(889. No. 29. Donderdag 5 December. Vierde Jaargang. VERSCHIJNT G. M. Klemkerk, te Goes F. P. I)1liuy, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENT! EX: POLITIEKE BEREKENING. EERSTE KAMER. DE ZEEUW. elken MAANDAG- WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden iranco p. p. f0,95 Enkele nommers-0,026 UITGAVE VAN EN van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer t> cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel, meer 10 cent. Bij dit nummer behoort een bijvoegsel. Wanneer de Eerste Kamer uit politieke berekening de onderwijswet van den Minister Mackay verwerpt dan rekent zij o. i. buiten den waard. Ze kan de wijziging vertragen, maar haar van de baan of haar nog meer overeen komstig het liberale beginsel krijgen, dat kan- ze zekerlijk niet. Gelijkheid en vrijheid op het gebied van onderwijs en opvoeding wil de meerderheid daarop heeft zij recht; en zij kan en zal die ook verkrijgen. Moet de Staat zich met het onderwijs en de opvoeding be moeien en het gevenwelnu, dan moeten die bemoeiingen in dien geest zijn. Van Staatswege ons te dwingen, neutraal, dat is godsdienstloos te zijn, gaat niet en mag niet; het is Spartaansch. En dat de meerderheid daartegen opkomt is menigmaal gebleken. Dat is gebleken bij het volkspetitionnement van '78dat blijkt bij het petionnement van deze laatste weken. Het staat in vei houding tot el kander minstens als vijf tegen één. Het is jaren aaneen gebleken, zelfs in weerwil van verknipte districten en zooveel meer, uit het veel grootere aantal stemmen uit gebracht op de anti-liberale candidaten. En het zal blijken, bijaldien de Eerste Kan er het ontwerp van den Minister Mackay ver werpt, en dientengevolge eene nieuwe ver kiezing uitgeschreven wordt. Het is waar het Ministerie kan drie ërlei doenhet kan noch ontbinden noch aftreden, maar eenvoudig blijven, over wegendedat de Tweede Kamer het ontwerp met groote meerderheid aannam, er, dies meer lettend op het votum der Tweede dan op dat der Eerste Kamer. Wij zouden dat evenwel betreuren, dewijl over de kwestie, de groote kwestie, die het hier geldt, niet mag en kan worden heen gewerkt, want natuurlijk zou ze in dat geval moeten blijven berusten. De beide Kamers ontbinden, kandoch de Tweede Kamer heeft het, om zoo maar eens te zeggen, niet verdiend; zij toch keurde het ontwerp met een flinke meer derheid goeden alleen de Eerste Kamer ontbinden baat nietdat geeft geene gele genheid om het volk nog eens te hooren. Dat zou alleen baten, indien vooraf of tege lijk de provinciale Staten konden ontbonden en alzoo het volk kon gehoord worden èn over de Staten provinciaal èn over de Eerste Kamer. In geval van verwerping zou dat het meest gewenscht, het meest parlemen tair zijn. Men zegge niet het volk heeft nog pas zich over deze Staten en mitsdien over de Eerste Kamer uitgesproken. Want ieder weet, dat die verkiezing slechts over de helft ging, en ook, dat toen reeds de liberalen menigen zetel hebben verlorenalsmede, dat de liberalen by gelegenheid van die verkiezing het volk hebben wijs gemaakt, dat de Eerste Kamer zoo kwaad niet is, dat zij het Ministerie niet lastig vallen zou in het toen reeds aanhangige onderwijs vraagstuk. Wij durven over dit vraagstuk elk oogenblik het volk hooren. Maar kan de Koning het volk niet hooren door ont binding van de Prov. Staten en de Eerste Kamergaat dat op het oogenblik, van de eventueele verwerping nietwelnu dan zou de Tweede Kamer moeten ontbonden worden; niet omdat de Tweede Kamer zelf het noodzakelijk maakte, maar eenig en alleen, dewijl door haar te ontbinden het Nederlandsche volk de gelegenheid kan gegeven worden, zich uit *e -spreken over het ontwerp Mackay contra de Eerste Kamer. We zouden dit dan een noodzakelijk kwaad heeten. Doch de Eerste Kamer daarbij te ontbinden zou niet wenschelijk zijn, het zou verwarring geven. Het zou alleen goed zijn eu kunnen dienen, om te doen uitkomen dat de prov. Staten en de Eerste Kamer niet in en naar den geest van het volk zijn. Wil men dat doen uitkomen dan ont- binde men beide te gelijkmaar moet het volk gehoord worden slechts over het ont- werp-Mackay, laat het dan alleen en niet tegelijk met de prov. Staten stemmen. Het zal dan toch wel blijken dat de Staten en de Eerste Kamer het volk niet zuiver en eerlijk vertegenwoordigen. Ontbinding van de Tweede Kamer als noodzakelijk kwaad, ontbinding, omdat dit onzen Koning cn ook de Eerste Kamer de gelegenheid geeft de stem des volks te vernemen, zal bij verwerping van het ont werp, misschien wel het resultaat zijn. Er is een derde wegdoch die moet ook ontbinding van de Tweede Kamer tot resultaat hebben. Het Ministerie kan aftreden het kan de portefeuilles naar parlementair gebruik over laten aan hen, die den moed hebben ook weer deze oplossing der groote en moeielijke kwestie onmogehjk te maken. Dat een liberaal Ministerie echter zou moeten beginnen met de Tweede Kamer te ontbinden, dewijl het zou geboren zjjn uit eene kwestie, waarin de meerderheid tegenover hetzelve partij koos, en omdat het afgedacht hiervan niet in zijn geest met haar zou kunnen werken, ligt voor de hand. Indien dus de anti-liberale partij, zooals we vertrouwen mogen, flink is en voet bij stuk houdt, en dies van een vierden weg, dat is, van geen tusschenstadium, van geen conservatief geknutsel weten wil, dan loopt het toch op ontbinding der Tweede Ka mer uit! Daarvan nu verwachten de liberalisten wel wat; en wij vreezen haar niet. De jongste verkiezing der prov. Staten toch levert gelukkig geen zuiveren maatstaf. Bij die verkiezing hadden wij te doen met allerlei provinciale belangen en met groot heden, waar wij geen grootheden, tegenover konden stellendaarenboven met beloften, die gelogenstraft zijn, zoodra de Eerste Kamer het ontwerp afstemt. Waar nog bij komt, dat, indien het op dat oogenblik eenig en alleen om het Christelijk onderwijs gaat, honderden «Hervormden» met het oog ook op hunne christelijke scholen, hun keikisme en Kuyperophobie, al is het al zuchtend, op zjj zetten en met ons als wel eer werken en optrekken zullen. De afgod, de Dagon der liberalisten moet vallen. De tijd is gekomen. Verwerping van het ontwerp vertraagt slechts de oplossing een weinig, maar geeft ons daarentegen het voor deel dat we, als hel volk zich for.neel over het vraagstuk uitgesproken heeft, meer kunnen bedingenkunnen bedingen ook voor de on- en minvermogendenhet veordeel dat we de prov. staten en de Eerste Kamer eer en gemakkelijker om zullen krijgen; alsmede dat we langer een goed aaneen gesloten partij en alzoo een macht tegen over het liberalisme zullen zijn. Inderdaad het kan en mij dunkt het zal ons ten goede keeren, wat de Levy's ons ten kwade denken en wenschen. Middelburg. L. V Mevrouw Beecher Stowe. De beroemde schrijfster der «Negerhut» leeft nog steeds in Hartford, Connecticut (Noord Amerika) als een oud kindseh vrouwtje, waarin niemand de krachtige scherpzinnige strijdster van vroeger herkennen zou. Sinds een jaar heeft zij haar heerlijk verblijf Magnolia in het zonnige Florida verlaten, om haar laatste levensdagen in hare ge boorteplaats te midden van haar kinderen en bloedverwanten door te brengen. Bijna voortdurend verkeert zij in een toestand van kindschheid. In hare gezellige woon kamer vlamt steeds een vroolijk vuurtje om 't even of buiten de zon schijnt of sneeuw buien vallenen voor den haard zit in een grooten Amerikaanschen schommelstoel mevrouw Beecher Stowe, een grijs vrouwtje, wier zijden kleed bij iedere beweging van den stoel ritselt en ruischt. Op een tafel in het midden der kamer liggen een aantal boeken «De Negerhut», «de Parel van het eiland», en andere werken der schrijfster die ook bij ons goede bekenden geworden zijn. Gewoonlijk heeft de oude dame een i dezer boeken op den schoot liggendoch zij leest niet; zij kan niet meer lezen, noch den samenhang begrijpen van woor den, die zij eenmaal zelf terneerschreef en de wereld inzond; om hetmenschdom voor te lichten en te veredelen. Zij is zich alleen nog bewust dat de boeken haar dierbaar zijn en een deel van haar zelf uilmaken daarom liefkoost zij ze met hare zwakke handen, terwijl zij zachtjes, met bevende stem, vrome liederen zingt. Dat is haar liefste bezigheid des morgens des namiddags speelt zij met hare vriendjes twee honden en drie kattenof zij gaat een wandeling doen. Haar talrijke bezoekers, vereerders en vrien den uit den ouden tijd herkent zij maar zelden; soms glijdt een mat lachje over hare verouderde trekken, een vluchtige glans komt in de grijze oogen de geestkracht van vroeger keert voor een oogenblik terug en dan dwalen de gedachten weer af, onmachtig om zich langer op een punt te bepalen. De gezondheid der schrijfster is in tegen stelling met haar geestestoestand, zeer goed, en de berichten omtrent een ernstige on gesteldheid, die nu en dan tot ons komen, zijn tot nog toe geheel zonder grond. De Portefeuille. 4 December '89. TWEEDE KAMER. Den minister van koloniën werden eenige nederlagen bereid, door een samengaan van eenigen zijner beste vrienden met de liberalen. In de commissie van rapporteurs over 's ministers bogrooting zitten 3 libe ralen en 2 antiliberalen, Donner en v. Nunen. Eerstgenoemde wist met een groote meerderheid gedaan te krijgen dat de post voor oprichting van een gymnasium te Ba tavia geschrapt werd, op gror.d van den onze teren toestand der Indische geldmidde len en het al of niet wenschelijke van dat gymnasium daarlatendezulks in weer wil dat deze wenschelijkheid door alle be kende Indische specialiteiten, nu en vroeger was uitgesproken en door den minister en den gouverneur generaal was betoogd. «Verdiend», dachten wij toen de minister des heeren Dormers betoog bestreed met de ondeugende herinnering dat een derge lijk voorstel als thans deze vroegere Leidsche afgevaardigde-godgeleerde bestreed, voor twee eeuwen door de godgeleerde faculteit van de hoogeschool te Leiden was verdedigd, en wel merkwaardige datum ook in de geschie denis der thans op sterven liggende school wet van 1878 op den 17 Augustus 1616. Eveneens berustte de minister in terug neming van den post groot f 5000 ter meer dere ondersteuning van wetenschappelijke reizen in Indiëeen terugneming die den door de liberalen zoo zeer, en terecht, toe- gejuichten dr. Snouck Hurgronje zeker zeer ongerijmd zal voorkomen. Voorts werd, dank zij het samengaan van roomschen en liberalen, geschrapt de post uitbreiding van Europeeseh personeel voorde koffiecultuur op Sumatra's West kust. De heer v. Nunen, tolk der rappor teurs, meende dat dit werk veel beter door mantries (inlandsche werklieden) kon ver richt worden. Doch nog een andere gele genheid om den minister een hak te zetten werd der liberale partij geboden in het feit dat op de begrooting een post f 20,000 voorkwam, zonder bepaald aangewezen be stemming. Gevraagd werd waarom dit be drag voor catechetisch onderwijs aan Europeesche kinderen het vorige jaar toe gestaan, niet was uitbetaald. De minister verklaarde den post verminderd té hebben, voor zoover het bedrag bestemd was om openbare onderwijzers te bezoldigen voer het houden van godsdienstige lezingen, iets wat in Indië evenmin als hier te pas komt. Nu was dat geen antwoord, het is klaar. Maar in strijd met het door hen zeiven toegegeven recht dat een minister ook later op een bepaalde vraag mag antwoorden wilde de liberale partij door een motie beslissen dat de minister antwoorden moest en voor en aleer zulks geschied was, de begrooting niet verder te behandelen. De rechterzijde protesteerde daartegen bij monde van dhr. Lohman, en de motie viel. Doch ook zonder die motie zou de minister antwoorden. Hij deed het den volgenden dag en uit zijn antwoord werd door dhr. Levysolm vastgesteld, dat de minister die gelden inhield, als er modern godsdienst onderwijs bevorderd moest worien. »Daar heb je den aap», voegde ds. Lieftinck, in modernen kanselstijl er aan toe. Het protest amendement-v. d. Loeft om den post te verminderen, dewijl door de ophelderingen van den minister nog niets duidelijk was geworden, werd hierop ver worpen. In zake Biliton is 's ministers standpunt bekend. Reeds als kamerlid toonde hij aan dat de Bilitonmaatschappij tegenover de regeering geen rechten kan doen gelden en van dit standpunt uit zal de minister thans ook met haar onderhandelen tegen dat in 4892 de concessie ter ontginning van tinmijnen afloopt. De Biliton-maatschap pij zal waarschijnlijk procedeeren, en de minister handhaaft zijn standpunt, dat den staat in voordeeliger condities brengt en ver hindert dat voortaan de Billitonmaatschappij zich verrijkt op kosten van den staat. De heer Rutgers noemde 's ministers standpunt het eenig deugdelijke doch de heeren Schaepman en v. d. Loeff trachtten den minister bang te maken met de profetie omtrent proces sen. Doch de minister zal zich wel niet laten afschrikken. Gelijktijdig met de behandeling van Keuchenius' begrooting in de tweede had Mackay gisteren en heden den strijd voor onze belangen te strijden in de eerste kamer. Beide antirevolutionaire ministers stonden voor heete vuren. De felste partijmannen toch waren, ook in de eerste kamer, aan het woord. Palstaanders, als de oude heer Alberda, die het reeds onder de schoolwet van '57 zoo gezellig vond, en ook thans allerlei kernspreuken te borde bracht om de onzinnigheid van den strijd voor bijbel- scholen aan te toonen dan de oud-voorzitter v. Eijsinga uit het liberale tijdperk, die tijdens zijne vroegere ambtsvervulling, van den voorzittersstoel zulke partijdige rede voeringen kon uitspreken, doorspekt met hatelijkheden aan het adres der clericalen en die ook thans het met zijn collega dhr. Alberda eens was, dat de bijbel niet op de school, maar op den schoot, der moeder namelijk, thuis behoorten gruwde van de «opstuwende kracht» derclericale bent, die steeds meer aan den ondergang der staatsschool werken zal; dan de jonge heer v. d. Goes, schoonzoon van den oud-min. Fransen v. d. Putte, en die zelts de cir culaire der Augustuscollecte, de Standaard, den heer Lohman, ja den minister zeiven in den arm nam, om, dewijl de strijd van den minderen man uitging en toch niet heelemaal uit zal zijn, beslist de wet af te stemmendan de heer Six, die fanatieke tegenstander der christelijke school, spijt zoovele voorstanders daarvan, die toch ook als hij «niet doleeren maar hun kerk ge-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1889 | | pagina 1