1891. No. 78.
Zaterdag 4 April.
Vijfde Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Y Door vorige regeeringen verzuimd.
elk en MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummers0.02f.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regel» 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nommer behoort een Bijvoegsel.
Jaarvergadering der Unie.
De vergadering werd na het zingen van
Ps. 1381 door ds. Notten met gebed
geopend. Vertegenwoordigd waren 52
locale comité's, uitbrengende samen 61
stemmenvoorts 13 belangstellenden en
8 bestuurders. De voorzitter baron Schim-
melpenninck v. d. Oye, las Ps. 138 en
hield een korte toespraak waarin hij zijn
leedwezen te kennen gai over de stichting
der vereeniging tot bevordering van Chr.
Volksonderwijs. Deze vereeniging acht spr.
vrucht van de fout om den kerkelijken
strijd op het erf der chr. school te bren
gen. In onze dagen moet niet spatieeren
maar unieeren hoofddoel zijn. Spreker
zegt geen «doleerende» sympathieën te
hebbenmaar tevens nooit ter wille der
doleantie van anderen, zich aan den strijd
der Unie voor Christelijk Onderwijs te
zullen onttrekken.
Na vaststelling van het jaarverslag deed
de penningmeester, baron Mackay, eenige
niededeelingen, o.a. dat een onbekende
zich verbonden had Vso van het tekort
aan te vulleneen voorbeeld dat navolging
moge vinden.
Ds. Goslinga maakte bezwaar dat
aan den schoolraad zulke een hooge som
uit de kas der Unie wordt toegestaan. De
heer Derksen zeide dat feitelijk de som
van f 1100 door de verschillende vereeni-
gingen wordt bijgedragen, daar de ver-
eenigingen voor Chr. Nat. en Ger. School-
onderw. nu minder uit het restant der
Uniekas ontvangen dan vroeger. De heer
Mackay meende echter ook dat de som
van f 1400 wel wat te hoog was. Het
aantal scholen is thans 509 terwjjl 15 in
aanbouw zijn. Ds. Notten en Jhr. mr. H.
M. J. van Asch van Wjjk vervingen dr.
Kuyper en ds. Pierson als assessoren. De
school te Brielle is gesloten. De Unie
almanak zal niet meer verschijnen wegens
het jaarlijksch geldelijk verlies daarop door
den uitgever. Om liet verlies van f400
te dekken dat de Uniekas daardoor jaar
lijks lijdt, stelt het bestuur voor den prijs
van een jaarverslag voortaan op 25 cent
te stellen. Alleen de correspondent zal een
ex. gratis ontvangen.
Het volgende telegram werd aan den
minister de Savornin Lobman te 'sGraven-
hago gezonden
«De Unie, «Een School met den Bijbel»,
voor de dertiende maal te Utrecht verga
derd, haren voormaligen voorzitter in liefde
gedenkende, brengt uwer Excellentie hierbij
haren eerbiedigen groet.
«In en met U dankt zij de Regeering
voor hetgeen deze leeds deed ten nutte
van het Vrije Christelijk Onderwijs in
Nederland, met de bede dat het Uwer
Exellentie en het tegenwoordige ministerie
gegeven zij nog lang en telkens krachtiger
onder des Heeren zegen, bevorderlijk te
zijn aan dp voor 's lands heil noodzakelijke
verbreiding der kennis van Gods Woord
en de zegepraal, ook in het Staatsbestuur
van de leusTegen de revolutie het
Evangelie.
Van de behandelde onderwerpen zij aan
gestipt, o.a. dat de wenschelijkheid werd
uitgesproken van collecteeten langs de
huizen. Ds. Pierson wilde een onderzoek
doen instellen of er door plaatselijke ver
ordeningen van gemeentewege beletselen
voor het houden der Unie collecte langs
de huizen, worden in den weg gelegd,
zooals in Buiksloot b.v. De secretaris wenschte
dat men in zulke gemeenten per adres aan
de regeeripgen zoodanige verordeningen ter
vernietiging moest voortdragen.
Belangrijke besprekingen ontlokte de
vraag of alinea 1 van art. 2 der in de
laatste Unieverslagen als voorbeeld opge
nomen statuten van een school met den
Bijbel niet in strijd is met het beginsel,
dat de school de zaak is der ouders. Be
doelde alinea bepaalt dat ieder een zekere
som jaarlijks moet bijdragen, wil hij lid
der vereeniging zijn. Hier wordt dus het
census-stelsel gehandhaafd, terwijl de anti
revolutionaire partij het census stelsel zelfs
op staatkundig gebied wil afgeschaft zien.
De afgevaardigde van Alblasserdam wenschte
dat ouders die art I onderteekenen, als
lid zouden worden aangenomen.
Het loc.-comité Njjkerk wilde dat de
contributie zoodanig gesteld werd, dat zij
geen beletsel zou kunnen zijn voor de ou
ders van kinderen om lid eener vereeniging
te kunnen zijn.
De heer Pierson was tegen het voorstel
van Nijkerk, dat een middenweg beoogde.
Hij verklaarde zich voor het voorstel Alblas
serdam, daar er inderdaad een beginsel
quaestie in het spel is. Overeenkomstig ons
beginsel moeten de ouders lid kunnen
worden, onafhankelijk van contributie.
De heer T. A. J. van Asch van Wijk
sloot zich bij het betoog van den vorigen
spreker aan, maar wenschte aan art. I toe
te voegen, «dat er zjj een commissie van
toezicht gekozen uit de ouders der leer
lingen». Dit voorstel vond groote instem
ming bjj den ^heer Derksen.
Een motie van dhr. Pierson van den
volgenden inhoud werd aangenomen«De
vergadering gehoord de discussies over het
voorstel-Alblasserdam, oordeelt dat de vraag
daarin gedaan, een ernstig en nauwkeurig
onderzoek vereiseht en draagt aan het
bestuur op deze zaak te behartigen.»
Schoolwet, arbeidswet, boterwet, spoor
wegwetten, loonwet, stedenwet, legerwet
en nog meer andere wetten van deze re
geering uitgegaan zjjn als zoovele protesten
tegen het niet te loochenen feit dat de
«liberalen,» toen zjj in de meerderheid
waren, verzuimd hebben deze dringend
noodige wetten te geven.
Kiesrecht en belastinghervorming achten
zjj nu zonder uitstel noodzakelijk.
Waarom hebben zjj er vroeger niet van
gerept, toen het; gezag in uitsluitend «li
berale» handen was
Zoo at en toe komen er van deze re
geeringen ook kleinere voorstellen schijn
baar van minder belang, in de Kamer
doch die niet minder aanleiding geven tot
de vraag: «Waarom hebt gy dit niet reeds
voor mij gedaan»
Mr. Hartog erkende het de vorige week
dan ook nog met beschamende openhar
tigheid: «Wij liberalen hebben in de laatste
jaren weinig goeds tot stand gebracht;
maar wij hadden ook zoovele behoudende
elementen opgenomen.»
En Prof. Bujjs zei er van
«Wij liberalen praten veel, maar doen
weinig.»
In die dagen voegde een liberaal blad
(de Midd. Crl.) haren geestverwanten toe
«Wij zijn de eersten om te erkennen, dat
veel meer had moeten gedaan zijn dan
geschied is om de welvaart der bevolking
te doen toenemen.»
De heer Kerdijk, ook een liberaal, zei
van zijn eigen partij«Zij had meer voort
varend, meer; doortastend kunnen zijn.»
Zelfs de heftige criticus Goeman Borge-
sius erkende ruiterlijk, in de jaren der
liberale meerderheid «te veel (te hebben)
moeten strijden ook tegen het conserva
tisme in (zijn) eigen partij, te veel aan
drang ook moeten oefenen op liberale mi
nisters.»
Reeds in 1886 schreef Van Houten «Het
wurdt tijd ,dat het van liLerale woorden
nu eens tot liberale daden komt.»
En Veegens, een niet minder onvertrouw
baar liberaal gaf van zijne partij *n 1880
een zoodanige schildering, dat men niet
weet waarover meer zich te verbazen, over
de gezonkenheid der partij die zich dit alles
liet aanleunen of de inconsequentie van
den heer Veegens, dat hij nu, na elf jaren,
nog in het gareel dezer partij mee sukkel-
draaft.
Voorloopig laten wij het bij deze getui
genissen doch vragen nog even de aandacht
voor de volgende
Y Mededeeling.
De regeering heeft voorgesteld eene wij
ziging te brengen in de wet regelende het
geneeskundig staatstoezicht, waardoor de
mogelijkheid open komt om het aantal ge
neeskundige inspecteurs allengs te vermin
deren. Zoo kan dan Limburg, waar eene
vacature is, bij N. Brabant worden gevoegd
en een deel van N. Brabant bij Zeeland
komen.
Deze wijziging ontmoette in de tweede
kamer geen bedenking, (zoo zegt het ver
slag) daar zij leidt tot vereenvoudiging ran
den dienst en vermindering van kosten.»
Terecht vraagt nu de liberaal radicale
Amsterdammer aan zjjn «liberale» oomes
Het moet daarom verwondering baren
dat vroegere en liberale regeeringen nim
mer hebben getracht zulk een «vereen
voudiging van den dienst en vermindering
van kosten» tot stand te brengen, terwijl
immers dezelfde omstandigheden en dezelfde
vacaturen in de laatste jaren meer dan eens
voorkwamen.
Het blad noemt ook voorbeelden
lo. Toen enkele jaren geleden de heer
Ingenhoust zijn ontslag had genomen als
inspecteur van N. Brabant, was terzelfder
tijd ook Zeeland vacant en lagj de gelegen
heid tot wijziging dus nog meer voor de
hand.
Teen werd de adjunct inspecteur van
Noord-Holland, tot inspecteur van N. Bra
bant bevorderd en terstond in zjjn plaats
een adjunct in de eerstgenoemde provincie
benoemd.
2o. Nog een andere bezuiniging op dit
gebied van deze regeering.
veroorzaakt door de opheffing van
het adjunct inspecteurschap van Groningen
en Friesland en voor Zuid-Holland, toen
zich een geschikte gelegenheid daartoe aan
bood.
Dat maatregelen, die zulk een onverdeelden
bijval kunnen erlangen, zoolang achterwege
zijn gebleven, mag dus als een ernstig ver
zuim worden aangerekend van vroegere
(eens liberale) regeeringen die of te veel
oog hadden voor het bevorderen
van vrienden of te weinig voor, moge
lijke bezuinigingen op den publieken dienst
beide ten nadeele der belastingbetalende bur
gerij.
Wij voegen hierbij
Dergelijke bezuinigingen zijn natuurlijk in
het oog der „liberale" verkiezingsapostelen
te nietig om ze te noemen. Het „anti-libe
rale" ministerie moest er bij zijne tegen
standers eens door rijzen. En dat mag vol
strekt niet gebeuren. Al wat strekt tot
opbouwing van deze regeering, moet ach
terwege blijven; slechts wat haar afbreken
kan, dient gezegd. Arme meerderheid, die
uit dezen knoeiwinkel zult voortkomen
Y Sociaal Demohaten Onderwijzers.
De heer Gerhardt hoofd der school te
Amsterdam, is sociaal democraat en laat
niet na dit bij alle voorkomende gelegen
heden te doen gevoelen.
Hiertegen is niets te zeggen. Integendeel
ir. deze dagen van karakterschaarste, waarin
het Calomniez toujours Laster maar)
voor velen een broodwinning schijnt te zijn
volgens een schrijver in De Amsterdammer,
moet elke eerlijke uiting van een fatsoen
lijk gevoelen worden geëerbiedigd. Als
meriseh (en als examinator) behoort boven
dien de heer Gerhardt tot de meest
achtenswaardige personen. Maar te meer
dient dan ook betreurd dat deze man hootd
eener neutrale «openbare» staafsschool kan
zijn, en tegelijk buiten de school propaganda
kan maken voor het stoutste staats socia
lisme hetwelk zich denken laatdat namelijk
de Staat een groot opvoedingsgesticht in
het leven roepe, en de taak der opvoeding,
den ouders ontnomen, geheel op zich
neme.
Gelukkig, dat nog vele «openbare»
onderwijzers het met deze goddeloozejleer
niet eens zjjn.
Toegegevenmaar is dit een waarborg
dat wij ook in de versie toekomst van de
toepassing dier leer zullen verschoond zjjn
In Amsterdam is reeds de helft der
«openbare» onderwijzers, zoo ze al niet
sociaal democraten zjjn, toch de denkbeelden
van den heer Gerhardt in zake de sociale
roeping der school genegen.
Bovendien, wat men voor een paar jaar
betwijfelde, zal men thans wel niet meer
willen ontkennen ook buiten Amsterdam
zjjn onder onze «openbare» onderwjjzers
vele «genommerde en «ongenommerde»
sociaaldemocraten.»; type Recht voor allen
en type Gerhardt.
Voor eerstgenoemden is niet te vreezen.
Zjj zullen hun roem wel overleven. Doch
laatstgenoemden zjjn te gevaarljjker, wjjl
zjj de wetenschap tot hun dienst en vele
vermaarde opvoedkundigen tot geestelijke
vaders hebben.
Nochtans verwondere zich niemand over
deze ding<-n.
De staatsschool draagt de kiem van het
staats-absolutisme in zich. Van de moderne
staatsschool uit is het|slechts eene quaestie
van zoeken naar den kortsten weg en de
grootste snelheid, om het socialistisch
eindstation te bereiken.
3 April 1891.
- Bjj de verkiezing te Hontenisse voor
een lid der 2e kamer is de heer F. WAL
TER (k) met 964 van de 1105 geldige
stemmen herkozen.
Hieronder volgt de opgaaf der gemeenten
met het aantal kiezers en dat der op-
gekomenen.
Clinge
Grauw en Langendam
Hengstdjjk
Hulst
Koewacht
Ossenisse
Stoppeldijk
Baarland
Hoedekenskerke
Yerseke
Kruiningen
Nisse
Oudelande
Ovezand
Schore
Waarde
55
22
405
64
135
57
38
27
346
187
211
126
425
84
65
50
33
10
134
58
97
40
51
46
92
11
119
26
68
49
76
1
117
77
89
33
335
22
211
51
157
12
294
58
68
8
60
46
107
47
430
45
68
19
51
7
3437.
1193.
In het jaarverslag van het Kroon
domein leest men onder anderen
Door den nieuwen inlaagdijk in den
Vlietpolder, rentambt Goes, is die polder
voorloopig weder voor gevaar gedekt. Ook
de toestand van den Thoornpolder, eveneens
in dat rentambt gelegm, mag, met het
oog op de veizwaiing aan den zeedjjk aan-
j gebracht, gunstig genoemd worden.
