LING,
t
TELLING.
HE BRIQUETTEN,
1890. No. 35.
Zaterdag 20 December.
Vijfde Jaargang.
L no. 6 7,
t G.
ien van Holloway.
Persijzers met
ber Flesch.
ÏOO
Goes.
jVG:
HONDSMERK.
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Een belangrijke quaestie.
het woord
IB0UTEN.
:EEN EU FOCK
J. BROERSE,
Ioschkant later Nassaulaan),
den, Leeuwarden, Bergen-
e en bezienswaardigste ge-
|ird gaande met de vol-
de toeschouwer gelooft de
Emu,sant als leerrijk. De
ie den reisstaf niet ter
r zijn gemis. Er zullen
bestaande uit een vijftig
eren 15 ets. 10 kaarten
steeds geldig.
'UW.
N.[Prijscourant gratis.
Middelburg. D 14.
10 cent per ons. Deli-
beschuit, fijn Beschuit,
Bolletjes 10 cent per
ronde Vj cents Beschuit
Franschbrood, Hartjes, Bo
ent per stuk. Pepermunt
en Chocolaadjes 10 een
ent, alles per ons.
's courant.
?n Zenuwpijnen. Geene
neer voor, zijn pijnlijker
te genezen dan deze.
daarvan blijft geen weef-
scheljjke lichaam vrijgeen
geslacht, hoe veilig men
Het is echter een zegen,
1 deze kwalen geheel en
verdreven worden door
len. De Pillen zjjn zeer
aanleg tot rheumatiek en
e kwalen te verbannen
e lokale kwalen geneest
Hen alle stoornis in het
zjj de onregelmatige wer-
;»an in het menscheljjke
!«ng is noch oppervlakkig
bar bestendig en volkomen,
fit zelden terug, zoo vol-
ering geweest, door deze
.senjj bewerkstelligd.
VERSCHIJNT
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummers/0.02s.
UITGAVE VAN
en
PRIJS DER ADVERTENT1EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nommer behoort een Bijvoegsel.
Zij die zich met 1 Januari a.s.
op ons blad abonneeren, ontvan
gen het tot dien datum GRATIS.
In een der jongste zittingen van de tweede
kamer moest de behandeling der nu afgedane
Indische begroeting een oogenblik onder
broken worden door eene bespreking over
het voorstel van den minister van; binrien-
landsche zaken, tot verhooging van hoofd
stuk V der Staatsbegrooting over 1890
met f50.000 voor subsidie aan kweekscholen
tot opleiding van onderwijzsis en onder
wijzeressen.
Die een vorige maal onze opmerkingen
las omtrent de tweeërlei liberale waardee
ring van den arbeid des tegenstanders, dien
zal bij het lezen van dit artikel de juistheid
onzer bewering zeker opvallen. Vooral als
men zich herinnert wat indertijd over
«Lihraannenheerschappjj» gedroomd en ge
schreven is. En van laster en kleingeestige,
zij het ook soms machtelooze tegenwerking
zullen de Lobmannen nooit vrjjloopen, de
gouverneur zoomin als de minister.
Van den gouverneur toonden wij het in
oos vorig artikel aan, van den minister
volstaan wij met onderstaand staaltje.
Artikel 12 der schoolwet zegt d«t het
Rijk kweekscholen en-normaallessen opricht
en onderhoudt. Maar daar nu ook gemeen
ten en particulieren dergelijke inrichtingen
mogen «oprichten» bepaalt ditzelfde artikel
er bij dat een Rijksbijdrage aan die gemeen-
tjj telijke en «bijzondere» kweekscholen kan
worden verleend.
Nu is de minister van binnenl. zaken
bevoegd en vijj om zelf den maatstaf te
bepalen, waarnaar die uitkeering aan de
kweekscholen zal plaats hebben.
Nu verleent wel het Koninklijk besluit
van 3 April 1890 aan een gemeentelijke
of bijzondere normaalschool een bijdrage
van f500 voor iederen als onderwijzer ge
slaagden leerling. Maar deze bijdrage, vol
doende voor normaallessen wier onderwij
zers hunne krachten slechts voor een klein
deel daar, en voor een zeer groot deel in
de gewone lagere school besteden, is on
voldoende voor gemeentelijke en particuliere
kweekscholen, wier onderwijzers zich geheel
aan hun taak wijden en dus geheel door
gemeente of particulieren moeten worden
onderhouden.
Daarom stelde minister Lohman voor die
kweekscholen een nieuwe regeling vast,
volgens welke ieder f 400 ontvangt voor
Dp;nii.l i eiken als onderwijzer geslaagden kweeke-
Driquei geperst IS. |ling en dan nog f30 voor elk wekelijks
~~u voor nainaab. gegeven lesuur in de bij de wet vastgestelde
I' vakken. Naar dien maatstaf zouden de biet-
te volgen kweekscholen naar voorloopige
berekening althans, subsidie krijgen
De Geref. kweekschool te Amsterdam met
37 leerlingen f 3000de «openbare» kweek
school (voor onderwijzeressen) te Haarlem
i met 62 leerlingen f9000; id. te Arnhem
f11,700Chr. Normaalschool te Zetten,
i Nijmegen en Deuticheni, resp. met 42, 25
zich
ERKRIJGBAAR
He 60, Persico 60, Fram-
>0 cent en hooger, Cognac
traat, Middelburg.
ler, die na gebruik van
LIKDOORN-TINCTUUR nog
ns, Eeltknobbels, of Wrat-
de Depothouders J. J.
•delburg en Wed. B. FA-
E te Goes.
en 12 leerlingen resp. f 4600, f 6000 en
f4000. En hiertoe nn strekte de aanvrage
om veihooging van f50.000.
Nu waren er liberalen en «liberalen» in
de tweede kamer, tusscher. welke beiden
men wel heeft te onderscheiden.
Er waren liberalen, type RoelIdie in
de eerlijke wetsuitlegging en uitvoering van
minister Lohman vertrouwen stelden. Maai
er waren ook «liberalen» die de zaak niet
vertrouwden en hunne vijandschap tegen
de christelijke school ook bij deze gelegenheid
niet konden verbergen. Mannen als Zaaijer
en Goeman Borgesius die het maar niet
kunnen verduwen dat de tijd voorbjj is,
toen alleen het «openbaar» onderwijs geld
Van den Staat mocht krijgen en dat ieder
jaar meer Onredelijk en onwettig noemden
zjj den grondslag om subsidie te geven naar
dezen maatstaf der geslaagde examens. Zij
vonden een vaste toelage met behoorlek
staatstoezicht beter. Eerstgenoemde stelde
dan ook voor van de 50 duizend gulden er
slechts 35 duizend toe te staan.
Laatstgenoemde echter zag zeer goed
in dat dit amendement Zaajjer volstrekt
niets beteekende, en zoo het aangenomen
werd, ook de liberale kweekscholen zou
treffen, immers die zouden dan ook minder
Vrijjgen. Hij zou daarom tegen het amen
dement stemmen, dus den minister de volle
f 50,000 toestaan, omdat hij zeide hij
den minister niet de gelegenheid wil benemen
om voor «openbare» kweekscholen als
Haarlem en Arnhem, meer te geven dan
vroeger.
't Is waar, naar den maatstafvan den
minister zullen deze kweekscholen ook meer
krijgen. En 'tis ook waar dat mannen
als Goeman Borgesius en zjjne «liberale»
vriendjes vroeger steeds tevreden waren
met de f7000 subsidie die -het Rijk bijv.
aan Arnhem gaf.
Maar de minister wees er zeer terecht
op, dat door dezen maatstaf een eind zal
komen aan den toestand, waarin jongelieden
de lessen aan de kweekscholen bijwonen
zonder daarbjj het voornemen te hebben,
ooit examen als onderwijzers te doen. En
dat de door ZExc. vastgestelde regeling te
kostbaar zijn zou, ontkende de Minister.
Vooral niet voor de bijzondere kweekelingen,
daar de opleiding van kweekelingen aan
die inlichtingen voor den Staat slechts
f700 zou kosten en aan de rijks-kweek
scholen f3500.
Bovendien moest de heer Borgesius zich
wel herinneren dat de tevredenheid der
«liberalen» met de subsidie voor hunne
scholen te verklaren was uit de omstandig
heid dat lij alleen die subsidie ontvingen
en de niet-Iiberalen, de voorstanders van
bjjzonder onderwijs Jniet alleen niets ont
vingen, maar ook nog moesten helpen om
de subsidie voor der liberalen «openbare»
school bij elkaar te krijgen. En wat het
onwettige van den maatstaf betreftde
regeering had bij de bespreking over artikel
12 alleen willen betoogen, dat het subsidie
voor kweekscholen niet alleen mocht worden
berekend naar de resultaten, zooals dit het
geval is bij de normaalscholen. Dat de
Minister, behalve de resultaten óók het
getal lesuren als maatstaf voor de bijdrage
nam, ligt du» geheel in den geest der
schoolwet.
Bovendien toonde hg aan, dat deze maat
staf wel verre van voordeel voor chr.
kweekscholen te bedoelen, den «openbaren»
kweekscholen voordeelig was, en dat de
maatstaf door Zaaijer c. s. verlangd, juist
het bijzonder onderwijs kon ten goede
komen.
De «liberalen» splitsten zich dan ook na
deze verdediging in twee helften. Som
migen hunner hielpen de f 50,000 toestaan,
uit vrees dat anders de subsidie hunner
scholen eveneens vermiuderen zou anderen
stemden ze af om van hunne antipathie
quand même te doen blijken. De liberalen
daarentegen steirden met de rechterzijde.
Wij verblijden ons zeer over deze over
winning. Misschien dat deze billijke maatstaf
thans voor het eerst en voor het laatst
werd aangelegd. De dagen van des heeren
Lohmans ministriëele leven zijn misschien
geteld, en dan zal een überalist zjjn werk
wel spoedig afbreken. Muar dat hjj aan
den bouw ook van de vrije school als
minister mocht medewerken, blijft zjjne
eere. En als straks door sommiger katho
lieken tegenwerking de «liberale» partij
weer meerderheid werd om het pad voor
hare «radicale» kinderen te effenen, dan
kon ook deze minister heengaan in het
besef den weg gewezen te hebben, waarop
men regeert naar recht.
19 December 1890.
Toen in 1888 de heer Six tegenover
den heer Lohman werd aanbevolen, was
het niet alleen om zijn «doleert niet, maar
bleef zijn kerk getrouw», maar ook om
dat bij de verkiezing van Lohman en bij de
zegepraal der antirevolutionairen voor Rome
de baan geëffend werd.
Het was de Goesche Crt. die deze mee
ning uitsprak.
Thans nu beweerd wordt dat de antili
berale regeering «Rome er onder houdt?»
nu zou men zeggen dat de Goesche Crt.
voldaan is. Integendeelnu zoekt zjj den
katholieken in het gevlei te komen door
hun fier zich onthouden bij politieke ver
kiezingen te loven en door te vertellen
dat wij op thoogen toon beweren de hulp
der katholieken in het district Goes te
kunnen missen».
Nu is dit nog nooit door ons beweerd,
op hoogen toon zoomin als op lagen. Het
was dus te wenschen dat het blad ter
wille zjjner kètholieke lezers de bewezen
voor zijne bewering leverde.
Of de katholieken ons steunen of dat
zjj' rechtstreeks of indirect de liberalen
steunen, wat wij tegen Rome hebben zullen
wij er niet om verwijgen, en hare rechten
zullen wjj er niet te minder harte!jjk om
verdedigen. Maar de taktiek van de stroop
kan, zooals zjj door het Goesche blad in
betrekking tot de Katholieken is uitgedacht,
zullen wij nimmer volgen.
't Is trouwens nog niet bewezen dat de
samenwerking der antiliberalen zal verbroken
worden. En of de katholieken tot de liberalen
zullen overloopen, is ook niet zoo zeker. Ons
trof dan ook een mededeeling in de N. Rott.
Crt. waarin eenige hatelijkheden aan het
adres van pastoor J. Koekhoven gericht
worden, dewjjl ZEerw. een antiliberalen
candidaat voor den gemeenteraad te Alphen
had aanbevolen.
Dezer dagen kon men in alle liberale
bladen een (harteljjk of theatraal protest
vinden tegen eene onzinnige uitlating in
een onbeduidend «doleerenl» blaadje te
Vlaardingen, omtrent het koningschap.
Bedoeld blaadje had gezegd dat onder de
liberalen, maar ook onder de antirevoluti
onairen lieden zijn die den republikeinschen
regeeringsvorm de voorkeur geven.
Met bet protest, voor wat de antirevo
lutionaren betrelt stemmen wij in. Maar
wat nu te denken over het volgende dat
de Arnhemsche Crt ("een toongevend
«liberaal» blad) te lezen geeft. Het is
van haar Haagschen correspondent, een
zeker vrij wat grooter man dan de schrijver
in dat «doleerende» blaadje.
De Haagsche corretpondent der Arnh.
Crt. schrijft: Ik sprak eens met een
buitenlander van naam over onzen politieken
toestand. «Och zeide deze gij
Hollanders, zijt republikeinen in uw hart
„Dat is zoo", antwoordde ik, en dit maakt
juist onze monarchie sterker dan in eenig
ander land ter wereld.»
Dit berichtje nu, zeker niet minder
stuitend, dan de opmerking van het
«doleerend» blaadje, wordt door «liberale»
bladen eenvoudig zonder eenig protest
overgenomen. Het «doleerend» blaadje
moest dus op de vingers getikt voor wat
de liberalist in nog sterker bewoordingen
erkend had. Wat blijft er op die wjjze
over van de oprechtheid der «liberale»
protesten
Middelburg. Gemeenteraadszitting van
Woensdag 17 December 1890. Bjj het
openen der vergadering waren afwezig de
heeren dr. Van Berlekom, mr. Van Hoek,
mr. Schorer, mr. De Stoppelaar en Hoger-
waard. De drie eerstgenoemde kwamen
echter kort na het openen ter vergadering.
De notulen der vorige vergadering worden
gelezen en zonder aanmerking goedgekeurd.
Door den voorzitter wordt medegedeeld
dat van gedeputeerde staten zjjn ingekomen
twee besluiten, beiden van den 30 November
jl., houdende goedkeuring van twee raads
besluiten, genomen in de laatste vergadering,
als: le over verkoop van grond aan de
Loskade aan J. A. Frederiks en 2e over het
voeren van een proces contra de wed. Tujjter,
alsmede eene misive van den Directeur van
het Kabinet der Koningin, dank zeggende
voor het adres van rouwbeklag, Haar volgens
raadsbesluit toegezonden na den dood van
Zijne Majesteit onzen geëerbiedigden Koning.
Deze stukken, welke voor kennisgeving
worden aangenomen, doen, wat het eerste
besluit van goedkeuring van gedeputeerde
staten betreft, den heer Van Dunné het
woord opnemen. Hg zeide dat hjj, acte
nemende van die goedkeuring, in eene vorige
vergadering, als particulier ingezetene (en
niet als raadslid), een adres te dezer zake
tot den raad gewend hebbende, daarop als
ieder ander particulier ook eene beschikking
gewacht had. Daarenboven had hjj durven
hopen, dat het in die vergadering gedane
voorstel van den heer Snijders om de zaak
tot deze vergadering aantehouden, zou aan
genomen geworden zjjn. Nu dit niet ge
schied is, wenscht hjj aan den voorzitter
de vraag te richten, of de koopprijs van
f 1800 voor het werkeljjk reeds door den
hear Frederiks gekochte stuk grond, reeds
betaald is De voorzitter, deze vraag ont
kennend beantwoordende, zegt, dat betaling
natuurljjk zal moeten volgen bjj het passeeren
der acte van koop en verkoopvan het
besluit is den heer Frederiks mededeeling
gedaan. De heer A. P. Snouck Hurgronje
is van meening, dat dit in orde en gebrui
kelijk is, terwjjl de heer F. G. Sprenger
er op aandringt de handelingen van B. en W.
niet aan kritiek te onderwerpen, als liggende
buiten de bevoegdheid der vergadering. De
heer Van Dunné ontkent de handelingen
van B. en W. aan kritiek te onderwerpen,
maar vermeent bevoegd te zjjn kennis te
nemen of de raadsbesluiten goed zjjn uit
gevoerd. In het desbetreffend besluit nu
staat vermeld, dat de f 1800 moeten betaald
worden bjj het sluiten der overeenkomst.
Die overeenkomst wordt geacht gesloten te
zjjn bjj de goedkeuring van het raadsbesluit
door gedeputeerde staten. Het opmaken
eener akte is geen gebiedende noodzake
lijkheid, want zjj kan evengoed achterwege
blij ven. Hjj wilde alleen cor.stateeren dat
aan het raadsbesluit i» te kort gedaan en
der gemeente renteverlies is veroorzaakt.
De voorzitter repliceerde, dat de kennnisge-
ving aan den heer Frederiks nog niet ver
zonden was en hjj zjjnej, eerste bewering
dienaangaande terugnam. De heer Van
Dunné gaf daarop te kennen dat hjj met
zjjne interpellatie over deze zaak geen be
paald voorstel op bet oog had, maar, nu
vernemende dat de kennisgeving aan den
heer Frederiks niet verzonden was, alleen
aan B. en VV, een wenk wilde geven, om
aan die kennisgeving nog toetevoegen de
opmerking dat in het raadsbesluit vermeld
staat dat de f 1800 moeten betaald worden
bij het sluiten der overeenkomst. l)e heeren
Tak en Jeras ondersteunen dit, en de
voorzitter zeide den heer Van Dunné toe,
dat B. en W. zjjn wensch in overweging
zullen nemen.
Daarna kernen ter tafel lo. Een verzoek
van het Bestuur van den stadsschouwburg,
om toezegging, wanneer het noodige ka
pitaal tot het stichten van een nieuwen
schouwburg aanwezig zijn zal, van kostelooza
erlanging van een stuk gemeentegrond
gelegen aan het gedempte Molenwater,
tegenover de Bree en de Rozemarijnstraat;
2o. een rekest van den stalhouder Hen.
drikse om aankoop van een '-tukje grond^-