1890. No. (09.
Dinsdag 17 Juni.
Vierde Jaargang
I
V E R S C HIJ X T
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te xMiddelburg.
PRIJS DER ADVERTEVHEN
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prijs per drie maanden franco p. p. /0.95.
Enkele nummers/0.02s|
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent. iedere regel
meer 10 cent.
Ontaarding der Zondagscholen.
II.
De ontaarding van sommige Zondagscho
len is ook te zoeken in het vaak bijzonder
slag van menschen, die aan 't hoofd er van
staan.
Hoe vallen soms de kinderen in handen
van onbeschaafde en onhebbelijke Zondag
schoolonderwijzers. Hier en daar schijnt
het, dat ieder wel Zondagschool kan houden.
Vaak worden daarvoor gebruikt menschen
zonder degelijke bijbelkennis; menschen
zonder rechte kennis der waarheid; menschen
zonder geestelijke ervaring menschen zonder
eenige gave van mededeelingmenschen
zonder tact om met kinderen om te gaan;
menschen zonder eenige beschaafde vormen;
menschen zonder iets aantrekkelijks voor
kinderenmenschen zonder liefde voor kin
deren: menschen, voor wie kinderen zelis
geenerlei achting gevoelen.
Dat Zondagscholen nuttig en noodig zijn
voor kinderen, die thuis niet hooren van
den Zaligmaker, die ook een Vriend en
Zaligmaker van kinderen is, zal niemand
tegenspreken. Zulke kinderen worden in
den regel toch de straat op gezonden. Dit
doen helaas ook nog christen-oudersen
zeker, in dat geval is het ongetwijfeld beter,
dat Zondagschoolonderwijzers zulke kinderen
in de Zondagschool zoeken te brengen,
maar als christen-ouders hunne roeping
verstaan, dan zenden ze hunne kinderen
niet naar de Zondagsehool, maar houden
zjj zich thuis met hen bezig. De kinderen
hebben er recht op, dat de ouders
een tijd voor hen hebben, om eens met
hen te spreken en te zingen en eens echt
vertrouwelijk huiselijk met hen te zijn.
Wil men de Zondagscholen behouden,
dan were men zooveel mogelijk de kinderen
uit christelijke gezinnen. Bij enkele uit
zondering zou men enkele van die kinderen
van wie men weet dat zij gaarne andere
kinderen in het goede willen voorgaan,
kunnen toelaten. Dat ook gehuwde Zon
dagschoolonderwijzers hunne kinderen meê-
nemen naar de Zondagschool, kan er nog
bij door. Maar het moeten uitzonderingen
blijven. Het veigaderen van kinderen uit
wereldsche gezinnen blij ve regel.
Voorts neme niemand den Zondagschool-
arbeid ter hand, die er geene gaven voor
bezit. Hjj onderwerpe zich daartoe aan
het oordeel van bevoegden. Het vormen
van plaatselijke Zondagschoolvereenigingen,
waaraan een cursus tot opleiding van on
derwijzers verbonden is, kan tot bloei van
dezen tak van Evangelisatie-arbeid en tot
voorkoming of genezing van het hierboven
besproken kwaad veel bijdragen.
Prov. N. Holl.
V De openbareschoolgodsdienst.
In onderstaand wijsgeerig protest van dr.
Gunning vindt men een teekening van het
deïsme der «openbare» school, schijnbaar te
scherp gekleurd, doch karakter en ervaring
van den schrijver verbieden ons, derzei ver
juistheid in twijfel te trekken.
Immers het geloof dat wij belijden is van
dien aard dat, als het ergens met stelsel
matig opzet op den duur wordt verzwegen,
het gevolg daarvan, schoon ook onbedoeld,
is dat de grond van dit geloof ondermijnd
wordt in de harten der kinderen. Want
deze harten zijn van dien aard dat, indien
men ze op onzijdige wijze tracht op te leiden,
deze noging, hoe welgemeend ook, tot geheel
iets anders dan tot onzijdigheid leidt, gelijk
een akker die niet bezaaid wordt, geenszins
ledig blijft maar met onkruid overdekt wordt.
En vooral ook, de erkenning van een God
zonder volle levende openbaring in Christus,
(het' deism e) waarin de openbare school
godsdienst in het gunstigste geval bestaat,
deze erkenning is voor christen-kinderen
geenszins eene doelmatige voorbereiding om
later tot het bepaalde volle christelijkegeloof
te komen. De gemoedsgesteldheid van een
Socrates, ja, deze edelste uitdrukking van
Jiet Vóór-christelijk heidendom streefde naar
Christus heen omdat de Christus toen nog
niet verschenen was. Maar het deïsme onzer
christenen is geheel iets anders. Het profi
teert niet van Christus, geljjk de edele Griek-
sche geest: maar het heeft Christus reeds
gezien, en Hem den rug toegewend. So
crates gaat den berg opwaarts, op wiens
top de Christus staat, en heeft het aangezicht
naar Hem toegekeerd. Maar ons deïsme gaat
aan de andere zijde dien berg af, na den
Christus gezien, beleefd gegroet en verwor
pen te hebben. Daarom is hët deïsme niet
een godsdienst voor de jeugd met hare
dichterlijke, profetische strevingen; maar
juist integendeel, het is de godsdienst der
afgeleefdheid, der krachtelooze grijsheid
van hen die geleefd hebben zonder God en
toch niet geheel zonder God durven te
sterven. Het is het bepaalde tegenbeeld van
de frischheid der jeugd. Het is niet de Wet
die tot Christus opvoedt, maar eene vermen
ging van Wet en Evangelie door welke bei
den onkenbaar worden. Het bereidt de bekee
ring niet voor, maar gaat zachtelijk langs
haar voorbij.
Dus nog minder, en nog gevaarlijker dan
het Heidendom. En toch nemen bijna alle
orthodoxe predikanten, dr. Gunnings geest
verwanten in Zeeland, met dezen openbare-
schoulgodsdienst genoegen. Zij doen niets
voor de christelijke scholen.
Zonder de actie der christelijke gerelor-
meerden in onze provincie zou het aantal
christelijke scholen bedroevend klein zijn.
Waarom toch heeft men in 1863 toen
Gunning dit schreef niet naar hem geluis
terd En waarom luistert men zelis nu nog
niet naar hem, terwijl men zijne profetie
in het onfrissche christendom der natie zoo
droevig vervuld ziet
Y De Surinuamsche grensquaestie.
Gelukkig is het bericht als zouden de
Frai.'schen het Lawa-gebied hebben inge
palmd, onjuist gebleken. De Fransche auto
riteiten hebben slechts aan hen die op eigen
i isico de goudvelden exploiteeren, voorloopige
eigendomsbewijzen gegeven, in afwachting
wat onze Staten Generaal beslissen zullen
omtrent de voorwaarden waarop de scheids
rechterlijke uitspraak zal geschieden.
Gevaar voor vredebreuk bestaat dus niet,
al schijnt Nederland aan het Kortste eind
te zullen trekken; want dat het z(jn gansche
grondgebied waarop de goudvelden liggen,
r.al behouden, is verre van zeker. De
Franschman wil verdeelingdus iets van
het ons toekomende verspelen wij zeker.
13 Juni '90.
Vereei.igingtot het bezoeken der armen
te Middelburg. Aan de vereeniging ontviel
in den loop dos jaars de heer S. Wiener,
wiens zoun de heer D. Wiener zijne plaats
heeft ingenomen.
De heeren wjjkbezoekers Gerlach en
Bastiaanse werden vervangen door de hh.
mr. Sprenger en Carp.
Dc uitgaven ter voorziening in de steeds
klimmende behoefte, gevolg van de nieuw
aangenomen jaarl. gemiddeld 55 en
van de terugkeereude aanvragen van vroeger
ingeschrevenen jaarl gemiddeld 35
bedroegen f 4068 tegen een ontvangst van
f 3117 uit de loterij van vrouwel. hand
werken en giften. Daar komt bij f 141,51
ontvangen uit intrest en de f486,86 van
terugbetaalde voorschotten, Nog een tekort
alzoo van f 322,66s. Onder de giften kwam
f 1222,69 voor als opbrengst van de, eind
'88, rondgezonden inteekeulijst.
Alweer dus eene bijdrage tot de juarlijk'che
inkrimping van ons kapitaal, dat op die
wijze langzamerhand van 6700 tot 2000
gulden was weggesmolten, doch blijkens
de belegging in de rekening door de
gelukkige beschikking van dr. Dobbelaer
de Wind weer tot 16000 is aangegroeid.
Die telkemale terugkeereude te korten
gaven der directie aanleiding naar duurzame
verbetering om te zien en brachten haar
na langdurige deliberatiën tot het besluit
dat de zoo gewenschte stabiliteit behoorde
te worden gezocht in het vragen van vaste
jaarlijksche contiibutiën.
Vrucht van dit pogen is dat de Ver-
eeniging nu reeds een vaste jaarlijksche
ontvangst geniet van i 1226,50.
Wij maken van deze gelegenheid gebruik
de aandacht op deze nuttige en zeer ge
waardeerde vereeniging te vestigen. Armen
zorg in al hare vertakkingen behoort bij
de kerkzoolang deze echter haar plicht
niet Kan of wil vervullen, doe de particuliere
hand wat de kerk verzuimde. Waar onze
naaste honger lijdt, daar zwjjgen de prin-
cipiëele geschillen. Het Vi»ent ies prin
cipes, périsse la monde! is geen Neder
lands cli spreekwoord.
Tuch oeschouwe men deze vereeniging
niet als de aangewezen hoofdfactor in de
armverzorging. Den diaconieën mag het
werk niet langer worden uit de handen
genomen, dan zij zeiven goed vinden. Zoo
dra kerk en particulieren hunne roeping
verstaan, kan deze vereeniging hare taak
neerleggen. Tot zoo lang hebbe zij aller
sympathie.
De heeren Jhr. Mr. Pompe van Meer-
dervoorl, C. J Havers, J. van Schouwen,
leden der Provinciale Staten van Zeeland,
hebben aan hunne medeleden de volgende
uitnoodiging gericht
«De ondergeteekenden, overtuigd dat het
verzoek van den Sophiapolder otn calami-
teusverklaring, in de zomerzitting der Staten
niet voor de 5e maal behoort te worden
afgewezen, hebben de eer, de Leien der
Staten bjj deze uit te noodigen tot hei
brengen van een bezoek aan dien polder
op Woensdag den 25 Juni 1890. Zij koes
ieren de hoop dat een bezoek aan de Noord
kust van Noord-Beveland bij de Leden de
overtuiging zal vestigen, dat het al of niet
toestaan der calamiteusverklaring van den
Sophiapolder niet alleen voor dien polder,
maar voor gansch Noord-Beveland eene
levenskwestie is.»
Middelburg. Aan het verslag van den
G< neeekundigen Raad voor Zeeland ontleenen
wij het volgende
De gemiddelde sterfte in Zeeland bedroeg
19.76 op 1000 inwoners, tegen 20.65 in
1888. Levenloos werden aangegeven 333,
legen 362 in 1888. Meer dan 25 p. m.,
en minder dan 30 p. m„ overleden te
Aagtekerke, Arnemuiden, Clinge, Eikerzee,
Ellewoutsdijk, Nieuw-en Si. Joosland, Vlis-
singen en Wnlfuartsdijk Meer dan 30 p.
in. stierven te Domburg, Hulst (en Koude-
kerke. Beneden het jaar zjjn 1239 overleden
tegen 1184 in 1888. Aan diarrhoea stier
ven 337, tegen 296 in 1888. Aan ziekten
der ademhalingswerktuigen 679, tegen 532
in 1888. Aan pokken zijn overleden 4.
aan mazelen 18, aan diphtheritis 3ó. Van
■leze 6 te Huist, 7 te Middelburg en 6 te
Scherpenisse. Mazelen. Morbilli werden
het meest waargenomen te Wolfaartsdijk
(waar de ziekte epidemisch werd verklaard)
ie Goes, Kattendijke, Kruisingen, Sluis. Te
St. Laurens werd de ziekte aangebracht
uit Goes, te 's Heer Arendskerke uit Wol-
faartsdijk. Bij het voorkomen van mazelen
te 's Heer Hendrikskinderen en Wissekerke
werd de school gesloten. Diphtheritis werd
te Domburg en te Scherpenisse epidemisch
verklaard. De ziekte verkreeg verder eenige
uitbreiding te Aagtekerke, Boschkapelle,
Poortvliet, St. Maartensdijk en te Westkapelle.
Te St. Laurens kwamen meerdere gevallen
in éen gezin voor. Te Scherpenisse vertoonde
zich de ziekte bij herhaling in hetzelfde
gezin. Te Domburg werden de scholen tijde
lijk gesloten en ontsmet. Influenza. In
de maanden Januari en Februari kwamen
in vele gemeenten dezer provincie gevallen
van influenza algemeen verspreid voor. De
verspreiding dezer ziekte geschiedde echter
zoo snel, dat de loop moeilijk was te volgen.
Het aantal aangegevenen, als aan influenza
overleden, was betrekkelijk gering. Trichi
nosis. In het begin van November werden
opnieuw gevallen van trichinosis waarge
nomen bij eenige ingezetenen te Goes en
te Kapelle (Bie'elinge); na het eten van
niet gaar vleesch van een varken, te Bieze-
linge geslacht, en voor een gedeelte te Goes
verkocht. Bij nader onderzoek is gebleken,
dat dit varken eenigen tijd te Goes was
gemest, en dat de helft was verkocht aan
een slager te Ierseke, waar ook eenige per
sonen, hoogstwaarschijnlijk, aan trichinosis
hebben geleden.
Naar aanleiding van het voorkomen van
diphteritis te Poortvliet en Scherpenisse
zijn deze gemeenten opnieuw door den
inspecteur bezocht. Meer en meer vestigt
zich de overtuiging, dat deze ziekte, welke
hel eiland Tholen in de (laatste jaren niet
heeft verlaten, wordt onderhouden door de
ur.voldoende verwijdering van vuil uit de
kommen dier gemeenten. Wederom bleek,
dat in den toestand der varkenshokken
nog weinig verbetering is gebracht. Deze
zijri te dicht bij de bewoonde perceelen
geplaatst, terwijl de mest, gedurende
maanden, naast die hokken wordt verza
meld. Ook de slooten in de nabijheid ver-
keeren in zeer vervuilden toestand. Op
nieuw werd bij de besturen dezer gemeenten
op voorziening aangedrongen.
Volgens bericht van den tijdeljjk buitenge
wonen districts veerarts te Goes zjjn in de
gemeente Waarde gevallen van miltvuur
voorgekomen.
Nadat in het laatst van JanuariJ een
vijftal schapen plotseling waren gestorven,
en aldaar in bouwland begraven, werd den
14eu Febr. miltvuur gecoustateerd bij een
gestorven schaap dat daarna verbrand is
Uit het volk Voor het volk.
Vrijdag vergaderde de vereeniging in het
Schuttershof te Middelburg onder voorzit
terschap van dhr. mr. De Stoppelaar die
in, een hartelijke toespraak het 25 jarig be
staan der vereeniging herdacht, op de vele
nuttige werkzaamheden wees door de Ver
eeniging al dien tijd verrichten den toe-
nemendeu bloei der Vereeniging loofde.
Spreker legde tegeljjk zijn tunctie als voor
zitter neder, doch werd bij acclamatie
Uerkozen.
De heer Frederiks dankte den beminden
voorzitter voor al wat hij in 't belang der
Vereeniging en des volks had tot stand ge
bracht en overhandigde hem namens bijna
alle leden der Vereeniging een keurig ge
schenk als aandenken. Het plan daartoe
was uitgegaan van de heeren v. Woelderen,
Frederiks, Appel, dr, Japikse en Kröber.
De heer De Stoppelaar Jdankte voor de
wo rden en voor het geschenk, en beval
zich aan in de vriendschap der leden
Iri de vacature v. d. Berge werd gekozen
dhr. mr. F. J. Sprenger. Besloten werd om
liet 25 jarig bestaan der Vereeniging tegelijk
met den lOen verjaardag van onze Prinses
den 31 Aug. feestelijk te vieren.
Aan het verslag, dien avond door den
secretaris uitgebracht, ontleenen wjj 't vol
gende: Aan Floralia namen dit jaar deel
528 personen, waarvan er 505 planten
inleverden. De kosten bedroegen f500. De
proefneming om bij de bekroning eenige
zangnomroers door de leerlingen der zang
school te doen uitvoeren is zoo goed geslaagd
dat het bestuur meent dat het overweging
verdient deze proefneming voort te zetten.
De bloemperken op de bolwerken eischten
slechts eene uitgaaf van 'f35.35 dank zij
de goede zorgen daaraan door den lieer H.
J. van Heijl besteed.
De wanorde, die bij de avond-muziekuit
voeringen op het Molenwater veelal heerscht,
heeft bij het bestuur het denkbeeld -doen
opkomen om voor die uitvoeringen niets
meer te doen. Het spreekt daar bij den
wensch uit dat voortaan zoo weinig mogeljjk
