1890. No. 132.
Zaterdag 9 Augustus.
Vierde Jaargang
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. IVHUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIE-N
GEEN MEDEWERKING.
HET MILITAIREN TEHUIS
TE BERGEN OP ZOOM.
BUITENLAND.
IIW.
elken MAANDAG- WOENSDAG- en "VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. /0.95.
Enkele nummers/0.02'.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
Hoe jammer toch dat niet alle orthodoxe
predikanten, van welke schakeering ook
zich verbinden om in hunne gemeente, een
iegelijk naar zijne eigene inzichten inge
richt, het christelijk onderwijs te bevorderen
of in het leven te roepen.
Welk een blijk van practischen zin zouden
zij geven, die tal van orthodoxe kerkeraads-
en gemeenteleden in Zeeland, zoo zjj besluiten
konden eens hun afkeer van enkele gespik
kelde broeders buiten Zeeland te overwinnen,
en naar den eisch van GodsWoord, dat zij
immers prediken en belijden, de handen
ineen sloegen om door stichting van Chr.
Scholen in orthodoxe plaatsen, de eenheid
tusschen Huis en School en Kerk te her
stellen er den vloek der neutraliteit te
weren van het erf der gereformeerde vaderen.
O zeker, er zijn nog tal van orthodoxe
predikanten en kerkeraden, die met onver-
flauwden ijver de zaak der christelijke school
behartigen. Doch waar blijven sinds jaren
de pogingen om in zoovele orthodoxe dorpen
van Zeeland, bij tientallen te noemen, werk
te maken van de stichting eener christelijke
school? Wordt er thans gebruik gemaakt
van de voordeelen, die de wetMackayhuri
biedt
Integendeel, menigeen zoekt zij n ideaal in
het christelijk maken der openbare school
in zijne plaatsmeenende dat de wetsover
treding daarmede gepaard, wel zoo erg niet
zal zijn. Zeeland ligt ver genoeg van den Haag
Onbegrijpelijk, mannen die en van
hun standpunt terecht op kerkelijk gebied
zoo waken voor de eere en de handhaving
der reglementen, hoe kunnen zjj op school
gebied tot zoo ingr..pende ontduiking van
wet en geschiedenis komen En alsof
bovendien dat opknappen der openbare school
door wat godsdienstonderwijs dat voorzetten
van zout na het eten, ook maar in de verte
met de stichting van christelijke scholen, en
de bevordering eener geloovige Godzalige
opvoeding kan vergeleken worden
De kerkeraad te Utrecht, die tal van
Christelijke diaconiescholen stichtte en ad
ministreert, besloot tot het houden eener
Uniecollecte, waartoeOm de scholen
der gemeente te steunen
Neen om het godsdienstonderwijs op
de openbare school te hulp te komen 1
Gelukkig er zijn nog tal van orthodoxe
vrienden in christelijke kerken of genoot
schappen, die dat afkeuren en De Wage-
ninger, het blad dat door den tegenstander
zoo gaarne tegen ons wordt uitgespeeld,
heeft er nog onlangs tegen gewaarschuwd.
Maar nog zijn er, ook zelfs ouder de
meer geletterde orthodoxen, die dezen
maatregel als proeve van hoogere wijsheid
lovenen in de plaats hunner inwoning
geen ander streven kennen, dan de open
bare school zooveel mogelijk christelijk, of
althans zoo iets er op lijkend te maken 1
Of hier gemakzucht of misverstand, on
kunde of onmacht in het spel zijn, zal de
lezer, zoo hij dezulken kent, het best kun
nen uitmaken. Doch vergissen wij ons
niet, dan zijn alle vier deze elementen op
hun beurt aanwezig.
Gemakzuchtinzoover men zich wijs
maakt dat het collecteeren voor een plaatse
lijk fonds toch niets geeft, en al de gecol
lecteerde gelden met ieder jaar opzendt aan
den penningmeester der linie.
Misverstandinzoover men zich weer
houden laat door de vrees dat de gelden
zullen ten goede komen aan scholen, welker
besturen of onderwijzers wandelen op kerke
lijke doolpaden.
Onmacht, inzoover de gemeenteleden,
oek bij de krachtigste leiding van den
leeraar en zijne vrienden, noch van zichzelf,
noch van anderen de gelden kunnen los
krijgen, tot de gewenschte schoolstichting
benoodigd.
Maar ook onkunde, inzoover men geen
enkel christelijk historisch of philantropisch
blad leest, en zich uitsluitend voorlichten
laat door de plaatselijke liberale bladen en
Uilenspiegel. Helaas, dat zoo menigeen
onzer broeders op oithodox kerkelijk ge
bied ook van de meest ontwikkelden
de eenvoudigen in deze kwade gewoonte
voorgaat. Kan men op deze wijze de
christelijke school lief krijgen
Is liet te verwonderen dat men op die
wijze het gevaar van die zoogenaamde
christianiseering der «openbare» school niet
beseft
Welk een zegen zou het zijn, zoo al onze
orthodoxe kerkeraden, als voor een twintigtal
jaren, eens met belangstelling den strijd
der christelijke school volgden. De predi
kanten vooral kannen zulk een uitnemenden
invloed uitoefenen, oin eene goede zaak tot
stand te brengen. Zie het in zoo menige
vereeniging tot bevordering van Inwendige
Zending. Bijna spreekwoordelijk is de macht
die van hun bezielend woord uitgaat. Wie
beter dan zij kent «zijn volkje» Wijlen
Busken Huet schreef terecht dat in Nederland
vele zaken niet vlotten wilden, zoolang de
predikanten er zich niet mee bemoeiden.
En nu, hoe staat het thans met de be
langstelling in het onderwijs?
Er zjjn er die met de staatkundige zjjde
der schoolquaestie tot nog toe niets op hadden
maar hebben zij nu deze zjjde der quaestie
de aandacht niet meer behoeft te vorderen,
voor de opvoedkundige zijde oog
Gelukkig zjj zijn er nog, vooral in onze
steden, leeraars en andere notabelen op elk
gebied, die oprecht belang stellen in de
paedagogische zijde der schoolzaak. Maar
nemen zij er genoegzaam kennis van
Natuurlek lezen alle christelijke onder
wijzers in Zeeland de christelijke opvoed
kundige tijdschriften, maar wie is er buiten
de schoolwereld, die de Paedagogische
Bijdragen van voortreffelijke schoolmannen
als Schaberg en RumscheiJt en Post, leest
Wie kent er, jbehalve de hoofden onzer
christelijke scholen het uitmuntend geredi
geerde Nijmeegsch Schoolblad van meester
Gerretsen, de ziel der Njjmeegsche normaal
school ter opleiding van christelijke onder
wijzers
Lezen zelfs alle leden onzer christelijke
schoolbesturen De Christelijke Schoolbode t
Wat weet men over het .algemeen van
de werkzaamheden der vereeniging De Unie
«Een School met den Bijbel» af?
Maar is het dan te verwonderen, dat de
christelijke school, de Unie en haar on
partijdige arbeid nog zoo vaak worden
gewantrouwd, door hen die haar hulp met
beide handen aangrijpen moesten, als keurig
hulpmiddel om het dreigend spook van het
socialisme van onze erve te weren
Wij zeggen met De Wageninger:
Als men het ongeloof en het rationa
lisme, en daardoor het socialisme in de
hand wil werken, bevorderen en bestendigen,
dan kan men niet beter doen dan in
onzen tijd nog de openbare school met
een christelijk vernisje opknappen. De
vijand zal wel zorgen, dat Christus er
buiten blijft, gelijk Hij er bij de Wet uit
verbannen is. Daarnevens heeft God ons
de deur der bijzondere school wijd geopend,
vooral bij de Wet van 1889,' laat ons
die deur alomme binnen gaan en het
Evangelie daar tot zijn cere brengen, waar
de Nederlandsche wet er volkomen vrijheid
toe schenkt. Dat is de koninklijke weg
De waarheid Gods mag vooronze kin
deren geen smokkelwaar zijn.-»
Een vorige maal beloofden wij op de rede
van den heer Rubsaam bij de opening van
dit Tehuis te zullen terugkomen. Deze
rede toch beviel ons het best, dewijl daarin
de overwegingen genoemd werden, die ge
leid hebben tot de oprichting van het Tehuis.
Luisteren wij ever. naar hem
«Het Nederlandsche leger Zeide hij
zooals het thans is samengesteld, telt jon
gelingen die voor betrekkelijk korten tijd
opgeroepen, bijna allen tot eenzelfde klasse
onzer Maatschappij behooren en nimmer het
oudershuis verlieten, terwijl zij in eenvoudigen
kring opgevoed, voortleven bjj het geloof
hunner vaderen.
De overgang van den huiseljjken haard
I tot de meest drukke, ongezellige kamers
in de kazerne, doet menig jongeling in
vertwijfeling nederzitten. Ls de krjjgsmans
stand overigens wel geschikt om zelfstandig
heid aan te kweeken, de gevallen zjjn niet
zeldzaam dat de jongeling in een doffen toe
stand daarheen gaal, terwijl een ander de
paden der ongerechtigheid kiest, om redde
loos verleren te gaan. Tegen die beide
uitersten biedt het Tehuis een schuilplaats.
Althans deze middelen hebben er ons toe
geleid middelen te beramen om tot de op
richting van een Militairen Tehuis te komen.
Spreker noemde enkele namen door wier
steun deze zaak zoo spoedig tot stand kwam.
Boas, Ds. v. Griethujjsen, Donner niet het
minst Mevrouw Landsheer v. Vollenhovete
Oostkapelle, die het kapitaal leende voor
denhouw van het Tehuis. Voorts het Hoofd
bestuur welks leden allen verhinderd waren
te komen. De kapitein Schoch, de kolonels
v. Marle en Schimrnelpenninck v. d. Oye
en de grijze generaal Von Wrangel auf
Linden burg schreven ons hunne beste wen-
sclien.
Doel en strekking van dit Tehuis is de
miliciens hier vrij en ongedwongen te doen
in- en uitgaan, zooals in de ouderlijke woning.
Boeken, couranten, tijdschriften, papier, pen
en inkt liggen kosteloos ter beschikking.
Postzegels, briefkaarten enz. zijn tegen den
kostenden prijs steeds voorhanden. Er zjjn
eenige spelen. Zsng en toonkunst kunnen
beoefend worden. Het buffet zal steeds voor
zien zijn van koffie, thee, bier, melk, brood
en chocoladeook zullen sigaren niet ont
breken. Sterke drank en andere bedwelmende
dranken zijn niet te krijgen.
Propngeeren tegen Regeering of Overheid
zal niet worden ge luid godsdienstquaesliën
mogen niet worden besproken. Orn geld
zal mén nimmer mogen spelen.
De Inrichting is dagelijks geopend van
1010 uurop Zon- en feestdagen van
12—11 uur; en is toegankelijk voor alle
militairen, onverschillig van welk kerkge
nootschap of godsdienstige richting. Dit
waarborgen het Reglement en de samen
stelling van het Bestuur.
Alleen boude men dit in het oog. Het
Tehuis kwam door God zelf tot standwij
wensclien Hem daarin te verheerlijken, en
op alles wat hier geschiedt den stempel
te drukken van den echt Christelijker! geest.
Wij dulden niet dat binnen deze wanden
Gods Naam zal worden gelasterd. Wij
houden het Woord Gods hoog en vinden
grooten loon in de onderhouding van Gods
geboden.
Ook zal er iederen Zondagavond op de
bovenzaal gelegenheid gegeven worden tot
bijbelbespreking.
De bovenzaal, speciaal voor leeszaal be
stemd, zal inzonderheid toegankelijk zjjn
voor onder-officieren en korporaals, die zich
daar tot de studie willen afzonderen.
De Kolonel vereerde het Tehuis met een
bezoek en beloofde Z.H.E G. medewerking.
Y Niet solide.
Men kan niet te voorzichtig zjjn om de
berichten te gelooven, die door de liberalis
tische pers in Suriname worden verspreid
omtrent oproeren en andere ongelukken in
verband met het optreden van den Landvoogd.
Deze bladen zijn niet solide. Laatst
1 werd hun doopceel gelicht in een zitting der
2e kamer door het liberale lid Smidt,
oud-gouverneur van de Westeen man die
't dus goed weten kan. H jj zeide
„Maar een feit is het, dat tegen de be
kwaamste en vertrouwdste, indien ze Nëdér-
landers en door geen bijzondere bandei. aan
de kolonie gehecht zijn, aldaar systematisch
in bedroevende persproducten, die
er uitgegeven worden, zonder eenig tegen
wicht te vinden in andere, een kruistocht
wordt geopend, waartegen slechts weinigen
bestand zjjn, omdat de eerst tegen dezen dan
tegen genen met zekere tactiek gerichte aan
vallen, dag aan dag, jaar in jaar uit, zich
voordoende in de meest krenkende verguizen
de en opruiende vormen, waarbij noch de
persoon, noch het gezin, noch het privaat
leven gespaard wordt, bij de lagere bevolking
die niet janders leest, een overtuigenden in
druk achterlaten van de slechtheid en ver
dorvenheid der aangevallenen, die daardoor
in de openbare meening op schandelijke wijze
worden gebrandmerkt en zelfs niet zelden,
niet alléón buiten maar ook in huis, niet met
lust worden gelaten."
„De door mij bedoelde persproducten staan
zelfs lager dan de minste hier te lande,
die wij hier in.onze huizen niet gedoogen.
Niettemin worden ze daar gesteund, zedelijk
en stoffelijk, ook door hoogere klassen, en
zelfs aangemoedigd in kwaadaardigheden
van enkelen, tot in de Koloniale Staten,
waar ze zelfs door het publiek worden toe
gejuicht."
Na deze herinnering had de liberale pers
in het Moederland het beneden zich moeten
achten, dezen verdachten voorlichters zoo
maar voetstoots bij te vallen. Maar er zijn
zuo van die omstandigheden, waarbij z<-lfs
de Pilatussen en Herodessen, de Kajaphassen
en Barabassen vrienden worden
Y Goeds en kwaads.
Onder dezen titel schreef de heer Barger
in het Sociaal Weekblad eenige opmerkingen
ilie wel waard zijn overwogen en uitgevoerd
pe worden.
lo. Ik heb in den laatsten tjjd dikwijls
met genoegen opgemerkt, dat de Londensche
Graatschiipsraad (the London County Coun
cil), bij het uitschrijven van aanbestedingen
steeds de bepaling opneemt: Inschrijvers
moeten in hun inschrijving verklaren dat
zjj zoodanig loon betalen en zich houden
aan zoodanigen arbeidsduur als in hun vak
algemeen als billijk wordt erkend. Elders
ontmoette ik zoo iets nog niet.
2o. Ik heb dikwijls opgemerkt dat in vele
winkels de winkeljuffrouwen, meest jonge
meisjes, den geheelen langen dag moeten
staan.
A Is men ze hiernaar vraagt, beklagen zjj
zich allen dat zjj niet mogen zitten en
's avonds o, zoo moede zjjn. Vooral in drukke
winkels, waar de meisjes den ganschen dag
in de weer zjji; met heen-en-weer-loopen,
is dit natuurljjk het ergst. Hoe kan een
redeljjk principaal, hoe kunnen de dames,
onze eigen vrouwen en dochters, mogelijker-
wijs verlangen, dat die moede meisjes de
klanten vlug, beleefd en opgewekt bedienen
Is er geen artikel te voegen in de wet
op den arbeid, dat er achter winkeltoon-
banken tabouretjes moeten geplaatst worden
voor het gebruik der winkeldochters Of
is er een andere methode om dexen noodigen,
nuttigen maatregel te doen invoeren
De Belgische luitenant generaal Van der
Smissen heeft aan den koning ontslag ge
vraagd als commandant in de tweede mili
taire afdeelir.g en tevens uit den werkeljj-
ken dienst. De generaal steunt dit verzoek
op de ontevredenheid welke de jongste be
vorderingen en benoemingen van officieren
in het leger zoo meent hij althans
gemaakt hebben.
Voorwaar een zonderlinge opvatting om
trent de rechten des Konings. De Koning
der Belgen, die eenige jaren geleden zwichtte
