodige hoedanigheden niet
bezit, of die ontrouw is, of die geen succes
op zijn werk heeft. Zoo staat er woorde
lijk in Formulier van aanvraag om een
aanstelling als officier van het Leger des
Heils. Al de groote geloofshelden, die Booth
in zijjn Bijbel vindt als El ia, Jeremia, Paulus,
ja Jezus zelf, zouden voor hem onbruikbare
elementen zijn. Dit zegt meer dan honderd
redeneeringen.
Verbeeldt u Elia, die niet weet dat zijn
optreden tegen de afgoderij eenige vrucht
heeft opgeleverd en gansch verwonderd
als hij verneemt dat er 7000 zijn die hun
knieën voor Baal niet bogen, verbeeldt
u Elia, genoodzaakt om den maandstaat
in te vullen, waarin hjj moest mededeelen,
hoeveel bekeeringen hij had bewerkt I
Als sociaal hervormer komt Booth beter
uit. Daar is zijn kracht en ook het be
trekkelijk goede heeft beteekenis voor onze
maatschappij.
Met dat al, met zijn eigen maatstaf ge
meten, mag hjj te kort komenhjj mag
zjjn bjjbel, £jjn geloof, zjjn God gebruiken,
in plaats van die te dienen en te eeren,
hjj blijft een merkwaardig man. Hem
onopgemerkt voorbij te gaan is eenvoudig
onmogelijk, en de vraag inhoever men het
ideaal tjjdeljjk mag prjjsgeven om het te
grootste hevigheid. Langs den spoorweg
kwam uit de vesting een volle wagentrein
tot bjj Peltre aanbruisen, en ontlaadde
daar zjjn manschappen, gereed om den wei-
komen buit met zich te voeren. Da
Duitschers weerden zich dapper en wierpen
ten slotte hunne uitvallers terug, doch konden
niet verhinderen dat door dezen een veertigtal
van de beste beesten werden medegevoerd.
De richting waarin deze uitval had
plaats gehad, gaf genoegzaam te kennen,
welk plan Bazaine bezielde. Eén flauwe
lichtstraal vari hoop verleende hem het
denkbeeld om, nu van uit Sedan geen
redding meer mogeljjk was, een uitval te
doen in zuidoostelijke richting, op Straats
burg aan te rukken en te trachten zich
met het bezettingsleger van daar te ver
eenigen.
Eenige krijgsgevangene Fransche soldaten
werden tegen Duitsche ingewisseld en
brachten bjj die gelegenheid eene tjjding
mede die aan Bazaine ook deze laatste
schemering van moed moest ontnemen.
De tjjding nameljjk dat Straatsburg zich
aan de Duitschers had overgegeven.
Nog eene krachtige poging wenschte
nochtans Bazaine te ondernemen om den vij
and van zich at te schudden. Het was den 7
October. Met onstuimige kracht werd de
aanval begonnen en aanvankelijk met goed
gevolg; de Duitschers werden uit hunne
bezette plaatsen verjaagd. Maar wat zou
hij verder tegen de overmacht? Aan beide
zijden van den Moezel openden zich de
batterijen en noodzaakten hem rechtsomkeert
te maken. Nog tot de schemering duurde
het gevecht, waarbij de Duitschers de
verloren plaatsen herwonnendoch met
ontzaglijke verliezen van menschenlevens.
Het was Bazaine thans duideljjk geworden
dat geen uitredding meer mogeljjk was.
Naar alle zijden was hjj ingesloten. Daarbij
kwam dat de honger dreigde. Een groot
gedeelte der paarden was reeds door gebrek
eerder te bereiken, zal altijd wel de moei
lijkste vraag zjjn, die ons menschenkinderen
ter beantwoording kan worden voorgelegd*)»
Generaal Booth heeft thans den „Vuur
toren" geopend, een groot gebouw in Quaker-
street, Londen, dat tot. een „te huis" dient
voor de mannen die in de fabriek van het
Leger des Heils werken. Het eenvoudige
gebouw bevat 300 slaapplaatsen. Voor één
nachtverblijf met avond- en morgenmaal
wordt vier stuivers betaald.
De generaal noemt het een tweede stap
om zijn plan te verwezenlijken, voor welks
welslagen hjj nog altjjd vol hoop is. Voor
de fabriek die in Oldstreet zou worden geo
pend, zou 20.00o p. st. noodig zjjn. Een
gelijksoortige proefneming zou voor meisjes
worden gedaan, aan wie men geen vragen
zou doen.
Toevluchtsoorden zullen worden opgericht
te Bradfort, Liverpool, Leeds, Bristol, en
Glasgow- Eenige moeieljjkheid werd onder
vonden in betrekking tot de landkolonie,
ofschoon hij het oog heeft opeen boerderij
die in alle opzichten aan het doel beant
woordt, maar aan de kolonie over de zee
was nog geen denken. Tot dusverre is voor
110.000 p. st. ingeschrevenen dat zou voor
de gebouwen dienen.
Het Leger des Heils is thans eene tweede
periode van zijn arbeid ingetreden. Het
ijjdperk vanredding van zondaren wordt
thans het tijdperk van leniging der sociale
armoede.
Naar men verneemt is de Generaal thans
ernstig ongesteld.
6 April 1891.
De St. Ct. bevat een kon. besluit, hou
dende vaststelling van een reglement voor
de examens ter verkrijging van een diploma
als machinist aan boord van koopvaardij
schepen.
Dit besluit treedt op 1 Mei aanstaande
in werking. De examens worden afgeno
men door eene commissie, welke bjj af-
aan versch vleesch geslacht, en die er nog
waren, konden nauweljjks hunne eigen
beenderen voortsleepen. In dezen uitersten
nood besloot Bazaine de stad over te geven.
Met de uiterste slimheid en dapperheid had
hjj negen weken lang een groot deel van
het Duitsche leger vóór Metz opgehouden
en van Parijs verwijderd doen zjjn. Meer
ware wel niet van hem te vergen geweest.
Bovendien reeds sedert drie dagen hadden
de troepen geen brood meer ontvangen.
Den 22 October liet Bazaine het vuur
staken en gaf hjj den manschappen stil
zwijgend verlof tot den vjjand over te loopen.
Wel maakten enkelen daar gebruik van,
doch toen de Pruisen bemerkten dat het
hun er om te doen was, zonden zjj hen
allen terug.
Herhaaldeljjk had Bazaine getracht van
Frederik Karei minder hard schjjnende
voorwaarden voor de overgave te verkrijgen
doch te vergeefs. Eerst aan den avond
van den 27 October werd de capitulatie
eindelijk onderteekend, waarbjj de vesting
en de stad met alle forten, enz. aan de
Pruisische arme werd overgegeven.
Groot was de buit dien zjj te Metz
behaalden. Wij noemen slechts 53 ade
laars, 541 stukken veldgeschut; het mate
riaal voor meer dan 85 batterjjen 800
stukken vestinggeschut, 66 mitrailleusen,
300 duizend geweren, kurassen, sabels, enz.
2000 militaire voertuigeneen kostbare
kruitfabriek; 173000 Fransche soldaten,
waaronder 40,000 zieken en gewonden.
De uittocht had in geregelde orde plaats,
ondanks de domme en dolle woede van het
volk der stad, dat Bazaine en de zijnen
vervloekte. De nationale garde weigerde
de wapens neer te leggen. Een half
krankzinnige vrouw die, de Marseillaise
zingend, alle straten doorliep, wekte de
grootste opschudding. De hoofdkerk werd
open gerammeid en de doodsklokken werden
geluid. (Wordt vervolgd