1890. No. 137.
Donderdag 21 Augustus.
Vierde Jaargang
VERSCHIJNT
1»RUS DEK ADVERTENTIES
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
DE BILDTSCHE
ARBEIDS-QUAEST IE.
De heer du Toit over de
TRANSVAAL.
V Een minister die tniets» doet.
IJW.
UITGAVE VAN
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Prijs per drie maanden franco p. p.
ƒ0.95.
en
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
o
meer 10 cent.
De werkstaking in Friesland, waarvan de
bladen dezer dagen melding maaktenis
niet een op zich zelf staand feit, doch inte
gendeel de aankondigster van meerdere
dergelijke die de landbouwbevolking in ons
vaderland te wachten staan.
Dat Friesland voorop gaat is eenvoudig
in aansluiting aan de geschiedenis die ons
leert dat bij alle bewegingen tot ontzetting
van macht de Friezen nimmer van achteren
stonden. Het initiatief der vrije Friezen
was niet zelden heilzaam voor Regeering
en Vaderland,
Natuurlijk wenschen wij de beweging
die dezer dagen de harten vervult, niet op
een ljjn te stellen met den roemvollen strijd
voor de vrijheid, zoo vaak in Godes kracht
aangebonden door het voorgeslacht van hen,
die thans den strijd bestaan voor verineer-
derde inkomsten en verminderden arbeidstijd.
Toch zou oppervlakkigheid, en gemis van
gezonden zin verraden, wie in dezen naar
zijnen meening voorbjjgaanden strijd niet*
anders zag dan één algeheele onbillijkheid.
In de werkstakingen van Frieslands noord
west- en zuidoostkust is een botsing van
belangen en beginselen waar te nemen,
waarmede wel mag gerekend worden al
is het waar dat deze botsing dank zij
de bewarende hand Gods, zoo zichtbaar ook
in onzen betrekkelijk kalmen volksaard
geen bloedig spoor zal achterlaten.
Niet alle werkstakingen zijn uit den
Booze. En het valt niet te ontkennen dat
er aan de zijde der werkgevers en aan den
kant der arbeiders belangen zijn die zich
wederzijds niet meer laten vereenigen. Bate
aan dat van den een is schade voor dat
des anderen. Verminderde productie bij
toenemende behoefte; lagere renten bij
hoogere lootten, het zijn dingen die zoo
moeilijk kunnen samengaan, en waarop
toch zoo heftig wordt aangedrongen.
Nemen wij de huidige Bildtsche werk
staking als maatstaf voor ons onderzoek
wat blijkt dan?
Als bij ons zijn ook in Friesland bjj den
graanbouw tal van losse arbeiders, die slechts
op bepaalde tijden (oogst- en wied werk')
in de verdienste zijn, en wier loon niet
is overeenkomstig hunne behoeften.
Nu is, onder den adem der sociaal de
mocratie, die de bestaande ontevredenheid
aldaar tot ondermijning van het Gezag
sinds maanden met gunstig gevolg exploi
teert, een arbeidersvereeniging opgericht
onder den naam «Broedertrouw,» tellende
500 leden.
V\ at deze vereeniging wil, omschreef zij
in haar programma in hoofdzaak aldus
Het verkrijgen van hooger loon meer
dan het bestaande); verbod van arbeid
voor getrouwde vrouwen en voor kinderen
beneden 12 jaar; geen koppelarbeidgeen
uitbesteding van het werkeen werktijd vap
ten hoogste 10 uren van Maart tot Oc
tober en ten hoogste 8 uren van October
tot Maart; overwerk wordt dubbel betaald;
het werk wordt zooveel mogelijk gelijk
matig verdeeld onder het personeel dat
zich daarvoor aanbiedt.
Er zijn billijke en minder billijke
verstandige en dwaze eischen in bovenstaand
program vervat. Doch ontdaan van het
buitensporige, het onmogelijke dat hen
aankleeft, is er nog wel een en ander dat
overweging verdient. Een middelweg ware
hier het beste. Er is behoefte aan regeling
van loon en arbeidstijd, van vrouwen- en kin
derarbeid, van|overwerktijden taakverdeeling
doch de behoeften zijn niet overal dezelfde.
Een algemeene maatregel zou schadelijk
zijn. Het is dan ook niet om de werk
staking in Friesland voor Zeeland als de
meest practische aanleiding ter verkrijging
dezer betere dingen aan te prijzen, dat wij
er melding van maken 't is slechts om den
belangstellende in de gelegenheid te stellen
een vergelijking te maken tusscnen de
Friesche en Zeeuwscbe toestanden.
«Broedertrouw» begon dan met' den eisch
te stellen dat overal 12 cent per uur aan
de losse arbeiders zou worden gegeven.
De meeste bazen stonden deze loousver-
hooging toedoch enkelen weigerden.
Samensprekingen, optochten, onderhande
lingen, bedreigingen bleken vruchteloos te
zijn, ook zelfs nadat berust was in den
eich der bazen om het recht den duur van
een arbeidsdag zelf te bepalen aan zich
te houden.
Eenigen tjjd later werd op een vergade
ring te Stiens door de werkliedenvereeniging
«Steeds vooruit» belegd, de loonsverhooging
voor vijf weken algemeen toegestaan
terwijl eenige werkgevers, grondeigenaars,
zich bjj de beweging aansloten.
Jammer echter dat al speedig de gegeven
vinger tot een geheele hand moest aan
groeien. Die 12 cent arbeidsloon bleek
slechts een aanloop te zijn geweest om de
eischen wat scherper, wjj zouden haast
zeggenwat brutaler te kunnen stellen.
Hun streven was 15 cent per uur en 25
cent voor overwerk. In Juni daaraanvolgende
kwamen 150 Bildtsche landeigenaren en
gebruikers samen tot nadere bespreking.
Twee contracten werden aan hun oordeel
onderworpen. Het eei'ste, dat tussehen de
landgebruikers onderling, bepaalde dat aan
de voor het werk berekende flinke en
welgezinde losse of vaste arbeiders lOcent
per uur en voor het schoonmaken van vlas
ten minste 50 cent per bundel zou worden
betaald; dat geen arbeiders, die zonder
geldige reden de overeenkomst met hun
werkgevers verbraken, bjj anderen in dienst
zouden worden genomen en dat de werk
gevers zich hun vrjjheid ten opzichte der
uitbesteding van het werk ten volle voor
behielden op een wjjze en in een tijd dien
zg zeiven goed vondenmet het recht om
de arbeiders die geen goed werk leveren
of in hunne verplichtingen te kort komen
weg te zenden.
Dat zulk een contract niet naar den zin
der arbeiders was, is begrijpelijk. En dat
het te avond of te morgen tot een uitbarsting
komen zou, sprak bjjna van zelf.
En tot deze vredelievende uitbarsting is
het thans gekomen. De werkstaking is
gekomen, juist in den drukken tjjd van
koolzaad dorschen. De landgebruikers noo-
digden toen arbeiders van elders uit om
dit werk te komen doen of om te komen
helpen om het rjjpe graan te maaien en
den oogst binnen te brengen. De meesten
hunner konden echter onverrichter zake
terugkeeren, dewjjl de arbeid hun belet
werd of hun onmogelijk bleek. Marechaus-
seé en militairen kwamen om de orde te
handhaven, welke gelukkig niet verstoord
werd.
Nu is het onbekend, of na de overlegging
der jongste contracten nog pogingen zijn
aangewend om door het vinden van een
middelweg de werkstaking te voorkomen.
Ook of niet invloeden van laag allooi in het
spel zjjn geweest om de werkstaking te
verhaasten. Maar het feit kan niet worden
ontkend, dat én de werkgevers, én de
arbeiders zich ieder tot een vast aaneenge
sloten partjj hebben vereenigd, nu niet
meer naast, doch tegenover elkander op
tredend, terwjjl zg elkander op ontzaglijke
wijze benadeelen.
Reeds zjjn er landeigenaren geweest, die
al hun graan te velde staan lieten met
het bepaalde verbod tot maaien. Dat deze
krasse maatregelen van weerszijden bjj veel
verbittering, ontzagljjke geldelijke schade
te weeg brengen, behoeft niet gezegd.
Het is dan ook zeer te wenschen dat
langs dezen weg de oogen mogen opengaan
Toor de noodzakelijkheid der oprichting van
Arbeidskamers. Kamers van arbeid, waarvan
werkgevers en arbeiders de leden zjjn, die
te zamen arbeiders en werkgevers in het
bestuur kiezen en alle onderlinge geschillen
behandelen. Kamers van arbeid die met
hunne veelzijdige ondervinding de Regeering
kunnen steunen en voorlichtenen naast
de Kamers van Koophandel, doch met een
geheel anderen grondslag en samenstelling,
zegen en welvaart kunnen verspreiden.
{Slot.)
«Doch wat den regeeringsvorm betreft,
hebben de twee republieken zich in de laat
ste jaren zóó krachtig ontwikkeld, heeft de
Britsche rjjksregeering door onstaatkundige
stappen zich voor een groot deel zóo onpo
pulair gemaakt en bestaat het Engelsch-
sprekende gedeelte der bevolking uit zóo
heterogene elementen, dat wjj ons verstouten
en beweren, dat bjj eene volkstelling
ruim twee derden der blanke bevolking
over heel Zuid-Afrika stemmen zal voor wat
wjj zouden noemen «Een Vereenigd Zuid-
Afrika met Britsche Kustbescherming.» En
of deze staatsvorm slechts een overgang
moet vormen tot de geheel vrjje Vereenigde
Staten van Zuid-Afrika, dat zal de tjjd dan
moeten leeren. Dit althans staat niet aan
ons te bepalen.
«Maar een eigen land, een vrg volk,
ziedaar het ideaal van jong Zuid Afrika.
Niet een Engelsch wingewest, niet eene
Duitsche kolonie, niet een onderhoorigheid
van Nederlandneen (en wie zal het wra
ken?) een vrg volk en een vrij land 1 Wi«
tot ons komt en zegt «uw volk is mjjn volk
en uw land is mijn land», zg hg van En-
gelsche, Duitsche of Hollandsche afkomst,
is ons welkom 1 Doch weg met hem, die
ons vreemde slavenketenen van welken aard
ook, wil komen opleggen!
Wq willen evenmin van uit 't Haagsche
«Binnenhof,» of uit de «Downingstreet» of
de Duitsche «Unter den Linden» beheerscht
worden. Wie denkt nog in de negentiende
eeuw aan voogdijschap over meerderja
rigen
Maar dan toch «Een vereenigd Zuid-
Afrika met Britsche kustbescherming»
Het tweeede gedeelte der brochure bevat
verschillende mededselingen omtrent den
rjjkdorn der Transvaalsche goudvelden, die
de strekking hebben aan te toonen, dat de
Transvaal een der grootste en rjjkste
goudprodueeerende landen der vCereld is.
In 1884 zoo schrijft de heer du Toit
bestond ons actief, nl. de staatsinkomsten,
uit nog geen 200,000 p. st. per jaar, nu
gaat het 2,000,000 p. st. te boven. Toen ging
de jonge Republiek gebukt onder een voor
hare krachten, zware en drukkende schul
denlast thans beschikt het land overeen
surplus van 1.000.000 p. st. Toen was de
garantie van 6 pCt. voor een spoorweglee-
ning tot opening van de rjjke hulpbronnen
des lands, onvoldoende, ongenoegzaam om
de Europeesche beurzen te openen, zelfs
niet in het sympatieke Nederlandnu
wordt een 4 pCt. leening voor het zelfde
doel ettelgke malen overteekend. Toen wa
ren weken noodig om van Durban Pretoria
te bereiken, voor eenige emigranten, die
met ons terug gingen, en nu wordt de reis
van Durban naar Johannesburg volbracht
in 2 dagen en 8 uren.
«Wat heeft deze omkeering teweeg ge
bracht Die stukjes goud, waaraan de
financieele autoriteiten in 1884 zoo weinig
waarde hechtten 1»
Maar vanwaar dan de tegenwoordige de
pressie in de Transvaalsche mjjnwaarden
Als eerste oorzaak noemt Sch. overspeculatie
en heldert dit met voorbeelden op. Een
tweede bezwaar, dat zich liet gevoelen, was
gebrek aan bekwame en ervaren takmannen.
Beide bezwaren zgn echter thans vooreen
groot deel overwonnen.
En dan eindigt de heer Du Toit zgn
vlugschrift als volgt:
Vol tan moed, vrg van zin, zien wg de
pioniers het jong Zuid-Afrika terug
tot het oud Europa, van waar wjj afstammen
en roepen Komt 1 Hier ligt een werelddeel
voor uwe overbevolking, een onafzienbaar
veld voor handel en industrie, miljoenen
winst voor welbesteed kapitaal 1»
Dit is nu in hoofdpunten de geheele
inhoud der brochure van den man, die als
pleitbezorger der Transvaal is opgetreden,
en deze brochure nu is in de afscheidsgroete,
die er aan voorafgaat, aan het volk van
Noord- en Zuid-Nederland aanbevolen met
den wensch«Zij dit boekske het middel
voor geestesgemeenschap nog na ons
vertrek.» Standaard
Bekend is de laaghartige wjjze, waarop
in print en schrift minister Godin de
Beaufort (financiën) als een luilak door de
liberalistische pers wordt tentoongesteld.
Op hem schijnt men het afgezaagde
praatje omtrent een Regeering die niets
doet, het langst te willen beproeven.
Omtrent koloniën en binnenlandsche
zaken, oorlog en waterstaat heeft men de
lasterlijke beschuldiging gaandeweg inge
trokken; doch omtrent financiën acht men
zich sterk. Van dat departement gaat
zoo beweren zg hoegenaamd geen leven
uitwjjl de wetsontwerpen (volgens hen het
levensteeken)van dezen minister niet inkomen.
Bekwaamheid en jjver kunnen zich echter
nog wel op andere wjjze ontplooien.
Een schooljongen die cahier na cahier
vol kladt over de geleerdste onderwerpen,
is daarom nog niet de filosoof onder zjjne
medeleerlingen. Niet de. veelschrijvers, de
veel toeters doen het best examen.
In het feit dat deze minister weinig
wetten maakt, ligt geen zwakheid. Zjjn
kracht ligt juist daarin, dat hjj niet alles
tegelijk overhoop haalt, en geljjk de oud
ambtenaar Grobbeé, het eene ontwerp voor,
het andere na de wereld inzendt, om z«,
bjj mindere welgevalligheid in het oog der
heeren-wetgevende macht, weder in te
trekken en een nieuw stel naar hun zin
te fabriceeren.
Een goede wet laat zich niet achter den
lessenaar in elkaar zetten. Zg moet groeien
uit de omstandigheden. En in dat licht
beschou wen wg wat de minister reeds deed en
wat wg nog van hem mogen verwachten.
Wjj wjjzen slechts op de Bank wet, Pensioen
wetten, Kanaalrechten op het Noordzee
kanaal, enz.; op 's ministers aandeel in de
tot-stand-koming der spoorwegwet; op de
ingediende wetsvoorstellen als: bepalingen
omtrent de heffing van invoerrechten naar
de waarde der goederen, een ingewikkeld
wetsontwerp dat een zeer moeilijke zaak
regelt. Voorts het ontwerp waarover het
jongste Landhuishoudkundig Congres, de
meest bevoegde in dit cas van zaken, zich
behoudens enkele noodige verbeteringen,
zoo gunstig uitliet: de rijpaarden wet. Dan
de wijziging in den accjjns op de suiker
betreffende de overponden bg de beetwor
telsuiker. En lest niet minst, het wets
ontwerp tot belasting van ,hel roerend
vermogen (effectenbelasting) in den vorm
van een elk jaar te heffen zegelrecht. Ook
melden de bladen dat het wetsontwerp tot
wgziging der Gemeentewet, hoofdstuk be
lastingen, alsmede dat tot wgziging der
grondbelasting, dat hiermede verband houdt,
gereed is en eerstdaags bjj- de Staten-
Generaal zal worden ingediend.
Wjj laten het voorshands bjj deze opsom
ming, niet ter overtuiging van den staat
kundigen tegenstander, maar ter voorlichting
van den vriend die allicht door dat geroep
van nietsdoender 1 op liet dwaalspoor zou
worden gebracht.