1890. No. 32.
Zaterdag 13 December.
Vijfde Jaargang.
4%
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
1
m, 9 Dec.
'90.
igen.
Vorig
2Va 78%
78%
3 91%
91%
3/2 99%
997/s
31/9 99%
99%
31/2
997/s
86%
87%
5 97
4 88%
5 871/2
87
5 91
5 77%
77%
4 94%
-
8 56%
563/s
41/2 821/2
831/2
5 1047/s
1043/4
5 74
5 731/4
72
41/2 lOli/s
1013/a
4 96
«6%
5 IOOI/4
loO
4 70%
70%
5 77%
763/g
- 181/s
18
4 )04
4 96
5 97
►a"
OC
86%
4% 26%
4 461/8
45%
dijke Leeningen.
31/2 98%
98
31/2 98%
le Ondernemingen.
- 1073/4
154
41/2 102
4 993/i
2
503/4
41/2101
4 100
- 49%
41/2 1013/a
4 100
100
3% -
4% 100%
5 101
106
90
4 IOOI/4
68
4 „981A
234
- 20
4% 1017/8
58
75
3 82%
5 97
4% 953/4
1. 7 4%
4
entngen.
- 106%
1657/g
3 931/4
93%
33
3% 981/2
3 535/g
63%
3 57%
571/4
- 138
183%
165
5 121%
1213/4
3 64%
647/g
5 971/8
4 Va 95%
953/4
5 IO1I/2
102
5 101%"
5 100%
IOOI/4
3 78%
78%
5 7 87/
78%
4 90
90
0. 5 8%
8%
28S/a
287/g
g. 6 108
5 IO31/3
6 100
99
6 90%
89%
4 933/g
7 112
- 37%
27%
98
4 95
951/2
70
71
77%
19
54
6 IO41/4
104
A. 1031/a
7 U0%
110
6 IID/4
>1. - 407/8
43%
6 108
5
itschappijen.
186%
4 99
65
4
65
4% 100
100
meningen.
f 100 108%
100 108
3 103%
id. 65
61
fr. 100 891/a
901/2
100 89%
893/4
fl 100 121
r 250 116%
5 119
1181/2
100 15 5
100 1631/2
- 130%
R. 100 I6H/2
100 1541/2
100 463/8
47V4
400 181/s
18Vé
DE ZEEUW.
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummersƒ0.026.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nommer behoort een Bijvoegsel.
De Sociale Zending der Katholieke kerk.
Zoo was het onderwerp, dat de Eerw.
Heer Pastoor Menting uit Echt, in een
openbare vergadering der R kath. Kies-
vereeniging te Goes behandelde en dit
op het sta.idpunt der kiesvereeniging en des
sprekers op waarlijk voortreffelijke wijze
deed. Beeldrijk, stout van taal, er. schoon
van voordracht, alleen somwijlen ietwat te
theatraal en op effekt berekend, heeft de
spreker zeker al zijn hoorders, geestverwan
ten zoowel als tegenstanders mits zij zich
de «artistieke» beschouwing eigen wisten te
maken, een zeldzaam genot verschaft.
Het was den spreker een genot hier ter
stede een woord te mogen spreken in het
belang van waarheid, vrijheid en gerech
tigheid hier, waar edele en vrije mannen
fier voor hun katholieke beginselen durven
opkomen, kleur hebben, en kleur bekennen.
Wcs dit een vingerwijzing voor de al of
niet onthouding bij verkiezingen Wij dach
ten er het onze van.
De sociale zending der Kerk. Welke is die
zoo vervolgt spreker.
In den strjjd der eeuwen heeft de Kerk
een roeping. Het vervullen dier roeping
gaat met strijd gepaard. Bij Bethleheras
kribbe begon deze, waar is het einde
Maar het Kruis alleen wekt beschaving
Dat is de Boom des Levens. De sociale
strijd is de strijd der menschheid. Een
dwalende reiziger, gebogen onder den last
van rampen en misdaden, bloedend uit dui
zend wonden. Wie volgt dien reiziger,
met onverbrekelijke trouw zjjn ljjden deelend,
zijn wonden balsemend en genezend, heelend
reinigend, hem steunend en veredelend,
steeds gereed Het is de Kerk die, hoe ook
vertrapt, miskend, dit deed, en dit doet wijl
het haar zending is.
Die zending was tweeërlei. Zedelij k-
staatkundig en maatschappelijk. En nu
staat dit vastChristendom alleen bracht
en brengt beschaving, het heidendom was
de dood en bracht den dood. Alleen het
sterven van den dood kon het leven te
voorschijn roepen. En wel is in deze 19e
eeuw de Staat den God die men dient
treffend vergelijk met het oude heidensche
Rome. De 19e- eeuwsche Staat beheerscht
familie en individu en de priesters in zijn
tempel weten wel dat ook de heidensche
priesters gewoon waren de beste brokken
voor zich te houden.
Een schoone schildering van het oude
heidensche Rome volgde nu. Met stoute
trekken schilderde de spreker de ellende
van het heidendom, dat den grondslag van
den StaatGerechtigheid en den Bouw
meester Waarheid miste, den mensch in
den Romein doodde, waarheid zocht maar
leugen gaf, wijl het leugen is, alles beproefde,
alles in het werk stelde, eindelijk moest
vragen: wat is waarheid? en afgleed in een
peilloozen afgrond van zedeloosheid en lui
heid. De wetenschap, zich zelf een raadsel,
dwaalde rond als een dwaze vrouw ge
blinddoekt door eigen trots. God, ziel,
eeuwigheid, onsterfelijkheidgeheimenissen.
Lacordaire zei juisteen kind dat Cateche
tisch onderwijs geniet weet meer dan de
wjjzeu der oudheid.
Treffende overeenkomst, zei spreker,
met de hedendaagsche moderne wetenschap.
Liever uit een dier geworden dan als koning
der Schepping, als evenbeeld der scheppende
Godheid uit Gods Vaderhand voortgekomen.
Liever wroetend in het stof dan blikkend
naar boven, met gevolg dat ook zij bedelt
om waarheid. En waar de heidensche
wijsheid alles tot God maakte, alle Goden
in een Pantheon verzamelde, om radeloos,
moedeloos in duisternis weg te zinken, door
wanhoop tot zelfmoord in het niet, zoo ook
ons modern heidendom, het roer des ge-
loofs stuk geslagen brengt den mensch tot
wanhoop en zelfmoord. Gerechtigheid is
alleen bestendig en mogelijk door waarheid,
het oude Rome miste beidede mensch
zelf werd het doel van zijn bestaan, werd
zijn alles. Daarvandaan die jacht op het
genot, op wellust, en bevrediging der
hartstochten, met heur dubbel karakter en
van een leeuw, die verscheurt, een slang die
verstikt. De mensch ging op het altaar. En
in den vreeselijken kreet van Brood en
spelen bij bloedstroomen, steeg een ge-
druisch, als een vloek ten hemel van slaven,
kinderen, vrouwen en zwaardvechters, ver
scheurd naar lichaam en ziel.
Maar er daagt licht over den bajert. De
Zon der gerechtigheid en waarheid verrijst
boven een kribbe. De Godmensch wordt
geboren, en als eenmaal Lazarus zou Hij
het heidendom doen opstaan uit het graf
en doen leven.
Nu liet echter spreker zijne beschouwing
der geschiedenis los, om der fantasie plaats
te geven, door 44 jaar na Christus een mar,
bestoven, met edel gelaat, Rome te doen
naderen, nl. Petrus. Waar hij eindelijk hei
doel zgner reis bereikt, en de stad binnen
tredende, in jhet amphitheater den kreet
verneemt der slachtoffers«Cesar, die ster
ven gaan, groeten u.» treft hem in den
geest het geschrei: wij, die leven willen
groeten u. En Petrus gaat Rome verove
ren, dat de wereld veroverd had. Wie
willen leven De slaven beschouwd als een
iets, soms wat meer, maar de speelbal van
elke gril des meesters, voor wie zien Ijjden
een genot; en doen sterven het hoogste
voorrecht was. De kinderen noch de vrouw
waren den heiden heilig, ouderliefde was
hem vreemd, het huwelijk was een andere
vorm van slavernij. De wolven, die's nachts
van de bergen daalden, verzadigden zich aan
de lijken der slaven en der te vondeling
gelegde kinderen, en vervulden alzoo den
politiedienst. Doch de Kerk ging deze din
gen omscheppen. De familie werd her
boren. De vrouw werd op hare plaats
hersteld. De Kerk boog zich neer tot den
slaaf, en zijne ketenen braken tot de vrouw
die van slavin moeder werd tot den mensch
en Paulus' brief met Onésimus aan Pilémon
is daar als getuige van de macht van
het Kruis over de slavernij enden mensch.
Zoo was het eerste gedeelte der zending van
de Kerk volbracht. Romawas|Atnorgeworden.
Drie eeuwen waren nu noodig vóór
het kruis van Golgotha den weg naar het
kapitool had gevonden. Constantjjn ver
leende vrijheid en met welke gevolgen;
dat de modderpoel een paradijs werd, een
bron in een woestijn, wier wateren alles
deden bloeien.
In breede trekken werd nu de strijd
tusschen Paus en Cesar geteekend, tot de
stad der Cesars in puin viel en die der
Pausen verrees, dier bouwmeesters, dier op
perpriesters, wier rij spreker doorliep, om
een blik naar den tegen woordigen Paus te
slaan, en een apothéose uit te spreken op
het Pausschap«dat rustpunt der maat
schappij, de zedelijke as der wereld, verrij
zende als een feniks uit haar asch, tot sterven
onbekwaam, kruisboom des levens, wier
18honderdjarige stam uit de katakomben
oprijst, steeds nieuw leven mededeelende
uit de eeuwige bron. Breekt een tak onder
den last, anderen slingeren zich om den
stam.» Bisschoppen en missionarissen vliegen
als duiven uit de Arke. Willebrord en
Bonifacius komen. Den Germaan valt het
zwaard uit de hand, en hij valt voor liefde
neei. Kruis, zwaard, ploeg, als teekenen der
beschaving bleveu niet uit. Het schoone
werk der kloosters, met hun monniken, door
Pascal des ames parfaitement héroiques ge
naamd, verrichten wonderen van naasten
liefde. FranciscuSjDominiecusVincentricus ver
schijnen, steunen, zalven, nemen de plaats
Yergoding.
voor gevangen Christenen in, treden cholera
en melaatschheid tegen, en houden stand waar
alles vlucht, door liefde, en liefde is sterker
dan de dood. De Kerk geeft onderwijs,
vervullendejalzoo, zegt spreker Ctiristus' bevel.
Helaasna de pauze andere tonen. De
verzengende gloed van ontkenning en twijfel
is over dit schoone landschap gegaan en
heeft een ontzettende verwoesting aange
richt. Hoe t het toch kwam We
hoorden het niet. Wèl dat Protestantisme
is haatketterij is despotisch en ontbindend!
De oorzaak van den afval: ontkenning 1
van Openbaring en Goddelijk gezag. Het
heidendom gaf weer teekenen van leven.
Hoe In den staat brak Absolutisme,
in de letteren zingenot door; overalj een vol
slagen verlies van alle Ideaal. In het
openbare leven verlies van kerk en tucht
in wetenschap dolle theorieën, in staathuis
houdkunde stelsels met de schatkist alleen
ten doel; in handel koortsachtige jacht
naar rijkdomopslorping en zedeloosheid,
zucht naar oproer De kerk gebonden en
buiten werking gesteld; de prot. vorsten dicht
bij den troon om zich straffeloos te ver
rijken, en hun leer staande te houden.
Deze politiek is te schande geworden in
den Duitschen Culturkampf.
En waar nu de spreker, met aangrijpende
kracht betoogde, dat die het Kruis ver
trappen ook den troon breken, zeggen we
het van harte na, mits men in het oog
koude, dat Kruis en Roomsche Kerk nu
zoo maar niet altijd vereenzelvigd mogen
worden.
Met gloed werd nu de Revolutie onder
handen genomen. Haar macht is ontkenning
aller machtzij kan alleen vergruizen, niet
opbouwen, den dood geven geen leven.
Geboren uit opstand der Rede tegen het
Goddelijk gezag, is zij uit oproer geboren,
en leeft in oproer, als een salamander in
het vuur, zij belooft vrijheid en is geweld.
Zij heeft haar zaden geworpen in de voren
der maatschappij en het Liberalisme is een
der vruchten, met zjja egoisme van Staat,
hart en geest. De Staat vraagt slechts
naar eigenbelang, onze kinderen voor zijn
onchristelijk onderwijs, onze zonen voor den
dienstplicht, jaren langwerpt liefdezusters
en monniken uit en dringt overal in, in
kansel en biechtstoel. Het Egoisme van
den geest vertoont zich in de moderne
wetenschap die, een nieuwe Icaris, tot
heidendom terugvoert, den mensch neêr-
ploft in materialisme, zjjn ziel ontadelt,
hem uit slijk laat geboren worden, voor
slijk laat leven en in slijk ondergaan. Wij
zijn God; er is geen God, taal oud als de
wereld, als de hel, ziedaar haar leuze.
Daar is echter een vuurbaak op de tin
nen de Kerk «van het Sinai dezer eeuw,
het vaticaan», dalen nog de Godsspraken
neer.
En het egoisme des harten brengt de
sociale kwestie of kwestiën voort. Wat kan
haar (genezen ?jChristelijke zelfverloochening.
De maatschappij moet tot geloof terug.
Geen Fourier, Marx, Lasalle, St. Simon of
Schulze-Delitsch kan genezing geven. Het
Kruis alleen,dat Christelijke zelfverloochening
werkt, dat alleen zal de verhouding van
werkgever en werkman, van kapitaal en
arbeid kunnen regelen. Want alle goede
dingen mogen palliatieven zijn afdoend
zijn ze niet. Het Liberalisme heeft slangen
losgelaten en als bij Israel in de woestijn
kan slechts de blik op het slangenbeeld, als
profetie van het Kruis, genezing aanbrengen.
Kon de Kerk het Kruis in den afgrond
plaatsen, aan zijn voet zou alles zich in de
lieflijkste harmonie vereenigen, en waarheid
en gerechtigheid zouden overwinnen. En
daaromden strijd tegen ongeloof, en
modern heidendom voortgezet. Met hart
en ziel steeds gereed ten strijde, tegen de
kinderen van ongeloof en ketterij en van
Voltaire. Het gaat om het edelste, en nooit,
nimmer of nooit, terug.
De heer Stieger kon den spreker inderdaad
dank zeggen voor zijn schoone en welspre
kende rede.
Natuurlijk van gehoor zaamheid aan Gods
Woord, de ziel) en het wezen van Her
vorming en waar Protestantisme, geen
sprake. Van recht doen wedervaren aan
het protestantisme, geljjk de spreker trachtte
bij de moderne wetenschap te doen, niets
te bespeuren. En of het niet aanbeveling
verdient om filosofie der geschiedenis en
fantasie meer te scheiden, zal te bezien staan.
Doch hoe Rome of Roomsch-katholieken er
toe komen kunnen om ooit ofte immer,
rechtstreeks ol zijdelings, het Liberalisme
te steunen, dat zy zoo goed kennen en in
zijn gevolgen overzien, is ons na deze lezing
grooter raadsel geworden dan ooit. En
of de algemeene dienstplicht op dezelfde
lijn met openbaar ongeloovig onderwijs mag
worden gesteld, is zeker ook niet met de
wet der logika dadelijk overeen te brengen.
Wanneer wjj echter de lezing over het
Socialisme van den z.g. protestantschen,
modernen, Ds. Tenthoff, nog al namens het
Nut gehouden, vergelijken met wat deze
het protestantisme zoo vijandige spreker als
geneesmiddel aangaf, dan dunkt ons zoo,
dat het voor de protestanten hoog tijd wordt
om met allen ernst het heilige eens te gaan
schiften van zijn schijn.
12 December 1890
In het jaar 1887 kwamen voor de
hoofdonderwijzersakte 1254 adspiranten op,
van welke 329, dat is 26,2 percent, slaag
den in het jaar 1888 waren er 1280 ads
piranten, van welke slaagden 363, dat is
28.3 percentin het jaar 1889 kwamen op
1390 adspiranten, van deze slaagden er
425, dat is 30.5 percenten in het jaar
1890 verschenen 1187 adspiranten, van
dezen slaagden er 392, dat is 33 percent.
Vrijstelling van verplichting tot het
heffen van schoolgeld, die volgens art. 46.
3e alinea, der wet op het lager onderwijs
kan verleend worden, is tot heden door 71
gemeenten gevraagd en aan één, Zjjpe, ge
schonken. Voor 6 is de aanvrage nog in
onderzoek en voor 3 eveneens, doch alleen
voor herhaüngsonderwjjs.
In het jongste verkiezingsnommer
van ons blad is eene onwaarheid gezegd
met betrekking tot de rijksuitgaven. Er
werd namelijk in medegedeeld dat deze
thans 15 miljoen minder bedragen dan in
1884. Zekere redactie heeft blijkbaar de
onjuistheid dier opgave niet geweten, anders
had zij die zooveel op dit verkiezings
nommer heeft aan te merken deze
leugen evenals de andere niet onvermeld
gelaten. Door een vergissing citeerden wjj
niet de juiste getallen, zoodat het verschil
15 miljoen bleek. Het is echter maar 3
miljoen.
Wel is ook dit geen onaardig semmetje,
maar tochde vergissing had niet moeten
plaats hebben. Mogelijkheid kon bestaan
dat daardoor enkele kiezers voor onzen
candidaat gewonnen werden, en daarom
betreuren wjj haar.
De inspecteur over het loodswezen, enz.
in het 3e district te Amsterdam, de kapt.
t/zee titulair J. C. de Rujjter de Wildt,
zal in gelijke betrekking naar het 6e district
te Vlissingen worden overgeplaatst, ter
vervanging van den inspecteur aldaar, den
kapt. t/zee titulair F. J. P. M. Mulder, die
ben. is tot haven en dokmeester te Am
sterdam.
Vlissingeu. Gedurende de maand November
11. vervoerde de stoomvaartmaatschappij
«Zeeland» 4159 passagiers, namelijk: per
dagdienst van Londen naar Vlissingen, 397
passagiers en 29 ton stukgoederen en van
Vlissingen naar Londen 634 passagiers en
1011 ton stukgoederen per nachtdienst van
Londen naar Vlissingen 1568 passagiers en