NIEUWSBL AD
VOOR ZEELAND.
fü
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
3
1889. No. 6.
Zaterdag 12 October.
Vierde Jaargang.
4
ï'l
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIES:
b
ijna Agnetendorf, zonder
met de slede van de
glijden. Daartoe is het
dat de weg met sneeuw w
nnstigen zomer was he i
de hoogste bergstreken,
>r reizigers druk bezoch'
nger dan in andere jarer .r.
rntoor in Duitschland star'
len Schneekoppe, in ht f
an waar niet meer dan
telegrammen verzonden
7000 stuks minder dan in
zomerdagen regende het
mistig en 12 "tormachtig
;ste temperatuur op den
bijna 65 en de laagste 33
t.
rikanen toch altijd prac-
bleek dezer dagen weder
een aldaar verschijnend
kon men het volgende
ten onze inteekenaren
;st toch geen tijd en lust
ezen, hebben wij besloten
ier te laten drukken. Mei:
uk af, legt het op eei
vochtigt het. Indien
willen toehappen, is -oi
bbel en dwars waar.b
Bi
DE
ZEEUW,
elken MAANDAG- WOENSDAG- EN VRIJDAGAVOND.
UITGAVE VAN
G. >1. Klemkerk, te Goes
;Pr\j3 per drie maanden franco p. p.
'Enkele nommers.
f 0,95
- 0,02s
EN
F. P. D'huy, te Middelburg.
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer cent.
Familieberichten van 1 5 regeh 50 cent, iedere regel,
meer 10 cent.
d dit nummer behoort een bijvoegsel.
1
tel te Buenos Ayres schn WAT ZAL ZIJ DOEN?
alen dit zoogezegd h
rechtuit gesproken, ws
hoe men aldaar die on
dieren behandelde
slapon er op de steenen
betreft dat krioelt'
liji
J)e
joi
te
nderen onder de 10 ja
door den dood weggemaaid
de ongelukkige landver
sproken heb, worden erg
ed in het magazijn legt
'ezen, er weinig van terug
veldkornet aan een land-
svaal. Achtbare heer
:sie gehou voor die moor
ik het gekrij, is gee.
een skapen hoofd. Vih
itus 1889, C. B. Veldcorn
Volksstem.
Parjjsche congres vi
de volgende beslui»
gsrust is, op verschille;
5t, in alle bedrijven mogel
t, dat de rustdag voor a.
dezelfde en wel Zon
Zondag niet geschikt
:re dag voor rust te wor 5
eel doenljjk om de 6 daj.
Vooral die laarzen hadti
bij iederen stap die ue
tenant deed, begon het
■as hierover zeer gebelg
dochtertjes, toe: «Het
dat gij nog een kostsclic
n die kleine pensionnair
•okene, ook niet op h ój
vergeleek hem terstu.-
kater.
eenige dagen later naar
izoen vertrok, gaf hij de
papieren koets ten g<
r een gelaarsde kat gespat
.yjr wordt over de schoolwet verschillend
prdeeld. Reeds toen Mackay met zijn
arstel kwam, was Marnix, die liever
ledige dop heeft dan een half ei, bezig
onderwerp tegen te werken. Onder
°P e christelijke schoolbesturen, uitgezon-
-d dat van Voorthuizen, was men echter
SP' .jer met de wet ingenomen.
Toen nu Mackay, ter tegemoetkoming
ijan de billijke grieven der openbare school-
mannen, wat water in den wjjn deed, en
later door de vele wijzigingen het wetsont
werp nog al meer van zijn kracht verloor,
toen het spreekt van zelf was Marnix'
weerzin nog grooter, en de sympathie van
vele christelijke schoolbesturen heel wat
"^minder geworden. Vooral de bepaling dat
leze besturen, om voor de rijksbijdrage in
■'.anmerking te komen, een verzoek aan
heeren gedeputeerde staten moeten richten,
ïi- is een onrechtvaardigheid, waarin noch
heer Lohman, noch de minister Mackay
Z(J rd moeten berusten,
drs Doch wie weet of er nog niet een van
^arnix' hoofdbezwaren door wegviel. Deze
ker bh meende dat wij ons eerstgeboorterecht
v« ','jigen verkoopen voor een schotel linzen,
zou',,inneer wij subsidie aanvroegen. Welnu,
f 'n dit eerstgeboorterecht te verkoopen,
en Set men voortaan aan gedeputeerde staten
vuln brnoemd verlof vragen. Men vrage dan
afd ivoudig dit verlof niet, dan krijgt men
ge dj de linzen niet, maar men behtudt dan
*k zijn recht!
Ook wij hebben onze teleurstelling niet
i verheeld over enkele verzwakkingen van
Mackay's toch niet zeer sterke ontwerp.
Maar wij mogen niet ondankbaar zijn. Er
e '.ijn vijf voordeelen in deze nieuwe wet,
»- ie wjj
tei "tten
met de Prot. N.Brab. aldus samen-
van Napoleons soldaten-
angenaam. Het was altijd
deeren, armoê lijden. Het
eel. Het tweede niet rnin-
iet het minst. Het geheele
oekomstigen keizer bestond
een bed, een plank met
larten, en een oude matras,
ieder Lodewijk, de latere
land, sliep, dien hjj liet
van zijn soldij, deels van
er geschriften.
,en gesproken. Omstreeks
Napoleon een geschieden j
van Korsika, naar
de heer Mirabeau, de bi,
ie vriend van Lodewijk X\
in dit geschrift trekke
en genie van den eers' ia
Ook zijn oud-oom voe, /it
■r'fbed toe: «Gij, Napole
wn worden.S)
aan loftuitingen grenzenc
apojeons eerzucht in ni
kkelden, spreekt ,van zelf
(Wordt vervol,d.}
3.
.1
4.
Dat van Rijkswege eene toelage zal ge-
f 2f' geven worden ook aan Bijzondere Kweek
scholen en normaallessen en aan parti
culieren, die onderwijzers opleiden.
Het getal leerlingen voor ieder onderwijzer
is vermeerderd, waardoor de lasten van
zeer vele gemeenten minder worden.
De 30 percent uitkeering van het Rijk
voor alle uitgaven der gemeenten aan
het onderwijs is vervallen en daarvoor
in de plaats gekomen de bijdrage voor
iederen onderwijzer.
Verplichte schoolgeldheffing is voorge
schreven. Daardoor is een echt anti-revo
lutionair beginsel in de Wet neergelegd
en de weg geopend, dat de voorstanders
van de Christelijke school, voor een ge
deelte althans, ;zullen ontheven worden
van de veiplichting om de Openbare
School te onderhouden, en
Eene bijdrage zal door het Rijk aan de
Bijzondere School gegeven worden naar
denzelfden maatstaf als de uitkeering
aan de gemeenten.
Wat ons dus aangaat, wij wenschen zeer
dat de eerste kamer de wet zal aannemen.
Want wel bljjft de openbare school de be
voorrechte, en zijn wij van het «de vrije
School regel, de staatsschool aanvulling»
wor Groen en Pijnacker verdedigd, verder
dan ooit. Maar nu de bijzondere scholen
ji verbetering van leermiddelen, uitbreiding
an onderwijskrachten, of stichting van
ihoolfondsen voor onvermogende kinderen
runnen bedacht zijn, en de ouders bij gelijk
schoolgeld zeker voor de christelijke scholen
5.
zullen kiezen, nu zal de weg hier en daar
worden gebaand om, waar zij niet noodig
blijkt, de staatsschool te sluiten, en de
gemeenten van een grooten onkost af te
helpen.
'tls heel wat gewonnen, dat, spijt een
grondswetsartikel (192) hetwelk zulks
schijnbaar verbiedt, de Regeering zich
voortaan op een onzijdig standpunt plaatst,
en alleen wenscht dat de kinderen onzes
volks voldoend onderwijs ontvangen. De
keus der school laat zij nu aan de ouders
over. Dit is een zuiver antirevolutionair
begriphet onderwijs de taak der ouders.
Het doopsformulier spreekt van «in de voor-
zeide leer te onderwijzen of te doen en te
helpen onderwijzen.»
Onze wenschen en adviezen houden (het
midden tusschen die van Marnix en van
Volksonderwijs. Beide zijn de uiterste zoomen
der beide partijen: die van de openbare en
van de bijzondere volksschool.
Marnix de afgescheiden anti-revolutio
naire of liever de tegenstanderjjder antire
volutionaire partijdie eiken vorm van
staatshulp beslist afwijst; en Volksonder
wijs, die juist uit de toegezegde Staatsbij-
drage haren grond ontleent om de eeiste
kamer tot verwerping van Mackay's wet
te manen.
En behalve deze vereenigingen zijn er nog
tal van kleinere groepen en groepjes, meest
onderwijzers en andere schoolmannen, die
van plan zijn de eerste kamer tegen de
aannneming dezer «gevaarlijke wet» te
waarschuwenof het reeds deden.
Meent echter niet dat hun aantal de 304
duizend zal overschrijden. Dat zou zelfs niet
kunnen, want 304,000 was het getal .der
onzen die met 150,000 roomschen zich in
1878 vóór de wet van Mackay verklaarden
en deze 454,000 vertegenwoordigden de
grootste helft der natie; de stembus van
1888 heeft het geleerd.
Drie honderd en vier «duizend» tegen
standers zal Mackay's wet dus wel niet
hebbenmisschien nog niet eens drie hon
derd en «vier duizend.» Wij willen eens
opletten, hoevelen of hoe weinigen er bij
de eerste kamer zullen aankloppen.
Maar het zit hem aan ook niet in het
vele. Al protesteerde er maar een, ook
dau nog diende dit protest gewogen te
worden.
En als wij dan nu nagaan dat de adres
sen van Volksonderwijs en hare trawanten
gericht zijn tegen de ons gunstige bepalin
gen, die aan den politieken schoolstrijd een
einde moeten maken, dan is waarlijk onze
vrees gering dat de eerste kamer naar haar
zal hooren.
Te meer nu zeventien liberde Kamerleden,
waaronder mannen van naam, en onder
hen nog de stervende Haagsche afgevaar
digde, mr. Greeve, de hand der verzoening,
door Lohman en Mackay en Schaepman
wel wat al te grif toegestoken, hebben
aangegrepen, en de liberalen der Eerste
Kamer vrij wat meer hebben van het
verzoenlijk gestel dier zeventien, dan van
het onverzoenlijk gestel der Kerdijks en
Heldts en Domeia's Nieuwenhuis.
Ook van Domela Nieuwenhuis. Marnix
lette daarop I De wet bevordert staats
socialisme, zoo meende zij. En de liberalen
kermden, dat nu voortaan ook socialisten-
scholen zouden kunnen gesubsidieerd worden.
En wat zegt Domela Nieuwenhuis er van?
Hij, die bij de besprekingen niet had kunnen
tegenwoordig zijn, kwam nog even bij de
eindstemming, met nog 25 zijner liberale
geestverwanten uit de rij Heldtde Beaufort
zijn stem tegen het wetsontwerp verheffen.
Wel een bewijs dat de socialist in deze
wet geen heil ziel.
Marnix lette ook op de grieven van de
adressenschrijvers en van mr. Veegens, die
allen het tegendeel zeggen, van wat zij
beweert als zou deze wet den christelijke)»
scholen niets geven. Van waar de klacht
dier teleurgestelde eerlijke liberalen over
het premie-stelsel: over vermindering van
het verplichte aantal onderwijzersover de
geldelijke regeling, over verplichte school
geldheffing over het ontbreken van leer
plicht en wettelijke waarborgen voor de
deugdelijkheid van het christelijk onderwijs
Zijn deze feiten verzonnen, ook al zijn de
g: -ven ongegrond
Ongegrond, zeiden wij. Welk nadeel toch
kan de staatsschool hebben van de opge
somde schijnbare of werkelijke voordeelen
die de bijzondere school wachten
Curieus bijvoorbeeld is in het adres van
Volksonderwijs de zinsnede, dat eerlijke
concurrentie van de openbare met de bij
zondere school onmogelijk wordt gemaakt,
door aan de eerste schoolgeldheffing op te
leggen en de laatste daarin geheel vr(j te
laten. Curieus, want immers ieder kan
weten, dat onze scholen door een tamelijk
hoog schoolgeld op de been gehouden moeten
wordenmaar ook al was dit zoo niet, dan
is het toch bespottelijk het zóó voor te
stellen, terwijl de openbare school «met
handen vol het goud» uit de gemeentekas
haak.
Nog erger maken het eenige liberalen
uit Westdongeradeel in hun adres. Daarin
beweren zij onder anderen dat de heer Lohman
eens gezegd heeft, dat zijn grief tegen de
«openbare» school is, dat men daar den
kinderen leert denken 11 Of de heeren van
de eerste kamer dit zoo maar voetstoots
gelooven zullen
Evenwel hoe meer grieven men opzamelt,
hoe beter. Laat de eerste kamer ze maar
eens toetsen. Men moet nooit kunnen zeggen
dat de natie met deze schoolwet is over
rompeld geworden.
Intusschen zij den minister wijshei I
toegebeden om zijn ontwerp in de eerste
kamir even zachtmoedig en beleidvol te
verdedigen als in de tweede.
Torens hoog.
Men rekent u voor dat de sprekers in
de tweede kamer over de schoolwet zoo
veel hebben gepraat, dat 575 kolommen
druks van het Bijblad er meê gevuld zijn
Plakken wij die aan eikander, dan verkrijgt
men een kolom lang 150 meter dat is 2
maal den «lange Jan» van Middelburg.
Ziehier hoeveel door de volgende heeren is
bij elkaar gepraat
de minister van binnenl. zaken 65V» ko
lom, de heeren Van Houten (43, Lohman
41, Roëll 32Vs, Borgesitis 32, Sandeis 27,
De Beaufort 25, Smidt 21, Rutgers 20V2,
Schaepman 17V2, Zaayer 15Vs, de minister
van financiën 13Va, de heeren Vermeulen
13, Hartogh 13, Fabius 12Va, Veegens 12,
De Meijier 11, Huber 11, Van der Kaay
10Va, Heldt 10, W. v. Dedem 9, Smeenge,
Lieftinck en Gleichman ieder 8Va, Kerdijk
7Va, Okma 7, Mees 6, Zijlker 6, v. d. Feltz
5V°, v. d. Loeff 5i/a kolomen de overigen
minder dan dat, doch samen nog 56 ko
lommen. In 't geheel hebben de liberalen
371V2 kolom volgepraat, de antiliberalen
134 en de beide bij de wet betrokken
ministers 79 kolom. Gaat men nu na dat
deze 134 plus 79 kolommen jmeest gestrekt
hebben om de 374Va kolom der liberale
sprekers te beantwoorden, dan behoeft men
niet te vragen aan welke zijde de breed
sprakigheid, en door wie de soberheid is in
acht genomen.
11 October '89.
Goes. De Commissaris des Konings heeft
aan de burgemeesters in ons gewest een
circulaire gericht waarin wordt gewezen
op het groote gevaar van overbrenging,
wanneer door haar aangetaste varkens
worden ingevoerd en in corisumtie gebracht.
Ook met het oog op den naderenden slacht
tijd vestigt ZExc. andermaal de aandacht
op vroeger aanbevolen maatregelen. Mocht
tegen de invoering van een verplichte keuring
voor alle varkens en varkensvloesch over
wegend bezwaar bestaan, dan zou in elk
geval toch een onderzoek op trichinen voor
beschreven kunnen worden voor varkens
en varkensvleesch, ter consumtie van buiten
de gemeente ingevoerd. Voorts worden de
burgemeesters uitgenoodigd de ingezetenen
te waarschuwen tegen het gebruik van
rauw of halfgaar varkensvleesch, en de
houders van varkens er op te wijzen dat
van hunnentwege tot bestrijding der ziekte
kan worden medegewerkt, door aan de
dieren geen dierlijken afval te verst)ekken,
de varkenshokken en mestvaalten zindeljjk
te houden en alle ongedierte, als ratten,
muizen, bunzingen, enz. zooveel mogelijk
op te vangen en te vernietigen. (N. R. C.)
Middelburg. De patenten van het le
kwartaal 1889/90 liggen ingevuld gereed
tot de afgifte daarvan zal ten raadhuize
worden gevaceerd van 122r» Oct. des
Woensdags en Zaterdags van iedere week
van 1012 uur.
Hoek. Tot lid van den raad is gekozen
dhr. Jac. Dieleman Jz. met 41 van de 59
stemmen. De heer G. Heijnsdijk had er 18.
Te Utrecht is tot lid der Prov. Staten
gekozen dhr. mr. Rooyaards v. d. Ham
(lib.) met 1265. Mr. Schout Velthuijs
(a. en k.) had er 879.
De minister van Waterstaat heeft
onder anderen gevraagd verhooging van den
postvoor door het rijk te betalen proces
kosten met f 1500voor onderhoud enz.
van het kanaal door Zuid-Beveland met
f 26205, welke som moet strekken ter ge
deeltelijke voorziening in de betaling van
eene schadevergoeding van f28046,64,
waartoe de staat werd veroordeeld wegens
het toebrengen van schade aan een schip
(en de lading), dat op' een uitstekenden
bout van een dukdalf in de haven van
Hansweert stoottevoor den post betreffende
het vervoer van brievenmalen met f 105,000
(waarvan f 58,624,29V2 geen eigenlijke uit
gaaf is, daar die som onder de middelen
ook gebracht wordt), ten deele aangevraagd
om de vroeger uit de inkomsten der pos
terijen aan de maatschappij Zeeland be
taalde transit-fechten uit de begrooting te
betalen.
C'
tv
'l
-
