kens.
yenstraat.
jzen, van
gde
1891. No. 60.
Donderdag 19 Februari.
Vijfde Jaargang.
7
IMINCr
TIE.
NGEWOON
jassen,
z.
N:
'en verkocht,
at, Goes. 5
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIE#
II w.
9
O ES.
MANTELS,
rie
NSSITSEN,
ATERTWISTEN,
FLANELLEN,
IKELEN,
V cent, lichte
enen 6/4 breed
n hooger. 8/4
cent en hooger.
6/4 wit Linnen
nt. Witte Ba-
hooger. Witte
0. Servetgoed
oeken 4, 6, 8,
/e Handdoeken
ellakens 50 en
DITMARS
t, Middelburg.
UN VA.N
00EN, MATRASSEN,
VS enz.
)OTDIENST
urg en Zierikzee.
czee Spoorweg Goes
iruari.
Van Zierikzee
Dinsd. 17 smorg. 7,30
ELB.-ROTTERDAM.
bruari.
sdag 18, Zaterdag 21,
v. Middelb. 8,30, van
jdag 20, Maandag 23,
ssingen 7,30, v. Mid-
terdam 9,
Woen.18
Bond. 19
Viijd. 20
Zat. 21
Zond. 22
Maan. 23
7,30
6,30
6.30
7,-
«,30
6,30
[elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummers/0.02f.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKKRK, te Goes
en
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Maan. 23'smidd. 3,
Dinsd. 24 3.
'ELEGRAAF."
bruari.
van Antwerpen
Dinsd. 17'smorg. 2.30
Dond. 19 3.30
Zond. 22 v 5,30
Dinsd. 24 6,
Bij dit nommer behoori een Bijvoegsel.
SOCIAAL CO iN GRES.
Io de christelijke werkliedenvereenigin-
gen, voorzoover zjj aangesloten zijn bij het
verbond «Patrimonium» (dit woord betee-
kent «Vaderlijk Erfdeel,»), zal de beteekenis
van de. woorden sociaal en congres zeker
wel duidelijk zijn.
Maar buiten die kringen [zal allicht
menigeen vragen wat toch wel bedoeld
wordt met het sociaal congres, dat in October
van dit jaar D. V. staat gehouden te worden.
Congres is eenvoudig de uitheemsche
kortere aanduiding voor: Groote vergade
ing terwijl liet woord Sociaal heenwijst
naar de verschillende belangen op sociaal,
dat wil zeggen maatschappelijk gebied die
in deze groote vergadering zullen besproken
worden. Een groote vergadering dus, waar
op uit alle deelen des lands afgevaardigden
der vereenigingen van chr. werklieden
nullen samenkomen, om de verschillende
quaestiën te bespreken, die in onze dagen
hart en hoofd van den wei knian innemen.
Die maar eenigszins meeleeft in den strij i
om het bestaan dien tot op zekere hoogte
elke werkman te voeren leeft, die zal
waarlijk niet tegenspreken dat er op so
1 ciaal, dat wil zeggen op maatschappelijk
gebied "veel, zeer veel om verbetering, om
voorziening, om genezing roept.
Het aantal sociale nooden toch vermeerdert
met den d..g en bij prijsgeving van het
beste geneesmiddelbet geloof en de vreeze
Gods, krijgt dan ook de schare van kwak
zalvers', die van revolutie en klassenhaat,
van ongodisme en sociaal democratie ge
nezing verwachten, 'te grooter uitbreiding.
De lezer beseft dan ook al dadelijk dat
het woord sociaal met socialisme niets te
maken heeft.
Als alle ismen heeft ook het socialisme
niet alleen in naam maar ook inderdaad
liét wanstaltige, het principieel onzuivere
legen zich. Liberaal zijn is goedmaar
liet liberalisme is de carricatuur van het
liberale; en zoo heeft dan ook met wat
men onder 3ocia.il verstaal het socialisme
niets te maken.
Het Sociaal Weekblad b.v. beeft niets
te maken met het socialismede sociale
quaestie evenmin, 'tis de quaestie die op
het terrein der maat'chappij, der samen
leving, om oplossing vraagten zoo zal
dan oo 1c het sociaal congres, zoo liet slagen
mag, niets anders doen dan de krankheden
noemen, waaraan huis, gezin en werkplaats
lijdende zijn.
Voorts zal het de verschillende lasten
waaronder de werkman en zijn gezin ge
bukt gaan, en waarvan menig welgestelde
niets beseft, aan het licht brengen. Het
zal de wanverhoudingen aanwijzen die in
zake werktijd en loonen den arbeid druk
ken. Het zal de verschillende standen nader
tot elkander brengen; en ook op die wijze
trachten weg te ruimen de misverstanden
die ook in de chr. kringen de hoogst ge
plaatsten van de minder met goederen
gezegenden scheiden.
Maar al te zeer blijkt hoe op den bodem
van menig christen de Nederlandsche soci
aal democraat sluimert. Dat wil zeggen
zoo menigmaal betrapt de christen zich
zelf of anderen r.og op afgunst tegen den
rijkeren broeder, op ontevredenheid in het
hem opgelegde «lot».
Reeds veel te lang heeft dit Sociaal Con
gres op zich laten wachten. De ontzaglijke
tel-ui'stellingen en verliezen op het gebied
van de industrie geleden de achteruitgang
vnn den landbouw en de kwijning van
den handel, bij de stijgende behoeften en
de klimmende belastingen werden voor
jaren reeds gevoeld, vermeld en aangehoord.
Zij waren zelfs mede oorzaak, menschelijk
gesproken, dat de openbare meening zich
keerde tegen de «liberale» meerderheid die
deze dingen al zoovele jaren geweten had
en er zoo heeleinaal niets aan deed. Zij
waren mede oorzaak dat wij eene regee
ring en een kamermeerderheid kregen, die
meer met het volk levende, allicht meer
zou kunnen doen tot verzachting van zijn
lijden.
Reeds in 1888 had dit Sociaal Congres
er moeten komen. De bouwstoffen er voor
lagen reeds lang gereed. Waarop moest
men dan nog wachten Menig rentenier
onder onze geestverwanten riepMaal
laten de arbeiders mij toch hunne belan
gen zeggen. Ik ken ze niet zoo goed. En
menig werkman zeide: Maar laten de
heeren nu toch eens iets voor ons doen.
Doch daar bleef het bij.
En het is dan ook inderdaad Fatrïmo
niums schuld niet dat het er niet eerder
toe kwam.
De eerste stoot is immers van haar uitge
gaan. Zij heeft dan ook het meest iu deze te
zeggen. En zonder flinke omschrijving van
wat zij wil, zal dan ook dit Congres wei
nig beteekenen.
Maar ook van de andere zjjde hebben
de mannen van de ploeg en de schaafbank
te beseffen dat zij bij de bespreking dezer
dingen ook niet kunnen buiten de mede
werking van de mannen van de pen en
het woord. Studeercel en werkplaats die
nen ook hier hand aan hand te gaan.
En zoo hebben de voorloopige commissie
leden het dan ook ingezien. Mannen afs
Kater, Kuyper en| v. Gheel Gildemeester
Slegt, v. Kempen en v. Löben Seis reiken
daar elkaar de hand. En dat men-niet van
plan is, er een praatcollegie van te maken,
of eene beweging uit te lokken die niet
wortelt in de kringen van Patrimonium
toont het besluit dat al dadelijk genomen
werd, om niet in April, wat eerst bepaald
scheen, maar in October saam te komen.
De volgende punten toch wenscht men
ie behandelen
Sectie I.
De Sociale quaestie van haar Christe
lijke Godsdienstige zijde.
1 Welke algemeene beginselen beheer
schen, volgens de H. Schrift, de oplossing
der Sociale quaestie, en welke vingerwij
zing voor die oplossing ligt in de concrete
toepassing, welke deze beginselen voor
Israël in het Mozaïsch recht gevonden
hebben
2. Welke beginselen stelt de H. Schrift
voor het bezit van Goed en de beteekenis
van den Arbeid?
3. Welke beginselen stelt de H. Schrift
voor het huisgezin en zijne onderscheidene
leden, niet het oog op den arbeid
4. Welke beginselen stelt de H. Schrift
voor de roeping der Kerk tegen de sociale
nooden; zoowel wat aangaat de Kerk zelve
als den Dienst des Woords?
5. Welke beginselen stelt de H. Schrift
voor den Dienst der Barmhartigheid
Sectie II.
De Sociale quaestie van hare maat
schappelijke zijde.
1. Wat vermag het particulier initia
tief ter bestrijding van de volkszonden
van AlcoölismeProstitutieoverdadige
weelde, oneerlijkheid en onbarmhartigheid
Particuliere Philanthropie.
2. Wat vermag het particulier initiatief
om door vrije corporatiën het organisch
verband ook op liet terrein van den arbeid
te herstellen Vereenigingen van patroons.
Vereenigingen van arbeiders.
3. Hoe is te oordeelen over het recht
van werkstaking?
4. Wat vermag het particulier initia
tief in het belang van den kleinhandel,
de lagere ambtenaren, klerken en dienst
boden?
5. Wat vermag het particulier initia
tief tot sterking van den nationalen arbeid,
door verhooging van den kunstzin, verbe
tering van het leerlingenstelsel, het openen
vau wedstrijden, het handhaven van het
nationaal karakter ook in den arbeid?
Sectie iii.
De sociale quaestie van hare Staat
kundige zijde.
1. Welke houding moet onzerzijds aan
genomen tegenover de vraagstukken van
burgerlijk recht, die invloed oefenen op
de sociale verhoudingen Eigendomsrecht,
erfrecht, landbezit, huwelijk.
3. Kamers van arbeid. Arbeiderscon
tract. Gilden.
3. Kegeeringszorg voor den Arbeider.
Duur van den Arbeid. Arbeid van vrou
wen en Kinderen. Verzekering tegen
ongelukkeu. Arbeiderspensioenen. Staats
armenzorg. Rustdagen.
4. Magistraat als patroon en werkgever.
Gevangenisarbeid. Administratieve recht
spraak.
5. De wetgeving voor het belastingwe
zen en de heffing van Accijnzen en in
voerrechten,
6. Wat kan gedaan om de sociale
misstanden op het gebied van den Landbouw
weg te nemen?
Tot inleiding van elk dezer punten is
een spreker uitgenoodigddoch allen heb
ben terecht geoordeeld, dat tot April de
tijd daartoe te kort was. Er moet in de
verschillende afdeelingen van Patrimonium
over deze dingen gehandeld worden ver-
Hagen van het verhandelde moeten worden
ingewacht deze moeten geschift, overwo
gen, bestudeerd, verwerkt worden. Het
zou een fout zjjn geweest te eischen dat
dit alles in deze 6 weken h*d moeteD
klaar zijn, waar dan nog de paaschweek
had afgemoeten.
En dat is voornamelijk de bedoeling,
namelijk bjj «Patrimonium,» dat in dezen
bet initiatief nam, te onderzoeken, welke
denkbeelden in de kringen van «Patrimo
nium» omtrent de sociale quaestie boven-
'h ij ven, en welke wenschen aldaar worden
gekoesterd.
Hiertoe zijn een vijftigtal vragen aan
«Patrimonium» toegezonden, dat hierover
het advies der afdeelingen zal inwinnen,
en daarna te Amsterdam eene consultatieve
vergadering met de Regelingscommissie zal
houden op Dii.sdag na Paschen.
Tevens wierd besloten de rapporten over
de drie eerste punten, rakende de begin
selen uit Gods Woord, voor 1 Mei in ge
reedheid te doen brengen, opdat deze
tijding aan de overige rapporteurs met de
geschetste beginselen niet in strijd mogen
zijn; en alzoo de eenheid van de resolu
tion van het Congres beter moge zjjn
gewaarborgd.
Wij juichen deze plannen zeer toe. Kon
het dezen broederen eens gelukken mannen
van alle kerkelijke' richting, mits staande
op den bodem van Gods Woord, aan deze
zaak van het Christelijk Sociaal Congres te
verbinden, hoe een machtige aanwinst dit
zou zijn in den strijd tegen het «Beest
uit den Afgrond», dat al driester den kop
opsteekt, en al meer de wereld beweegt
zich achter hem te verwonderen.
Mr. Goeman Borgesius zei onlangs in
de twetde kamer: Hadden wg wat meer
llovy's en v. Markens in Nederland gehad,
de sociaal democratie zou nooit gekomen
zijn. Welnu, van de Hovy's weten wij
dat ze hun gansche hart gegeven hebben
aan de zaak der arbeiders. Maar er zjjn
nog meerderen die aan dit Congres hunne
medewerking niet mogen ontzeggen. Het
talent van dr. Bronsweld, niet den schrijver
der Kroniek, maar dien in de Bouwsteenen,
zou tot de oplossing van het sociale vraag
stuk nog zooveel kunnen bijdragen.
Wij denken ook aan predikanten als
Heinecken uit den Haag, dr. Heldring uit
Middelburg, Ulfers te Rotterdam de Hoogh
uit Schoterland, Pierson fn andere mannen
van talent en ervaring. Aan zoo menigen
christelijken werkgever, ook onder de
landbouwers want ook in de wereld onzer
boerenarbeidere is de nood zoo groot. Er
moet eene algemeene samenspanning komen
tegen den vorst der eeuw. Zoo zal ook
dit Congres een bluschmiddel kunnen zijn
tegen den grooten wereldbrand der Revo
lutie. waarvoor ook in Nederland de brandstof
huizen hoog ligt opgestapeld,
Mits maar de grondtoon er van zij
Onze hulpe is in den Naam des HEEREN,
die Hemel en Aarde gemaakt heeft 1
SURINAME.
Beslist en afdoend is het, wat de Minister
van Koloniën in zijn jongste Memorie aan
de Eerste Kamer antwoordt over de Suri-
naamsche quaestie. De Minister zegt er
nl. van
«De moeieljjkheden, die tusschen den
Gouverneur en de Koloniale Staten zijn
voorgekomen, behoeven naar het oordeel
van den Minister geen aanleiding te geven
om den toestand in Suriname onhoudbaar
te noemen en om van de Regeering maat
regelen te vorderen, die onverwijld verande
ring aanbrengen. Waar de houding van
den Gouverneur incorrect was zooals
bet Voorloopig Verslag het uitdrukt,
beeft de Regeering dat niet stiUwjjgend
aangezien, maar gedaan wat noodig was.
Redenen om nog langer op het verledene
terug te komen, zijn niet aanwezig. Het
oestuur wordt met krachtige hand gevoerd
en wekt vertrouwen bjj hen die groote
belangen in de kolonie hebben. Aan ge
brekkige en verkeerde toestanden wordt
een einde gemaakt en aan het financieel
beheer groote zorg gewijd, met een gunstig
gevolg. Dat de samenwerking tusschen den
Gouverneur en de Koloniale Staten onvrucht
baar zou moeten zijn, kan niet erkend
worden. Het zou trouwens een stellig
plichtverzuim zjjn, wanneer men zich van de
een of andere zijde aan die samenwerking
onttrok wegens eenige oude grief of on
vriendschappelijke gezindheid, en dit ge
schiedt dan ook niet, zooals de vanwege de
koloniale staten gedrukte stukken kunnen
getuigen.
Uit het hierboven aangevoerde leide men
niet af, dat de Minister den algemeenen
staat van zaken in Suriname bevredigend
acht. De maatschappeljjke en ambteljjke
verhoudingen laten ongetwjjfeld zeer veel
te wenschenmaar het is der Regeering
riet gegeven om daarin door spoedig en
krachtig handelen verbetering te brengen.
Te recht is in liet Voorloopig Verslag
gewezen op de wettelijke en practische
bezwaren die er zouden bestaan tegen het
zenden van een commissaris om in Suriname
een enquête te houden. Bovendien zou
men moeite hebben om in een instructie
voor een commissaris aan te wijzen wat
eigenljjk door hem zou moeten worden
onderzocht.»
Men ziet het, dat is kort en goed
gesprokenzoo doet men zaken af.
Het is nu maar te hopen, dat de Eerste
Kamer daar een voorbeeld aan neemt.
Dr. Schreinemacher en dellomoeo-
pathie.
Van wat dr. Schreinemacher in de Tweede
Kamer over de Homoeopathie gezegd heeft,
mogen wij wel zeggenzooveel regels zooveel
onjuistheden, 't Is waarlijk, of de geleerde
Dr. nog nooit een boek over de Homoeo
pathie gelezen heeft. Al had hij maar de
voorlezingen van Prof. Stokvis gelezen,
dan zou hjj zooveel onwaars niet hebben
kunnen vertellen.
«De Hoemoeopathie berust noch op we
tenschappelijke gronden, noch op proef-
ondervindeljjke waarnemingen», zoo liet
hjj zich hooren.
