1890. No. 81.
Donderdag 10 April.
Vierde Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'RÜIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENT1EN s
RAAR.
Amerikaansche Brieven.
x.
E
elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND
Prjjs per drie maanden franco p. p. /0.95.
Enkele nummersf 0..025.'
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het kan in sommige Vereenigingen raar
toegaan. Zoo bestaat er in ons land een
Hollandsche Bond van Roomsch Katholieke
kiesvereenigingeneen bond die vele leden
telt en een bestuur gekozen heeft, uit
zeven personen bestaande, die in |verschil-
lende plaatsen van ons land wonen en
naar luid van een artikel in het reglement
aan anderen een doorloopende volmacht
kunnen geven, om voor hen besluiten te
nemen indien zjj in een mogelijk te beleggen
bestuursvergadering niet kunnen tegen
woordig zijn. De door hen gemachtigden
teekenen dan hun naam met bq voeging
der letters p. p. (per 'procuratie, dat is
zooveel als gevolmachtigde). Nu heeft de
.voorzitter van dien Bond, het kamerlid
Bahlmann, dezer dagen een manifest de
wereld ingezonden, geteekend door hem en
zijn schaduw, den heer Op de|laak in welk
manifest aan de antirevolutionairen het
samengaan werd opgezegd, wanneer zjj
niet waren voor de handhaving der rem-
plap inten bij de militie. Genoemde twee
bestuursleden hadden onder dit manifest de
namen geschreven van al de bestuursleden,
maar die nergens van afwisten. Later
echter kwam eene verklaring in van het
Bestuur van den Bond, dat zjj er toch wel
/an wisten. Alleen kwamen er onder de
namen twee voor van lieden, die geen be
stuursleden waren doch als zoogenaamde
geprocureerden geteekend hadden.
Inmiddels vergaderde de Goesche Roomsch
Katholieke kiesvereeniging, door een R. K.
blad terecht genoemd een slapende ver-
eeniging, die slechts hoogstens een tiental
werkende leden telt, en zoo zij een enkele
maal van zich hooren deed, dit deed per
advertentie in het liberale plaatselijke blad.
Deze R. K. kiesvereeniging nu maakte
een motie openbaar, die wat stijl en in
kleeding betreft, op ons den indruk maakte
van niet door een harer leden te zjjn ge
steld, zeer waarschijnlijk al evenmin als de
bekende brief aan mr. Keuchenius.
Daar. echter deze zaak ons geen belang
inboezemde, lieten wjj 'tzoo. De R. K.
pers zelve zou het noodige licht wel doen
opgaan.
Onze veronderstelling bleek juist te zijn;
want zie, dezer dagen kwam het R. K.
blad De Grmdwet ons ongevraagd het
raadsel oplossen.
De motie van de Goesche Kiesvereeniging,
door negen, hoogstens tien aanwezigen
aangenomen, was opgesteld, nota bene door
een bestuurslid p. p. van bovengenoemden
Bond, die darrtoe opzettelijk uit Amsterdam
te Goes was overgekomen. Eene rare
geschiedenis die echter nog raarder (of
naarder?) wordt door de leugens, waarvan
zij is vergezeld geweest. Verbeeld u zegt
De Grondwet 7 Maart lazen wij de
verklaring zoogenaamd van het bestuur van
den Bond, 8 Maart. De heer Raaymakers,
bestuurslid, zegtZij is niet van het
Bestuur van den Bond
8 Maart 's avonds. De Goesche motie
wordt aangenomen, waardoor èn de maker
èn de bode (Eigenraam p.p.) bevestigen:
ze is wel van den Bond.
22 Maart. Het geheele bestuur, met den
heer Eygenraam p. p. zeggen Ze is niet
van den Bond.
Foei wat een geknoei 1 voegt het R. C.
blad er bij.
En het meest lachverwekkende is wel
dat het bestuurslid van den Bond, zelf de
motie der Goesche Kiesvereeniging maken
de, zichzelven in die motie een pluimpje
geeft voor zijne waakzaamheid in zake den
persoonlijken dienstplicht.
Het blad laat de ooljjke Goesche kies
vereeniging, die zich even wakker maken
liet om met zich te laten sollen, verder
met rust.Zij slape weer in I Maar de
heer en, die openlijk onwaarheid zeiden, de
man die de motie stelde en ze, althans in
zijn hoofd, naar Goes bracht, hoe zullen
zij deze zonde goed praten?
En op die wijze komt men er onge
vraagd achter wat er aan is van het praatje
dat de massa der roomsch-katholieken voor
de plaatsvervanging is. Reeds deden zich
verscheidenerie stemmen hooren, die 't te
gendeel bewezen. En de moties der R. K.
Kiesvereenigingen te Zutfen, Utrecht, Breu-
kelen, Hulst, Haarlem en Den Haag die hunne
afkeuring uitspraken over dit ontijdig werpen
van den Parisappel; en de regeling van
dit waagstuk aan regeering en kamerleden
willen overlaten, zeggen genoeg dat de
persoonlijke dienstplichtbeweging verre van
algemeen is.
De Roomsch-katholieke kerk heeft een
eenheid en daardoor een invloed die eerbied
afdwingt; de Roomsch-Katholieke staats
partij in hare tweeheid, bijna zouden wij
zeggen in hare blindheid en onnoozelheid
wekt den lachlust op van vriend en tegen
stander. Het jammerste van de geheele
zaak is, dat op die wijze regeeren onmoge
lijk, dat de liberale partij weer toongeefster,
en de anti-liberale meerderheid dupe van
de historie wordt.
Het kamerlid Bahlmann is in vele op
zichten een wakker man, doch in zake den
persoonlijken dienstplicht is hij de onbe
trouwbaarste gids, dien de roomsch-katho
lieken zich kiezen konden. Bij de gewich
tigste stemmingen steunt h(j de liberalen.
De liberalen in de tweede kamer zullen dit
het beste weten.
Ieder «verdeelt en lieersclit» in onze da
gen op z(jn wijze.
V Ons Hooger Onderwijs.
Volgens het Verslag van het onderwijs
in Nederland zijn aan onze Rijksuniversi
teiten 1691 studenten ingeschreven, en wel
te Leiden 744, te Utrecht 564, te Groningen
383. Onder dezen studeeren er 211 in de
godgeleerdheid, waarvan Utrecht alleen 120,
360 in de rechtsgeleerdheid, waarvan in
Leiden 254, 814 in de geneeskunde en de
overige in de andere vakken.
Aan de gemeentelijke Universiteit te
Amsterdam waren 727 studenten inge
schreven, waarvan niet minder dan 445 in
de geneeskunde. Voor het Hooger OnJer-
wijs zijn in Leiden 48 professoren en 4
lectoren, in Utrecht 36 professoren en 4
lectoren, in Groningen 33 professoren en
1 lector, in Amsterdam 48 professoren en
2 lectoren, in t geheel dus 174 onderwijzers.
Het zuiver bedrag der uitgaven voor het
R(jk beliep in het vorige jaar anderhalf
millioen, waarvan Leiden alleen 6 ton.
Elke student kostte dus aan het Rijk 830
gulden, (per jaar).
Het aantal gymnasia bedroeg 35; dat
der leeraren, daaraan werkzaam 425, dat
der leerlingen en toehoorders 2486. Het
zuiver bedrag der uitgaven bedroeg onge
veer vier en een halve ton, zoodat op eiken
leerling gemi Ideld ongeveer 140 gulden
werd toegelegd.
Het hoogste schoolgeld dat op de gym
nasia geheven wordt, bedraagt 100 gulden.
Kampen heft slechts 30 gulden, dit is het
laagste bedrag. Amsterdam int in 't geheel
het meeste schoolgeld, n.l. 31000 gulden.
Middelburg even 4000 gulden. Dit laatste
gymnasium kost aan de gemeente zuiver
ruim 8000 gulden. Uit een vergelijkende
tabel blijkt, dat ons Hooger Onderwijs in
1888 ongeveer zeven ton meer kostte dan
tien jaar geleden.
Ons Middelbaar onderwijs.
In 't geheel bestaan er in ons land
37 burgeravondscholen en daarmede
gelijk gestelde inrichtingen. Zij telden in
1888 ruim vier duizend ieerlingen. Het
aantal leerlingen bedroeg 411. Het school
geld bedroeg nagenoeg 6000 gulden, dus
I gemiddeld een daalder per leerling. De
kosten beliepen ruim één en een kwart
ton aan personeel en materieeldus ge
middeld 31 gulden per leerling.
Het aantal Hoogere burgerscholen bedraagt
61, waaronder een Katholieke en wel te
Rolduc. Het hoogste schoolgeld daarop
wordtgeheven te 's Gravenhage tot een
bedrag van 100 gulden. Het laagste te
Enkhuizen en wel 20 tot 30 gulden. In
't geheel worden ze bezocht door 5256 leer
lingen, het onderwijs werd gegeven door
731 leeraren. Het zuiver bedrag der Rijks
uitgaven voor het Middelbaar Onderwijs
bedroeg in 1888 ruim één millioen.
Y Aan de miliciens, lichting 1890.
Weldra zult gjj voor een korten tijd de
ouderlijke woning verlaten, om te Middel
burg of elders in de kazerne uw dienst
plicht te gaan vervullen.
Voorzoover een christelijke historische
opvoeding uw deel was, zij het u gegeven
Hem dien gij met den mond belijden leer-
det, metterdaad getrouw te zijn.
Moge uw wandel in de kazerne van
dien aard zijn, dat velen voor den dienst
van Koning Jezus gewonnen worden, en
dat menige tegenstander van den persoon
lijken dienstplicht in een voorstander worde
verkeerd.
Mogen wij u nog één raad geven?
Denkt er aan, zoo gij evenals wij tegen
tien vaccinedwang, mogelijk wel tegen de
vaccine zelve zjjt, dat gij u dan ook in de
kazerne of liever in het hospitaal of de in
firmerie niet behoeft te kten inenten.
Niemand mag gedwongen worden.
Reeds in 1882 schreef de minister aan
de korpskommandanten en onder de
regeering van minister Bergansius is deze
bepaling nog van kracht:
Miliciens bij wie gemoedsbezwaren of an
dere voor hen overwegende redenen be
staan, om zich niet aan vaceinatie of re-
vaccinatie te onderwerpen, mogen niet wer
den gestraft, of op eenige andere wijze
worden bemoeilijkt."
Onthoudt dit en zegt het ook aan uwe
makkers.
Kalamazoo, 18 Maart '90.
Geachte Vriend l
Aangezien ik in mijn vorigen u iets be
richt heb aangaande eenige prijzen van
levensbehoeften, enz. wil ik u thans iets
medfcdeelen betreffende het zedelijk leven
in het algemeen. Meermalen heb ik op
gemerkt, dat men in Nederland wel eens
wat eenzijdig ingelicht wordt aangaande
de zedelijke beschaving in Amerika, als zou
die verre achterstaan bij de maatschappe
lijke beschaving, 't Is waar, er heerschen
ook in Amerika nationale ondeugden en
misbruiken, doch men moet rekening houden
lo. dat de bevolking hier is samengesteld
uit alle denkbare natiën van den aardbodem.
2o. Dat die bevolking een getal van onge
veer 65 ir iljoenen uitmaakt, en 3o dat
die bevolking over eene oppervlakte van
3,605,000 vierkante Engelsche mijlen ver
spreid i«. Men komt tot de berekening
dat er 44 acres grond voor ieder persoon
is. Er zijn dus nog ontzaglijke groote
vlakten, die maar weinig bevolkt zijn, en
waar dus wetgeving en onderwijs niet den
gewenschten invloed kunnen uitoefenen.
In groote en kleine steden wordt er
met groote nauwkeurigheid in alle mogelijke
vakken van hooger- en lager onderwijs
voorzien. Het moet gezegd worden dat
het Gouvernement er met nadruk werk
van maakt. Op het piatte- en minder be
volkte land treft men meestal op elke 4
of 5 vierkante mijlen eene schpol aan, en
van elke belastbare akker grond moet een
deel belasting geheven worden waaruit de
kosten voor school en onderwijzer moeten
worden gevonden. Menigmaal zijn zulke
schooldistricten arm, en kan me» dus slechts
eenige maanden in het jaar een onderwijzer
betalen, zoodat zulk een schoolgebouw
menigmaal 4 tot 6 maanden in het jaar
ledig staat. Het onderwijs op zulke scholen
moet dus onvolledig zijn, en niet alle kin
deren worden dan behoorlijk ontwikkeld.
Op kerkelijk gebied wordt er over het
geheele land merkwaardig geijverd. Vooral
Methodisten maken zich verdienstelijk in
het bouwen van kerken, en vooral zij
hebben altijd hulpfondsen, teneinde arme
streken zooveel mogelijk kosteloos het
Woord Gods te brengen. Zijn er geen
kerken, dan worden scholen ter leen af
gestaan voor godsdienstige samenk imsteu,
en er worden altoos bereidwillige predi
kanten genoeg gevonden.
Positieve godsdienst wordt hier meer
gewaardeerd dan in Nederland, wordt die
gevonden bij hooggeplaatste regeeringsper-
sonen, of bij rijse fabrikanten, zoo worden
zij er te meer om geacht. Godsdienst
wordt dikwijls voorgestaan in politieke
nieuwsbladen, en zelden bespot. Het ge
kibbel tusschen godsdienstige richtingen is
hier op verre na zoo algemeen niet als ik
het vroeger in Nederland aantrof.
Sommigen meenen reden te hebben om
te moeten klagen wegens het misbruik
van sterken drank, en het is waar dat
vele Hollanders er zich aan schuldig maken.
Doch uit statistieke opgaven blijkt dat het
verbruik van bier en sterken drank per
hoofd van jaar tot jaar afneemt. Zij die
voor de afschaffing van sterken drank
ijveren, raden ook met den zelfden ijver
het gebruik van tabak af.
Huizen van ontucht bestaan helaas ook
in dit land, doch tegen de uitdrukkelijke
wetten van het Gouvernement. Soms
worden ze door de vingers gezien, maar
ook dikwijls uitgeroeid, al naar mate de
plaatselijke regeering er werk van maakt.
In vele plaatsen is het voor het vrouwelijk
geslacht 's avonds na 10 ure verboden zonder
geleide over straat te gaan.
In volkrijke steden, zooals New-York,
Boston, Chicago, enz. hoort, men gedurig
van moord, zelfmoord, roof, dieverij en
vechterijen, doch men komt meer en meer
tot de overtuiging dat de sterke drank
de voornaamste aanleiding geeft. In plaatsen
waar het verkoopen van sterken drank
verboden is, erkent men dat de politie bijna
niets te doeD heeft. Er zijn thans eenige
staten waar de sterke drank niet anders
dan door apothekers mag verkocht worden,
en doordien dat voorbeeld navolging zoekt,
tracht men ook in andere staten door aan
wending van het algemeen stemrecht het
zelfde te bereiken.
Ik zou u dienaangaande nog veel kunnen
mededeelen, doch mijn bestek is wat beperkt,
en het brievenport naar het buitenland is,
het gewicht der brieven in aanmerking
genomen, vijfmaal zoo hoog als hier in het
binnenland. Hopende dat een en ander
u voldoening zal geven, ben ik als altijd
geheel de uwe. W.
9 April 1890.
Veemarkt te Kortgene Vrijdag 18 April.
Z, M. benoemde tot griffier bij het
kantongerecht te Zierikzee jhr. rnr. W. A.
de Jonge, thans substituut officier bij de
arr. rechtbank te Rotterdam.
De minister van binnenlandsche zaken
brengt ter kennis van belanghebbenden,
dat op 1 September e. k. bij de rijkskweek
scholen voor onderwijzers te Middelburg,
's Hertogenbosch, Haarlem, Deventer, Gro
ningen en Maastricht, kweekelingen kunnen
worden geplaatst. Zij moeien zélf in de
kosten van huisvesting en verpleging voor
zien. Onderwijs, boeken en leermiddelen
worden hun van Rijkswege kosteloos ver-
