1890, No. 138.
Zaterdag 23 Augustus.
Vierde Jaargang
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Oorzaak en Gevolg.
GROOTHEID en VAL.
ELKEN MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. ƒ0.95.
Enkele nummers0.025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Yeero, ook voor Vrouwepolder, 25 Augus
tus; Arnemuiden, ook voor Nieuw- en St.
Joosland, 26 AugustusOost- en West-
Souburg, ook voor Ritthem, 27 Augustus.
Ylissingen 28, 29, 30 Augustus en 1, 2,
3, 4, 5, 6, 8 en 10 September; Seroos-
kerke, 11 September voormiddags; Oost-
kapelle, ook voor Grijpskerke, 11 September
namiddags; Domburg, ook voor Aagtekerke,
12 SeptemberWestkapelle, ook voor
Zoutelande 13 September, Koudekerke, ook
voor Biggekerke en Meliskerke, 15 Sep
tember.
De quaestie der werkstaking in het Bildt,
Frieslands schoonste kleistreek, is nog niet
beëindigd. Al meer wint de overtuiging
veld dat de arbeiders, bij inwilliging hun
ner deels billijke, deels onredelijke eischen
den druk zullen verplaatsen. Dat zij zeiven
het beter zu'.len krijgen, doch dat de toe
stand der pachters, die toch reeds verre
van rooskleurig is, onhoudbaar zal worden.
Tenzij men de verschillende tegenstrijdige
belangen van arbeiders, pachters en eigenaars
wete te vereenigen, zal van deze werksta
king voor geen der partijen iets goeds ge
boren worden.
Dit wat betreft de stoffelijke zijde der
quaestie.
Zij heeft nochtans ook een geestelijken
achtergrond, <lie zich niet laat weg praten
Onze Groen v. Prinsterer zag het verband
tusschen welvaart en Godsdienst zeer juist
in, toen hij zeide:
«Zou het erfgoed der voorvaderlijke wel
vaart bij allen, die thans gebrek hebben,
77. FEUILLETON.
(Schetsen uit het leven van Napoleon 1).
Napoleon maakte ook een buitensporig
gebruik van de zoogenaamde geheime politie,
een verraderlijk spionnenstelsel, waarvan de
hoofdzetel was te Parijs en dat zijne ver
takkingen had over geheel Europa.
Tot chef dier geheime politie had hij aan
gesteld zekeren Vidocq, die lal van vrijgela
ten misdadigers in zijn dienst had. Doch
niet allee.i misdadigers, ook officieren,
geestelijken, grijsaards, vrouwen en kinderen,
schrijvers, renteniers en kermisreizigers be
hoorden tot dit corps. Gevolg was dat men
zelfs zjjn beste vrienden niet kon vertrou
wen ja niet zeldzaam waren de gevallen,
dat zelfs familieleden elkander aan het ge
heime strafgericht overleverden, om ééne
onvoorzichtig uitgesproken uitdrukking.
Sommige kinderen waren zelfs niet ouder
dan vijf of zes jaren, en wonnen het niet
zelden in geslepenheid van ouderen van
jaren. Bovendien, wien zou het in de
gedachte opkomen zijne gedachten zelfs voor
een kind te verbergen? En toch was ook
dit vaak door de voorzichtigheid geboden.
Eén voorbeeld uit velen zal dit bewijzen.
Te Parijs woonde mijnheer Talbot, die
het verlies van twee zonen betreurde, ge
sneuveld als zij waren onder Napoleons
vanen, bij Eylau en bij Bautzen. Juist die
treurigheid van Talbot was oorzaak dat de
geheime politie hem in 't oog hield.
Nu was Talbot een voorzichtig en schran -
der man, die gezelschappen vermeed en
zich niet dan met de uiterste behoedzaam
heid, en dan nog wel onder zijne meest
vertrouwde vrienden over Napoleon uitliet.
Reeds was door menig handlanger van dit
negentiende-eeu ws-veemgericht beproefd hem
aan het praten te krijgen doch de achter
houdende man was hun altijd te slim af
geweest. Dan eindelijk gelukte het hun
hem in hunne macht te krijgen.
Men had gemerkt dat hjj iederen dag in I
verteerd zijn, indien het erfgoed van den voor
vaderlij ken Godsdienst niet teloorgegaan was?»
En zijn vriend baron Maekay zei er van
in zijn Bijdrage tot de geschiedenis van
het Radicalisme
«Tot God terugof heen naar het Coin-
minisme.»
Dit is het dilemma waaraan niemand
ontkomen kan. Er zijn slechts twee wegen,
een derde is niet mogelijk.
En nu valt het niet te ontkennen dat
in de laatste veertig jaren, dank zij de
eenzijdige opvoeding der natie, onder be
scherming van het liberalisme, de aanbidders
der valschelijk dusgenaamde wetenschap in
aantal en machtsontwikkeling zeer zijn
toegenomen. Het modernisme heeft zijn
stempel gedrukt op het onderwijs, zoo
lager als hooger onderwijs. Het heeft zich
meester gemaakt van wetenschap en nij
verheid van kunst en bedrijfvan kerk
en schoolvan maatschappij en huisgezin.
De ontkenning dat er een God is, in
Davids tijd aan de dwazen overgelaten,
wordt door de wijze mannen onzer eeuw
in allerlei vorm gepredikt. De vrijheid van
spreken en schrijven, in de dichterlijke taal
onzes tijds voor vrijheid van geweten ver
sleten, heeft tot de ontzaglijkste ontkenningen,
tot aantasting van het heilige geleid.
Het ongeloof heeft den twijfel aan zijn
oorsprong en tevens aan zijne toekomst bij
menigeen weggenomen en Op de puin-
hoopen des geloofs een eerezuil opgericht
voor de Menschelijke Rede. Het volk werd
jaren achtereen geleeraard dat zij dieren
zijn, zij het ook met eenige meerdere ont
wikkeling.
De moderne wetenschap met haar eeuwige
kracht en eeuwige stof, had hejb nieuwe
het Luxemburg op een bankje met iemand
zat te praten. Het was zeker een vriend
van hem, want als er iemand anders bij
kwam, dan gingen zij over onverschillige
zaken, over «koetjes en kalfjes» praten.
Eens had hij weêr met iemand een ge
sprek aangeknoopt, en wel over zijn lieve
jongens die bij Eylau en Bautzen gesneu/eld
waren.
Daar komt op eens een meisje van zes
jaar ongeveer aatdoopen en zegt tot hem
«O, mijnheerde kindermeid wil mij halen.»
Werkelijk kwam daar een dienstmeid
aan met een kindje op den arm.
«Stel u gerust», zei Talbot, terwijl hij
het schreiende, schijnbaar beangste kind
naast zich zette, «stel u gerust, als de meid
komt, zal ik wel eens een goed woordje
voor je doen. En onderwijl zette hij zjjn
gesprek met zijn vriend voort.
«Ja vriend», vervolgde hij, «mijn zonen
zijn dood. En dat alles heb ik aan dien
overweldiger te danken. Groote God, zult
Gij dan nooit het monster verpletteren, dat
reeds zoovelen naar de slachtbank heeft
gesleept
«Troost u maar», zei de ander, de Kor-
sikaan zal het niet lang meer maken. De
verbonden mogendheden zullen aan zijn bloed
dorst paal en perk weten te stellen.»
Middelerwijl wipte de kleine van de bank,
gevolgd door de kindermeid. Beiden ver
dwenen in een der laantjes van het
Luxembourg.
Twee dagen later was Talbot in de
gevangenis 1
Na vijf dagen, geslingerd tusschen hoop
en vrees, onbekend met de aanleiding tot
zijn gevangenneming, in de cel te hebben
doorgebracht, werd hij voor Vidocq geroepen,
die hem verweet, dat hij zich op schande
lijke wijze over den Keizer had uitgelaten.
De man ontkende alles.
«Dan zal ik u een getuige laten voorkomen,
die u alles zeggen zal, wat gij de vorige
week in het Luxembourg gezegd hebt»,
sprak Vidocq. Hij opende de deur, en wie
schetst Talbots verbazing toen hij zijn ouden
geloof in een beweging zonder Beweger
in een leven zonder rekenschapin een
oppervlakkigheid zonder wederga bij de
onnadenkende massa gewerkt. Den sleutel
der Kennis weggeworpen, de basis van het
Recht ondergraven de grondzuilen van het
Gezag aangetast.
De Kerk met hare koude orthodoxie ter
eene en hare valsche verdraagzaamheid ter
andere zijde deed^' niets om dit dreigend
gevaar te keerenintegendeel zij haalde
hel modernisme op haar erve en verzekerde
het een vrij levefibestaan.
En het is dan ook alleen aan Gods vrije
Genade dank te wijten, dat niet ganscli
Nederland met dien kouden stroom des
Ongeloofs is medegevoer d en dat er nog een
kern is overgebleven die, tegen de Revolutie
het Evangelie, den strijd en niet zonder
zegen dorst aanbinden. Het waren
Groen v. Prinsterer en zijn kerkelijke en
politieke vrienden.
In het licht nu van deze diep treurige
toe. tanden hebben wij de werkstakingen,
voornamelijk die in Friesland, te beschouwen.
Immers waar de vreeze Gods ontbreekt,
da-ar doet armoede den wortel der bitterheid
uitspruitenterwijl rijkdom zorgeloosheid
kweekt.
Iets dergelijks viel in de laatste 20 jaren
in het Bildt waar te nemen. Hier en daar
eene kleine chr. gereformeerde gemeente,
of een station der confessioneele vereeniging
doch over het algemeen herderlooze her
vormde (groote) gemeenten na een jaren
lange prediking van het modernisme.
Duizenden van deze geestelijk verwaar
loosden hebben thans reeds lang ook zelfs het
modernisme den rug toegekeerd om zich
te werpen in de armen van het laagste
eaw
vriend zag binnentreden.
«Dus gij hebt mij verraden voegde hij
hem op bitteren toon toe. Doch de ander,
die ook op dienzelfden dag gevangen
genomen was en dus meende, dat Talbot
hem dit leed had aangedaan, wierp zijne
beschuldiging op dezen terug.
«Zwijgt», viel Vidocq hem in de rede,
«gij hebt beiden ongelijk. Gij zqt beiden
gevangen. Eet) ander heeft u aangeklaagd
En wie was dit dan Niemand anders
dan het 6 jarige lieve kind, dat tijdens hun
ge prek door Talbot in bescherming genomen
en daarop onverwachts weggeloopen was.
Het kind had aan Vidocq van A. tot Z.
verteld wat door deze twee omtrent den
Keizer was gezegd geworden.
Napoleon en zijne geheime politie wer
den ook wel eens bij den neus genomen.
Liefst door hen op wie zij zeiven het ge
munt hadden.
Niet lang na de kroning van Napoleon
tot keizer had zich een Russische graaf te
Parijs gevestigd. Hij werd al spoedig door
een lid van de geheime politie, een geeste
lijke (abt), opgemerkt. De graaf sprak
goed Fransch en bleek goed op de hoogte
te zijn met de staatkundige aangelegenheden
van Europa.
De abt gaf van zjjn vondst kennis aan
den minister, Cambacères, die hem aan
spoorde dezen Rus te vangen. Men wilde
van hem weten hoe de Czaar over Napoleons
jongste verheffing dacht
De abt knoopte weldra vriendschapsbe
trekkingen met den Rus aandoch deze
bemerkte al spoedig waar hij heen wilde.
Hij nam derhalve een houding aan, alsof
hij veel wist, doch niet durfde voor zijn
gevoelens uit te komen.
Dit maakte de belangstelling zelfs van
Napoleon gaande, die Cambacères opdroeg
alles in het werk te stellen om den graaf
tot spreken te brengen. Cambacères zond
daarom den abt naar graaf Petrolow (zoo
heette de Rus) om hem aan zijne tafel te
noodigen. Hjj ging tot hem en vond hern
socialisme. Want niet alle socialisme i«
hetzelfde. Reeds wezen wij op het bedroe
vende feit dat te St. Annaparochie de kerk
door de socialisten gebruikt werd en dat
in diezelfde plaats een vergaderplaats der
modernen door de geringe belangstelling
dezer laatsten in handen der Algemeen
Stemrechters overging, door hen ingewijd
werd en dat nu deze tempel overvol is.
En Het Vaandel herinnert ter kenschet
sing van den geest, dat kort geleden een
predikant aan een lid van «Broedertrouw»
het Avondmaal ontzeggende, ten antwoord
kreeg: Ik was net van plan zelf het maal
te komen opzeggen. Wij hebben al 18
eeuwen gezongen en gebeden en het wordt
al beroerder.»
Daarbij komt dat de groote uitgaven ook
voor onvoldoende gebleken staatsonderwijs
de gemeente in schulden gedompeld hebben
liefst f 131,000. De heer Fontein de Jong,
een liberaal lid der gedeputeerde staten van
Friesland, en dus een vertrouwbaar getuige,
herinnerde op het jongste 43ste Landhuis-
houdkundig Congres jaan het feit dat het
armwezen in sommige gemeenten ruim
f28000 kost.
In 1888 werd in het Bildt een hoofdelijke
omslag geheven van bij na zestig duizend
gulden met een percentage van 8,15.
En hoe is de maatschappelijke toestand
Vette gronden worden door eigenaars ver
pacht tegen hooge pachtsommen, berekend
op een arbeidsloon voor losse arbeiders van
8 a 10 centen per uur. Menige pachter
leidt een kommervol bestaan, en zal bij ver
hooging der werkloonen en vermindering
van arbeidstijd, totaal geruïneerd zjjn.
Maar ook de arbeider heeft vermeerderde
behoeftenen bij degelijke werkzaamheid
juist bezig zijne koffers te pakken. De Rus
deed in het eerst net of hjj niets zeggen
durfde, doch eindelijk kwam hij er (zooge
naamd j voor uit dat het leven te Parijs
hem te duur wasen hjj naar Duitscnland
ging om daar geld op te nemen.
De abt ging toen op staanden voet naar
Cambacères, die hem f24,000 ter hand
stelde, om den graaf die voor te schieten.
De graaf weigerde in 'teerst uit schaamte
de som aan te nemen, doch toen de abt
aanhield, nam hij ze aan.
«Gij moogt deze som zelfs behouden,»
voegde de abt er bjj, «als gij den Keizer
maar een schriftelijke verklaring wilt geven,
hoe de Czaar over hem denkt.»
De graaf beloofde dit en de abt vertrok
Na eenige dagen ontving Cambacères een
verzegeld pak, dat aan Napoleon zelf ter
hand gesteld moest worden. Vol verlangen
opende deze het pakje doeh wie schetst zjjn
toorn en verbazing toen hjj onder anderen
het volgende las
«En nu wil meu weten hoe men in
Rusland over Napoleon denkt? Nu, één
feit uit zjjn daden is genoeg om hierop het
antwoord te geven. Toen men te Petersburg
den rampzaligen dood van den hertog van
Enghien vernam, ging er een algemeene
kreet tegen Napoleon op. De bewondering
voor den overwinnaar is overgegaan in een
algemeene vervloeking van den moordenaar.»
Napoleon vloekte van woede. Oogenblik-
keljjk moest graaf Petrowlow in arrest
genomen worden. Doch de vogel bleek
gevlogen te zjjn. Hjj had zich wjjseljjk
uit de voeten gemaakt, na den Keizer dezen
poets gebakken te hebben.
Men heeft hem nooit weer kunnen vinden.
Later kwam men er achter, dat deze «graaf»
geen graaf, maar een Israëliet uit Lubeck
was geweest. Deze ontdekking verhoogde
Napoleons schaamte, en vermeerderde de
rechtmatige verachting des volks tegen
de geheime politie en hare lage dienaren.
Wordt vervolgd).
