1890. No. 12.
Dinsdag 28 October.
Vijfde Jaargang.
G. M. KLEM KERK, te Goes
F. P. LTHUIJ, te Middelburg.
Een
iivondje in een volks
vergadering.
„IN DARKEST ENGLAND."
u
V E R S C HIJ X T
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummersf0.02f.
UITGAVE VAN
en
PRIJS DER ADVERTEVÏIEX
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De schrijver van het onderstaande is geen
vriend van Stöcker den talentvollen, ijveri-
gen leider der christelijke, anti -socialistische
werkliedenpartij te Berlijn. Toch zijn
enkele mededeelingen van den liberalen
correspondent der Nieuwe Rotterd. Crt.
niet onbelangrijk.
Hij schrijft
Eenige dagen geleden was ik in een
volksvergadering der christelijke socialen.
In de zaal. waar een erge tabakslucht
heerschte, zaten ongeveer duizend menschen
bijeengepakt: kleine burgerlieden, onder
wijzers, ambtenaren, klerken, huiseige
naren, bouwkundigen, hand werkbazen, en
dan een aantal jonge mannen, die zich
voor het een of ander openbaar ambt moesten
voorbereiden, aankomende artsen en kun-
selredenaars.
Te midden dezer verscheidenheid zaten
verdachte groepjes werklieden, instinctmatig
terdeeld naar de oude socialistische tactiek,
waarbij het rumoer op zes of zeven plaatsen
tegelijk kon losbreken, wanneer er een
spreker moest worden overrompeld. Op
de tribune van het bestuur zaten acht heeren,
allen in zwarte kleeding, de een al meer
dan de ander er uitziende als een geestelijke.
Aan de eene zijde vooraan zat een su-
per-indentent der Evangelische Kerk aan
de andere zijde een lid van den kerkeraad,
'f terwijl aan den achterkant tusschen de an
V deren het groote nommer van den avond
de hofprediker Stöcker, te zien was
Eerst toen op liet laatst de hofprediker
Stöcker optrad, werd het onder de werk-
mansgroepen eenigszins levendiger. Men
schoof dichter opeen, men gaf elkaar met
de ellebogen een verstaanbaar stootje, met
bliksemende oogen (prevelde men eenige
hatelijke woorden [Sic.J haalde het socia-
listisch Volksblatt uit den zak en spreidde
het met een uitdagend gebaar voor zich
uit, terwijl de aanhangers van Stöcker
hunne tractaatjes (sic openlegden.
Vervolgens keek men elkaar woedend
aan, doch daarbjj bleef het. En nu zaten
vriend en vijand met gespannen aandacht
te luisteren naar Stöcker, die als volksre
denaar- zijne hoorders zoo eigenaardig weet
aan te pakken.
Die krachtige vierkante gestalte met het
groote breede gelaat, heeft iets hards over
zich. De forsche stem overheerscht alle
gewoel. Sommige volzinnen komen er uit
ais klappende zweepslagen. Wanneer men
ze naderhand leest, schijr.en z(j ten eerren
male banaal, maar op het oogenblik van
spreken maken zij een levendig effect.
«Nu weten we!» zeide hij
onder anderen«dat waneer de heeren
socialisten op de boeren losgaan, de gods
dienst alsdan een zaak van ieder "voor
zichzelf, een private zaak is. Maar in den
- Rijksdag is de officiëele geloofsbelijdenis der
socialisten het atheïsme (geloof dat er geen
God is) en heet hun opperpriester Paul
Singer if)!» Op deze woorden volgde,
ook onder de sccialisten, een stormachtig
gelach, dat tot een uitgelaten vroolijkheid
steeg toen met eene flauwe stem daar-
tusschen in klonk «Geen opperpriester,
maar opperabbijn
Ten slotte sprak Stöcker over de nood
zakelijkheid om bij het Duitsche volk den
godsdienst in eere te houden, omdat het
anders ten gronde zou gaan. Nauwelijks
had hij dat punt behandeld, of daar sprong
1,0 ,®en onzinnige benaming, die zeker
met aoor Stöcker en z(ine christen werk-
lieden is uitgedacht. Maar laten wij dit
over t hoofd zien. (Red.)
i tEe,n d®r rÜksto, en, na Bebel en Lieb-
knecht, der invloedrijkste socialisten-leden
van den Ity'ksdag.
een oud man met kalen schedel, als werk
man gekleed, op een stoel, roepende«Heil
ons heil ons 1 de oude God leeft nog
Men zag nu wel hier en daar iemand
glimlachen, maar er volgde geen geraas,
ofschoon er spotters genoeg in de zaal waren.
Een jongeling in myne nabijheid wilde
roepen «leve de internationale sociaal-de
mocratie I», maar bleef midden in het laatste
woord steken, daar hij bemerkte dat hij
geen bijval vond err velen hem zelfs zoo
raar aankeken
«In het donkerste Engeland» is de titel
van een boek dat dezer dagen het licht zag, en
de sociale nooden, inzonderheid van de En-
gelsche groote steden blootlegt. Het is van
de hand van generaal Booth en reeds daar
om alleen waard gelezen en besproken te
worden.
Er ligt iets idyllisch, iets idealistisch in de
voorstelling die de generaal zich vormt van
de maatschappij, zooals zij er uit zal zien
als ,ijne plannen tot verbetering zullen zijn
verwezenlijkt.
Niet alleen de doodarme, ook de dronk
aard, de dief, ja de grootste slechtaar d zou
deel uitmaken van den grooten kring, dien
de generaal zou willen gelukkig maken.
Het ware inderdaad te wenschen dat het
ideaal van den generaal verwezenlijkt werd.
Het zou tegelijk eene proefneming zijn orn
te weten te komen of het denkbeeld van
den vader der socialisten, Henry George,
in de praktjjk uitvoerbaar is. Of het mo
gelijk zal zijn, hijvoorbeeld op een groot
onbewoond eiland menschen van allerlei rang
of hanteering^bijeen te brengen, en uit hen
eene nieuwe maatschappij te organiseeren,
waar de armoede buitengesloten zal zijn.
Genex-aal Booth wenscht niets anders dan
de redding van een deel der menschheid
dat thans, zooals hij zegt «ten prooi is aan
verwoesting, bedektjals een lijk met de gekun
stelde huichelarijen der hedendaagsche be
schaving.» Zijn plan is eenvoudig dat ieder
een, die werken wil zal gevoed worden.
Emigratie is zijn doel, doch emigratie alleen
voor hen, die reeds in eigenj land bewezen
hebbeu dat zy de onmisbare eigenschappen
van den kolonist bezitten.
Het Dagblad beschrijft het plan aldus
«Diegenen, die het lidmaatschap aanvragen
van het voorgestelde Industriëel leger zullen
in die zelfhelpende en zeltvoedende gemeen
ten gevormd worden, ieder zijnde «en soort
zan saam werkende sociëteit of aartsvaderlijke
familie, geregeerd en gedisciplineerd vol
gens de beginselen van het Leger des Heils.
Er zullen tal van inrichtingen zijn, waar
schijnlijk in het Oost Ende van Londen, voor
het verzamelen ten behoeve van arme hulpe-
loozen. voor de voorziening in hunne on
middellijke behoeften en voor het vinden
van tijcielyk werk. Uit de stad zeilen zij
gezonden worden naar een landgoed aan
den mond van den Theems, waar, terwijl
een groot aantal aan de boerderijen of
groentetuinen zal werken, elk vak vertegen
woordigd zal zyn. Die kolonie zal zich zelf
onderhouden en ook voortbrengselen en ma
nufacturen uitzenden. Ten derde zal er een
stuk land zijn, b. v. in Zuid-Afrika van te
voren voor volksplanting toebereid en gere
geerd door billijke wetten, waarheen die
genen, die i voor zulk een leven geschikt
gebleken zijn, gezonden zullen worden de
onkosten van reis en vestiging betalen zij
terug in den vorm van een iaarlijksche
landrente.»
Tot zoover de schrijver in Het Dagblad,
die niet veel met de «droombeelden» van
den generaal op heeft
Er. toch laten wij er ons niet zoo
afmaken. Er is nog wel wat in deze plan
nen dat misschien uitvoerbaar is en de kranke
maatschappij ten goede kan komen.
Wij noemen slechts de pogingen om de
misdadigers, door hun en hunne gezinnen
van brood en warm eten te voorzien, van
het plegen van nieuwe misdaden af te
houden. Het stichten van dorpen buiten de
groote steden, uitsluitend voor de nijvere
arbeiders. Dit is een denkbeeld, dat ook
in Nederland aanbeveling verdient, en in
de artikelen «Arbeiderstreinen» in de Stan
daard het eerst is geopperd. Voorts't openen
der gelegenheid voor de armen om enkele ma
len in een zeeplaats zich te verpoozen. Het
stelsel van gediciplineerde ophalers van alle
spijzen die na het middagmaal in de keuken
der rijken overbleven. Waarlijk goede ideeën-,
zoo zy slechts uitgevoerd kunnen worden.
Ten slotte vermelden wij dat Henry George
(de socialist) tot het Heilsleger is overgegaan.
27 October 1890.
Er komen van Het Loo niet veel
belichten aangaande den toestand des
Konings. Zaterdagavond werd gemeld dat
de krachten een weinig verminderen.
Gemeenten op Walcheren en hare
bevolking sinds 1824.
In 1824. In 1890.
Veere
13000
•17116
6624
13165
1069
806
357
585
1038
2019
440
702
738
1010
166
605
761
1118
4746
409
569
571
996
696
4022
1 a 5QH
(286 lociy
611
793
4469
416
549
641
945
1390
4955
46C
648
Domburg
Gapinge166
Grijfskerke
Koudekerke1118
Meliskerke
Nieuw- en St. Joosland
Oostkapelle
Oost- en
West Souburg
Ritthem
Serooskerke
Si. Laurus
Vrouwepolder641
Westkapelle
Zoutelande
De toeneming was dus het grootst te
Vlissingen (100 pCt.) en te Arnemniden
(90 pCt.) Te Veere verminderde de be
volking met 247a pCt.
De commissiën, belast met het af
nemer. van de examens van apothekers be
diende, zullen zitting houden te Breda en
te Kampen op 10 Nov. e. k. en volgende
dagen.
De vraag was gerezen of verorde
ningen, vóór de jongste herziening der wet
op het lager onderwijs tot stand gebracht,
waarbij de leeftijd werd bepaald, waarop
leerlingen tot de school worden toegelaten,
alsmede de leeftijd, waarop z(j de school
moeten verlaten, na de invoering der nieuwe
wet hare kracht hebben behouden, in weer
wil dat zij niet, zooals art. 19 thans vordert,
door Gedeputeerde Staten z(jn goedgekeurd.
De minister van binnenlandsche zaken
heeft die vraag, bevestigend beantwoord. De
bepalingen van art. 19 der wet van 1889
zijn naar 's ministers meening, alleen van
toepassing op de hesluiten, onder de werking
dier wet genomen, en geene der bepalingen
van die met 1 Januari 1890 ingevoerde wet
heeft te kort gedaan aan de kracht van
vóór dier. dag overeenkomstig de vorige
wet geldig tot stand gekomen besluiten,
of wel het alsnog erlangen van hooger
goedkeuring daarop voorgeschreven.
De zinsbouw is niet netjes, maar de be
doeling is, dat verordeningen als de ge
noemde, onder de oude schoolwet gemaakt,
van kracht blijven en de goedkeuring van
gedep. Staten niet noodig hebben.
Middelburg. Zaterdagavond 8 uur werd
in de beneden voorzaal van de sociëteit St.
Joris de gewone jaarvergadering gehouden
van de leden der vereeniging «Kindervoe
ding.» Tegenwoordig vier bestuursleden en
8 leden van verschillende commissies. Slechts
4 gewone leden waren tegenwoordig. De
voorzitter mr. M. J. de Witt Hamer opende
de verg. Na lezing en goedkeuring der
notulen van de vorige verg., werd door den
secr etaris dr. J. J. v. Berlekom verslag uit
gebracht omtrent de werkzaamheden der
vereeniging, enz. Aan dit verslag ontleenen
wij het volgende
De vereeniging telde aanvankelijk 132
leden en 288 begunstigers met een jaarl.
contributie van 11518,50. Ook kwam nog
f200 in aan bijdragen voor eens. Door
overlijden enz. is de jaarl. bijdrage met f40
verminderd. Reeds spoedig kon met de
kindervoeding worden aangevangerr. Zoo
waren Maandag 6 Januari 1890 voor fret
eerst een 75tal kinderen bijeen en kon van
af dezen dag tot den 3 April d. a. v. met
uitzondering van des Zondags efken dag
geregeld warm eten worden verstrekt.
Het voedsel werd geregeld geleverd door
den heer Born, tegen eerie vergoeding van
f 0,15 per portie. De kinderen die door de
vereeniging gevoed werden waren school
gaande op de openbare scholen voor min
vermogenden A en B, op de Christelijke
school van dhr. Rademaker of op de Roomsch
Katholieke school. Gemiddeld werden per
maaltijd 106 kinderen gevoed. Het minimum
bedroeg 75, het maximum was 121.
De voeding bestond des Maandags uit
erwtensoep, waarin spek en worst. Dinsdags
uit hutspot, Woensdags uit erwten met
vleesch en spek, Donderdags kool met aard
appelen en worst, Vrijdags gort met boter
en stroop en Zaterdags uit bruineboonen
met gebraden vleesch.
In 't geheel werden verstrekt op
13 Maandagen 1369 porties erwtensoep.
13 Dinsdagen 1394
13 Woensdagen 1376
13 Donderdagen 1396
hutspot.
erwten met
kool met
aardappelen.
gort.
boonen.
Gemeenlijk
12 Vrijdagen 1275
12 Zaterdagen 1252
dus op 76 dagen 8062 porties,
werden eiken dag dezelfde kinderen gevoed,
er zijn er 16, die geen enkelen maaltijd
oversloegen.
Ter beoordeeling der resultaten wordt
verwezen naar de verklaringen van hoofd
onderwijzers, die als gevolg van goede voeding
geregeld schoolbezoek, betere lichaamsont
wikkeling en meerdere vlugheid van geest
bij de leerlingen hebben gevonden.
Vervolgens werd de rekening en verant
woording overgelegd over het dienstjaar
1889/90. De voorzitter noodigde de heeren
Sibmacher Zynen en Ch. Boasson uit deze
na te zien, waaraan deze heeren voldeden.
De rekening in orde bevonden zynde, werd
goedgekeurd.
Aan de beurt van aftreding waren de
bestuursleden Mevr. ZipLehman de Lehns-
feld, Mevr. Wibaut Berdenis v. Berle
kom, Mej. A. de Man, Mej. A. Mes, J. J.
v. Berlekom en Mevr. v. Dunné v. d.
Hoop, welke laatste wenscht niet herkozen te
worden.
De voorz. deelde mede dat het maximum
der bestuursleden 21 is. Dit jaar waren
er 18, zoodat behave in de vacature mevr.
v. Dunné, nog in 3 plaatsen moet worden
voorzien.
Voorgedragen werden nu de aftredende
leden benevens de dames Mevrouw v. d.
Leije Amshutz, Mevrouw Boogaart
Boddaert, Mej. M. C. L. J. Geulen en Mej.
Clem. Sprenger, die allen 45 stemmen
verkregen (1 was in blanco.) De gekoze
nen voor zoover tegenwoordig, namen de
benoeming aan. Aan de anderen zal van
hunne benoeming worden kennis gegeven.
De peningmeester deelde mede dat met de
kindervoeding dit jaar waarschijnlijk een
maand vroeger zal begonnen worden dan
het vorige jaar. De begrooting sluit met
een te kort, dat geraamd wordt op f 435,24.
De voorzitter meende met die begrooting
het nieuwe boekjaar ie kunnen ingaan,
daar allicht de bijdragen vermeerderen en
