Zaterdag 27 September.
Vierde Jaargang.
P. WAT,
1890. No. 153.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS HER ADVERTENTIES
v Eene nieuwe christelijke schoolver-
eeniging.
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. /0.95.
Enkele nummers/0.02s.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nommer behoort een Bijvoegsel.
De antirevolutionaire Kiesvereenigingen in
het kiesdistrict ZIERIKSEE hebben tot can-
didaat gesteld voor het lidmaatschap der Pro
vinciale Staten (vacature v. d. Vliet) den heer
Notaris te Zieriksee
welke candidatuur door «de Zeeuw» van
harte gesteund wordt.
De verkiezing te Zierikzee.
Aanstaanden Dinsdag moetin de distric
ten Zierikzee en Hulst gestemd worden
voor een lid der provinciale staten. In
eerstgenoemd district is de strjjd voor de
antirevolutionaire kiezers een hopelooze.
Toch waren de antirevolutionaire kies
vereenigingen, zij het ook wel wat laat,
op hun post om de candidatuur te stellen
van hunnen kundigen geestverwant den
heer P. Way.
Wat van liberale zijde tegen deze can-
ditatuur zal worden aangevoerd, is ons
onbekend. Zeker wel niet dat hij notaris
is, gelijk men dit in den Goeschen thans
gekozen car.didaat, afkeurde. Immers de
tegencandidaat, mr. J. C. v. d. Lek de
Clercq, is zelf notaris.
Maar dit is ook onze zaak niet.
Wij hebben niets anders te doen dan al
de kiezers onzer richting op Schouwen en
Duiveland uit te noodigen, dezen keer ge
trouw ter stembus te komen. Onze can-
ditaat is het dubbel waard, wjjl hij bij
erkende bekwaamheid ook het voorrecht
heeft een beslist en getrouw belijder te
zijn der christelijke historische beginselen.
Alle liberalen hebben achting voor onzen
candidaat: doch de scherpe partijverhou
dingen maken dat ze hem niet stemmen
zullen.
Van zekere zijde noemt men dit over-
heerschen. Doch wij zeggen het kan niet
anders. Al meer moet ia het staatsleven
gerekend worden met de twee groote be
ginselen.
Voor of tegen den Christus.
Eèn ding echter is jammer. Dat onze
vrienden te Zieriksee voor dezen uitnemen-
den candidaat nog nooit gedaan hebben wat
zjj konden.
Er kunnen veel meer stemmen op hem
worden uitgebrachtindien de kiezers eens
worden wakker geschud. In verreweg de
meeste gemeenten ontbreekt een man, om
de verkiezingen te leidenen menigeen
verzuimt door zijne stem al was het maar
getuigenis af te leggen.
Ook is het zeer te betreuren dat cie
Katholieken te Zierikzee altjjd den strijd
werkeloos aanzien. De leiders der verkie
zingen moesten trachten zich ook van hunne-
medewerking te verzekeren. Indien liet
zoover eens komen kon, tien tegen eei.
dat onze candidaat, in plaats van een luttel
aantal stemmen gelijk tot nog toe, een
beduidende minderheid, misschien wel 800
stemmen op zich vereenigen zou.
Een dergelijke organisatie moet vroeg of
laat te Zieriksee komen en dan blijft ook
Zierikzee niet «liberaal».
Doe nu al vast een ieder wat hij kan
om een goed stemmencjjfer te verzekeren
aan den inderdaad uitnemenden candidaat
P. WAY.
Noordijke gekozen.
Aan de kiezers is reeds per bulletin
meegedeeld dat de heer M. Noordijke,
candidaat der antirevolutionaire kiesver
eenigingen, ofschoon met een meerderheid
van slechts 10 stemmen, tot lid der Staten
is gekozen.
Wjj zullen niet onderzoeken of de op
komst in bijna alle gemeenten van het
district niet veel te wenschen heeft over
gelaten. De liberalen gingen 250de anti
revolutionairen 500 stemmen achteruit. Nu
echter misten zij de hulp der katholieken.
De zeer geringe meerderheid, waarmede
de heer Noordijke gekozen werd is eene
ernstige waarschuwing aan de kiesvereeni
gingen, orn meer ernst te gaan maken
met de verkiezingen. De kiesvereenigingen
uitbreiden is eene goede zaak. Maar de
kiezers op gezette tijden bijeenroepen om
hen voor te lichten omtrent de maatschap
pelijke en staatkundige quaestiën is vrij
wat beter en nuttiger.
Vooral naarmate de kans op de- hulp
der katholieken kleiner wordt, moet de
arbeid onder geestverwanten te ernstiger
worden voortgezet. Er zjjn bij deze ver
kiezing honderden onzer geestverwanten
thuis geblevenwat wel gedeeltelijk, doch
niet geheel gevolg is van den zeer onge
legen dag waarop de verkiezing moest plaats
hebben. De Dinsdag is om vele bekende
redenen voor de Gjesche kiezers van alle
richtingen de geschiktste dag jom hunnen
kiezersplicht te vervullen.
Andermaal wijzen wij op de noodzake
lijkheid dat de uren voor inlevering der
stembriefjes worden vervroegd en de stem
bus tot den avond geopend blijve.
Door de uitbreiding van het kiesrecht
zijn nu tal van kiezers, die den ganschen
dag in het veld zijn, in de onmogelijkheid
om te komen stemmen.
Een andere regeling van het kiesrecht,
die aan het tegenwoordige kiezerscorps nog
meer uitbreiding geeft, is zeer aan te
bevelen, mits men de stembus van 's morgens
6 tot des avonds 8 uur open stelthet
aantal stembureau's vermeerdertvan iedere
gemeente afzonderlijk de stembriefjes afleest:
e».i boete stelt op het verzuim der gemeente
ambtenaren, wat betreft het stempelen der
stembiljetten.
Tot nog toe gaat het zoo, dat wanneer
een stembriefje een van de twee zegels
mist, de kiezer gestraft wordt met zijn stem
van onwaarde te zien ver klaren. Zoo worden
feitelijk al zijne geestverwanten die met hem
op denzelfden candidaat jstemden, gestraft;
want die enkele ongeldige stemmen kunnen
oorzaak zijn dat de candidaat der meerder
heid in de minderheid komt en al liet werk
van de meerderheid te vergeefs is geweest.
Zulk een onverstandige straf toe 'te passen,
terwijl de eigenlijke dader, die het jstempel
vergat, vrijloopt, is eene onbillijkheid,
waaraan hoe eer hoe beter een einde be
hoort te komen.
Ds. H. Malcomesins en andere oude
vrienden van chr. onderwijs te Rotterdam
bobben in een circulaire aan de Nederland-
sche christenen de medewerking gevraagd
om eene nieuwe vereeniging in het leven
te roepen tot bevordering van «christelijk
volksonderwijs.»
Zjj doen dit ten gevolge van het feit dat
in Christelijk Nationaal al meer de toon
schijnt aangegeven door ned. gereformeer
den en dewijl de doleantie al meerdere
christelijke onderwijzers en christelijke
scholen van de ntderl. herv. kerk heeft
vervreemd.
De poging dezer heeren verdient toejui-
ging in zoover er uit blijkt, dat ook zij nog
hechten aan Groens oude leus«De vrije
school regel; de staatsschool aanvulling.» Een
g( heel andere, meer historische, meer prin-
cipiëele wijze van optreden dan die hunner
Ut.rechtsche vrienden, wier uitstekende lei
der en tolk de heer Dr. Bronsveld is.
Iedere uiting in Groen' welbeproefde
richting tot bevordering van het vrije chris
telijk onderwijs, moet in deze dagen wel
kom zijn.
Ook deze vereeniging zal zich houden aan
de antirevolutionaire leer dat het onderwijs
de taak der ouders is. Bovendien in de ver-
eenigingen, thans bestaande, konden deze
vrienden zich niet meer vinden. Zij gingen
nog wel meemaar toch het genoegen om
hen in de vergaderingen te zien, werd al
zeldzamer genoten. Hun heengaan was
slechts een quaestie van tijd.
En nu zij besloten, zij 't ook op een
schijnbaar anderen, milderen grondslag,
nieuwe christelijke scholen te stichten en
I dus van de voordeelen die de nieuwe school- i
wet ons biedt, een nuttig gebruik wenschen
te makennu kan hun optieden niet
anders dan toegejuicht worden. Twee af
zonderlijk wonende broeders stichten meer
goeds, dan wanneer zjj saamwonende el
kander wantrouwen of tegenwerken.
Kunnen de broeders het niet samen
vinden, men ga in vrede uiteen mits maar
Gods Koninkrijk korne en het Rjjk van dun
Antichrist op elk terrein, ook dat der school,
verstoord worde.
Wij kunnen ons dan ook niet vereenigen
met het gevoelen van den heer Wijnbeek
over deze zaakal vermelden wij in hoofd
zaak den inhoud van zjjn open brief aan de
Rotterdamsche broeders.
De schrijver wijst op het feit dat orthodoxe
predikanten e. s. op sommige plaatsen hunne
kinderen naar openbare of neutraal bijzon
dere scholen zenden. Dat vele ried. herv.
die nog beven voor Gods Woord al minder
met het chr. onderwijs op hebben. Dat
zonder bewjjs door ds. Malcomesius c. s.
gezegd wordt dat de organisatie van den
Schoolraad verlammend werken moet op de
belangstelling, de oprechtheid en het beginsel
waaruit de Clir. school moet geboren worden.
Maar bovenal legt hjj er dén nadruk op
dat de grondslag, de 12 artikelen waarop
de nieuwe schoolvereeniging bloeien zal, geen
andere is dan die welke voor de oude school-
vereeniging is aangewezen, schoon duide
lijker aangeduid.
Hij vraagt ten slotte of de schrijvers der
circulaire recht hebben «de Vaderlandsche
Kérk» te noemen, in den zin van het ge
loofsartikel der ééne heilige algemeene
christelijke kerk, een Kerkgenootschap, bui
ten hetwelk vele duizenden belijders van
's Heeren naam leven, en binnen hetwelk
evenzoovelen dien Naam ontkennen of
lasteren.
Hij waarschuwt hen zich niet los te rukken
van hunne broeders in den geloove, die op
datzelfde punt willen arbeiden en zulks
steeds hebben gedaan.
Hij beroept zich op de Districtsraden,
waarin ook Nederl herv. broeders zitten,
om te bewjjzeu dat op de chr. Scholen
nimmer den kinderen geleerd werd voor
Doleantie of Afscheiding te kiezen.
Zooals wij reeds zeiden wij kunnen de
oprichting d-zer nieuwe vereeniging niet
betreuren. Liever nog tien zoodanige, dan
dat mokkende broeders met pik en zak
overloopen naar de «openbare» school.
Maar met onderstaanden wenk van den
heer Wijnbeek vereenigeu wjj ons volkomen
en de mogelijkheid tot opvolging er van
staat voor iedereen open
«Indien gij uwen invloed wilt laten gel
den, de weg staat u. juist door de organi
satie op den breeden maar hechten grond
slag van de erkenning der H. Schrift als
Gods Woord, open. Gij hebt het recht
U met uwe scholen aan te sluiten, u door
uwe beste vertegenwoordigers uit te spreken
en uwe mannen te laten optreden in de
Commissiën tot beslechting van kerkelijke
en andere geschillen.»
Een les.
Een inderdaad treurig getuigenis noemt
Het Centrum de ontmaskering van het
boulangisme, dat wil zeggen de verachtelijke
staatkunde van Boulanger die Frankrijk
beroerde en Europa in spanning hield door
zijne avonturen. Zoowel voor-als tegenstan
ders van Boulanger hadden de ellendigste
middelen gebezigd orn in den strijd te
zegevieren.
Aan beide zijden was het eigenbelang
de groote drijfkracht. En de vurigheid,
waarmee men streed, sproot niet voort uit
liefde tot het vaderland, uit overtuiging voor
een heilige, nobele zaak, maar uit de banale
zucht, om te houden wat men had, of te
verkrijgen, wat anderen bezaten
En terwijl men onophoudelijk zich op het
volk beriep en van de daken verkondigde
alle vertrouwen te stellen in het gezonde
oordeel, in de onfeilbare uitspraken van
het algemeen stemrecht, trachtte men op
allerlei wjjzen die uitspraken te vervalsehen
en speelde het goud een hoofdrol bjj de
verkiezingen.
De generaal werd gekozen met behulp
van het geld der Orleariisten en de Re
geering gaf van haar kant bij den beslissenden
strijd in den herfst van het vorige jaar de
bagatel van vjjftien miljoen uit ten
bate van hare candidaten. Zulk een ver
trouwen stelde men in het gezonde oordeel
en de onfeilbare uitspraken van het algemeen
stemrecht.
Ook wij zoo eindigt het blad ook
wij hebben onze boulangisten, onze volks-
misleiders, onze speculanten op de ha.ts-
tochten des volks, onze politieke tafelschui
mers, onze gepleisterde graven. Ook bjj
ons tracht men een staatkunde zonder God
in te voeren en te doen zegepralen, en be
looft men aan de natie alle denkbare heil
buiten en zelfs in strjjd met de eenig ware
beginselen van het Christendom. Het volk
is immers zoo goedgeloovig en heeft zoovele
zwakke plekken Zoo licht kan men zijn
hartstochten prikkelen en het zelfs in vuur
brengen vooreen herschenschim Frankrjjk
heeft het ons pas wederom geloerd. Maar
Frankrijk zal ook weder, naar wjj gelooven,
voor menigeen een goede les hebben op
geleverd.
Op de bres.
De «liberalen gedragen zich zeer onharte-
Ijjk jegens de «openbare» school. Zij hebben
er hoegenaamd niets voor over dan woorden.
De leiders, die in deze school de reddingsplank
voor zekere partjj zien, spreken dit onom
wonden uit. In «Het Volksblad» [redactie
de heer Goeman Borgesius, voorzitter van
Volksonderwijs] worden de vrienden in de
volgende woorden «op de bres» geroepen
„Treurig, maar waar is het, als het op
de daden aankomt, waarbij de beurs te pas
komt, dat de voorstanders van het openbaar
onderwijs zich moeten schamen, als zjj zien
op de offervaardigheid van de voorstanders
der bijzondere school.
„Als in de liberale partjj slechts een hon
derdtal der werkelijk gefortuneerden jaar
lijks tien of twintig gulden voor deze goede
zaak offert, dan is het voortbestaan van 't
Volksblad verzekerden durven wij bjjna
als zeker voorspellen, dat een zoo sprekend
bewijs van ontwakend plichtbesef krachtige
navolging zal vinden."
Jaarlijks tien of twintig gulden door de
welgestelden te betalen. En dat waar zjj
wel het tiendubbele soms genieten op het
onderwjjs hunner kinderen, dat door de
belastingschuldigen wordt bjjgepast!
Doch waar zouden zjj ook de fractie Hu-
geriholtz en enkelen buiten haar uitgezonderd
het geven geleerd hebben? Hield deze school
op Sfaafsschool. dat is door den Staat op de
been gehouden school te zjjn, of wel iets
van haar terecht komen zou 1
26 September 1890.
Goes. Tot lid der Provinciale Staten in
het kiesdistrict Goes is gekozen de heer
M. Noordijke, cand. der antirevolutionairen
met 1325 tegen 1245 die op den heer P.
Dekker (lib.) waren uitgebracht. Voorts
